Комрон.инфо
Моддахое, ки дар натичаи ин ё он ходиса (раванд) хосил шуда- анд, дар як чой карор намегиранд. Онхо пеш аз хама дар дохили (тавассути) хучайра харакат карда, аз як чузъи (органоици) хучай- ра ба дигараш, аз ситоплазма ба пластид ва ё ба чониби кисмхои дарсабзишбудаи чилди хучайра (масалан, хангоми хосил шудани муякрешахо) харакат мекунанд. Чунин харакати дохилихучайраги- ро харакати худи ситоплазма сабаб мешавад.
Моддахо дар организми растанихо аз як хучайра ба хучайраи дигар харакат мекунанд. Масалан, махсулоти фотосинтез (канд) аз хучайрахои сабзи зери пусти пояи чавон метавонад ба чониби хучайрахои беранги дар поя чукуртар чойгирифта (дилак) харакат кунад. Ба чунин харакати моддахо пеш аз хама хусусияти чилди хучайра мусоидат мекунад. Зеро чилди хучайра бо хуби об ва моддахои дар он халгардидаро аз худаш нагз мегузаронад. Бинобар он, тавассути онхо ва чавфхои байнихучайраги махлули моддахои гу- ногуни гизои харакат карда, ба чойхои лозими расонда мешаванд.
Инчунин ситоплазмаи хучайрахои зиндаи хамшафат тавассути най- чахои нихоят борик, кадоме ки дар чойхои нихоят тунуки чилди хучайра чойгиранд, байни хамдигар алокаи ногусастани доранд. Аз ин ру, бисёр моддахо метавонанд бо ин риштахои ситоплазматики низ харакат кунанд.
Дар охир барои интиколи моддахо дар чисми растанихо аз як узви он ба дигараш интиколи дурхаракати моддахо вучуд (фаъолият) до- рад. Чунончи, об аз реша то баргу мугчахои дарахтони азамагчусса ба баландии 30-40 м (ва хатто баъзан то 100 м) ба боло бардошта (оварда) мешавад. Моддахои гизои аз барг ба чойхои истеъмол- талаб (кадоме, ки дар он узвхо инкишоф меёбанд ё гуншавии мод- дахои захирави мегузарад), яъне ба мугчахо, гул, мевахои пухтаис- тода ва узвхои зерихоки интикол меёбанд. Шумо аллакай медонед, ки барои чунин харакати дури моддахо бофтахои махсуси гузаро- нанда, аз кабили чуб ва лиф дар растанихо фаъолият доранд.
Агар дар чуб вазифаи гузаронандагиро рагбандихо ичро кунанд, дар лиф – найчахои элакшакл. Ин чузъхои чуб ва лиф бо номи бандчахои гузаронанда дар хар як узви растани мавчуданд. Бахусус, онхо дар кисми дилаки решаю поя, дар байни бофтахои захиракунандаи ре- шапоя ва лунда, дар рагбандихои барг, косабарг, гулбарг ва сутунчахои гардбаргу девори гураки тухмдон ва инчунин дар деворхои мевахо (мевапардахо) вомехуранд. Бандчахои гузаронанда дар тух- му дони бавоярасида тавассути тухмпоя насли ояндаи худро (рас- тании аз он сабзандаро) бо моддахои зарури таъмин мекунанд. Хамин тавр, тамоми роххо ва рагу рагбандихои гузаронандаи (ин- тиколии) чисми растанихо дар шакли як силсилапайванди (систе- маи) ягонаи харакати моддахо бо хам зич алокаманданд.
- Харакати моддахо дар растанихо чи тавр амали мегардад?
- Аз як хучайра ба хучайраи дигар харакат кардани моддахо чи тавр руй медихад? Онро бо мисолхо шарх дихед.
- Харакати моддахои гизои аз як узв ба узви дигар тавассути кадом бофтахо амали мегардад?
