Бо таваччух бар он ки перомуни зиндагии Устод Рудаки кариб 200 сол дар Урупо, Русия, Омрико, Эрон, Хиндустон, Точикистон ва кишвархои араби пажухишгарони зиёде тахкикоти илми мебаранд, хануз хам дар зистномаи Устод Рудаки нуктахои торик ва масоъили халношуда бисёранд. Аз анбухи фаровони пажухиши мухаккикон навиштахои донишмандони номи Херман Этте72, Эдуард …

Аз чихати инкишофи назми классики асри X нахустин рузгори дурахши адабиёти халки точикро ташкил медихад. Адабиёти ин давра на факат огози тараккии адабиёти классикии точик аст, балки дар сайру такомули он чун асос ахамияти бузург дорад. Дар ин давра устоди шоъирон Рудаки ва дар охири он суханвари чахони Фирдавси зиндаги …

Асоси адабиёти навини точик дар асрхои IX—X гузошта шудааст. Дар охири асри VШ ва ибтидои асри IX шоъирони дузабонае ба камол расиданд, ки дар баробари шеъри араби гохо ба форсии   дари низ китъахо мегуфтанд. Дар он замон худшиносии мардуми эрони ба хадди баланде расида, кушиши аз нав зинда гардонидани забони …

Соли 81хичри/700 милоди дар тамоми каламрави «хилофати рошидин», ки аллакай аз худуди кишвархои арабинишин берун баромада, мамолики  мутаъаддидаи гуногунзабонро фаро мегирифт, араби забони давлати эълон гардида, коргузори дар ин забон амали мешуд. Аз соли 742 дар Хуросону Мовароуннахр низ донистани забони араби барои маъмурони давлати хатмиву мачбури буд. Забони ахкоми …

Ачдоди халки точик дар давоми тамоми 200 соли хукмронии араб хеч гох аз идомати фаъолияти илмию адаби даст накашидаанд. Дар аввал адибони эронинажод на факат дар марказхои хилофат, балки  дар саросари Эрону Хуросону Вароруд ба забони араби эчод мекарданд.50 Мардуми эронинажод аз кадимтарин ахолии кураи арз буда, дар ибтидо аз …

Яке аз  нобигахои чахонии хамаи давру замонхо ва халку маконхо олими мутабаххири точик Абуали ибни Синост38, ки дар охири асри X – аввали асри XI зиста, дар сохахои нихоят гуногуни илм, хусусан дар инкишофи фалсафа ва тибби дунё сахми босазое гузоштааст. Вай аслан парвардаи мухити фархангии Сомониён буда, баъди пош …

Олими чахоншумул ва файласуфи беназири асхоби хаюло Абубакр Мухаммад ибни Закариё ибни Яхёи Рози  аввали мохи шаъбони соли 251 хичри (28 августи соли 865 мелоди) дар шахри Рай ба дунё омадааст.35 Дар чавони ба андухтани улуми адаби шугл варзида, шеър мегуфт, мусики меофарид, мусикиро тадкику тахкик мекард, удро хуб менавохт. …

Чайхони, Дакики, Майсари, Фирдавси, Носири Хусрав, Хофизи Шерози, таърихшиносону чугрофидонхои араб ва бисёри дигарон забони адабии асрхои IX—XV точикро порси, форси, порсии дари ва дари гуфтаанд. Сабаби чунин номхо гирифтани он хануз маълум нест. Вале хамнн кадараш аник аст, ки порси ва форси айнан як чиз буда, форсии   дари, ки …

 Асрхои IX—X дар сохаи мусики  низ дастовардахои мухиммеро сохиб буданд. Як силсила комёбихои ин асрхо дар назария ва амалияи мусики барои давом ёфтани он дар асрхои баъдина чун заминаи хубе хизмат карданд. Аввалан, ромишгари, созандаги, навозандаги ва ширинкори дар доирахои гуногуни чамъияти он замон ривоч дошт. Сурудхои базмию разми, маросими …

 Асрхои IX—X замони равнаку инкишофи тамоми сохахои илми эронихо ба шумор меравад. Аммо илм дар он замонахо хос мутаъаллик ба як кишвар ё миллати чудогона набуд, ба тамоми олами инсон мансуб буд. Аз хамин чихат, осори илми ба забони араби таълиф мегардид. Донишманди риёзидон Мухаммад ибни Мусо Ал-Хоразми (780—863), нучумшинос …