Илм

«АЛ-ҶАВДИЯ» («Некӣ ва нек шудан»), рисолаест дар боби тиб. Мутааллиқ ба қалами Абӯалӣ ибни Сино буда, с-ҳои 1005 – 10 ба забони тоҷикӣ иншо шудааст. Ҳаҷму мазмун, забону баёни «А.-Ҷ.» шаҳодат медиҳад, ки вай барои омма бо мақсади ҷорӣ намудани қоидаҳои ҳифзи саломатӣ, баланд бардоштани савияи дониши тиббии мардум ва …

«АЛ-ҶОМЕЪ ЛИ МУФРАДОТИ-Л-АДВИЯ ВА-Л-АҒЗИЯ» («Китоби ҷомеъ дар баёни доруҳои сода ва ғизоҳо»), асари Зиёуддин Абдуллоҳ ибни Аҳмад, маъруф ба Ибни Байтор (1197 – 1248). Аз китобҳои беҳтарин дар дорушиносӣ буда, дар он тавсиф, табиат ва хосияти давоии зиёда аз 1400 доруи сода ва гиёҳҳои доругӣ бо номҳои арабӣ, юнонӣ ва …

АЛЮМИНИЙ (Aluminium, Al), элементи химиявии гурӯҳи III ҷадвали Менделеев, рақами ат. 13, массаи ат. 26,98, ҳарор. гуд. 6600, ҳарор. ҷӯш. 25000. А. 8,8 фисади массаи қишри заминро ташкил медиҳад. Дар табиат дар ҳолати як изотопи собит вомехӯрад; чанд изотопи сунъии радиоактив ҳам дорад. Аксари намакҳои А. дар об нағз ҳал …

АМБЛИОПИЯ (Amblyopia; аз юн. amblus – суст, заиф ва opos – чашм), беқувват шудани чашм. А.-ро бемории «чашми танбал» низ меноманд. Одатан дар як, баъзан дар ҳарду чашм мушоҳида мешавад. А. маризии атфол аст (аз давраи таваллуд то синни 7-солагӣ давом мекунад). Баъзан дар кӯдаконе, ки як чашми онҳо гирифтори …

АМБУЛАТОРИЯ (лот. ambulatorius – бо рафтуо иҷро кардан), муассисаи пешгирию табобати бемориҳо. А. ба фаъолияти нуқтаҳои фелдшерию акушерӣ ва нигаҳдории тандурустӣ назорату роҳбарӣ мекунад. Назар ба дармонгоҳ дар А. шумораи ками мутахассисон – терапевт, ҷарроҳ, педиатр, стоматолог кор мекунанд. Беморонеро, ки ба намуди дигари ёрии тиббӣ мӯҳтоҷанд, ба муассисаҳои дахлдор …

АМВОҶИ ЭЛЕКТРОМАГНИТӣ, афканишоти электромагнитӣ, тағйири майдони электромагнитӣ, ки дар фазо бо суръати ниҳоӣ (охирнок) паҳн мешавад., афканишоти электромагнитӣ, тағйири майдони электромагнитӣ, ки дар фазо бо суръати ниҳоӣ (охирнок) паҳн мешавад. Ба афканишоти электромагнитӣ мавҷҳои радио (мавҷҳои дароз, миёна, кӯтоҳ, ултракӯтоҳ ва микромавҷҳо), афканишоти гармӣ (шуоъҳои инфрасурх, рӯшноии ба чашм намоён …

АМЕНОРЕЯ (аз а – ҳиссачаи инкорӣ, юн. men – моҳ ва rheo – мешорам), беҳайзӣ, ҳайз надидан. Ҳолатест, ки зан дар муддати 6 моҳ ё аз ин бештар ҳайз намебинад. Агар духтар баъди ба балоғат расидан ё зан тамоман ҳайз надида бошад, А.-и якумин ва агар боре ҳайз дида, минбаъд …

АМЁБАҲО (Amoebina), як гурӯҳи соддатаринҳо. Бештар дар обанборҳои шириноб, гоҳо дар хок сукунат ихтиёр мекунанд. А.-ҳои паразит низ мавҷуданд. Андозаи А. аз 50 мкм то 2 – 3 мм аст. А. шакли доимӣ надоранд. А.-е, ки ҷисмашон аз ситоплазма иборат аст, пойҳои қалбакӣ (псевдоподияҳо) дошта, онҳо вазифаи ҳаракат ва доштани …

АМЁБИАЗ (Amoebiasis), дизентерияи амёбавӣ, як навъ бемории паразитӣ. Ҳангоми он рӯдаҳо захмнок мешаванд, гоҳо думбал (абстсесс)-и ҷигар, майна ба вуҷуд меояд, шуш ва узвҳои дигар осеб меёбанд. Ангезаи А. (Entamoeda histolytica) ба оилаи Entamoebidae, синфи Sarcodinae (қалбакипойҳо), типи Protozoa мансуб аст. Ҳаёти ангезанда аз ду давра иборат мебошад: нашвӣ (трофозоид) …

АМИЛАЗАҲО, ферментҳое, ки оҳар, гликоген ва диг. полисахаридҳои ба онҳо наздикро таҷзия мекунанд. Се навъи А. маълуманд: α – Амилаза (крахмалро ба декстринҳо табдил медиҳад; амилазаи декстриногенӣ); β – Амилаза (крахмалро ба малтоза табдил медиҳад; амилазаи сахарогенӣ); глюкозамилаза (ҳосил шудани глюкоза ва декстринро таъмин менамояд). α – Амилаза дар растаниҳо …