Хордадорон дар байни дигар навъҳо хусусиятхои олии худро доранд. Хордадорон нисбат ба дигар ҳайвонҳо нихоят инкишоф ёфтаанд ва зиёда аз 40 хазор намудро дар бар мегиранд. Намудҳои хордадорон дар шароитҳои гуногун: серобӣ, камобӣ, ботлоқ, намнокӣ, дар рӯйи замин, рӯйи дарахту бутта, дар қабати хоку сангпораҳо зиндагӣ мекунанд. Хордадорон нисбат ба …

To ғалабаи инқилоби Октябр дар тамоми Осиёи Миёна, аз ҷумла Тоҷикистони имрӯза барои инкишофи ҳаматарафаи илмҳои табиатшиносӣ, махсусан физика, кимиё, геология, ҷуғрофия, астрономия, биология (ботаника набототшиносӣ, зоология — маҳлукшиносӣ, инсон ё фаъолияти узвҳои он) ва дахло шохаҳои ҷудогонаи ин илмҳо имконият маҳдуд буд, аз ин рӯ, фанҳои номбурда бо тамоми …

Китоби мазкур дар бораи таърих ва инкишофи илми зоология дар Тоҷикистон, олами ҳайвоноти дунё ва Ҷумҳурии Тоҷикистон, ба навъҳо ва зернавъҳову синфҳо тақсим шудани хайвонот. оид ба пайдоишу инкишоф, узвҳои дохилию берунӣ ва муҳити зисти онҳо маълумоти ҳаматарафа медиҳад. Дар китоби мазкур барои омӯзиши матнҳо оид ба ҳар мавзӯъ расмҳои …

МУАЙЯН КАРДАНИ РАСТАНИҲО Барои муайян намудани ном ва мавқеи таснифотии онҳо китоби махсусе ҳаст, ки онро “Муайянкунандаи растаниҳо” меноманд. Барои муайян кардани растанӣ аломатҳои хоси сохти берунии растанӣ ва истилоҳҳои ба онҳо далхдорро нағз донистан лозим аст. Аз рӯи факту (далелу) рақамхои муайянкунандаи дар китоб дарҷгардида аввал оила, баъд авлод …

ТАҶРИБАИ ЛАБОРАТОРӢ Ба шишачаи ашёгузор бо ёрии сӯзани нӯгборик як бандчаи риштаи обсабзи бисёрҳуҷайра — улотрикси аз ҷӯй гирифтаатонро гузоред. Бо чакрарез як қатра об чакконед ва онро бо шишапардача пӯшонед. Микропрепарати тайёркардаатонро аввал бо пурбини хурд, сонӣ бо пурбини калони микроскоп бубинед. Ба сохти ҷилд, ситоплазма, ядро ва хромотофори …

СОХТИ ОБСАБЗҲОИ САБЗИ ЯКҲУҶАЙРА Ба шишачаи ашёгузор бо чакрарез як қатра оби “шукуфтаро” чакконед, онро бо пардашишачаи рӯйпӯш пӯшонед ва бо пурбини хурди микроскоп бубинед. Аз байни обсабзҳои якҳуҷайра хламидомонада (обсабзи байзашакли нӯгборики дуқамчинакдор) ва хлорелларо (ки шаклаш курамонанд аст) ёбед. Тавассути коғази намкаш як қисми оби зери шишачаи рӯйпӯшро …

Таъсири ҷангал ба муҳити атроф. Ҷамоаи наботот ба муҳити атроф таъсири назаррас мерасонад. Инро дар мисоли ҷангалзорҳо дида мебароем. Тобистон ҳарорати ҳавои ҷангал нисбат ба минтақаҳои ҳамшафати беҷангал аз 8 то 10°С паст бошад, дар зимистон 0,1-0,5°С баландтар мешавад. Ҷангалро бо ибораи дигар “шуши сайёра” мегӯянд. Зеро маҷмӯи растаниҳои дар …

Барои сабзиш ва инкишофи растаниҳои ҷамоаи наботот шароитҳои муайян лозиманд. Онҳо хусусан, ба таъсири омилхои мухталифи табиат (рӯшноӣ, намӣ, ҳарорат, мавҷудияти намакҳои маъданӣ, ғизоӣ) зич вобастагӣ доранд. Таъсири рӯшноӣ ба рушду инкишофи ҷамоаи наботот. Дар ҳаёти растаниҳо рӯшноӣ яке аз омилҳои муҳиму асосӣ ба ҳисоб меравад. Фаъолияти ҳаётии растаниҳои сабз …

Дар минтақахои гуногуни рӯи Замин растаниҳои ба авлоду оилаҳои гуногун тааллукдошта мерӯянд ва онҳо ҷамоаҳои гуногуни набототро ба вуҷуд меоранд. Ҳамаи намудҳои растаниҳое, ки дар ноҳияҳои муайян (вилоят, ҷумхурӣ, мамлакат ва ғайраҳо) мерӯянд, флораи он ноҳияро ташкил медиҳанд. Маҷмӯи намудҳои растаниҳои дар ин ё он қаламрав рӯяндаро флора меноманд. Масалан. …

Дар ҷамоаи наботот ҳамеша тағйиротҳо ба амал омада меистанд. Растаниҳои калонсол пир мешаванд, мемиранд ва ҷои онҳоро растаниҳои ҷавон ишғол мекунанд. Инчунин, сол ба сол шароитҳои иқлимӣ ҳам тағййр ёфта меистанд. Агар як сол гарму хушк бошад, соли дигар нисбатан салқин ва сернам, соли сеюм гарм ва намнок шуданаш мумкин. …