Илм

БАЗАЛИОМА (Basalioma), омоси пӯст, ки аз эпидермис ва изофаҳои ғадуди пӯст ташаккул меёбад. Асосан дар одамони солхӯрда ба вуҷуд омада, бештар дар рӯй ҷой мегирад. Омос, одатан, танҳо буда, хеле суст (дар давоми солҳо) месабзад. Б. дар ибтидо мисли гиреҳчаи сахти бедард аст; баъд тадриҷан калон шуда, ба захм табдил …

БАЙЗАБАНД (Suspensorium; аз лот. suspensus – овезон), бандинаи махсусест барои нигаҳ доштани хоя. Б. бо таъиноти духтур ҳангоми илтиҳоби хояҳо (ниг. Орхит) ва зоидҳои онҳо (ниг. Эпидидимит), васеъ шудани сиёҳрагҳои танобаки манӣ ва баъди ҷарроҳии узвҳои хоядон истифода мешавад. Дар вақти баъзе бозиҳои спортӣ барои пешгирии осеби хоядон низ бастани …

БАЙҲАҚӣ Заҳируддин Абулҳасан Алӣ ибни Зайд (1106, Сабзавор, музофоти Байҳақ – 1174, ҳамон ҷо), муаррих, мунаҷҷим, математик, табиб ва шоир. Аз оилаи ҳакимони машҳури Фундуқ. Оилаи онҳо бо муаррих Табарӣ қаробат дошт. Дар Нишопур, Марв, Рай таҳсил намуда, илмҳои замонро аз худ кард. Ҳамроҳи падараш Умари Хайёмро зиёрат намудааст. С. …

БАКТЕРИЕМИЯ (Bacteriaemia; аз бактерияҳо ва haima – хун), дар хун вуҷуд доштани бактерияҳо. Ангезандаҳо ба хун асосан дар мавриди бемориҳои сироятӣ роҳ меёбанд. Миқдори онҳо дар воҳиди ҳаҷми хун ба дараҷаи сироятангезӣ, инчунин аз муқобилати организми мариз вобаста аст. Дар сурати Б.-и бардавом, одатан, сирояти уфунатӣ ба вуқӯъ мепайвандад. Ҳангоми …

БАКТЕРИОЛИЗ (Bacteriolysis; аз бактерияҳо ва юн. lysis – ҳал шудан, вайрон гаштан), таҷзияи бактерияҳо, ки дар натиҷаи ихтилоли сохтори ҳуҷайраҳо рух намуда, мӯҳтавои онҳо ба муҳит хориҷ мешавад. Б. бинобар таъсири унсурҳои комплемент, моддаҳои гуногуни химиявӣ, ферментҳо, антибиотикҳо, бактериофагҳо ва ғ. ба вуқӯъ мепайвандад.

БАКТЕРИОЛОГИЯ (Bacterioljgia; аз бактерияҳо ва …логия), як соҳаи микробиология, ки ба омӯзиши бактерияҳо машғул аст. Б.-и умумӣ масъалаҳои тасниф, морфология, физиология, биохимия, ирсият, таҳаввул, дар муҳити ғизоӣ паҳн гаштани бактерияҳоро тадқиқ мекунад. Б.-и тиббӣ хосияти бактерияҳои барои одамон касалиовар, роҳҳои ҷудо кардани онҳо, ташхисот, масъалаҳои иммунитет ва ғ.-ро меомӯзад. Б.-и …

БАКТЕРИОФАГ (Bacteriophagus; аз бактерияҳо ва юн. phagos – хӯранда), вирусе, ки ба ҳуҷайраи бактерия гузашта, дар он меафзояд ва оқибат ҳуҷайраро ҳал (лизис) мекунад. Ҳодисаи ҳал шудани бактерияҳоро, ки зери таъсири омили сироят ба вуҷуд меояд, бори аввал микробиологи рус Н.Ф. Гамалея мушоҳида карда буд (1898). С. 1915 духтури англис …

БАКТЕРИЯҲО (Bacteria; аз юн. bakterion – чӯбча), микроорганизмҳои асосан якҳуҷайра, ки дар табиат ниҳоят фаровонанд. Б.-ро бори аввал дар а. 17 олими голландӣ А. Левенгук ошкор кард. Омӯзиши дақиқи хусусиятҳои биологии Б. бо номи олими франсавӣ Л. Пастер, микробиологи немис Р. Кох ва олими англис Д. Листер марбут аст. Б. …

БАКУЛЕВ Александр Николаевич (7. 12. 1890, Невениковскаяи вил. Саратов – 31. 3. 1967, Москва), ҷарроҳ, акад. АФ ИҶШС (1958), аъзои ҳақиқӣ (1948) ва президенти АИТ ИҶШС (1953 – 60), Қаҳрамони Меҳнати Сотсиалистӣ (1960). Фак-ти тиббии Донишгоҳи Саратовро хатм карда (1915), аз с. 1919 дар клиникаи ҷарроҳии ҳамин донишгоҳ ординатор шуда …

БАЛАНИТ (Balaninis), газаки пӯсти сари олоти таносули мардон. Б. одатан бо илтиҳоби баргаки дохилии ғалафа ҳамроҳ мешавад. Дар чунин мавридҳо онро баланопастит меноманд. Б. дар сурати танг будани ғалафа (фимоз) ва ғун шудани қатраҳои пешобу смегма (шираи ғилофаки нара) пайдо шуда, аксаран ба уретрит, диабети қанд ва диг. бемориҳо якҷоя …