Home / Jamiyat / Bekhatarii radiatsioni

Bekhatarii radiatsioni

QONUNI JUMHURII TOJIKISTON

Dar borai bekhatarii radiatsioni

(Akhbori Majlisi Olii Jumhurii Tojikiston soli 2003, №8, mod.465)

  Majlisi namoyandagon qabul namud – 26 iyuni  soli 2003

Majlisi milli jonibdori namud – 16 iyuli soli 2003

bexatarii-radiatcioni

BOBI 1

MUQARRAROTI UMUMI

 

Moddai 1. Maqsadi Qonuni mazkur

Maqsadi Qonuni mazkur az tanzimi huquqii munosibathoe, ki ba tamini bekhatarii radiatsioni, hifzi hayot, salomati va amvoli shahrvandon, hamchunin muhiti zist az tasiri zararovari afkanishoti iondorkunanda aloqamandand, iborat meboshad.

 

Moddai 2. Mafhumhoi asosi

Mafhumhoi asosie, ki dar Qonuni mazkur istifoda meshavand:

zaminai radiatsionii tabii – miqdori afkanishote, ki tavassuti afkanishoti kayhoni va afkanishoti radionukleidhoi tabiat ba miyon omada, ba tavri tabii dar zamin, ob, havo, digar unsurhoi biosfera, mavodi gizoi va organizmi inson taqsim meshavand;

afkanishoti iondorkunanda – afkanishote, ki hangomi tajziyai radioaktivi, tabdilyobii yadroi, bozdorii zarrahoi zaryaddorshudai dar modda ba vujud omada, hangomi tasiri mutaqobila ba muhit, ionhoi alomathoi gunogundoshtaro ba miyon meovarand;

manbai afkanishoti iondorkunanda – dastgoh va (yo) moddai radioaktivie, ki shuoi radioaktivi meafkanad va yo qobiliyati chunin afkanishotro dorad;

istifodabarandagoni manbahoi afkanishoti iondorkunanda – shakhsoni voqei va huquqie meboshand, ki manbahoi afkanishoti iondorkunandaro istikhroj, istehsol, tayyor, korkard va istifoda namuda, nigahdori yo khizmatrasoniro ba jo ovarda, intiqol va bezarar megardonand yo onhoro gur mekunand;

kormandon – shakhsone, ki doimi yo muvaqqati bevosita bo manbahoi tekhnogenii afkanishoti iondorkunanda kor mekunand yo vobasta ba sharoiti kor dar fazoi tahti tasiri on qaror dorand;

sadamai radiatsioni – az dast dodani idorai manbai afkanishoti iondorkunandae, ki bo sababi vayronii tajhizot, amali nodurusti kormandon, ofathoi tabii yo digar sababho rukh dodaast va boisi besh az meyorhoi sanitari shuokhurii odamon yo oludagii radioaktivii muhiti zist gardidaast va yo metavonad sababgori on gardad;

bekhatarii radiatsionii aholi – holati himoyai nasli imruza va oyandai insoniyat az tasiri zararovari afkanishoti iondorkunanda va andeshidani majmui chorabinihoe, ki shuokhuri va oludagii radioaktivii kormandon, aholi va muhiti zistro to sathi nisbati past mahdud mesozad;

moddahoi radioaktivi – mavodhoe, ki dar tarkibashon unsurhoi kimiyovi doshta, yadroi onho qobiliyati khud az khud kohishyobi dorad;

mintaqai sanitariyu muhofizati – hududi atrofi muassisa yo manbai afkanishoti iondorkunanda, ki dar on sathi shuokhurii odamon dar sharoiti mutadili istifodai chunin manba,metavonad az meyori sanitarii muqarrargardidai nihoii miqdori shuokhuri baroi aholi beshtar boshad va dar on nizomi mahdudi faoliyati khojagidori muqarrar gardida, nazorati radiatsioni anjom doda meshavad;

mintaqai nazorat – hududi berun az mintaqai sanitariyu muhofizati qarordoshta, ki dar on monitoringi radiatsioni surat megirad;

nazorati radiatsioni – ba dast ovardani akhborot oid ba vazi radiatsioni dar tashkilot, muhiti zist va sathi shuokhurii odamon;

shuokhurii tabii – shuokhurie, ki tavassuti manbahoi tabiii afkanishot ba miyon omadaast;

radionuklidi tabii – navi atomho bo shumorai muayyani protonho va neytronho meboshad, ki dar yadro bo miqdori ziyod va raqami atomi nishon doda shuda, dar muhiti muqarrarii tabiie, ki qobiliyati khorij namudani shuohoi radioaktiviro dorad, mavjud ast;

shuokhurii tekhnogeni – shuokhuri az manbahoi tekhnogeni, chi dar sharoiti muqarrari va chi dar sharoiti sadamaho, ba istisnoi shuokhurii tibbii bemoron;

shuokhurii tibbi – shuokhurii bemoron dar natijai muoinai tibbi yo muolija;

shuokhurii kasbi – shuokhurii hayati kormadon dar jarayoni kor bo manbahoi tekhnogenii afkanishoti iondorkunanda;

munosibat bo partovhoi radioaktivi – hama guna namudi faoliyat vobasta ba jamovari, hamlu naql, korkard, nigahdosht va (yo) guronidani partovhoi radioaktivi;

zaminai radiatsionii az nigohi tekhnogeni tagyirdodashuda – muhiti tabiii radiatsionie, ki dar natijai faoliyati inson tagyir yoftaast;

bekhatarii radiatsioni – majmui chorabinihoe, ki munosibati bekhatarro bo mavodi yadroi tamin menamoyad;

mavodi yadroi – mavode, ki moddahoi yadroi dorand va yo qobiliyati az nav hosil kardani mavodi yadroii tajziyashavandaro dorand;

zivert (Zv) – vohidi miqdori ekvivalentii afkanishoti radioaktivi, ki dar sistemai baynalmilali (SI) qabul shudaast;

miqdori nihoi – andozai tasiri afkanishoti iondorkunanda, ki hamchun chorai khatari ba miyon omadani oqibathoi minbadai shuokhurii organizmi inson yo uzvhoi alohidai on, bo nazardoshti hassosiyati radiatsionii u istifoda megardad;

monitoringi radioekologi – sistemai muoinai makhsusi bekhatarii radiatsionii hayati kormandon, aholi va muhiti tabiii zist;

guronidani partovhoi radioaktivi – joygirkunonii bekhatari partovhoi radioaktivi, be darnazardoshti minbad khorij kardani onho;

shahodatnomai radiatsionii gigienii tashkilot – hujjate, ki holati bekhatarii radiatsioniro dar tashkilot tavsif namuda, tavsiyahoro jihati behbudii on zikr menamoyad;

shahodatnomai radiatsionii gigienii hudud – hujjate, ki holati bekhatarii radiatsionii aholii hududro tavsif namuda, tavsiyahoro jihati behbudii on zikr menamoyad;

dezaktivatsiya – dur kardani oludahoi radioaktivi az obekthoi oludashuda.

 

Moddai 3. Prinsiphoi tamini bekhatarii radiatsioni

Prinsiphoi asosii tamini bekhatarii radiatsioni az inho iboratand:

prinsipi asosnoksozi – mani hama guna navi faoliyat vobasta ba istifodai manbahoi afkanishoti iondorkunanda, ki hangomi on miqdori az khatari zarari imkonpazir giriftai inson va jomea bar zammi zaminai radiatsionii tabiii rasonidashuda beshtar nameboshad;

prinsipi mutanosibgardoni – zimni istifodai hama guna manbahoi afkanishoti iondorkunanda dar sathi nisbatan past nigoh doshtani miqdori infirodii shuokhuri va tedodi shakhsoni shuokhurda ba andozai baroi salomatii shahrvandon bezarar;

prinsipi bameyordarori – az hamai manbahoi afkanishoti iondorkunanda ziyod nabudani miqdori infirodii ijozatdodashudai shuokhurii shahrvandon, ki baroi salomatii onho khatarnok nest;

prinsipi himoya – tashkili sistemai himoyai radiatsionii hayati kormandon, aholi va hudud dar asosi rasonidani kumaki hatmi ba zarardidagon, andeshidani tadbirho oid ba rafi oqibathoi sadamahoi radiatsioni va dezaktivatsiyai muhiti tabiii zist.

hangomi sadamahoi radiatsioni sistemai bekhatarii radiatsionii aholi ba prinsiphoi zayl asos meyobad:

chorabinihoi dar nazar doshta oid ba rafi oqibathoi sadamai radiatsioni, ki boyad nisbat ba zarar foidai beshtare doshta boshand;

namud va doirai faoliyat jihati rafi oqibathoi sadamahoi radiatsioni boyad tarze amali gardand, ki foida az past kardani miqdori afkanishoti iondorkunanda, ba istisnoi zarari tavassuti chunin faoliyat rasonidashuda, ba tavri nihoi boshad.

 

BOBI 2

TANZIM DAR SOhAI TAMINI BEHATARII RADIATSIONI

 

 Moddai 4. Qonunguzorii Jumhurii Tojikiston dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni

Qonunguzorii Jumhurii Tojikiston dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni ba Konstitutsiyai (Sarqonuni) Jumhurii Tojikiston asos yofta, az hamin Qonun, digar sanadhoi meyorii huquqii Jumhurii Tojikiston va sanadhoi huquqii baynalmilalie, ki Jumhurii Tojikiston etirof namudaast, iborat meboshad.

 

Moddai 5. Vazifahoi maqomoti hokimiyati davlati dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni

Ba vazifahoi maqomoti hokimiyati davlati dar sohai bekhatarii radiatsioni dokhil meshavand:

muayyan kardani siyosati davlati va tatbiqi on;

tahiya va qabul namudani sanadhoi meyorii huquqi, nazorat ba rioyai onho;

tahiya, tasdiq va tatbiqi barnomaho;

muayyan kardani namudhoi faoliyat dar sohai muomilot bo manbahoi afkanishoti iondorkunanda, ki qobili giriftani ijozatnoma (litsenziya) meboshand;

muqarrar kardani tartibi muayyan namudani namudho va andozai jubron baroi khatari ziyodi rasonidani zarar ba salomatii shahrvandon va amvoli onho, ki bo tasiri radiatsiya vobastaast;

muqarrar kardani tartibi dodani tovoni zarar ba salomatii shahrvandon va amvoli onho, inchunin ba amvoli shakhsoni huquqi dar natijai sadamai radiatsioni;

tashkil va tamini amali nizomi yagonai idorai davlati, az jumla nazorat va bahisobgirii miqdori shuokhurii aholi;

tashkil va tamini amali nizomi yagonai bahisobgiri va nazorati manbahoi afkanishoti iondorkunanda;

tahiya va amali namudani tadbirhoi favri oid ba hifzi radiatsionii aholi dar sharoithoi favqulodda;

jori namudani nizomi makhsusi sukunati shahrvandon dar mintaqahoi digari oludagii radioaktivishuda dar natijai sadamai radiatsioni;

nazorati rasonidani yori ba aholii duchori shuokhuri gashta, dar natijai sadamai radiatsioni;

tanzimi sodirotu voridoti manbahoi afkanishoti iondorkunanda, inchunin anjom dodani nazorat ba hamlu naql va tranziti onho;

muayyan kardani tartibi gurondani manbahoi afkanishoti iondorkunanda;

ijroi hamkorihoi baynalmilali dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni.

 

Moddai 6. Tanzimi davlati dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni

Tanzimi davlatiro dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni Hukumati Jumhurii Tojikiston anjom medihad. Hukumati Jumhurii Tojikiston, maqomoti vakolatdori davlati tartibi amali mutaqobila va mahdudgardonii vazifahoi onhoro dar mavridhoi zerin muayyan mekunad:

hifzi salomatii aholi az tasiri afkanishoti iondorkunanda;

tamini bekhatarii radiatsioni va ijozatnomakunonii (litsenziyakunonii) namudhoi faoliyat ba istifodai manbahoi radioaktivi aloqamand;

peshgiri kardan az oludagii radioaktivii obekthoi muhiti atrof va nazorat ba manbahoi tabiii afkanishoti iondorkunanda.

Maqomi tanzimkunandai davlati oid ba tamini bekhatarii radiatsioni Ojonsii amniyati yadroi va radiatsioni dar nazdi Akademiyai ilmhoi Jumhurii Tojikiston buda, minbad maqomi tanzimgar nomida meshavad, ki siyosati yagonai davlatiro pesh mebarad, kori digar maqomoti vakolatdori davlatiro hamohang mesozad va inchunin:

ijozatnomadihii (litsenziyakunonii) namudhoi faoliyati istifodai moddahoi radioaktiviro tibqi qonunguzorii Jumhurii Tojikiston anjom medihad;

meyorho va qoidahoero, ki ba bekhatarii radiatsioni, hifzi jismoni va banaqshagirii ziddi sadama, bahisobgiri va nazorat ba manbahoi afkanishoti iondorkunanda aloqamandand, tasdiq menamoyad;

ba ijroi meyor, qoidahoi bekhatarii radiatsioni va sharthoi ijozatnoma (litsenziya) nazorat mekunad;

ba kormandone, ki dar obekthoi istifodai manbahoi afkanishoti iondorkunanda mashgul meboshand, talaboti kasbi muqarrar menamoyad.

 

Moddai 7. Salohiyati hokimiyati mahalli dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni

Ba salohiyati maqomoti hokimiyati mahalli dokhil meshavad:

tahiya va tasdiq kardani barnomahoi mahalli dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni dar qalamravi idoravi;

guzarondani tadbirhoi amali dar surati tahdidi paydoishi sadamahoi radiatsioni va bartaraf kardani oqibathoi on;

guzaronidani siyosati davlati dar sohai havasmandkunii iqtisodii faoliyati shakhsoni voqeivu huquqi dar tamini bekhatarii radiatsioni;

tasdiqi tadbirhoi darozmuddat va avvalindaraja vobasta ba muvofiq gardonidani partovgohho ba meyorhoi baynalmilalii bekhatarii radiatsioni;

tashkil va nazorat ba ijroi tadbirho bobati tamini bekhatarii radiatsioni dar qalamravi idoravi;

anjom dodani nazorat ba ijroi talabot ba hujjathoi meyorii tamini bekhatarii radiatsioni;

ijroi digar salohiyatho tibqi hamin Qonun va digar qonunhoi Jumhurii Tojikiston.

 

Moddai 8. Bameyordarorii davlati dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni

Bameyordarorii davlati dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni tavassuti muqarrar namudani qoidayu meyorhoi sanitari, meyorhoi gigieni, qoidahoi bekhatarii radiatsioni, standarthoi davlati, meyorhoi sokhtmon va qoidahoi hifzi mehnat, hujjathoi farmoishi, dasturi, metodi oid ba bekhatarii radiatsioni anjom doda meshavad. Sanadhoi mazkur naboyad khilofi muqarraroti hamin Qonun boshand.

Dar qalamravi Jumhurii Tojikiston dar natijai istifodai manbahoi afkanishoti iondorkunanda (miqdori nihoii ijozatdodashuda) meyorhoi asosii gigienii zayl muqarrar karda meshavand:

baroi aholi miqdori tasirbakhshi miyonai solona ba 0,001 zivert barobar ast yo miqdori nihoii ijozatdodashuda dar tuli hayot (70 sol) 0,07 zivert meboshad; dar solhoi alohida, ba sharte, ki miqdori tasirbakhshi miyonai solona baroi panj soli pay dar pay az 0,001 zivert ziyod naboshad, buzurgii beshtari miqdori nihoi ijozat doda meshavad;

baroi kormandone, ki ba tavri doimi yo muvaqqati bevosita bo manbai afkanishoti iondorkunanda kor mekunand, miqdori nihoii ijozatdodashudai miyonai solona ba 0,02 zivert barobar ast, yo miqdori nihoii ijozatdodashuda dar davrai faoliyati mehnati (50 sol) 1 zivert meboshad; shuokhurii ijozatdodashuda ba miqdori nihoii ijozatdodashudai solonai to 0,05 zivert ba sharte, ki agar miqdori nihoii ijozatdodashudai hisobi miyonai solona dar 5 soli pay dar payi okhir az 0,02 zivert beshtar naboshad.

Ahamiyati ba tartib darovardani miqdori asosii nihoii shuokhuri, miqdori tavassuti zaminai tabiii radiatsioni yo tagyiroti tekhnogenii bavujudoyanda, inchunin miqdorero, ki shahrvandon (bemoron) hangomi guzaronidani amaliyoti tibbii rentgenu radiologi yo muolija mubtalo gashtaand, dar bar namegirad. Ahamiyati zikrgardidai miqdorhoi nihoii shuokhuri hangomi muqarrar namudani sathi ijozatdodashudai shuokhurii organizmi inson yo uzvhoi alohidai on nihoi meboshand.

Meyorhoi (miqdori nihoii ijozatdodashuda) asosii gigienii dar moddai mazkur muqarrargardidai shuokhurii aholi, baroi mintaqahoi alohida az jonibi Hukumati Jumhurii Tojikiston jihati kamshavii onho, bo darnazardoshti vaziyati mushakhkhasi sanitariyu gigieni va ekologi, vazi salomatii aholi va darajai tasiri omilhoi digari muhiti zist ba inson, metavonad tagyir yoband.

Qoidahoi bekhatarii radiatsioni, ki talabotro oid ba tamini bekhatarii tekhniki hangomi kor bo mavodi radioaktivi va digar manbahoi afkanishoti iondorkunanda tanzim menamoyad, az tarafi maqomi tanzimkunandai davlati tibqi tartibi muqarrargardida tasdiq karda meshavand.

Standarthoi davlati, meyor va qoidahoi sokhtmon, qoidahoi hifzi mehnat, hujjathoi dasturi, metodi va digar hujjatho oid ba masalahoi bekhatarii radiatsioni az jonibi maqomoti hokimiyati davlati yo tashkilothoi ba on vakolatdor dar doirai salohiyatashon qabul va tasdiq karda meshavand.

 

Moddai 9. Nazorati davlati dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni

Nazorati davlati dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni az jonibi maqomoti vakolatdori Hukumati Jumhurii Tojikiston va digar maqomoti davlati dar doirai salohiyatashon anjom doda meshavad.

 

Moddai 10. Nazorati istehsoli ba tamini bekhatarii radiatsioni

Tashkilothoe, ki manbahoi afkanishoti iondorkunandaro istifoda mebarand, ba tamini bekhatarii radiatsioni nazorati istehsoli meguzaronand.

Tartibi guzarondani nazorati istehsoli baroi har tashkilot bo darnazardoshti khususiyatho va sharoiti ijroi korho muayyan gardida, ba maqomoti vakolatdori davlati, ki idora, bozrasi va nazoratro dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni anjom medihand, ba muvofiqa rasonida meshavad.

Hadamoti radiatsionii tashkilothoe, ki nazorati istehsoliro ba tamini bekhatari va hifzi radiatsioni anjom medihand, haq dorand hangomi oshkor namudani vayronkunii meyorho, qoidaho va talaboti behdoshti, qoidahoi bekhatarii radiatsioni, meyoru qoidahoi sokhtmoni, qoidahoi hifzi mehnat, sanadhoi amrdihanda, dasturi, metodi va hujjathoi digar dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni dar tashkilothoi dakhldor, to rafi vayronkorii oshkorshuda, guzarondani korhoro bo manbahoi afkanishoti radiatsioni nigoh dorand.

 

Moddai 11. Nazorati davlatii obekthoi istifodabarandai manbai afkanishoti iondorkunanda

Obekthoi istifodabarandai manbai afkanishoti iondorkunanda tibqi tartibi muqarrarnamudai qonunguzorii Jumhurii Tojikiston boyad tahti nazorati davlatii ekologi, radiatsioniyu gigieni va tekhniki qaror girand.

 

BOBI 3

TALABOT OID BA TAMINI BEHATARII RADIATSIONI

 

Moddai 12. CHorabiniho oid ba tamini bekhatarii radiatsioni

Bekhatarii radiatsioni bo rohhoi zayl tamin karda meshavad:

guzaronidani majmui chorabinihoi doroi khususiyati huquqi, tashkili, muhandisiyu tekhniki, sanitariyu gigieni, tibbiyu peshgirikunanda, tarbiyavi va marifati;

az jonibi maqomoti hokimiyati davlatii Jumhurii Tojikiston, ittihodiyahoi jamiyati, digar shakhsoni voqeiyu huquqi guzaronidani chorabiniho oid ba rioyai qoidayu meyorho dar sohai bekhatarii radiatsioni;

ittilo dodan ba aholi dar borai holati radiatsioni va chorabiniho jihati tamini bekhatarii radiatsioni;

talimi aholi bo usul va vositahoi peshgiri dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni.

 

Moddai 13. Bahodihii holati bekhatarii radiatsioni

Bahodihii holati bekhatarii radiatsioni hangomi banaqshagiri va ijroi chorabiniho oid ba tamini bekhatarii radiatsioni va tahlili samarabakhshii chorabinihoi zikrgardida az jonibi maqomothoi hokimiyati davlati dar mahalho (hukumatho), maqomoti davlatie, ki tanzimro dar sohai bekhatarii radiatsioni anjom medihand, inchunin istifodabarandagoni manbahoi afkanishoti iondorkunanda, guzaronida meshavad.

Bahodihii holati bekhatarii radiatsioni nishondihandahoi asosii zaylro dar bar megirad:

tavsifi oludashavii radioaktivii muhiti zist;

tahlili tamini chorabiniho oid ba bekhatarii radiatsioni va ijroi meyoru qoidaho va meyorhoi gigienii bekhatarii radiatsioni;

ehtimoliyati sadamahoi radiatsioni va miqyosi on;

sathi omodagi baroi rafi sadamahoi radiatsioni va oqibathoi on;

tahlili miqdori shuokhuri, ki kormandon va aholi metavonand az hamai manbahoi afkanishoti iondorkunanda girand, giriftaand yo girifta metavonand;

tedodi shakhsone, ki az meyorhoi miqdori asosii muqarrargardida, beshtar giriftori shuokhuri gardidaand.

Natijahoi bahodihii bekhatarii radiatsioni az tarafi maqomoti davlatii ijozatdihanda (litsenziyadihanda) tahlil meshavand va har sol ba shahodatnomahoi radiatsionivu gigienii istifodabarandai manbahoi afkanishoti iondorkunanda sabt megardand.

Tartibi peshburdi shahodatnomai radiatsioniyu gigieniro Hukumati Jumhurii Tojikiston muayyan menamoyad.

 

Moddai 14. Tamini bekhatarii radiatsioni hangomi tasiri radionukleidhoi tabii

Intikhobi qitahoi zamin, tarhrezi va sokhtmoni binoyu inshootho boyad bo darnazardoshti peshgirii voridshavii radionukleidhoi tabii ba fazoi (havoi) binoho anjom doda shavad.

Istehsoli mavodi sokhtmon, qabuli bino va inshoot baroi istifoda, istifodai bino va inshoot boyad bo darnazardoshti hajmi mavjudiyati tarkibi radionukleidhoi tabii dar fazoi (havoi) binoho anjom doda shavad.

Istifodai mavodi sokhtmon va mahsulote, ki ba meyorhoi bekhatarii radiatsioni javobgu nameboshand, man ast.

SHuokhurii aholi va kormandon az radionukleidhoi tabii dar binohoi istiqomati va istehsoli naboyad az meyorhoi muqarrargardida beshtar boshad.

 

Moddai 15. Tamini bekhatarii radiatsioni hangomi istehsoli mavodhoi gizoi va istemoli obi nushoki

Ashyoi ozuqavori, mahsuloti khurokvori, obi nushoki, mavod va tajhizoti dar jarayoni tayyor kardan, nigahdosht, hamlu naql va furush bo onho robitadoshta, boyad ba talaboti tamini bekhatarii radiatsioni javobgu boshand.

 

Moddai 16. Uhdadorii istifodabarandai manbai afkanishoti iondorkunanda jihati tamini bekhatarii radiatsioni

Istifodabarandai manbai afkanishoti iondorkunanda uhdador ast:

talaboti qonunguzorii Jumhurii Tojikiston va sanadhoi digari meyoriyu huquqiro dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni rioya namoyad;

bobati tamini bekhatarii radiatsioni va hifzi manbahoi afkanishoti iondorkunanda tadbirho ba naqsha girad va amali namoyad;

anjom dodani korho jihati asosnok namudani bekhatarii radiatsionii mahsulot, mavod, ravandhoi tekhnologi va istehsoloti nav (modernshuda), ki manbahoi afkanishoti iondorkunanda meboshand;

anjom dodani nazorati muntazami istehsoli ba holati radiatsioni dar joyhoi kor, binoho, hududi tashkilotho, dar mintaqahoi nazorat, inchunin ba partoftan va khorij kardani mavodi radioaktivi;

anjom dodani nazorat va bahisobgirii muntazami miqdori infirodii shuokhurii kormandon;

tayyor kardan va guzaronidani attestatsiyai mansabdoron va kormandon, mutakhassisoni khadamoti nazorati istehsolii radiatsioni, shakhsoni digar, ki ba tavri doimi yo muvaqqati bo manbahoi afkanishoti iondorkunanda kor mekunand;

guzaronidani muoinahoi peshaki (hangomi dokhilshavi ba kor) va davrii tibbii kormandon;

kormandonro muntazam oidi darajai afkanishoti iondorkunanda dar joyhoi koriashon va andozai miqdori shuokhurii infirodi ogoh namoyad;

sari vaqt ba Hukumati Jumhurii Tojikiston, maqomoti davlatie, ki vakolati idorakuni, nazorat va bozrasiro dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni dorad, dar borai sharoithoi falokat, vayronshavii nizomi tekhnologie, ki ba bekhatarii radiatsioni tahdid menamoyad, akhborot dihad; khulosa, qaror va amri shakhsoni mansabdor, maqomoti vakolatdori davlati, ki idora, nazorat va bozrasiro dar sohai bekhatarii radiatsioni anjom medihand, ijro namoyad;

tatbiqi huquqhoi shahrvandonro dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni tamin namoyad.

 

Moddai 17. Nazorat va bahisobgirii miqdori infirodii shuokhuri

Nazorat va bahisobgirii miqdori infirodii shuokhurie, ki shahrvandon hangomi istifodai manbahoi afkanishoti iondorkunanda, guzaronidani amaliyoti tibbii rentgenoradiologi, inchunin dar natijai zaminai tagyiryoftai tabiii radiatsioni yo tekhnogeni mubtalo gashtaand, dar doirai sistemai yagonai davlatii nazorat va bahisobgirii miqdori infirodii shuokhuri, ki tibqi tartibi muqarrarnamudai Hukumati Jumhurii Tojikiston tasis meyobad, anjom doda meshavad.

 

Moddai 18. Tamini bekhatarii radiatsionii shahrvandon hangomi guzaronidani amaliyoti tibbii rentgenoradiologi

Miqdori shuokhurii shahrvandon hangomi guzaronidani amaliyoti tibbii rentgenoradiologi boyad ba meyorhoi muqarrargardidai bekhatarii radiatsioni muvofiq boshand.

Hangomi guzaronidani amaliyoti tibbii rentgenoradiologi boyad vositahoi hifzi shahrvandon istifoda burda shavad.

Bo talabi shahrvand hangomi guzaronidani amaliyoti tibbii rentgenoradiologi ba u dar mavridi miqdori shuokhurii dar nazar doshtashuda yo giriftashavanda va oqibathoi ehtimoli imkonpazir malumot doda meshavad.

SHahrvand huquq dorad az amaliyoti tibbii rentgenoradiologi, ba istisnoi tashkhisi peshgirikunandae, ki bo maqsadi oshkor namudani bemorihoi az nigohi epidemiologi khatarnok guzaronida meshavad, dast kashad.

 

Moddai 19. Mintaqai sanitariyu muhofizati va mintaqai nazorat

Bo maqsadi hifzi shahrvandon va muhiti zist dar mahalhoi joygirshavii inshooti istifodabarandai manbahoi afkanishoti iondorkunanda, mintaqahoi sanitariyu muhofizati va mintaqai nazorat muqarrar karda meshavad.

Andoza va hududi mintaqai sanitariyu muhofizati az jonibi maqomoti vakolatdori Hukumati Jumhurii Tojikiston bo digar maqomothoi salohiyatdori davlati ba muvofiqa rasonida shuda, muayyan karda meshavand.

Dar mintaqai sanitariyu muhofizati sukunati doimi yo muvaqqatii odamon, charonidani chorvo va parrandahoi khonagi, inchunin joygironii inshooti istehsoli va digar inshoote, ki bo istifodai manbahoi afkanishoti iondorkunanda aloqamand nestand, man meboshad.

Istifodai bino va inshooti dar mintaqai sanitariyu muhofizati mavjuda, baroi maqsadhoi hojagidori, dar surati tagyir dodani samti faoliyati onho, bo peshnihodi istifodabarandai manbai afkanishoti iondorkunanda, az jonibi Hukumati Jumhurii Tojikiston ijozat doda meshavad.

Mintaqai nazorat, andoza va hududi on az jonibi istifodabarandai manbai afkanishoti iondorkunanda muayyan gardida, bo maqomoti hokimiyati davlati dar mahalho (hukumatho), maqomoti davlatii tanzimkunandai sohai tamini bekhatarii radiatsioni, ba muvofiqa rasonida meshavad.

Dar mintaqai nazorat va sanitariyu muhofizati amali tadbirhoi oid ba peshgirii sadamahoi radiatsioni tatbiq megardad.

 

Moddai 20. Nigahdosht yo guronidani partovhoi radioaktivi

Intikhobi joy baroi guronidani partovhoi radioaktivi bo darnazardoshti tamini bekhatarii radiatsionii aholi va muhiti zist, az jumla sharoithoi gidrogeologi, geomorfologi, tektoniki va zilzilavi, dar tuli tamomi muhlati guronidani partovho, bainobatgirii durnamoi darozmuhlat surat girifta, dar in mahal alomati shartii ogohkunanda guzoshta meshavad.

Istifodabarandagoni qari zamin baroi ba dast ovardani ashyoi radioaktivi va anborkunii (guronidani) partovho, tanho korkhonahoi davlati buda metavonand.

Tartibi tashkili jamovari va guronidani partovhoi radioaktiviro Hukumati Jumhurii Tojikiston muayyan menamoyad.

 

Moddai 21. Tamini hifzi mavodi radioaktivi va yadroi

Tamini hifzi mavodi radioaktivi va yadroi hangomi hama guna navi munosibat ba onho, hatmi meboshad.

hifzi mavodi radioaktivi va yadroi az jonibi istifodabarandagoni manbai afkanishoti iondorkunanda tamin karda meshavad.

Tamini hifzi mavodi radioaktivi va yadroi sistemai yagonai banaqshagiri va tatbiqi majmui tadbirhoi tekhniki va tashkilii baroi maqsadhoi zayl nigaronidashudaro dar bar megirad:

peshgirii voridshavii gayriqonuni ba hududi joygirshavii mavodi radioaktivi va yadroi, hamchunin gorat yo vayron kardani on;

oshkor namudan va bargardonidani mavodi radioaktivi va yadroii gumkardashuda yo goratshuda.

Nazorati tamini hifzi mavodi radioaktivi va yadroi az jonibi maqomoti vakolatdori nazorati davlatii bekhatarii korho dar sanoat va sohai kuhkorii nazdi Hukumati Jumhurii Tojikiston anjom doda meshavad.

Tartibi tamini hifzi mavodi radioaktivi va yadroiro Hukumati Jumhurii Tojikiston muqarrar menamoyad.

 

Moddai 22. Talabot oid ba hamlu naqli mavodi yadroi va moddahoi radioaktivi

Hamlu naqli mavodi yadroi va moddahoi radioaktivi muvofiqi qonunguzorii Jumhurii Tojikiston va shartnomahoi baynalmilalie, ki Jumhurii Tojikiston etirof kardaast, ba jo ovarda meshavad.

Qoidahoi hamlu naqli mavodi yadroi va moddahoi radioaktivi boyad huquqho, uhdadoriho va masuliyathoi borfirist, borbar va borgir, tadbirhoi bekhatari, hifzi jismoni, sistemai tadbirhoi muvofiqakardai roh nadodan ba hodisaho va sadamahoi naqliyoti, talabot nisbati bastubandi, tamgaguzori va vositahoi naqliyot, inchunin tadbirhoi peshgiri va barhamdihii oqibathoi sadamahoi ehtimoliro peshbini namoyand.

 

Bobi 4

Tamini bekhatarii radiatsioni Hangomi sadamai radiatsioni

 

Moddai 23. Uhdadorii tashkilotho dar sohai tamini himoyai aholi va kormandon az sadamai radiatsioni

Tashkilothoe, ki dar onho rukh dodani sadamahoi radiatsioni imkonpazir ast, vazifadorand inhoro doshta boshand:

nomgui sadamahoi ehtimolii radiatsioni, bo peshguii oqibathoi on va durnamoi holati radiatsioni;

meyori qabuli qaror hangomi rukh dodani sadamai radiatsioni;

vohidhoi sadamaviyu najotdihanda va makhsusi gayrinizomii mudofiai grajdani, ki az shumuli kormandoni istifodabarandai manbai afkanishoti iondorkunanda tasis doda meshavand;

naqshai chorabinihoi oid ba himoyai kormandon va aholi az sadamahoi radiatsioni va oqibathoi on, ki bo maqomoti hokimiyati davlati dar mahalho (hukumatho) va maqomoti davlatii tanzimkunanda dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni ba muvofiqa rasonida shudaast;

vositahoi ogohoni baroi tamini rafi oqibathoi sadamahoi radiatsioni;

vositahoi tibbii peshgirii osebhoi radiatsioni va vositahoi rasonidani kumaki tibbi ba zarardidagoni sadamai radiatsioni.

 

Moddai 24. Uhdadorihoi istifodabarandai manbai afkanishoti iondorkunanda hangomi sadamai radiatsioni

Hangomi sadamai radiatsioni istifodabarandai manbai afkanishoti iondorkunanda vazifador ast:

oid ba hifzi kormandon va aholi az sadamai radiatsioni va oqibathoi on ijroi chorabinihoro tamin namoyad;

oid ba sadamai radiatsioni maqomoti davlatiero, ki nazorati davlati va taftishro dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni anjom medihand, inchunin maqomoti hokimiyati davlati dar mahalhoro ogoh sozad;

oid ba rasonidani kumaki tibbi ba osebdidagon tadbirho andeshad;

manbai oludagii radioaktiviro barham doda, ba muhiti zist pahn gardidani mavodi radioaktiviro peshgiri namoyad;

tahlil guzaronida, durnamoi inkishofi sadamai radiatsioni va tagyiryobii vaziyati sadamai radiatsioniro tahiya namoyad;

badi rafi sadamai radiatsioni oid ba mutadilgardonii holati radiatsioni tadbirho andeshad.

 

Moddai 25. SHuokhurii balandi banaqshagiriftashudai shahrvandone, ki baroi rafi oqibathoi sadamai radiatsioni jalb shudaand

SHuokhurii balandi banaqshagiriftashudai shahrvandoni baroi rafi oqibathoi sadamai radiatsioni jalbgardida, korhoi sadamaviyu najot va dezaktivatsiya metavonad, tanho hangomi zarurati najotdihii odamon va peshgirii shuokhurii beshtari onho anjom doda shavad.

SHuokhurii shahrvandoni baroi rafi oqibathoi sadamahoi radiatsioni jalbshuda az miqdori miyonai solonai meyorhoi asosii behdoshtii shuokhuri baroi kormandon, ki moddai 8 hamin Qonun muqarrar namudaast, naboyad az dah marotiba beshtar boshad.

SHuokhurii balandi banaqshagiriftashudai shahrvandoni baroi rafi oqibathoi sadamai radiatsioni jalbshuda, tanho yak marotiba dar davrai zindagii onho, bo khohishi ikhtiyorii onho va ogohonii peshaki oid ba ehtimoli miqdori shuokhuri va khatar ba salomatiashon, ijozat doda meshavad.

Namudho va andozahoi jubronpuliro baroi khatarnokii ziyod va pardokhtani zarare, ki tavassuti tasiri radiatsioni ba salomatii shakhsoni baroi ijroi korhoi zikrgardida jalbshuda rasonda shudaast, Hukumati Jumhurii Tojikiston muqarrar menamoyad.

 

Bobi 5

Huquq va uHdadoriHoi shaHrvandon va idtiHodiyaHoi jamiyati

dar soHai  tamini bekhatarii radiatsioni

 

Moddai 26. Huquqi shahrvandon ba bekhatarii radiatsioni

SHahrvandoni Jumhurii Tojikiston, shahrvandoni khoriji va shakhsoni betabaa, ki dar hududi Jumhurii Tojikiston zindagi mekunand, ba bekhatarii radiatsioni huquq dorand. In huquq tavassuti guzaronidani majmui chorabiniho jihati peshgirii az meyorhoi muqarrargardida beshtar narasonidani tasiri radiatsiyai afkanishoti iondorkunanda ba organizmi inson, ijroi qoida, meyorho va talaboti vobasta ba tamini bekhatarii radiatsioni az jonibi shahrvandon va tashkilotho, ki faoliyati istifodai manbahoi afkanishoti iondorkunandaro anjom medihand, tamin karda meshavad.

SHahrvandon jihati tamini huquqhoyashon oid ba bekhatarii radiatsioni metavonand ba maqomoti dakhldori davlati yo ba sud murojiat kunand.

 

Moddai 27. huquqi shahrvandon va ittihodiyahoi jamiyati ba giriftani malumot oid ba holati radioaktivi

SHahrvandon va ittihodiyahoi jamiyati huquq dorand dar doirai vazifahoi ijroshavanda oid ba holati radioaktivi va tadbirhoi andeshidashudai jihati tamini holati radiatsioni dar tashkilote, ki faoliyatro bo istifodai manbahoi afkanishoti iondorkunanda anjom medihand, malumoti khatti va dahoni girifta metavonand.

 

Moddai 28. Imkoniyati vorid shudan ba hududi tashkilote, ki faoliyatro bo istifodai manbahoi afkanishoti iondorkunanda anjom medihad

Namoyandagoni ittihodiyahoi jamiyati tibqi tartib va sharthoi muqarrarnamudai Hukumati Jumhurii Tojikiston ba hududi tashkilothoe, ki faoliyatro bo istifodai manbahoi afkanishoti iondorkunanda anjom medihand, huquqi vorid shudan dorand.

 

Moddai 29. hifzi ijtimoii shahrvandone, ki dar hududi hamshafati tashkiloti bo istifodai manbahoi afkanishoti iondorkunanda faoliyatdoshta zindagi mekunand

SHahrvandone, ki dar hududi hamshafati tashkiloti bo istifodai manbahoi afkanishoti iondorkunanda faoliyatdoshta zindagi mekunand va dar onho imkonpazirii ziyod budani miqdori asosii nihoii muqarrarnamudai hamin Qonun imkonpazir ast, ba hifzi ijtimoi huquq dorand. Tartibi tamini chorahoi hifzi ijtimoiro Hukumati Jumhurii Tojikiston muayyan mekunad.

 

Moddai 30. huquqi shahrvandon ba jubroni zarari ba salomati va amvoli onho az afkanishoti iondorkunanda va sadamai radiatsioni rasonidashuda

SHahrvandon mutobiqi qonunguzorii Jumhurii Tojikiston ba jubroni zarari rasonida ba salomati va amvoli onho dar natijai shuokhurii ziyoda az miqdori nihoii muqarrarnamudai hamin Qonun az afkanishoti iondorkunanda, inchunin sadamai radiatsioni huquq dorand.

 

Moddai 31. Uhdadorii shahrvandon dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni

SHahrvandoni Jumhurii Tojikiston, shahrvandoni khoriji va shakhsoni betabaa, ki dar hududi Jumhurii Tojikiston zindagi mekunand, uhdadorand:

talaboti tamini bekhatarii radiatsioniro rioya namoyand:

oid ba tamini bekhatarii radioatsioni tadbirho andeshand yo dar anjom dodani chunin tadbirho ishtirok kunand;

talaboti maqomoti hokimiyati ijroiyaro, ki idorai davlati va nazorati davlatiro dar sohai tamini bekhatarii radiatsioni anjom medihand, ijro kunand.

 

Bobi 6

Muqarraroti khotimavi

 

Moddai 32. Masuliyat baroi vayron kardani qonunguzori oid ba bekhatarii radiatsioni

SHakhsoni voqei va huquqie, ki dar vayron kardani qonunguzori oid ba bekhatarii radiatsioni gunahkorand, tibqi tartibi muqarrarnamudai qonunguzorii Jumhurii Tojikiston ba javobgari kashida meshavand.

Jarimabandi shakhsoni gunahkorro az uhdadorii rafi qonunvayronkuniho, jubroni zarari ba hayot va salomatii shahrvandon rasonida va yo kharojothoi onho, inchunin az jubroni ziyoni ba shakhsoni huquqi dar natijai sadamai radiatsioni rasonida, ozod namenamoyad.

 

Moddai 33. Tartibi mavridi amal qaror dodani Qonuni mazkur

Qonuni mazkur bad az intishori rasmi mavridi amal qaror doda shavad.

 

 

       Prezidenti

Jumhurii Tojikiston                        E. RAHMONOV

sh. Dushanbe  1 avgusti soli 2003

№42

Инчунин кобед

Hurdani obi mani az tarafi mard yo zan

Hurdani obi mani az tarafi zan kori noravo va nosazo ast va inro tib mahkum …