هرکتهای نفسگیری. نفس گرفتن و نفس برآوردن یکدیگر را موزون عوض کرده، به واسطة شش گذشتن هوا و اواتازکنی شش را تأمین میسازند. یوزشوی نفسگیری و نفسبراری را مرکز نفسگیری تنظیم میکند، که آن در مغز درازرویه جایگیر است. در مرکز نفسگیری امپولسها منتظم به عمل آمده، توسط عصبها به موشکهای بین قبرغهگی و دیافراگم داده میشوند.
در نتیجه موشکها کشش خورده، قبرغهها بالا میشوند، دیافراگم قریب هموار میگردد. کاواکی قفس سینه وسیع میگردد. در نتیجه نفسگیری به عمل میآید. بعد موشکهای بین قبرغههای و دیافراگم سست شده، حجم کاواکی قفس سینه خرد میگردد و از شش فشردشده هوا بیرون میبرآید. در این حال نفسبراری به عمل میآید.
ادم کلانسال در حالت نسبتاً آرام در یک دقیقه تخمیناً 12-16 مراتبه نفس میگیرد. در خانهای، که هوایش تازه نشده است، حرکتهای نفسگیری دوچند و از این هم بیشتر میشوند. این از آن سبب رویی میدهد، که هوجیرههای عصب مرکز نفسگیری گاز کربنت ترکیب خون را حس میکنند. هنگام زیاد شدن مقدار آن انگیزش نفسگیری اوج گرفته، امپولسها توسط عصبها به موشکهای نفسگیری پهن میشوند. در نتیجه آدم تیز-تیز و چقور نفس میگیرد. همین طور نفسگیری با راه عصبی و همارلی تنظیم کرده میشود.
هجم حیاتی شش. هنگام آرام نفسگیری به شش آدم کلانسال قریب 500 سم3 هوا داخل میشود. در وقت آرام نفس بارآوردن هم از عضو نفسگیری همین مقدار هوا خارج میشود.
میقدار زیادترین هوایی، که آدم بعد نهایت چقور نفس گرفتن میبرارد، تقریباً به 3500 سم3 برابر است، که آن را حجم حیاتی شش مینامند. هجم حیاتی شش آدمان گوناگون هر خیل است. آن را هنگام معاینة طبّی با یاری اسباب مخصوص – سپیرامیتر مویین میکنند.
موبادلة گازها در شش. مقدار گازها هنگام نفسگیری و نفسبراری یک خیل نیست. در هوای نفسگیری قریب 21% آکسگین، نزدیک 79% نیتروژن، تقریباً 0، 03% گاز کربنت، کمی بوغ آب و گازهای انیرتی موجودند.
ترکیب هوایی، که ما خارج میکنیم، دیگر است. در آن همگی 16% آکسگین باقی میماند، ولی مقدار گاز کربنت تا به 4% میافزاید، مقدار بوغ آب نیز زیاد میشود. فقط نیتروژن و گازهای انیرتی در هوای خارجکردهامان به همان مقداری، که در هوای نفسگرفتهامان بودند، باقی میمانند.
میقدار گوناگون آکسگین و گاز کربنت در هوای نفسگرفتهامان و خارجکردهامان به واسطة مبادلة گازها در حبابچههای شش معنیداد کرده میشود. مقدار گاز کربنت در مویرگهای وریدی حبابچههای شش نظر به هوای حبابچههای شش خیلی زیاد است. گاز کربن از خون وریدی به حبابچههای شش داخل شده، در وقت نفسبراری از ارگانیزم خارج میشود. آکسگین از حبابچههای شش به خون داخیل شده، با هموگلوبین با راه کیمیاوی پیوست میشود.
در نتیجه خون وریدی به خون شریانی مبدّل میگردد. خون شریانی توسط رگهای ورید شش اوّل به دهلیز چپ دل، بعد به معدچة چپ و نهایت به دور کلان گردش خون داخل میشود.
موبادلة گاز در بافته. آکسگین از مویرگهای دور کلان گردش خون به بافتهها داخل میشود (رسم 60). در خون شریانی نسبتاً هوجیرههای به آکسگین احتیاجمند زیاد است. از همین سبب آنها به آسانی موقع یافته، در روند آکسیدشوی اشتراک میکنند. گاز کربنت باشد، از هوجیرهها به خون میدرآید. همین طور بافتههای عضوهای خون شریانی به خون وریدی مبدّل میشوند.
خون وریدی با رگهای ورید دور کلان گردش خون به دهلیز راست دل داخل شده، بعد به معدچة راست و از آن جا به شش میرود.
سوالها
هماهنگی نفسگیری چه طور تأمین میگردد؟
نفسگیری و نفسبراری چه خیل به عمل میآید؟
حجم حیاتی شش چیست؟
مبادلة گازها در شش چه خیل به عمل میآید؟
مبادلة گازها در بافتهها چه خیل به عمل میآید؟
کار عملی
چین کردن غنجایش حیاتی شش تجهیزات برای عملیات: سپیرامیتر نمناک یا خشک، پخته، سپیرت.
رفت عملیات:
ه) سپیرامیتر را به دهان گذاشته در حالت آرامی نفس
برارید و مقدار هوا را مویین کنید.
ب) بعد چقور نفس برآورده، هوای بیرونشده را چِن کنید.
و) چقور نفس گرفته نفس برارید و این هوا را هم چِن کنید.
گ) همة مقدار هوا را به هم جمع کنید و گنجایش حیاتی شوش را مویین سازید.