Муҳаммад ибни Алӣ ибни Ҳасан Заҳирии Самарқандӣ аз дабирон ва адибони асри 12 форс-тоҷик буда, доир ба ҳаёт ва фаъолияти илмию адабии ў маълумоти хеле кам аст. Мувофиқи гуфтаи Муҳаммад Авфии Бухороӣ дар тазкираи «Лубоб-ул-албоб», Заҳирии Самарқандӣ муддате дар дарбори Қарохониҳои Самарқанд котибӣ карда, «Соҳиби девон»-и иншои Рукнуддин Масъуд будааст. Муаллифони …

АСТЕНОПИЯ (Asthenopia; аз юн. asthenes – заиф, суст ва opos – чашм), ҳангоми кори марбут ба босира зуд хаста шудани чашм, хусусан дар вақти ба чашм наздик будани объект. А. татобуқӣ (аккомодатсиявӣ) ва мушакӣ мешавад. А.-и татобуқӣ бинобар сахт таранҷиш ёфтани мушакҳои мижгон ҳангоми татобуқ, дурбинӣ, астигматизм ба вуҷуд меояд. …

АСТИГМАТИЗМ (Astigmatismus; а – ҳиссачаи инкорӣ ва stigma – нуқта), нуқси биниши чашмро гӯянд, ки дар мавриди он дурбинӣ, наздикбинӣ ва диг. иллатҳои чашм дар як вақт зуҳур меёбад. Мас., дар биниши амудӣ чашм дурбин, дар биниши уфуқӣ бошад, мӯътадил ва ғ. мешавад. Ин, одатан, ба хамидагии ҳархелаи қарния, инчунин …

АСТМА (аз юн. asthma – буғӣ шудан), хуруҷи нафастангӣ. Бинобар танг шудани равзани бронхҳо (ниг. Зиқи нафас) ё чун зуҳуроти иллати дил (ниг. Хафакон), баъзан аз чанд сабаб ба вуҷуд меояд. А. ҳолатест, ки ба он ёрии ниҳоят таъҷилии тиббӣ зарур аст. Ҳангоми хурӯҷи ҳама хелҳои А. пойҳои беморро овезон …

АСТСИТ (аз юн. askites – машки об), дар ҷавфи шикам ҷамъ шудани моеъот. Дар натиҷаи ихтилоли гардиши хун дар вариди бобӣ (ҳангоми сиррози ҷигар, омоси саратонии ҷигар ва диг. узвҳои шикам, нуқси дил, гоҳо ҳангоми бемориҳои гурда) пайдо мешавад. Калон шудани шикам (дар мавриди дароз кашидан мисли шиками қурбаққа аст), …

АСФИКСИЯ (Asphyxia, аз а – ҳиссачаи инкорӣ ва sphyxis – набз), ҳолати гарону хатарнокест, ки бинобар дар организм ногаҳон кам шудани оксиген ва ҷамъ гаштани гази карбонат рӯй медиҳад. Сабабҳои А. чунинанд: 1) аз дарун баста шудани роҳи нафас, мас., дар аснои роҳи нафасро банд кардани ҷисмҳои бегона, аз қабили …

АТАКСИЯ (аз а – ҳиссачаи инкорӣ ва юн. taxis – сомон, тартиб), халал ёфтани созгорию низоми ҳаракат; ба ҳамдигар мувофиқат накардани фаъолияти мушакҳо. Барои дуруст ҳаракат кардан ва мувозинати ҷисм фаъолияти муштараки мушакҳо зарур аст. Ҷунба (импулс)-ҳое, ки аз мушакҳо, рагу пай ва банду буғум меоянд, тавассути ҳароммағз ба майна …

АТЕЛЕКТАЗИ ШУШ (аз юн. ateles – нопурра, чалла ва ektasis – ёзондан), бемории шуш, ки бинобар нарасидани ҳаво алвеолаҳо пуч мегарданд. Сабаби А. ш. руст шудани бронх ё фишор ёфтани шуш аст. Вобаста ба сабаб ва тарзи инкишоф А. ш. модарзодӣ ва ғайримодарзодӣ мешавад. А. ш.-и модарзодӣ хоси навзодҳо буда, …

АТЕРОМА (аз юн. athere – шӯла ва oma – омос), ҳосилаи омосшакли бехавф; ҳаҷман баробари тухми мурғ буда, дар пӯст ё зери он пайдо мешавад. Сабаби А. баста шудани маҷрои моддаҳоест, ки ғадуди чарбу ҷудо мекунад. А. аз чарб, холестерин, ҳуҷайраҳои пӯст иборат аст. А. варам ва мадда карда ҳуснро …

АТЕРОСКЛЕРОЗ (Atherosclerosis; аз юн. athere – шӯла ва skleros – сахт), бемории музмини артерияҳо, ки боиси тадриҷан танг шудани сӯрох ва ихтилоли фаъолияти онҳо мегардад. Зимни пайдоиши А. ҷараёни хун дар шараён, ки узвҳоро бо оксиген ва моддаҳои ғизоӣ таъмин мегардонад, ноқис ва фаъолияти он маҳдуд хоҳад шуд. Дар натиҷа …