Илм

АКАЛКУЛИЯ (аз а – ҳиссачаи инкорӣ ва лот. calculare – ҳисоб кардан), ихтилоли қобилияти шинохтан ва ҳисоб карда тавонистани ададҳо (ҳисоби арифметикӣ). Дар натиҷаи осеби қисмҳои муайяни қишри майна рух менамояд (ҳангоми хуншор гаштани он, омосҳои гуногун, зарбулат ёфтан). Беморони гирифтори А. ададҳои тарзи навишташон ба ҳамдигар монанд (мас., 6 …

АКАНТОСЕФАЛЁЗҲО (Acathocepha- loses), як навъ бемории гелминтозӣ. Дар одамон хеле кам мушоҳида мешавад. Сироят асосан дар натичаи тасодуфан фурӯ бурдани гамбусакҳо ва нонхӯракҳо ба вуқӯъ мепайвандад. Дар натичаи беморӣ фаъолияти роҳи меъдаю рӯдаҳо халал меёбад: дард ва дамиш кардани шикам, дарунравӣ, дилбеҳузурӣ, қай ва ғ. Бо мақсади пешгирии А. мушу …

АККЛИМАТИЗАТСИЯ, мӯътод, хӯгирӣ ба обу ҳаво, ба шароити нави иқлим мувофиқ гардидани инсон. А.-и одам яке аз шаклҳои мутобиқат (адабтатсия) буда, боиси тағйироти чараёни мубодилаи моддаҳо ва дигаргуниҳои вазоифии организм мегардад. Қобилияти А. шудан дар раванди инкишофи ҳаёт дар рӯи Замин ба вучуд омада, бо минтақаҳои гуногуни иқлимӣ ва тағйироти …

АКНЕ (лот. acne – қулла), номи умумии бемориҳои илтиҳобии ғадудҳои равған ва халтачаҳои мӯйи пӯст. А. дар натиҷаи фаъолияти барзиёди гормонҳо (ҳайз, балоғати ҷинсӣ), дар давраи гузариш, бинобар рух намудани стресс (ғадуди бо- лои гурдаро фаъол месозад), ғун шудани ҳуҷайраҳои мавтшуда дар пӯст, зери таъ- сири микроорганизмҳо ва вояи зиёди …

АКРОДЕРМАТИТҲО (Acrodermatitis; аз юн akron – қулла, дасту по ва дерма), як гурӯҳи бемориҳои музмин, ки асосан дар пӯсти дасту пой ба вучуд меоянд. А. энтеропатиявӣ, атрофиявии музмин ва римчадор мешаванд. А.-и энтеропатиявӣ дар айёми кӯдакӣ инкишоф меёбад. Сабаби беморӣ чаббиши руҳ дар рӯда аст, ки ба таври ирсӣ сурат …

АКРОМЕГАЛИЯ (Acromegalia, аз юн. akron – дасту по ва megas – бузург), бемо- риеро гӯянд, ки сабаби он ихроҷи барзиёди гормони сабзиш мебошад. А. то ҳол пурра омӯхта нашудааст. Он дар бисёр маризон бо омоси гипофиз алоқаманд аст. Баъзан захми сар, зарбаи рӯҳӣ ва сироятҳои музмин боиси А. мегарданд. А. …

АКРОСИАНОЗ (Acrocyanosis; аз юн. akron – интиҳо, охир ва сианоз), ранги кабудча гирифтани пӯст. А. бинобар суст шудани ҳаракати хун ба вуҷуд меояд. Дар натиҷаи костагии хунгардиш тамоси хун бо бофтаҳо зиёд шуда, дар таркиби хуни венаю мӯрагҳои зери пӯст миқдори гемоглобини барқароргашта меафзояд. Бинобар ин пӯст ранги кабудча мегирад. …

АКСЕЛЕРАТСИЯ (аз acceleratio – тезондан), қадкашии босуръат ва рушди ҷисмонии бачагон ва наврасон. Бачагон ва наврасони имрӯза назар ба ҳамсолони солҳои пешини худ то андозае қадбаланд ва калонҷусса (вазнинтар) мебошанд. Бачагон ҳар қадар калонтар бошанд, ин тафриқа равшантар ба назар мерасад. Мас., охири солҳои 70-уми а. 20 писарба чагони 6-сола …

АКСОН (аз юн. axon – меҳвар), нейрит, шохаи ҳуҷайраи асаб, ки ба воситаи он импулсҳои асаб аз ҳуҷайра ба узвҳо ва диг. ҳуҷайраҳои асаб паҳн мешаванд. Аз ҳар ҳуҷайраи асаб (нейрон) фақат як А. мебарояд. Ғизогирӣ ва нумӯи А. аз ҷисми нейрон вобаста аст: ҳангоми буридани А. қисми канораи он …

АКСУЛАМАЛИ ВАССЕРМАН, яке аз усулҳои ташхиси бемории сифилис. Ба номи иммунологи немис Август Вассерман гузошта шудааст. А. В. дар мавриди сифилиси аввалин (дар ҳафтаҳои 6 – 8-уми беморӣ) дар 90 ва дар аснои сифилиси дуюмин дар 98 – 100 фисади ҳолатҳо мусбат падид меояд. А. В. якҷоя бо диг. аксуламалҳои …