جماتهای ابتدایی در آسیای میانه

آثار پلیالیت پایین.

زمان پیدایش نخستین آدمان را در سرزمین آسیای میانه به طور یقین مویین کردن خیلی دشوار است، زیرا آثار از همه قدیمة حیات آنها باقی نمانده است. به گمان بعضی عالمان، گویا آسیای میانه در داخل منطقة آدم‌شوی میمون واقع گردیده بوده است[1]. هرچند این عقیده معمول و مقبول عموم محسوب یافته نمی‌تواند، با وجود این کشف قدیمترین یادگاریهای حیات آدمی را در این سرزمین نباید بیرون از امکان دانست.

سال 1953 ا. پ. آکلدنیکاو در رود انرچة نزدیک دریای نارین قرغیزستان از دیوارة ریگی صفّة قدیمة پلییستاتسین میانه قیراق کلان دست انسان رسیده را، که یک طرف آن به تیغ دراز برجستة کمانی مانند است، پیدا نمود. چنین آلت در علم باستان‌شناسی با نام چاپّیر – آلت قیراقسنگ مشهور است[2]. پس از چند سال بازیافت این آلت قدیمه در محلهای مختلف آسیای میانه باز ده مکان آن کشف گردید[3]. این گونه آلت در بسیار ناحیه‌های عالم کهن به خوبی معلوم بوده، قدیمترین مدنیّت انسانی – مدنیّت قیراقسنگ را توصیف می‌نماید[4].

تهلیل تیپالاگی نشان می‌دهد، که آلت قیراقسنگ آسیای میانه با مدنیّت به اصطلاح سوانی دورة پلیالیت هندوستان خیلی شباهت دارد[5]. از این چنین برمی‌آید، که این دو کشور در دورة پلیالیت پایین یک راه عمومی تاریخی را ته‌ای کرده است. چنان که از مدرکهای گیالاگی معلوم می‌شود، اهل مدنیّت قیراقسنگ در دورة پیریخهای نخست و یخبندی ریس، یعنی در دورة پلییستاتسین میانه، بیش از 200 هزار سال قبل از این زندگی به سر برده‌اند. آن وقتها چنین هیوانات، از قبیل جنسهای قدیمة فیل، اسپ، ممانت و بزانهای شاخدراز، نمودهای گوناگون کرکدن وجود داشته‌اند. از روی بعضی دلیلها، آدم در آن زمان خیلی کم بوده است.

الت نوع دیگر دستکاله‌های سنگی، که برای پلیالیت پایین اوراپه بسیار کارکترناک است، فقط در قسمت غرب مملکت – در ترکمنستان پیدا گردید.

بعزی عالمان اظهار شبهه می‌کردند، که آسیای میانه این قدر بروقت مسکن آدم شده بوده است، زیرا نشانه‌های زندگی انسان در این محل اوّلا، که خیلی کم، در بعضی جایها، علی‌حده-علی‌حده یافت می‌شدند و ثانی، اصلاً در قَبَتهای از همه بالایی زمینهای ساحل دریاها به نظر می‌رسیدند. ولی اینک سال 1973 در مغز زردخاک قراتاغ یاوان و سپس، در هفت جای جنوب تاجیکستان در مغز خاکهایی، که در چقوری 50-65 متر واقع می‌باشند، آلات سنگی به دست آمد. حفریات دو باششگاه – باششگاه قراتاغ 1 و لاهوتی-1 نشان داد، که در این جا نشانه‌های باششگاه نو، آثار مدنیّت تا به حال نامعلومی هستند، که آن «مدنیّت قراتاغ» نام گرفت. تاریخ این قَبَت آرشیالوگی 200-150 هزار سال است، که این را با مدرکات گیالاگی مویین کرده، بعد با اصول تیرمالیومینیستسینسیه عنیق نمودند. مدنیّت قراتاغ از جهت توصیفات خود به مدنیّت قیراقسنگ منسوب است و از مدنیّت سوانی نیم‌جزیرة هندوستان، که در بالا نامبر شده بود، یگان فرق کذایی ندارد. بعد این کشفیات جای شبهه نیست، که در تاجیکستان و آسیای میانه سراوّل طایفهایی مسکن شدند، که به دوره‌های مدنیّت قیراقسنگ تعلق داشتند[6]

[1] نیستورخ م. ف. ، 1964.

[2] آکلدنیکاو ا. پ. ، 1966 ب، س. 19.

[3] رناو و. ا. ، 1966.

[4] نیگ .: مثلاً، movius h. l. 1944؛ lوadوy l. s. و. ، 1951 و u.

[5] رناو و. ا. ، 1964 ا.

[6] ranov v. a. . ، 1976.