БУРДЕНКО Николай Нилович (3. 6. 1876, деҳаи Каменка, ҳоло вил. Пенза – 11. 11. 1946, Москва), ҷарроҳи шӯравӣ, яке аз асосгузорони нейрохирургия, акад. АФ ИҶШС (1939), акад. ва аввалин президенти АИТ ИҶШС (1944 – 46), генерал-полковники хизмати тиббӣ, Қаҳрамони Меҳнати Сотсиалистӣ (1943). С. 1906 Донишгоҳи Юрев (ҳоло Тарту)-ро хатм намуд. …

БУРСИТ (Bursitis; аз лот. bursa – калта), газаки халтачаҳои луобдори банду буғум. Бештар дар атрофи бандҳои оринҷ, китф, зону, соқу панҷаи по, косу рон ба вуҷуд меояд. Б. шадид ва музмин мешавад. Б.-и шадид, одатан, дар натиҷаи зарбу лат, харошёбӣ, ҷароҳати хурди буғумҳо ё чун оризаи бемориҳои римнок (мас., пучак), …

«БУРЪУ-С-СОЪА» (Муолиҷаи фаврӣ), асари Абӯбакр Муҳаммад ибни Закариёи Розӣ (865 – 925). Ба забони арабӣ таълиф шудааст. Аз 24 боб иборат буда, муаллиф онро барои вазир Абулқосим ибни Абдуллоҳ навиштааст. Дар қадим аз тарафи шахси номаълуме ба форсӣ тарҷима шудааст. Нусхаҳои хаттии зиёде аз ин китоб ба арабӣ ва форсӣ …

БУСИР (Verbassum thapsus), бурмис, думи гов, марги моҳӣ, гиёҳест дусола. Аз 30 то 180 см қад мекашад. Пояаш рост, сербарг. Баргҳои назди решааш дарозрӯяи яклухт, баргҳои мобайнӣ байзашакл, баргҳои назди гул дарозрӯяи нӯгтез. Гулаш зард, дар хӯшагули сараки поя ҷойгир аст. Ғӯзааш байзашакл, тухмаш майдаи бӯртоб. Июн – авг. гулу …

БУТАРИ, чашмаи минералӣ. Тақр. 1 км ҷан. – шарқтари шаҳраки Чоруқдарон дар сои чуқуре ҷой гирифтааст. Дебиташ – 0,31 л/сон., ҳарор. обаш – 150С. Дар таркиби оби чашма сулфатҳо, гидрокарбонатҳо, натрий, калсий ва диг. элементҳо мавҷуданд. Ҳамчунин каме радон, уран ва ба миқдори зиёд нитратҳо (113 мг/л) дорад. Бино ба …

БУХТИШӯЪ («Наҷотёфтаи Исо»), хонадони маъруфи масеҳиёни настурии Эрон, ки афроди он ба тиббу табобат машғул буда, дар ибтидои хилофати аббосиҳо риёсати бемористони Гундишопурро бар ӯҳда доштанд. Машҳуртарин шахсиятҳои ин хонадон Бухтишӯъ ибни Ҷурҷис, Ҷабраил ибни Бухтишӯъ, Ҷурҷис ибни Бухтишӯъ, Убайдуллоҳ ибни Ҷабраил, Яҳё ибни Бухтишӯъ ва ғ. мебошанд. Ад.: Муҳаммад …

БУХТИШӯЪ ИБНИ ҶУРҶИС (с. тав. номаълум – ваф. 801), табиби гундишопурӣ. Аз масеҳиёни насронии Эрон буда, дар хонадони бухтишӯъиҳо ба воя расидааст. Табиби хоси се халифаи аббосӣ – Маҳдӣ, Ҳодӣ ва Ҳорунуррашид буд. Як бор дар замони Маҳдӣ ва бори дигар дар замони Ҳорунуррашид аз Гундишопур ба Бағдод омада, ҳамчун …

БӯГИНАК, чашмаи минералӣ. Дар нишебии ҷан. қ-кӯҳи Ҳисор, дар болооби д. Кофарниҳон (Сорбо) ҷой гирифтааст. Баландиаш аз с. б. 2550 м. Оби чашма камишқор (pH 8,1) буда, аз силикатҳо, гидрокарбонатҳо, нитратҳо, ҳамчунин оҳан, манган, натрий, калий, калсий иборат аст. Он хосияти табобатӣ дорад. Ад.: Чуршина Н.М., Минеральные воды Таджикистана, Д., …

БӯГИНАК (Erigeron conadensus), як навъ гиёҳи худрӯст (то 2 м қад мекашад). Пояи росту сершохча, барги нештаршакли серпашмак, гули майдаи сафедтоб, хӯшагули сабадак дорад. Б. аслан аз Америкаи Шимолӣ буда, дар Европа ва кишварҳои диг. паҳн шудааст. Дар Тоҷикистон Б. алафи бегона аст; моҳи май гул мекунад. Б. 0,3 – …

БӯГИНАКҶОРӯБ (Artemisia annua), говҷорӯб, деҳқонҷорӯб, бӯгинак ҷорӯб, навъе аз гиёҳҳои яксола. Пояи рости сершох (30 – 100 см), барги паршакл, гули майдаи зард, гултӯдаи сабадшакл дорад. Июл – сент. гул карда, авг. – окт. тухм мебандад. Дар Тоҷикистон ҳамчун алафи бегона дар боғу киштзор, заминҳои партов, канори роҳу наздикии истиқоматгоҳҳо, …