Илм

АНГУР меваест маъмул. Дар Тоҷикистон 211 навъи А. парвариш меёбад. А.-ро барои тархӯрӣ, афшурагирӣ ва мавиз хушконидан, пухтани мураббо, ширинӣ ва майкашӣ истифода мебаранд. Дар таркиби А. қанд, туршӣ, витаминҳои А, С, В, моддаҳои пектинӣ, намакҳои минералии калий, калсий, магний, фосфор, оҳан, манган мавҷуд аст. Афшураи А. мубодилаи моддаҳоро дар …

АНГУРАК (Rhamnus cathartica), сиёҳбодом, олучаи хирсак, бутта ё дарахтест сершоху барг. То 8 м қад мекашад. Баргаш байзашакл ё мудаввар. Гулаш майдаи сабз, зардтоб. Мевааш сероб, курашакли сиёҳ, донакаш сиёҳтоб, байзашакл. Май – июн гул карда, июл – сент. мева мебандад. Дар қади сойҳо, соҳилҳои баланди дарёҳо, буттазор, туғайзор мерӯяд. …

АНГУРҒӯРА, самари хоми ангур, ки таъми турш дорад; ангури норасида. А. дар тибби халқӣ фаровон истифода мешавад. Бино ба ақидаи табибони мардумӣ хӯрдани А. ҷӯшиши зардаро мегардонад, балғами дар меъда пайдошударо меканад, ҷигарро қувват медиҳад, ташнагиро шикаста ба ҷисм неру мебахшад. А.-и хушкро кӯфта банданд, бӯи арақи баданро рафъ месозад, …

АНГУШТ, қисми интиҳои дасту пои одам ва ҳайвонот. А.-и одам бинобар рост будани қомат ва ба узви корӣ табдил ёфтани даст куллан тағйир ёфтааст. А. қисми муҳими даст буда, барои доштани чиз, иҷрои амал ва ғ. хидмат мекунад. Сарангушт вазифаи идора карданро ба ҷо меорад, А.-и саббоба (А.-и ишорат) пас …

АНГУШТЗАНӣ (Perkussio), перкуссия, яке аз усулҳои муоинаи узвҳои дарун. А.-ро дар тиб аз авв. а. 19 истифода мебаранд. Ҳангоми ба сатҳи бадан ангушт задан, дар узвҳои зери он ҳаракатҳои лаппишнок ба вуҷуд меоянд, ки садо ва давомоти муайян доранд. Мас., шуш, ки ковок ва пурҳавост, садои возеҳу рӯшан мебарорад; ҷигар …

АНДАРОБ, чашмаи минералӣ дар ноҳ. Ишкошим. Дар соҳили рости д. Панҷ, 63 км дуртар аз маркази ноҳия, дар шафати роҳи мошингарди Хоруғ – Ишкошим воқеъ аст. Баландиаш аз с. б. 2300 м. Тобистон чашма зери оби дарё мемонад. Дебиташ – 0,2 л/сон., ҳарор. обаш +13,5 – +14,20С. Дар таркиби оби …

АНДИГОН, чашмаи минералӣ дар 3,5 км ҷан. шарқии ш. Ваҳдат. Оби минералии гидрогенсулфиди навъи Сочи – Митсеста. Аз пармачоҳ (чуқ. 1800 м) ба миқдори 4 л/сон. ҷорист. Ҳарор. обаш дар сарчашма 540С; минералнокиаш 29 г/л; таркибаш хлориди натрию калсий дорад; обаш андаке радиоактивист. Ҳамчун оби шифобахш истифода мебаранд.

АНДРОГЕН, гормони ҷинсии мардҳо, ки дар нутфадон ҳосил мешавад; А. хосияти тестостеронро дорост. А.-ро дар шакли кристаллӣ аз нутфадони буққа, нарён, харгӯш, инчунин одам ба даст овардаанд. Он дар ғадуди болои гурда низ ҳосил мешавад. А. ба инкишофи аломатҳои ҷинсии дуюмини мардҳо таъсири интихобӣ мерасонад (мас., ба овоз, устухонбандӣ, мушакҳо, …

АНДРОЛОГИЯ (аз andros – мард ва …логия), як соҳаи илми тиб, ки фаъоияти ҷинсии мардҳоро аз нигоҳи физиологӣ ва маризӣ меомӯзад. Бино ба муқаррароти Созмони байналмилалии тандурустӣ вазифаи А. таҳқиқи солимии насловарии мардҳо маҳсуб мешавад. А. дар чор самт инкишоф меёбад: якум – омӯзиши ноҷуриҳои ҷинсӣ, ки ба бемориҳои узвҳои …

АНДРОСТЕРОМА, навъе аз омосҳо. А.-ҳо нисбатан кам дучор омада, асосан хоси занҳо (асосан то 35-сола) мебошанд. Дар мавриди А. миқдори гормони ҷинсии мардона – андроген меафзояд. Дар натиҷа дар занҳо қабати равғани зери пӯст кам, мушакҳо калон, овоз дағал ва паст мешавад; дар бадан, дасту пой ва чеҳра мӯйҳои сершумор …