Вилояти Хатлон

Вилояти Хатлон – яке аз минтакахои ахолиаш бисëр ва заминхои обëришавандааш зиëд мебошад, ки дар кисми чануби кишвар бо ахолии 2,98 миллион нафар чойгир шудааст, ки 35% ахолии чумхуриро ташкил медихад.  Хатлон 2 декабри соли 1992 таъсис ёфта, маркази маъмурии вилоят шахри Кургонтеппа мебошад. Вилояти Хатлон аз 5 шахр ва 19 нохия иборат аст. 80% ахолии Хатлон точикон буда, узбекхо  низ дар ончо, асосан дар гарби минтака зиндаги мекунанд.

Заминхои обёришавандаи Хатлон ба 338 хазор гектар расидааст, ки 45% заминхои обёришавандаи Точикистонро ташкил медихад.  Хатлон барои пахтаи сифаташ баланд, харбуза, тарбузи барвактпаз, пиёз, заводи сементи шахри Норак, заводи химиявии Ёвон ва Сарбанд, дарёи Вахш, чойи истирохатии Чилучорчашма, кухи Чилдухтарон,  неругохи барки обии Норак, калъахои таърихи хамчун Калъаи “Хулбук” дар Восеъ ва кабристони Хазрат Амирчон машхур аст.

Иклим ва хавои вилояти Хатлон:

Иклими вилояти Хатлон континенталист. Нисбат ба  дигар минтакахои Точикистон, вилояти Хатлон гармтарин вилоят ба хисоб меравад, аз чумла нохияхои Шахритуз ва Бешкент. Зимистон дар китъахои вилояти Хатлон харорати хаво -20 дарача хунук ва дар куххо то -35.Тобистон дар он чо сахт гарм шуда  харорати хаво то + 50⁰ аст.

Чугрофияи Хатлон:          

 Вилояти Хатлон дар чануби шаркии Душанбе чойгир аст. Яке аз шахрхои калони вилояти Хатлон – Кулоб мебошад. Хамчунин, Кулоб шахрест, ки аз нохияхои Дангара, Восеъ, Темурмалик, Муминобод, Ховалинг, Балчувон, Фархор, Хамадони ва Шуробод иборат аст. Дар гарб,  бо китъаи Кургонтеппа хамсархад мебошад. Дар минтакахои баландкухи ахолинишин, ахоли асосан ба чорводори машгул аст. Дар минтакахои кухии поëн дар водии дарёхо пахта ва сабзавот парвариш карда мешаванд, дар он чо богхо ва токзорхо низ мавчуданд.

Хатлон дар харитаи Гугл

Кургонтеппа – як соат парвоз аз фурудгохи Душанбе ба Кулоб мебошад. Дар Кургонтеппа фурудгохи байналмилали мавчуд аст, ки 12 км аз шахр дуртар аст. Фурудгохи байнулмилалии Кулоб дорои пайвандхои хавои ба вилояти Сугд ва маркази нохиявии Кургонтеппа мебошад. Шумо метавонед ба шахри Кулоб тавассути автобус ё мошин аз Душанбе равед. Рохи шумо тавассути Норак ва Вахдат мегузарад, пас шумо водии Хисорро бурида, ба Чормагзак меравед. Рохи тулони ва рохпаймои шуморо ба куххои Рангон меорад ва пас аз гузаштани Чормагзак шумо ба водихои зебои Пули Сангин меравед. Дар водихои рохи Кулоб дар фасли бахор ачиб аст, вакте ки куххо бо колабхои сурх ва лаблабуи пушида шудаанд. Ин водихои зебо дар солхои кадим чойхои асоси барои ахоли буданд.

Археологхо ошкор кардаанд, ки мардон аз асри санг дар ин чо дар магорахо зиндаги мекарданд. Хамчунин шахракхо бо ахолиаш аз 2000 сол пеш зиндаги мекарданд. Кулоб чун номи шахр аввал дар асри 13 зикр ёфтааст. Дар он чо яке аз роххои Рохи бузурги абрешим чойгир шуда, робитахои тичоративу фархангии бисёр кишвархои Шарку Гарб дошт. Дар замонхои миёна, Кулоб маркази беназири Хонигарии Бухоро буд. Баъдтар, дар асрхои 17 -19-ум, такрибан 40 шоирон корхои худро дар Кулоб анчом додаанд. Баъзе аз машхуртаринхо Насех (Хоча Абдурахмон), Хоча Хусейн кангурти, Бисмил ва Шахи буданд. Гури яке аз шоир ва  файласуфи машхури асри XVIII,  дар  кабристони Мир Сайид Алии Хамадони чойгиранд. Ба багайр аз Саид Али Хамадони, писараш Мухаммад ва хешовандони дигараш низ дар он чой дафн шуданд. Аз дехоти Восеъ, ки 22 км чанубу гарби шахри Кулоб аст, хайкали беназири табии 900-метрии кухи Хоча Мумин, аз баландии гирду атроф болотар аст.

Хамихои Хоча Мумин дар калон буда, баландии деворхо ба 500 мм расиданд. Мувофики геологхо, намакхо дар ин чо зиёда аз 20 хазор сол чамъ шудаанд ва зиёда аз 30 миллиард тонна намак доранд. Хоча Мумин низ барои хосиятхои шифобахшаш маълум аст, ки метавонад зиёда аз 60 беморихои гуногунро шифо дихад. Дигар муъчизоти Хоча Мумин магорахои он мебошад,ки яке аз бузургтарин дар масофаи 350 м аст. Садохои ачоиб ва  аз чониби шамол дар дохили гор, ки аз тарики намакхо ва логарии сталакитхо мегузаранд.

Дуртар аз Хоча Муин дигар чойи намак, Хоча Сартез мебошад. Захирахои тозаи намак аз Хоча Мумин зиëдтар аст такрибан 10 миллиард тона. Дар соли 1976, археологхо дар бораи дехаи кадимии Тахти Кубада (34 км аз дехаи Кабодиён дар водии дарёи Вахш ва Панчи дарёи кухи) кофтуков сар карданд. Дар маркази нохия ибодатгохи кухнаро, ки маъбади  “Ox Храма ” ном дошт, кашф карданд. Ин маъбад ба Худои Риверс такдим карда шуд, ки дар он чо аз замони кадим зиндаги мекард.

Бозёфтхои ачиб дар бинои маъбади калон, ки дар соли 4-ум то эраи мо сохта шуда буд, ёфта буданд, аз чумла як бими Искандари Макдуни,ки ба Геракл баробар шуда ва бо суратхои шерон ороиш дода буданд. Дар  байни биёбонхои гарм, 12 км аз Шахритуз, панч чашмахои калон аз замин мебаромаданд, ки Чилучор Чашма (чилу чорвораи бахр) номида мешавад, ки тули чанд вакт барои чойи хач барои бисёр мардуми точик хизмат мекард.

НОХИЯХО ВА ШАХРХОИ  ХАТЛОН: Кургонтеппа; Н. Хусрав; Бохтар; Вахш; Ëвон ; Кубодиëн; Калхозобод (Ч.Руми); Кумсангир; Норак; Панч;  Сарбанд;  А. Чоми; Шахритуз; Хуросон; Чиликул; Дангара; Балчувон; Восеъ; Хамадони; Муъминобод; Темурмалик; Фархор; Шуробод; Ховалинг.