Илм

МАҲМУД ҲАКИМИ ЁФОНӣ, Маҳмуд ибни Мулло Шодимуҳаммади Ёфонии Қӯқандӣ (1851, Қӯқанд – 1930, ҳамон ҷо), табиб. Дар Бухоро ва Самарқанд таҳсили илм намуда, дар зодгоҳаш Қӯқанд зиндагӣ ва эҷод кардааст. М. дар асоси истифодаи комёбиҳои тибби Шарқ ва таҷрибаву малакаи шахсӣ чанд китоб таълиф намудааст. Дар байни онҳо «Тариқу-л-илоҷ» («Усули …

МАҲМУДИ ШЕРОЗӣ (соли тав. номаълум – ваф. 1533), Маҳмуд ибни Муҳаммади Шерозӣ, табиб, шогирди Ҷалолиддини Даввонӣ. Бо номи «Тӯҳфаи хонӣ» китобе дар боби тиб дорад, ки ба забони форсӣ буда, аз як муҷаллад иборат аст. Ад.: Ҳоҷихалифа, «Кашфу-з-зунун ан асомии-л-кутуби ва-л-фунун», ҷ. 6, Лубнон, 2007. С. Шаҳобуддинов.

МАҲРУМ КАРДАН АЗ ҲУҚУҚИ ПАДАРИЮ МОДАРӣ фақат ба воситаи суд ва дар асосҳои қонун роҳ дода мешавад: агар муқаррар шавад, ки падару модар ё яке аз онҳо аз иҷрои вазифаи тарбияи фарзандашон саркашӣ мекунанд (мас., дар хусуси тарбияи ахлоқӣ, инкишофи ҷисмонӣ, таълими онҳо ғамхорӣ намекунанд) ё аз ҳуқуқи падарию модарии …

МАҲСУЛОТИ ҚАННОДӣ, ғизоҳоеро гӯянд, ки дар онҳо миқдори қанд нисбатан зиёд буда, хушҳазманд. М. қ. вобаста ба ашёи хоми асосӣ қандин (карамел, конфет, шоколад, мармелад, ҳалво) ва ордӣ (кулчаҳои қандин, вафли, кекс, торт, пирожни) мешавад. Барои тайёр кардани М. қ. ба сифати ашёи хом қанд, шир, какао, сабзавоту мева, орд, …

МАҶУСИИ АҲВОЗӣ Алӣ ибни Аббоси Маҷуссии Аҳвозӣ (с. тав. номаълум – ваф. 994), олими намоёни тибби а. 10 форс-тоҷик. М. А. дар ш. Аҳвози Эрон таваллуд ёфта, дар ҳамон ҷо зиндаӣ ва эҷод кардааст. Вай доруҳоеро, ки дар Юнони Қадим номаълум буданд, омӯхта, таъсири онҳоро дар ҳайвоноти зинда санҷидааст. М. …

МАШҒУЛИЯТИ СПОРТӣ. Ҳангоми мунтазам бо варзиш машғул шудан, дар организми одам тағйироти морфологӣ ва физиологие ба амал меояд, ки фаъолияти тамоми узву бофтаҳоро тақвият мебахшад. Дар натиҷа муқовамати организм ба таъсири омилҳои номусоиди муҳит ва мутобиқати он ба таҳмили гуногун афзуда, ҷисми одам нағз инкишоф меёбад. Дар ин тағйирот, ки …

МАШМАША (Malleus), сап, бемории сироятии одаму ҳайвонот, ки ҳангоми он дар узву бофтаҳо думбалҳо пайдо мешаванд. Ангезандаи беморӣ бактерияи чӯбчашакл (Pseudomonas mellei) аст. Он дар ҷойҳои сернам ва обу хок то 1 – 2 моҳ, дар тарашшӯҳи беморону ҷасади ҳайвоноти фавтида чанд ҳафта зинда мемонад; аз таъсири гандзудоӣ (дезинфекция) зуд …

«МАЪДАНУ-Ш-ШИФО» («Кони шифобахш»), асари Бҳува ибни Хавосхон дар боби тиб, ки дар Ҳиндустон ба забони тоҷикӣ таълиф ёфтааст. «М.» бо номи «Тибби искандарӣ» ва «Тибби сикандарӣ» низ маъруф мебошад. Муаллиф онро ба амри ҳокими замони худ Искандаршоҳи Лудӣ с. 1512 дар асоси китобҳои Аюрведаи ҳиндӣ дар як муҷаллади бузург таълиф …

МЕБЕЛ, асбобу анҷоми хона ва истеҳсолот. Барои сохтани М. тахта, пластмасса, металл ва диг. масолеҳро истифода мебаранд. М. – ҳое маъмул гаштаанд, ки аз чанд қисм иборатанду як блоки мукаммалро ташкил медиҳанд. М. чунин талаботи ҳатмии гигиенӣ дорад: бояд ба андозаи тани одам ва синну сол мувофиқат кунад, зеро мизҳои …

МЕГАКОЛОН (Megacolon; юн. megas – калон ва лот. colon – қулун), қисман ё пурра васеъ гаштани рӯдаи ғафс. Васеъшавии патологии рӯдаи сигмашаклро «мегасигма» меноманд. Сабабҳои М. гуногун мебошанд: пурра тараққӣ накардани дастгоҳи асабҳои рӯдаи ғафс (аганглиоз), осеби силсилаи асабҳои марказӣ, ноҷуриҳои эндокринӣ, гиповитаминозҳо, омилҳои равонӣ. Дар кӯдакон сабаби нисбатан бештари …