Гуногун

Соли 81ҳиҷрӣ/700 милодӣ дар тамоми қаламрави «хилофати рошидин», ки аллакай аз ҳудуди кишварҳои арабинишин берун баромада, мамолики  мутаъаддидаи гуногунзабонро фаро мегирифт, арабӣ забони давлатӣ эълон гардида, коргузорӣ дар ин забон амалӣ мешуд. Аз соли 742 дар Хуросону Мовароуннаҳр низ донистани забони арабӣ барои маъмурони давлатӣ ҳатмиву маҷбурӣ буд. Забони аҳкоми …

Аҷдоди халқи тоҷик дар давоми тамоми 200 соли ҳукмронии араб ҳеҷ гоҳ аз идомати фаъолияти илмию адабӣ даст накашидаанд. Дар аввал адибони эронинажод на фақат дар марказҳои хилофат, балки  дар саросари Эрону Хуросону Варорўд ба забони арабӣ эҷод мекарданд.50 Мардуми эронинажод аз қадимтарин аҳолии кураи арз буда, дар ибтидо аз …

Яке аз  нобиғаҳои ҷаҳонии ҳамаи давру замонҳо ва халқу маконҳо олими мутабаҳҳири тоҷик Абўалӣ ибни Синост38, ки дар охири асри X – аввали асри XI зиста, дар соҳаҳои ниҳоят гуногуни илм, хусусан дар инкишофи фалсафа ва тибби дунё саҳми босазое гузоштааст. Вай аслан парвардаи муҳити фарҳангии Сомониён буда, баъди пош …

Олими ҷаҳоншумул ва файласуфи беназири асҳоби ҳаюло Абўбакр Муҳаммад ибни Закариё ибни Яҳёи Розӣ  аввали моҳи шаъбони соли 251 ҳиҷрӣ (28 августи соли 865 мелодӣ) дар шаҳри Рай ба дунё омадааст. Дар ҷавонӣ ба андўхтани улуми адабӣ шуғл варзида, шеър мегуфт, мусиқӣ меофарид, мусиқиро тадқиқу таҳқиқ мекард, удро хуб менавохт. Ҳамчунин, …

 Асрҳои IX—X дар соҳаи мусиқӣ  низ дастовардаҳои муҳиммеро соҳиб буданд. Як силсила комёбиҳои ин асрҳо дар назария ва амалияи мусиқӣ барои давом ёфтани он дар асрҳои баъдина чун заминаи хубе хизмат карданд. Аввалан, ромишгарӣ, созандагӣ, навозандагӣ ва ширинкорӣ дар доираҳои гуногуни ҷамъияти он замон ривоҷ дошт. Сурудҳои базмию размӣ, маросимӣ …

Ташкили давлати мутамарказ, тараққии иқтисодиёт ва равнақи тиҷорат бо мамлакатҳои хориҷӣ дар асри X сабаб шуд, ки илму фарҳанги тоҷик хеле ривоҷ ёбад. Дар шаҳрҳои калони Мовароуннаҳру Хуросону Хо­разм, ки ҳама ба қаламрави Сомониён дохил мешуданд, санъатҳои меъморӣ, мусиқӣ ва ҳунар рў ба тараққӣ ниҳоданд. Хусусан, Бухоро на фақат чун …

Беш аз дусад сол аст, ки дар саросари ҷаҳон роҷеъ ба рўз­гору   осори   Устод   Рўдакӣ   тадқиқот   бурда   мешавад.  Агар   асарҳоеро,  ки роҷеъ  ба   шарҳи  ҳолу мероси  адабии  Абўабдуллоҳ Ҷаъфар ибни Муҳаммад ибни Абдураҳмон ибни Одам Рўдакӣ  навишта шудаанд, гирд оварем, садҳову ҳазорон номгўй мешавад. Вале аксари онҳо ба иллати хеле …

Дар сирати Ардашери Бобакон омадааст, ки ҳакими Арабро пурсид, ки рўзе чӣ моя таом бояд хўрдан? Гуфт: – Сад дирамсанг кифоят аст. Гуфт: – Ин қадар чӣ қувват диҳад? Гуфт: Хозо-л-миқдору яхмилуқа ва мо зода ало золиқа фанта хомилуху. (Тарҷумааш: ин миқдор туро бардорад ва агар аз ин афзуд ту …

Яке аз сулаҳои Лубнон, ки мақомоти ў дар диёри Араб мазкур буд ва каромот машҳур ба ҷомеи Димишқ даромад ва бар канори биркаи килоса таҳорат ҳаме сохт, пояш билағжид ва ба ҳавз дарафтод ва ба машаққат аз он ҷойгаҳ раҳои ёфту – Чун аз намоз бипардохтанд, яке аз азҳоб гуфт: …

Якеро аз бузургон ба маҳфиле андар ҳаме сутуданд ва дар авсофи ҷамилаш муболиға мекарданд. Сар бароварду гуфт: – Ман онам, ки донам. Шахсам ба чашми оламиён хубманзар аст В-аз хубси сар зи ҳиҷлати ботин фитода пеш, Товусро ба нақшу нигоре, ки ҳаст, халқ Тахсин кунанду ў ҳиҷил аз пои зишти …