Илм

МАРИХУАНА (Cannabis sativa), як навъ растанӣ. Солҳои пеш аз он нах ва равған мегирифтанд. Аз нахи М. арғамчин, либос ва ҷиҳози киштӣ тайёр карда мешуд. Хосиятҳои нашъаоварии М. баъди аз ҷониби америкоиён кашф шудани таъсири рӯҳгирои он муқаррар гашт. Аз авв. а. 20 М.-ро ба сифати маводи мухаддир истифода мебурдагӣ …

МАРКАЗИ САЛОМАТӣ, муассисаи табобатию профилактикӣ. М. с. ба беморон дар хона низ ёрии тиббӣ расонда, тадбирҳои пешгирӣ ва диспансеронӣ меандешад. М. с. бо зиёд будани адади духтурон аз амбулатория фарқ мекунад. Марказҳои саломатие мавҷуданд, ки мустақил ё бо беморхонаҳо якҷоя амал мекунанд. Вобаста ба миқдори аҳолие, ки ба он хизмат …

МАРМИНҶОН, мармиҷон, буттаест хазонрез, баъзан ҳамешасабз. М. пояю шохи серхор, барги сербаргчаи мураккаб, себарга ё панҷашакли думчааш дароз, гули дуҷинса, баъзан якҷинсаи сафед, сурх, гулобӣ ва «ғуҷуммева» дорад. Дар Тоҷикистон 2 намуди худрӯйи он (Rubus caesius, R. turkestanica) месабзад. Асосан аз доманаи кӯҳ то баландкӯҳҳо, дар соҳили дарё, канал, чашмасор, …

МАРҲАМ, навъе аз даво. Асоси М.-ҳоро равған (вазелин, ланолин, чарбуи хук ва ғ.) ва моддаҳои гуногуни доруӣ (ихтиол, сулфур, дерматол, дёгт, кислотаи салитсилат ва ғ.) ташкил медиҳанд. Таъсири М.-ҳо нисбат ба хамираҳо амиқтар аст. Хусусан М.-ҳое, ки дар асоси давоҳои гуногуни синтезӣ таҳия шудаанд, бештар истифода мегарданд; онҳо ба пӯст …

МАРҶУМАК (Fagopyrum sagittatum), гречка, зироатест маъмул. Пояаш сершохчаи сурхтоб, баландиаш 15 – 100 см. Баргаш секунҷаи найзашакл, гулаш гулобӣ ё гулобии сафед, хушбӯй, гултӯдааш хӯшашакл, мевааш чормағзаки сеқирра. М.-ро ҳанӯз 4 ҳаз. сол пеш кишт мекарданд. Дони М. 10 – 12% сафедаи хушҳазм, 60 – 80% оҳар, 2,5 – 3% …

МАСКА, як навъ маҳсулоти хӯрокӣ. М. дорои кислотаҳои равғанӣ, миқдори зиёди фосфатидҳо, витаминҳо, ангиштоб, сафеда, об, намакҳои минералӣ буда, организм онро ба осонӣ ҳазм (то 95%) мекунад. Дар 100 г М. 730 ккал мавҷуд аст. М. манбаи витамини А (ба ҳисоби миёна 0,6мг%) буда, витамини D (0,001 – 0,008 мг%), …

МАСОЛЕҲИ ЗАХМБАНДӣ, захмбанд, маводе, ки барои бастани ҷароҳат ва тайёр кардани бандина истифода мебаранд. Ба сифати М. з. маъмулан пахта ва докаи тамйизшударо кор мефармоянд. Дар баробари ин бинти тӯршакл низ истифода мегардад. Салфетка, бинт ва ношиф (тампон) – ро аз дока тайёр мекунанд. Ба захм бевосита захмбанди тамйизиро мегузоранд; …

МАСОЛЕҲИ ИЛОВАГИИ ХӯРОКВОРӣ, моддаҳои табиӣ ва синтезие, ки барои сифату таъми хос пайдо кардани хӯрокворӣ ба кор мебаранд; аҳамияти ғизоӣ надоранд. М. аз рӯи таъинот ба чунин гурӯҳҳо ҷудо мешаванд: моддаҳое, ки ғилзат (консистенсия) ва таъми хӯроквориро беҳтар мекунанд (моддаҳои рангбахш, хушбӯ, хуштаъму ширин, турш, шӯр ва ғ.); моддаҳое, ки …

МАСОРИҚА (Mesenterium) мезентерий, банди рӯда. М. рӯдаҳоро устувор ва дар ҳолати овезон нигоҳ медорад. М.-и одам чини шикамро дарбар гирифта, пояи ҳар як узви батнро, ки ба воситаи он узв ба девории ҷавфи шикам маҳкам мешавад, фаро мегирад. Вобаста ба узв М. номи иловагӣ дорад, мас., М.- и рӯдаи ғафс, …

МАСТАК (Thermopsis dolychocarpa), гиёҳест бисёрсола. Аз 20 то 80 см қад мекашад. Пояаш сершохча, баргаш (дарозиаш 4 – 11 см) сепарраи думчадор (баргчаҳояш нештаршакл), гулаш калони зард, тухмаш бӯри зардтоб (вазни 1000 донааш 20 – 25 г); ғилофакаш паҳн, дарози байзашакл (2 – 11 см), сермӯяку сертухм, нӯгаш дарафшмонанд. Апр. …