Дар Чумхурии Точикистон тартиби пешбурди парвандаи чиноятиро Кодекси мурофиавии чиноятии Чумхурии Точикистон, ки аз Конститутсияи Чумхурии Точикистон сарчашма мегирад, муайян мекунад. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)
Тартиби мукаррарнамудаи конунгузории мурофиавии чинояти барои суд, макомоти прокуратура, тафтиши пешаки ва тахкик, инчунин барои иштирокчиёни мурофиаи чинояти хатми мебошад.
Санадхои хукукии байналмилалие, ки Точикистон онхоро эътироф кардааст, кисми таркибии меъёрхои хукукие мебошанд, ки пешбурди мурофиаи чиноятиро танзим менамоянд. Агар тибки ин санадхо нисбат ба мукаррароти Кодекси мазкур тартиби дигаре пешбини гардида бошад, он гох мукаррароти санадхои хукукии байналмилали амал мекунанд.

Моддаи 2. Вазифахои пешбурди мурофиаи судии чинояти

Вазифахои пешбурди мурофиаи судии чинояти аз инхо иборатанд:

– мукаррар кардани тартиби пешбурди парвандахои чинояти;

– химояи хукуку озодихои инсон ва шахрванд;

– химояи манфиати чамъият, давлат ва ташкилотхо, ки аз чиноят зарар дидаанд;

– сари вакт ва пурра ошкор намудани чиноят;

– ба чавобгарии чинояти кашидани шахси чиноят содиркарда;

– халли одилонаи масъалахои баррасишаванда дар суд;

– риоя намудани меъёрхои мурофиави хангоми татбики конуни чинояти;

– кафолати химояи манфиати конунии иштирокчиёни мурофиаи судии чинояти ва шахсони дигар.

Мурофиаи судии чинояти барои тахкими конуният ва тартиботи хукуки, пешгирии чиноят, эхтироми конун, хукуку озодихои инсон ва шахрванд, ба амал баровардани адолати суди равона шудааст.
Тартиби мукаррарнамудаи Кодекси мазкур оид ба пешбурди парвандаи чинояти инсон ва шахрвандро аз беасос айбдор ва махкум кардан, гайриконуни махдуд кардани хукуку озодихои у химоя мекунад ва дар холати гунахгор донистан ё махкум намудани шахси бегунох уро бетаъхир сафед менамояд.

Моддаи 3. Амали Кодекси мурофиавии чинояти дар макон

Дар худуд Чумхурии Точикистон пешбурди парвандаи чинояти мувофики Кодекси мазкур сурат мегирад. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)
Коидахои Кодекси мазкур, инчунин хангоми пешбурди парванда оид ба чиноятхое татбик мегарданд, ки дар хавопаймо, киштихои бахри ва дарёи, ки берун аз худуди Чумхурии Точикистон дар обхои кушод ё фазои хавои ва тахти парчам ё нишонаи фарккунандаи Чумхурии Точикистон харакат мекунанд, содир шудаанд.
Дар худуди Чумхурии Точикистон татбик намудани конуни мурофиавии чиноятии давлати хоричи аз тарафи макомоти тафтишот ва судхои давлати хоричи ва ё бо супориши онхо аз тарафи макомоти дахлдор дар холате татбик мегардад, ки ин холат дар санади хукукии байналмилалие, ки Точикистон онхоро эътироф кардааст, пешбини шуда бошад.

Моддаи 4. Амали Кодекси мурофиавии чинояти дар замон

Хангоми пешбурди парвандаи чинояти конуни мурофиавии чиноятие татбик карда мешавад, ки дар вакти тахкик ва тафтиши пешаки ё баррасии парванда дар суд амал мекунад.

Моддаи 5. Амали Кодекси мурофиавии чинояти нисбат ба шахрванди хоричи ва шахси бешахрванд

Пешбурди парванда оид ба чинояте, ки аз тарафи шахрванди хоричи ё шахси бешахрванд дар худуд Чумхурии Точикистон содир карда шудааст, мутобики мукаррароти Кодекси мазкур анчом дода мешавад. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)
Нисбат ба шахси дорои хукуки дахлнопазирии дипломати танхо бо хохиш ё ризои у, ки тавассути Вазорати корхои хоричии Чумхурии Точикистон гирифта мешавад, амалиёти мурофиавии бо Кодекси мазкур пешбинишуда гузаронида мешавад.

Моддаи 6. Мафхумхои асоси

Мафхумхои асосие, ки дар Кодекси мазкур истифода шудаанд, дорои мазмуни зайланд:

– айбдоркунандаи давлати – шахси мансабдори макомоти прокуратура, ки аз номи давлат дар мурофиаи суди оид ба парвандаи чинояти айбдоркуниро дастгири менамояд;

– айбдоркунандаи хусуси – шахсе, ки бо тартиби мукаррарнамудаи Кодекси мазкур ба суд ариза дода, дар суд айбдоркуниро дастгири мекунад, инчунин чабрдидае, ки хангоми аз айбдоркуни даст кашидани айбдоркунандаи давлати дар суд айбдоркуниро дастгири мекунад;

– вакти шабона – фосилаи вактест, ки аз соати 22.00 то 6.00 рузи дигарро дар бар мегирад;

– иштирокчиёни мурофиаи чинояти – макомот ва шахсоне, ки таъкиби чинояти ва таквияти айбдоркуниро дар суд анчом медиханд, инчунин шахсоне, ки худро аз айбдоркуни химоя намуда, хукук ва манфиатхояшонро мухофизат менамоянд (прокурор-айбдоркунандаи давлати, чабрдида-айбдоркунандаи хусуси, даъвогари граждани, намояндагони конуни ва намояндагони онхо, гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда, намояндагони конунии онхо, химоятгар, чавобгари граждани, намояндаи конуни ва намояндаи у); (КЧТ аз 2.08.11с.,№755)

– иштирокчиёни дигари мурофиаи чинояти – коршинос (эксперт), мутахассис, шохид, шахси холис, тарчумон;

– карор – санаде, ки аз чониби тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор дар рафти пешбурди тахкик ва тафтиши пешаки кабул карда шудааст, инчунин санаде, ки судяи суди мархилаи якум танхо кабул кардааст ё санаде, ки судяи суди мархилаи назорати оид ба халли шикоят ё эътирози назорати кабул кардааст ё санаде, ки раёсати суд дар вакти аз нав дида баромадани санадхои эътибори конуни пайдокардаи судхои поёни кабул кардааст;

– конуни чинояти – Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон;

– лахзаи дастгиркунии вокеи – лахзаи вокеан махдуд кардани озодии шахе, аз чумла имконияти озодона харакат намудан, мачбуран дар чои муайян нигох доштан, мачбуран овардан ба макомоти таъкиби чинояти ё мамониат кардан ба анчом додани дигар харакатхои шахс тибки иродаи худ новобаста ба расман додани ягон макоми мурофиави ба шахси дастгиршуда ё ичро намудани дигар расмиёти мукарраршуда (КЧТ аз 14.05.2016 с., №1306);

– мурофиаи судии чинояти – пешбурди тосуди ва мурофиаи суди оид ба парвандаи чинояти;

– муфаттиш – шахси мансабдори давлати буда, дар доираи салохияти мукаррарнамудаи Кодекси мазкур ваколатдор аст тафтиши пешакии парвандаи чиноятиро анчом дихад;

– намояндагони конуни – падару модар, фарзандон, васиён, парасторони гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда ё чабрдида, намояндагони муассиса ва ташкилот, ки гумонбаршуда, айбдоршаванда ё чабрдида тахти парастории онхо карор дорад;

– прокурор – Прокурори генералии Чумхурии Точикистон, Сарпрокурори харби, прокурорхои Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, вилоят, шахри Душанбе, наклиёти Точикистон, муовинони онхо, сардорони раёсатхо (шуъбахо) ва муовинони онхо, ёрдамчиёни калон ва ёрдамчиёни Прокурори генерали, прокурорхои калон ва прокурорхои раёсатхо (шуъбахо), ёрдамчиёни калон ва ёрдамчиёни прокурорхои Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, вилоят, шахри Душанбе, наклиёти Точикистон, прокурорхои калон ва прокурорхои шуъбахои прокуратурахои вилоятхо ва ба онхо баробаркардашуда, прокурорхои нохияхо, шахрхо, харбии гарнизонхо, назорати ичрои конунхо дар муассисахои ислохи, муовинон, ёрдамчиёни калон ва ёрдамчиёни онхо, прокурор-криминалистхои калон ва прокурор-криминалистхо, ки дар доираи салохияташон фаъолият мекунанд;

– раисикунанда – судяе, ки дар мачлиси суд хангоми дастачамъона ё танхо барраси намудани парвандаи чинояти раиси мекунад;

– сардори вохиди тафтишот – шахси мансабдоре, ки ба раёсат, шуъба ва дигар вохидхои тафтишот дар доираи хукуку ваколатхои худ сарвари менамояд;

– суд – макомоти хокимияти суди, ки ба низоми судии Чумхурии Точикистон шомил буда, парвандахои чиноятиро ба таври дастачамъи ва ё танхо барраси мекунад (Суди Олии Чумхурии Точикистон, Суди харби, суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, судхои вилоят, шахри Душанбе, шахр ва нохия);

– суди мархилаи кассатсиони – суде, ки парвандаро аз руи шикоят ва эътироз нисбат ба хукм, таъинот ва карори эътибори конуни пайдонакардаи суди мархилаи якум барраси мекунад;

– суди мархилаи назорати – суде, ки парвандаи чиноятиро аз руи шикоят, эътироз нисбат ба хукм, таъинот ва ё карори эътибори конуни пайдокардаи суди мархилаи якум ва ё таъиноти суди мархилаи кассатсиони барраси менамояд;

– суди мархилаи якум – суде, ки ваколати мохиятан барраси ва кабул кардани карори нахустинро оид ба парвандаи чинояти дорад;

– судя –шахси мансабдоре, ки барои ба амал баровардани адолати суди бо тартиби мукаррарнамудаи конунгузории Чумхурии Точикистон таъин ё интихоб гардидааст;

– тарафи айбдоркунанда – прокурор (айбдоркунандаи давлати), чабрдида (айбдоркунандаи хусуси), даъвогари граждани, намояндагони конуни ва намояндагони чабрдида ва даъвогари граждани;

– тарафи химоя – гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда, намояндаи конунии онхо, химоятгар, чавобгари граждани, намояндаи конуни ва намояндаи у (КЧТ аз 23.07.16 с., №1333);

– тарафхо – иштирокчиёни мурофиа, ки дар мухокимаи суди дар асоси мубохиса ва баробархукуки айбдоркуниро дастгири мекунанд ва ё химояро аз айбдоркуни анчом медиханд;

– тахкик – шакли тафтиши тосуди буда, тахкикбаранда парвандаи чиноятиеро, ки тафтиши пешакии он шарт нест, анчом медихад;

– таъинот – карори судие, ки (гайр аз хукм) суди мархилаи якум дар вакти мурофиаи суди оид ба парвандаи чинояти баровардааст, инчунин хама гуна санаде, ки судхои мархилаи кассатсиони ва назорати, гайр аз раёсати судхо дар вакти аз нав дида баромадани санадхои эътибори конуни пайдонамудаи суд кабул кардааст;

– таъкиби чинояти – фаъолияти мурофиавиест, ки прокурор, муфаттиш, тахкикбаранда бо максади муайян кардани кирдори бо конуни чинояти манъшуда ва шахсе, ки онро содир кардааст, ба сифати айбдоршаванда чалб кардани у, хамчунин барои таъмин намудани татбики чазо ва ё дигар чорахои мачбури нисбат ба чунин шахс анчом медихад;

– хешовандони наздик – падару модар, фарзандон, фарзандхондагон, фарзандхондашудагон, бародарон ва хохарон, бобо, биби (модаркалон), набера, инчунин хамсар;

– хабс – чораи пешгириест, ки бо карори судя ё таъиноти суд танхо нисбат ба шахсони гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда татбик карда мешавад;

– химоятгар – шахсест, ки хангоми пешбурди парвандаи чинояти хукук ва манфиатхои конунии дастгиршуда, гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда ва махкумшударо хифз намуда, ба онхо бо хар восита ва усули манънакардаи конун ёрии хукуки мерасонад;

– хукм – кароре, ки суди мархилаи якум дар бораи гунахгор ё бегунох будани судшаванда баровардааст.

БОБИ 2. ПРИНСИПХОИ КОНУНГУЗОРИИ МУРОФИАИ ЧИНОЯТИ

Моддаи 7. Татбики адолати суди

Дар Чумхурии Точикистон адолати суди оид ба парвандахои чинояти танхо аз чониби суд ба амал бароварда мешавад.
Хеч кас то эътибори конуни пайдо кардани хукми суд дар содир кардани чиноят гунахгор дониста намешавад.

Моддаи 8. Хифзи суди

Хар кас кафолати хифзи суди дорад. Хар шахс хукук дорад талаб намояд, ки парвандаи уро суди босалохият, мустакил ва бегараз, ки тибки конун таъсис ёфтааст, барраси намояд.

Моддаи 9. Конуният хангоми пешбурди парвандахои чинояти

Суд, судя, прокурор, муфаттиш, тахкикбаранда хангоми пешбурди парвандахои чинояти вазифадоранд, ки мукаррароти Конститутсияи Чумхурии Точикистон, Кодекси мазкур ва дигар конунхоро ба таври дакик, якхела риоя намоянд. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)
Мукаррароти мурофиаи судии чинояти, ки дар дигар конунхои Чумхурии Точикистон пешбини мешаванд, бояд ба мукаррароти Кодекси мазкур мутобик бошанд.
Хангоми пешбурди парвандахои чинояти риоя накардани талаботи конун, сарфи назар аз он ки дар кадом асос рох дода шудааст, ичозат дода намешавад ва боиси чавобгарии мукаррарнамудаи конун гардида, санадхои гайриконуни кабулшуда беэътибор дониста, бекор карда мешаванд. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)

Моддаи 10. Эхтироми шаъну шарафи шахс

Эхтироми шаъну шарафи шахс вазифаи шахсони мансабдор ва макомотест, ки пешбурди парвандаи чиноятиро анчом медиханд.
Хеч яке аз иштирокчиёни мурофиаи чинояти наметавонад тахти зуровари, шиканча ва дигар муносибати берахмона ё пасткунандаи шаъну шарафи инсони карор гирад.

Моддаи 11. Дахлнопазирии шахсият

Хеч касро бе асоси конуни дастгир ва хабс кардан мумкин нест.
Ба хабс гирифтан, мачбури дар муассисахои тибби ё тарбияви нигох доштани шахс танхо дар асоси карори суд, судя ба ичро расонида мешавад.
Шахсеро, ки нисбаташ чораи пешгирии дар хабс нигох доштан татбик шудааст, инчунин шахсе, ки дар содир намудани чиноят хамчун гумонбар дастгир шудааст, бояд дар чойхое нигох дошта шавад, ки шароиташон барои хаёт ва саломати хавф надошта бошад.
Шахси ба хабс гирифташуда хукуки шикоят карданро дорад.
Карори суд, судя дар бораи аз хабс озод намудани шахс фавран ичро карда мешавад.

Моддаи 12. Хифзи хукуку озодихои шахс хангоми пешбурди парвандахои чинояти

Суд, судя, прокурор, муфаттиш, тахкикбаранда вазифадоранд хукуку озодихои шахсро, ки дар мурофиаи судии чинояти иштирок мекунанд, химоя намуда, чихати татбики онхо шароит фарохам оваранд, барои конеъ намудани талаботи конунии иштирокчиёни мурофиаи суди сари вакт чорахо андешанд.
Товони зараре, ки ба шахс хангоми пешбурди парвандаи чинояти дар натичаи риоя накардани хукуку озодихои у расонида шудааст, бояд тибки мукаррароти конунгузории Чумхурии Точикистон руёнида шавад.
Хангоми мавчуд будани маълумоти кофи дар бораи он ки ба чабрдида, шохид ё дигар иштирокчиёни мурофиаи судии чиноятї, инчунин аъзои оила ё хешовандони наздики онхо бо куштор, зуровари, несту нобуд кардан ё осеб расонидан ба молу мулк ё дигар амали гайриконунии хавфнок тахдид мекунанд, суд, судя, прокурор, муфаттиш, тахкикбаранда ухдадоранд дар доираи салохияти худ чихати мухофизати хаёт, саломати, шаъну шараф, обру ва молу мулки ин шахсон чорахои пешбининамудаи конунро андешанд. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)
Тартиби мухофизати хаёт, саломати, шаъну шараф, обру ва молу мулки иштирокчиёни мурофиаро конун муайян менамояд.
Хеч кас ухдадор нест ба мукобили худ, хешовандони наздик, ки доираи онхоро Кодекси мазкур муайян кардааст, нишондод дихад.

Моддаи 13. Дахлнопазирии манзил

Манзили шахс дахлнопазир аст.
Ворид шудан ба манзил бе ризои шахсони маскуни он манъ аст.
Азназаргузарони ва кофтукови манзил бо тартибе, ки Кодекси мазкур мукаррар кардааст, амали карда мешавад.

Моддаи 14. Махрамияти мукотиба, сухбатхои телефони, муросилот, мухобирот, сирри шахси ва оилави

Сирри шахси ва оилавиро конун хифз мекунад. Хар шахс ба сирри амонат ва пасандоз, мукотиба, сухбатхои телефони, муросилот, мухобирот ва дигар ахборот хукук дорад. Махдуд кардани ин хукукхо дар рафти мурофиаи чинояти танхо дар холатхо ва тартибе, ки конунгузори бевосита мукаррар кардааст, мумкин мебошад.

Моддаи 15. Эхтимолияти бегунохи

Хеч кас то эътибори конуни пайдо кардани хукми суд дар содир кардани чиноят гунахгор дониста намешавад.
Ухдадории исботи айб ба зиммаи айбдоркунанда гузошта мешавад.
Гумонбаршуда, айбдоршаванда ва судшаванда ухдадор нестанд, ки бегунохии худро исбот намоянд (КЧТ аз 15.03.16 с., №1275).
Хама гуна шубхахои гунахгории айбдоршаванда, ки бо тартиби пешбининамудаи Кодекси мазкур бартараф карда намешаванд, ба фоидаи айбдоршаванда маънидод карда мешавад.
Хукми айбдоркуниро бо тахмин асоснок кардан мумкин нест.

Моддаи 16. Баробари дар назди конун ва суд

Хама дар назди конун ва суд баробаранд. Давлат ба хар кас, катъи назар аз миллат, нажод, чинс, забон, эътикоди дини, мавкеи сиёси, вазъи ичтимои, тахсил ва молу мулк‚ хукуку озодихоро кафолат медихад.

Моддаи 17. Мустакилияти судяхо

Судяхо дар фаъолияти худ мустакил буда, танхо ба Конститутсия ва конун итоат мекунанд.
Дахолат ба фаъолияти судяхо манъ аст.

Моддаи 18. Забони мурофиаи судии чинояти

Мурофиаи судии чинояти ба забони давлати баргузор мегардад.
Иштирокчиёни мурофиаи судии чинояти, ки забони мурофиаро намедонанд, хукуки ба забони модариашон ё забони дигаре, ки онро медонанд, арз кардан, нишондод додан, изхори дархост кардан, шинос шудан бо маводи парвандаро дошта, бо тартиби муайяннамудаи Кодекси мазкур ба онхо хизматрасонии тарчумон таъмин карда мешавад ё мурофиаи судии чинояти бо забони аксарияти ахолии махал гузаронида мешавад.
Хуччатхои мурофиави, ки мутобики Кодекси мазкур ба гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда, махкумшуда, инчунин дигар иштирокчиёни мурофиаи судии чинояти аз чониби макомоти ин хуччатхоро тахиянамуда дода мешаванд, бояд ба таври дахлдор тасдик карда шуда,ба забони давлати ё забоне, ки онхо медонанд, тарчума шуда бошанд. (ЌЉТ аз 14.03.14 с., № 1067)

Моддаи 19. Ошкоро будани мухокимаи суди

Парвандаи чинояти дар суд ба таври ошкоро мухокима карда мешавад.
Мухокимаи пушидаи суди танхо дар холатхои дар моддаи 273 Кодекси мазкур зикргардида мумкин аст.

Моддаи 20. Мубохиса ва баробарии тарафхо

Мурофиаи судии чинояти ба тарзи мубохиса ва дар асоси баробарии тарафхо сурат мегирад.
Суд макомоти таъкиби чинояти нест ва тарафи айбдоркунанда ё химояро чонибдори намекунад. Суд барои амали намудани хукук ва ухдадорихои мурофиавии тарафхо шароит мухайё мекунад.
Тарафи айбдоркунанда ва химоя дар мурофиаи судии чинояти баробархукуканд ва барои химояи мавкеи худ имкониятхои баробар доранд.

Моддаи 21. Тафтиши хамачониба, пурра ва холисонаи холатхои кор

Прокурор, муфаттиш ва тахкикбаранда вазифадоранд, ки барои хамачониба, пурра ва холисона тафтиш кардани холатхои кор тамоми чорахои пешбининамудаи конунро андешанд, холатхои ошкоркунанда, сафедкунанда, вазнинкунанда, сабуккунанда ва чавобгарии айбдоршавандаро муайян намоянд.
Суд, судя, прокурор, муфаттиш ва тахкикбаранда хукук надоранд, ки вазифаи исбот кардани бегунохиро ба зиммаи айбдоршаванда гузоранд.
Хамаи холатхои исботшаванда бояд хамачониба, пурра ва холисона санчида шаванд.
Хангоми халли хама гуна масъалахое, ки аз парванда бармеоянд, бояд хам холатхои айбдоркунанда ва хам сафедкунандаи айбдоршаванда, инчунин холатхои чавобгарии уро сабук ё вазнинкунанда муайян карда, ба инобат гирифта шаванд.
Суд, судя холиси ва бегаразиро риоя намуда, дар тахкики пурраи холатхои парванда барои амали намудани хукуки тарафхо шароити зарури фарохам меоварад.

Моддаи 22. Таъмини хукуки химоя ба гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда ва махкумшуда

Хар шахс аз лахзаи дастгир шуданаш метавонад аз ёрии химоятгар истифода кунад.
Дастгиршуда, гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда ва махкумшуда хукук доранд барои химояи худ аз айбдоркуни хукукхояшонро мутобики тартиби мукаррарнамудаи Кодекси мазкур шахсан, инчунин тавассути химоятгар ё намояндаи конуниашон истифода баранд.
Суд, судя, прокурор, муфаттиш, тахкикбаранда вазифадоранд ба гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда ва махкумшуда хукукхояшонро фахмонанд, ба онхо имконият фарохам оваранд, ки бо усул ва воситахои мукаррарнамудаи конун худро химоя кунанд, инчунин хифзи хукуки шахси ва молумулкии онхоро таъмин намоянд.
Хукуки химоя инчунин ба шахсе таъмин карда мешавад, ки нисбат ба у пешбурди парвандаи чинояти оид ба татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби чой дорад.
Дар холатхои пешбининамудаи конун шахсоне, ки пешбурди парвандаи чинояти ба зиммаашон гузошта шудааст, вазифадоранд иштироки химоятгари гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда ва махкумшударо таъмин намоянд.

Моддаи 23. Хукуки шикоят намудан аз амал ва карорхои мурофиа

Иштирокчиёни мурофиа, шахрвандон, намояндагони корхонаю ташкилот ва муассисахо, ки ба пешбурди парвандаи чинояти манфиатдоранд, хукук доранд мутобики тартиб ва мухлатхои мукаррарнамудаи Кодекси мазкур аз амал ё карори суд, судя, прокурор, муфаттиш ва тахкикбаранда шикоят кунанд.
Шахси махкумшуда ё сафедкардашуда хукук дорад бо тартиби мукаррарнамудаи Кодекси мазкур аз нав дида баромадани хукмро аз тарафи суди болои талаб кунад.

БОБИ 3. АСОСХОИ РАД ВА КАТЪ НАМУДАНИ ПЕШБУРДИ ПАРВАНДАИ ЧИНОЯТИ

Моддаи 24. Парвандахои айбдоркунии хусуси, хусуси-умуми ва умуми

Вобаста ба хусусият ва дарачаи вазнинии чинояти содиршуда айбдоркуни дар суд бо тартиби хусуси, хусуси-умуми ва умуми анчом дода мешавад.
Парвандахо оид ба чиноятхои дар моддахои 112, 116, моддаи 156 кисмхои 1 ва 2 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон пешбинишуда парвандахои айбдоркунии хусуси эътироф гардида, бо аризаи шахси аз чиноят чабрдида, намояндаи конунии у огоз карда мешавад ва пешбурди парванда дар холати ошти шудани у бо айбдоршаванда катъ карда мешавад.
Парвандахо оид ба чиноятхои дар моддахои 113 – 115, 118 кисми 1, 119, 120, 123 кисмхои 1 ва 2, 124, 125 кисми 1, 126 кисми 1, 127 кисми 1, 128 кисми 1, 129 кисми 1, 138 кисми 1 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон пешбинишуда парвандахои айбдоркунии хусуси-умуми эътироф гардида, бо аризаи шахси аз чиноят чабрдида, намояндаи конунии у огоз карда мешавад. Дар сурати ошти шудани шахси аз чиноят чабрдида бо айбдоршаванда ва баркарор намудани товони зарари ба чабрдида расонидашуда, пешбурди парванда катъ карда мешавад (КЧТ аз 23.07.2016 с., №1332).
Прокурор дар холатхои пешбининамудаи Кодекси мазкур хукук дорад, сарфи назар аз мавкеи чабрдида, таъкиби чиноятиро оид ба айбдоркунии хусуси ва хусуси-умуми анчом дихад.
Даст кашидани прокурор аз айбдоркуни шахси аз чиноят чабрдидаро аз хукуки дастгири кардани айбдоркуни махрум намекунад.
Парвандахои чинояти, ба истиснои парвандахо оид ба чиноятхои дар кисмхои 2 ва 3 моддаи мазкур пешбинишуда, парвандахои дорои хусусияти умуми дониста мешаванд.

Моддаи 25. Хукуки чабрдида ба иштирок дар таъкиби чинояти

Чабрдида, дар сурати фавтидани у ё аз руи синну сол ё вазъи саломати кобилияти изхори иродаи худро надошта бошад, дар мурофиаи судии чинояти намояндаи конуни ё намояндаи у хукук доранд бо тартиби пешбининамудаи Кодекси мазкур дар айбдоркунии айбдоршаванда иштирок кунанд, оид ба парвандаи айбдоркунии хусуси бошад, дорои хукуки пешниход ва дастгири кардани айбдоркуни ба мукобили шахси дахлдор мебошанд.
Чабрдида, намояндаи конуни ё намояндаи у дар хар лахзаи мурофиаи чинояти хукук доранд аз дастгири кардани айбдоркуни даст кашанд.

Моддаи 26. Ухдадории ба амал баровардани таъкиби чинояти

Прокурор, муфаттиш, тахкикбаранда вазифадоранд дар доираи салохияти худ хангоми ошкор намудани ходисаи чиноят парвандаи чинояти огоз карда, барои мукаррар намудани ходисаи чиноят шахси онро содиркарда бояд чорахои пешбининамудаи конунро андешида, дар сурати мавчуд будани далелхои кофи маводи парвандаи чиноятиро ба баррасии суд пешниход намоянд.
Дар мурофиаи судии чинояти прокурор, муфаттиш, тахкикбаранда салохияти худро тибки талаботи Кодекси мазкур ва катъи назар аз хар гуна макомот ва шахси мансабдор анчом медиханд.
Хар гуна фишоровари ба прокурор, муфаттиш ё тахкикбаранда бо максади халал расонидан ба тафтиши холисонаи парвандаи чинояти тибки тартиби мукаррарнамудаи конун боиси чавобгари мегардад.
Ичрои талаби прокурор, муфаттиш, тахкикбаранда, ки мутобики Кодекси мазкур пешниход шудааст, барои хамаи корхонаю ташкилотхо, муассисахо, сарфи назар аз шакли ташкилию хукуки, шахсони мансабдор ва шахрвандон хатми мебошад.

Моддаи 27. Холатхое, ки пешбурди парвандаи чиноятиро истисно мекунанд

Дар мавридхои зерин парвандаи чинояти огоз карда намешавад ва парвандаи огозшуда катъ карда мешавад:

– хангоми мавчуд набудани ходисаи чиноят;

– хангоми дар кирдори содиршуда мавчуд набудани аломатхои таркиби чиноят;

– хангоми гузаштани мухлати ба чавобгарии чинояти кашидан;

– хангоми кабули санади авф;

– хангоми ошти шудани чабрдида бо айбдоршаванда оид ба парвандаи чиноятии айбдоркунии хусуси;

– хангоми мавчуд набудани аризаи чабрдида, агар парвандаи чинояти махз тибки аризаи у огоз гардад, гайр аз холатхои пешбининамудаи кисми 2 моддаи 147 Кодекси мазкур, ки ба прокурор хукук дода шудааст бе аризаи чабрдида парвандаи чинояти огоз намояд;

– нисбат ба шахси фавтида, гайр аз холатхое, ки пешбурди парвандаи чинояти барои мукаррар кардани бегунохии у ё аз нав огоз кардани пешбурди парвандаи чинояти оид ба холатхои нави ошкоршуда дар хакки дигар шахсон;

– нисбат ба шахсе, ки дар хакки у аз руи хамон айбдоркуни хукми эътибори конуни пайдокарда ё таъиноти суд ва ё карори суд, судя оид ба катъи парвандаи чинояти аз руи хамон асос мавчуд аст;

– нисбат ба шахсе, ки карори бекорнашудаи тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор дар хусуси катъ кардани пешбурди парвандаи чинояти ё карор дар бораи радди огози парвандаи чинояти оид ба хамон айбдоркуни вучуд дорад.

Агар холатхои дар сархатхои якум ва дуюми кисми 1 хамин модда пешбинигардида хангоми мухокимаи суди ошкор гарданд, суд мухокимаи судиро ба охир расонда, хукми сафедкунанда мебарорад.
Ба катъ намудани парванда бо асосхои дар сархатхои сеюм ва чоруми кисми 1 хамин модда пешбинишуда ичозат дода намешавад, ба шарте ки айбдоршаванда дар ин бора норозиги баён кунад. Дар ин холат пешбурди парванда мувофики талаботи Кодекси мазкур идома ёфта, хукми айбдоркунанда ё хукми сафедкунанда бароварда, шахс аз чазо озод карда мешавад.
Агар то эътибори конуни пайдо кардани хукм чиноят ва сазовори чазо будани ин кирдор бо конуни нави чинояти бартараф карда шуда бошад, мутобики сархати дуюми кисми 1 хамин модда пешбурди парвандаи чинояти бояд катъ карда шавад.

Моддаи 28. Рад ва катъ намудани пешбурди парвандаи чинояти бо озод кардани шахс аз чавобгарии чинояти

Суд, судя, прокурор дар асоси моддахои 72, 73, 74 ва 75 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон, инчунин муфаттиш ва тахкикбаранда бо дастрас кардани моддахои зикршуда ва бо ризои прокурор хукук доранд дар мавридхои зерин огози парвандаи чиноятиро рад кунанд ё пешбурди парвандаи чиноятиро бо озод кардани шахс аз чавобгарии чинояти катъ кунанд:

– пушаймони аз кирдор;

– ошти шудан бо чабрдида ва баркарор кардани товони зарари расонидашуда;

– тагйир ёфтани вазъият;

– гузаштани мухлати ба чавобгарии чинояти кашидан.

Катъ кардани пешбурди парвандаи чинояти бо асосхои дар кисми 1 хамин модда пешбинигардида мумкин нест, ба шарте ки гумонбаршуда, айбдоршаванда ба он рози набошанд. Дар чунин холат пешбурди парвандаи чинояти идома меёбад.
Дар бораи рад кардани огози парвандаи чинояти ё катъ кардани пешбурди он ба чабрдида хабар дода, фахмонида мешавад, ки у хукук дорад дар давоми панч шабонаруз аз таъиноти суд ё карори прокурор, муфаттиш, тахкикбаранда нисбат ба масъалаи зикршуда мувофикан ба суди болои ё прокурори болои арз намояд.

Моддаи 29. Озод кардани шахс аз чавобгарии чинояти бо сабаби пушаймони аз кирдори худ

Суд, судя, прокурор дар асоси моддаи 72 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон, инчунин муфаттиш ва тахкикбаранда бо дастрас кардани моддаи зикршуда ва бо ризои прокурор хукук доранд:

– бо сабаби пушаймони аз кирдори худ дар хакки шахсе, ки бори аввал чинояти начандон вазнин ё дарачаи миёна содир кардааст, огози парвандаи чиноятиро рад кунанд (КЧТ аз 23.07.16 с., №1333);

– парвандаи чиноятиро бо озод кардани шахс аз чавобгарии чинояти катъ кунанд.

Рад кардани огози парвандаи чинояти ё катъ кардани пешбурди он бо асосхои дар кисми 1 хамин модда пешбинишуда нисбат ба дигар чиноятхо дар холате чой дошта метавонад, ба шарте ки он дар моддахои кисми махсуси Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон пешбини шуда бошад.
Пеш аз рад кардани огози парвандаи чинояти ё катъ кардани парвандаи чинояти бо асосхои пешбининамудаи кисмхои 1 ва 2 хамин модда бояд ба шахс асосхои карори кабулгардида ва ба ин карор хукуки норозиги баён кардани у фахмонида шавад.

Моддаи 30. Озод кардани шахс аз чавобгарии чинояти бо сабаби ошти шудан бо чабрдида

Суд, судя, прокурор дар асоси моддаи 73 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон, инчунин муфаттиш ва тахкикбаранда мутобики моддаи зикршуда ва бо ризои прокурор хукук доранд:

– дар асоси аризаи чабрдида ё намояндаи конунии у нисбат ба шахси чинояти начандон вазнин ё дарачаи миёна содиркарда, ба шарте ки бо чабрдида ошти шуда, товони зарари ба у расонидаашро баркарор карда бошад, огози парвандаи чиноятиро рад кунанд;

– парвандаи чиноятиро бо озод кардани шахс аз чавобгарии чинояти катъ кунанд.

Моддаи 31. Озод кардани шахс аз чавобгарии чинояти бо сабаби тагйир ёфтани вазъият

Суд, судя, прокурор дар асоси моддаи 74 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон, инчунин муфаттиш ва тахкикбаранда мутобики моддаи зикршуда ва бо ризои прокурор хукук доранд:

– дар асоси аризаи шахси бори аввал чинояти начандон вазнин ё дарачаи миёна содиркарда огози парвандаи чиноятиро рад кунанд, ба шарте мукаррар гардад, ки бо сабаби тагйир ёфтани вазъият ин шахс ва кирдори содирнамудаи у дигар ба чамъият хавфнок нест;

– парвандаи чиноятиро бо озод кардани шахс аз чавобгарии чинояти катъ кунанд.

Моддаи 32. Озод кардани шахс аз чавобгарии чинояти бо сабаби гузаштани мухлати ба чавобгарии чинояти кашидан

Суд, судя, прокурор дар асоси моддаи 75 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон, инчунин муфаттиш ва тахкикбаранда мутобики моддаи мазкур ва бо ризои прокурор бинобар гузаштани мухлати ба чавобгарии чинояти кашидан вазифадоранд:

– огози парвандаи чиноятиро рад кунанд;

– пешбурди парвандаи чиноятии огозшударо катъ намоянд.

ФАСЛИ II. ИШТИРОКЧИЁНИ МУРОФИАИ СУДИИ ЧИНОЯТИ

БОБИ 4. СУД

Моддаи 33. Судхое, ки адолати судиро оид ба парвандахои чинояти амали мекунанд

Адолати судиро оид ба парвандахои чинояти дар Чумхурии Точикистон Суди Олии Чумхурии Точикистон, Суди харби, Суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, судхои вилоят, шахри Душанбе, шахр ва нохия амали мекунанд.

Моддаи 34. Хайати суд

Парвандаи чинояти дар суди мархилаи якум дастачамъона ва ё танхо барраси карда мешавад.
Баррасии дастачамъонаи парвандаи чинояти аз чониби суд дар хайати судя ва ду нафар машваратчии халки анчом дода мешавад.
Машваратчиёни халки хангоми ба амал баровардани адолати суди аз тамоми хукукхои судя истифода мебаранд.
Судя парвандахои чиноятиро, ба истиснои парвандахо оид ба чиноятхои махсусан вазнин, танхо барраси менамояд.
Парвандаи чинояти бо тартиби кассатсиони ва назорати дар хайати судяхои мукарраркардаи моддахои 365 ва 410 Кодекси мазкур барраси карда мешавад.

Моддаи 35. Салохияти суд

Танхо суд хукук дорад:

– шахсро дар содир кардани чиноят гунахгор дониста, ба у чазо таъин кунад;

– нисбат ба ноболиг чорахои дорои хусусияти тарбиявиро мутобики боби 44 Кодекси мазкур таъин кунад;

– нисбат ба шахс чорахои мачбурии дорои хусусияти тиббиро мутобики боби 45 Кодекси мазкур таъин кунад;

– барои шахсро хабс кардан ва ба хабси хонаги гирифтан ичозат дихад ва ё мухлати онро дароз кунад;

– санадхои кабулкардаи судхои мархилахои поёниро бекор кунад ва ё тагйир дихад;

– оид ба гузаронидани экспертизаи суди – тибби ё суди – равонпизишки барои дар беморхона ё табобатгохи равонпизишки чой кардани гумонбаршуда ва айбдоршавандае, ки дар хабс намебошад, ичозат дихад;

– барои азназаргузаронии манзил, дар сурати рози набудани шахсони маскуни он, ичозат дихад;

– барои кофтукови манзил ичозат дихад;

– ба хабси молу мулк ичозат дихад;

– барои кофтуков, ёфта гирифтани ашё, хуччатхои дорои маълумоти пасандоз ва суратхисоби маблаги бонки ичозат дихад;

– барои хабси маблагхои шахсони вокеи ва хукукие, ки дар суратхисобхо ва пасандозхо ё дар нигохдории бонк ва ташкилотхои кредити карор доранд, ичозат дихад;

– ба хабси муросилот, азназаргузарони, ёфта гирифтани онхо дар муассисаи алока ва ё хабархои телеграфи ва хабархои дигаре, ки тавассути шабакахои алокаи барки ва алокаи почта интикол мешавад ичозат дихад; (КЧТ аз 25.03.11с., №692)

– дар бораи муваккатан аз вазифа дур кардани айбдоршаванда мувофики моддаи 114 Кодекси мазкур карор кабул кунад;

– ба гуш ва сабт кардани гуфтугуи телефони ва дигар гуфтугухо ичозат дихад;

– дар холатхои пешбининамудаи конунгузории Чумхурии Точикистон парвандаи чинояти огоз карда, онро барои гузаронидани тафтиши пешаки аз руи тобеъият ба макомоти дахлдор ирсол намояд; (ЌЉТ аз 14.03.14 с., № 1067)

– дигар ваколатхоеро, ки Кодекси мазкур пешбини кардааст, амали намояд.

Агар хангоми баррасии судии парвандаи чинояти риоя накардани хукук ва озодихои шахрванд, инчунин риоя накардани мукаррароти конун, ки зимни пешбурди тахкик, тафтиши пешаки, баррасии суди ошкор карда мешаванд, суд, судя хукук доранд нисбат ба онхое, ки ба камбуди рох додаанд, таъиноти (карори) хусуси бароранд.
Суд, судя хукук доранд дар дигар холатхо низ таъиноти (карори) хусуси бароранд.

Моддаи 35¹. Тартиби баррасии мавод дар бораи махдуд кардани хукукхои конститутсионии шахрваидон хангоми гузаронидаии чорабинжхои оперативй – чустучуи

Тартиби баррасии мавод дар бораи махдуд кардани хукукхои конститутсионии шахрваидон хангоми гузаронидани чорабинихои оперативй – чустучуй мутобики Конуни Чумхурии Точикистон «Дар бораи фаъолияти оперативй – чустучуй» муайян карда мешавад. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)

БОБИ 5. ИШТИРОКЧИЁНИ МУРОФИАИ СУДИИ ЧИНОЯТИЕ, КИ ТАЪКИБИ ЧИНОЯТИРО АНЧОМ МЕДИХАНД

Моддаи 36. Прокурор

Прокурор шахси мансабдори давлати буда, дар доираи салохияти худ айбдоркуниро аз номи давлат ба амал бароварда, дар хамаи даврахои мурофиаи чинояти таъкиби онро мутобики Кодекси мазкур таъмин менамояд.
Прокурор назорати риояи дакик ва ичрои якхелаи конунхоро аз чониби макомоти тахкик ва тафтиши пешаки амали менамояд.
Прокуроре, ки дар баррасии судии парвандаи чинояти иштирок мекунад, айбдоркунандаи давлати номида мешавад. Хангоми таквияти айбдоркунии давлати прокурор мавкеи худро оид ба масъалахои татбики конуни чинояти ва таъин намудани чазо нисбат ба судшаванда, тибки талаботи конун ва эътимоди ботинии хеш, ки бо натичахои тахкики хамаи холатхои парванда асоснок шудааст, изхор менамояд.
Прокурор хукук дорад дар доираи салохияти мукаррарнамудаи Кодекси мазкур оид ба бекор кардан ва тагйир додани санади кабулкардаи суд ба суди болои эътироз оварад (КЧТ аз 23.07.16 с., №1333).
Прокурор хукук дорад бо асос ва тартиби пешбининамудаи Кодекси мазкур то лахзаи ба хонаи машварати барои баровардани хукм даромадани суд аз таъкиби чинояти ва айбдоркуни даст кашад.

Моддаи 37. Ваколати рохбари макомоти махсусгардонидашудаи мубориза бо коррупсия

Рохбари макомоти махсусгардонидашудаи мубориза бо коррупсия хукук дорад барои тафтиши чинояти алохида ё якчанд чиноят аз хисоби кормандони хамин макомот гурухи оперативи-тафтишоти таъсис дихад. (КЧТ аз 25.03.11с., №692)

Моддаи 38. Сардори вохиди тафтишот

Сардори вохиди тафтишот дорои ваколатхои зерин мебошад:

– ба фаъолияти муфаттишон доир ба тафтиши чиноятхо назорат кунад;

– барои пурра, хаматарафа ва холисона тафтиш кардани холатхои парвандаи чинояти чорахо андешад;

– парвандаи чинояти огоз карда, ба пешбурди худ кабул кунад ё пешбурди тафтиши парвандаи чиноятиро ба муфаттиш супорад;

– пешбурди парвандаи чиноятиро аз як муфаттиш гирифта, ба муфаттиши дигар дихад;

– ба прокурор дар бораи бекор кардани карорхои беасос кабулкардаи муфаттиш дархост пешниход кунад;

– аз тарафи муфаттишон риоя шудани мухлати тафтиши пешакиро назорат кунад;

– аз тарафи муфаттишон ичро шудани дастурхои прокурорро таъмин намояд;

– пешбурди тафтиши пешакии парвандаи чиноятиро ба якчанд муфаттиш супорад;

– ичрои супоришхои дигар муфаттишонро, ки Кодекси мазкур мукаррар намудааст, назорат кунад;

– дар тафтиши парвандаи чиноятии дар пешбурди муфаттиш карордошта иштирок намуда, хамзамон аз ваколатхои муфаттиш истифода барад.

Дастурхои сардори вохиди тафтишот оид ба парвандаи чинояти мустакилияти муфаттиш ва хукукхои бо моддаи 39 Кодекси мазкур мукарраршудаи уро махдуд карда наметавонанд. Дастурхо ба муфаттиш дар шакли хатти дода мешаванд ва ичрои онхо хатмист.

Моддаи 39. Муфаттиш

Муфаттиш дорои ваколатхои зерин мебошад:

– дар сурати мавчуд будани асосхои дар моддаи 140 Кодекси мазкур нишондодашуда парвандаи чинояти огоз намояд;

– парвандаи чиноятиро ба пешбурди худ кабул намуда, амалхои тафтиши барад;

– оид ба парвандаи чинояти мустакилона карор кабул кунад, ба гайр аз холатхое, ки Кодекси мазкур гирифтани ризои прокурор ё ичозати судро талаб мекунад;

– пешбурди парвандаи чиноятиро сари вакт анчом дихад;

– ба сифати айбдоршаванда кашидани шахс, бандубасти чиноят, андозаи айбдори карор кабул кунад;

– пешбурди парвандаи чиноятиро бо тартиби мукаррарнамудаи Кодекси мазкур катъ кунад ё ба суд равон кунад;

– дар холати рози набудан ба дастури прокурор хукук дорад бо изхори хаттии норизоии худ парвандаро ба прокурори болои ирсол намояд;

– бо маводи оперативи – чустучуие, ки бо парвандаи тафтишшаванда алокаманд аст, мутобики конунгузори шинос шавад; (КЧТ аз 25.03.11с., №692)

– ба кормандони макомоти тахкик барои гузаронидани чорабинихои оперативи-чустучуи ва пешбурди амалхои тафтиши супоришу дастурхои хаттие дихад, ки ичрояшон хатми буда, мусоидати ин макомотро дар пешбурди амалхои тафтиши талаб намояд; (КЧТ аз 25.03.11с., №692)

– барои тафтиши хамачониба, холисона ва вокеъбинонаи парвандаи чинояти чора андешад;

– нисбат ба шахсоне, ки дар содир кардани чиноят далелхои кофии тасдиккунанда чамъовари шудааст, айб эълон кунад;

– бо тартиби мукаррарнамудаи Кодекси мазкур чораи пешгири интихоб кунад;

– барои баркарор намудани зараре, ки аз чинояти содиршуда расидааст, бо тартиби пешбининамудаи конунгузори чорахо андешад (КЧТ аз 15.03.16 с., №1275);

– таъкиби чиноятиро анчом дихад ва парвандаро бо фикри айбдоркуни ба прокурор супорад.

Мутобики мукаррароти Кодекси мазкур ичрои карорхои кабулкардаи муфаттиш оид ба парвандаи чиноятие, ки тахти пешбурди у карор дорад, барои хамаи шахсони хукуки‚ новобаста ба шаклхои ташкилию хукуки, шахсони мансабдор ва шахрвандон хатми мебошад.

Моддаи 40. Макомоти тахкик

Макомоти тахкик инхо ба хисоб мераванд:

– вохидхои макомоти Вазорати корхои дохилии Чумхурии Точикистон;

– вохидхои макомоти Кумитаи давлатии амнияти миллии Чумхурии Точикистон;

– вохидхои макомоти Вазорати мудофиаи Чумхурии Точикистон;

– вохидхои макомоти Кумитаи холатхои фавкулодда ва мудофиаи граждании назди Хукумати Чумхурии Точикистон;

– сардорони муассисахои ислохи;

– вохидхои макомоти назорати давлатии зидди сухтор;

– вохидхои Гвардияи миллии Чумхурии Точикистон;

– вохидхои макомоти гумрук;

– вохидхои макомоти Агентии назорати маводи нашъаовари назди Президенти Чумхурии Точикистон;

– вохидхои макомоти махсусгардонидашудаи мубориза бо коррупсия.

Ба зиммаи макомоти тахкик вогузошта мешаванд:

– кабул, ба кайд гирифтан ва барраси намудани аризахо ва маълумот дар бораи чинояти содиршуда ё чинояти нотамом;

– пешбурди тахкик оид ба парвандахои чиноятие, ки нисбати онхо тафтиши пешаки хатми нест;

– ичрои амалхои таъхирнопазир оид ба парвандахое, ки барои онхо пешбурди тафтиши пешаки хатми мебошад;

– пешбурди тафтиши пешаки дар холатхое, ки Кодекси мазкур пешбини намудааст.

Огози парвандаи чинояти бо тартиби мукаррарнамудаи моддаи 146 Кодекси мазкур ва ичрои амалхои тафтишии таъхирнопазир ба зиммаи инхо вогузошта мешавад:

– сардорони дастахо ва гуруххои чустучуи геологии зимистонгузароние, ки аз махалли будубоши макомоти тахкики дар кисми 1 хамин модда номбаршуда дар масофаи дур чойгиранд – оид ба чиноятхое, ки дар махалли будубоши дастаю гуруххои мазкури зимистонгузарони содир карда шудаанд;

– рохбарони намояндагихои дипломати ва муассисахои консулии Чумхурии Точикистон – оид ба парвандахои чинояти дар бораи чиноятхое, ки дар худуди намояндагихо ва муассисахои мазкур содир карда шудаанд.

Моддаи 41. Сардори вохиди тахкик ва тахкикбаранда

Сардори вохиди тахкик шахси мансабдор буда, тибки мукаррароти Кодекси мазкур нисбат ба тахкикбарандагони тобеи худ ваколатхои зеринро дорост:

– гузаронидани санчиши арзу шикоятхоро дар бораи чиноят ба тахкикбаранда супорад;

– тибки мукаррароти моддаи 145 Кодекси мазкур оид ба халли арзу шикоят карор кабул намояд;

– чорабинихои оперативи-чустучуи ва амалхои тафтиширо вобаста ба парвандаи чинояти гузаронад; (КЧТ аз 25.03.11с., №692)

– парвандаи чиноятиро аз як тахкикбаранда гирифта, ба дигар тахкикбаранда супорад;

– ба прокурор чихати бекор кардани карори гайриконуни ё беасоси тахкикбаранда оид ба рад кардани огози парвандаи чинояти дархост пешниход намояд;

– парвандаи чинояти огоз намуда, пешбурди онро амали намояд ва дар хачми пурра бо истифода аз ваколатхои тахкикбаранда амалхои тахкики гузаронад;

– маводи парвандаи чиноятиро мавриди омузиш карор дихад;

– ба тахкикбаранда оид ба гузаронидани тафтиш, амалхои алохидаи тафтиши, интихоби намуди чораи пешгири нисбат ба гумонбаршуда, бандубасти чиноят ва андозаи айбдори супоришхо дихад.

Супоришхои сардори вохиди тахкик оид ба парвандаи чинояти дар шакли хатти дода шуда, ичрои онхо аз тарафи тахкикбаранда хатми мебошад. Дар сурати рози набудан бо супориш тахкикбаранда хукук дорад ба прокурор арз намояд. Арз намудани шикоят ичрои супоришхоро бознамедорад.
Тахкикбаранда шахси мансабдор буда, тибки мукаррароти Кодекси мазкур ваколатхои зеринро дорост:

– амалхои тафтиши ва дигар амалхои мурофиавиро мустакилона анчом дихад, ба истиснои холатхое, ки бо Кодекси мазкур тасдики онхо аз тарафи сардори вохиди тахкик, ичозати прокурор ё суд пешбини шудаанд;

– хангоми пешбурди тосудии парвандаи чиноятие, ки ба он тафтиши пешаки хатми нест, коидахои бо Кодекси мазкур барои тафтиши пешаки пешбинишударо, ба истиснои мукаррароти боби 20 Кодекси мазкур, ба рохбари гирад.

Тахкикбаранда вазифадор аст:

– бо супориши сардори макомоти тахкик дар холатхои таъхирнопазир парвандаи чиноятиро, ки нисбат ба он пешбурди тафтиши пешаки хатмист, огоз намуда, амалхои тафтишии таъхирнопазир ва чорабинихои оперативи-чустучуи гузаронад ва дар ин бора дар мухлати на дертар аз 24 соат ба прокурор ва макомоти пешбурди тафтишоти пешаки хабар дихад; (КЧТ аз 25.03.11с., №692)

– супоришхои суд, судя, прокурор, макомоти тафтишоти пешаки, сардори макомоти тахкикро дар бораи анчом додани амалхои алохидаи тафтиши, дар бораи татбики чорахои таъмини амнияти шахсони дар мурофиаи чинояти иштироккунанда ичро намояд.

Дастурхои суд, судя, прокурор, макомоти тафтишоти пешаки, сардори макомоти тахкик барои тахкикбаранда хатми мебошанд.
Аз дастурхои сардори макомоти тахкик ба прокурори назоратбаранда, аз дастурхои прокурор бошад, ба прокурори болои шикоят кардан мумкин аст.
Шикоят кардан ичрои супоришхоро бознамедорад, ба истиснои дастурхои бандубасти чиноят, андозаи айбдоркуни, хангоми ба прокурор супоридани парвандаи чинояти ва минбаъд ба суд равон кардан ё катъ кардани пешбурди парвандаи чинояти.

Моддаи 42. Чабрдида

Чабрдида шахсест, ки сарфи назар аз синну сол, холати рухи ва чисмони ба у аз чиноят зарари чисмони, модди, маънави расонида шудааст, инчунин шахсе мебошад, ки хукуку манфиатхои у зери тахдиди бевоситаи суикасд ба чиноят карор гирифтааст. Инчунин чабрдида шахси хукукие низ эътироф шуда метавонад, ки дар натичаи содир гардидани чиноят ба у зарари модди ё маънави расидааст. Дар ин сурат хукук ва ухдадорихои чабрдидаро намояндаи шахси хукуки татбик мекунад. Дар бораи чабрдида эътироф кардани шахси вокеи ё хукуки тахкикбаранда, муфаттиш ва прокурор баъди мукаррар кардани ходисаи чиноят ва вокеияти бар асари чиноят расидани зарар фавран карор кабул карда, суд таъинот мебарорад.
Чабрдида, намояндаи конуни ва намояндаи у хукук доранд:

– далелхо пешниход кунанд;

– дархост ё раддия изхор кунанд;

– бо забони модари ё забони дигаре, ки медонанд, нишондод диханд;

– аз кумаки тарчумон ройгон истифода баранд;

– намоянда дошта бошанд;

– бо протоколи амалхои тафтиши, ки бо иштироки онхо гузаронида шудаанд, шинос шаванд ва ба онхо эродхо баён кунанд;

– бо ичозати муфаттиш ё тахкикбаранда дар амалхои тафтиши, ки тибки дархости у ё дархости намояндаи конуни ва намояндааш амали мешаванд, иштирок кунанд (КЧТ аз 23.07.16 с., №1333);

– пас аз анчоми тафтиш бо хамаи маводи тафтишот шинос шаванд, аз онхо хама гуна маълумотро ба андозаи гуногун барои худ руйнавис кунанд, дар суди мархилаи якум дар мухокима ва музокирахои суди оид ба парванда иштирок кунанд;

– бо протоколи мачлиси суд шинос шаванд ва нисбат ба он эродхои худро изхор кунанд;

– аз амал ё карори тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, суд, судя шикоят кунанд;

– аз хукм ё таъинот ё карори суд шикоят намоянд;

– аз шикоят ва эътирозе, ки нисбат ба парванда баён шудааст, хабардор карда шаванд ва нисбат ба онхо норозиги баён кунанд;

– дар баррасии судии эътирозу шикоятхои пешниходгардида иштирок намоянд.

Чабрдида вазифадор аст:

– бо даъвати тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, суд, судя хозир шавад, дар бораи хамаи маълумоте, ки доир ба парванда ба у маълум аст, хабар дода, ба саволхои пешниходшуда чавоб дихад;

– маълумоти тахкики ибтидои ё тафтиши пешакиро, ки барояш маълуманд, фош накунад;

– хангоми пешбурди амали тафтиши ва мачлиси суд тартиби муайяншударо риоя кунад.

Чабрдида хангоми ба даъват бе сабабхои узрнок хозир нашуданаш мачбуран оварда мешавад.
Чабрдида барои саркаши аз хозир шудан бо даъвати макомоти тахкик, тафтишот ё ба суд ё саркаши аз додани нишондод ва дидаю дониста додани нишондоди бардуруг тибки моддахои 351 ва 352 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон ба чавобгари кашида мешавад.
Дар парвандахо оид ба чиноятхое, ки окибати онхо боиси марги чабрдида гардидааст, хукуки пешбининамудаи хамин моддаро хешовандони наздики у доранд.
Чабрдида инчунин дорои дигар хукуку ухдадорихои пешбининамудаи Кодекси мазкур мебошад.
Давлат ба чабрдида дастрас будани адолати суди ва чуброни зарари расонидашударо кафолат медихад.

Моддаи 43. Айбдоркунандаи хусуси

Айбдоркунандаи хусуси шахсест, ки бо тартиби мукаррарнамудаи Кодекси мазкур ба суд ариза дода, дар суд айбдоркуниро дастгири мекунад, инчунин чабрдидаест, ки хангоми аз айбдоркуни даст кашидани айбдоркунандаи давлати дар суд айбдоркуниро дастгири мекунад. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)
Агар чабрдида ноболиг ё гайрикобили амал бошад, айбдоркунандаи хусуси намояндаи конунии у ба хисоб меравад, ки дархост, илтимос ё шикоят изхор намудааст.
Айбдоркунандаи хусуси аз тамоми хукукхо ва ухдадорихои чабрдида, инчунин аз хукукхои дар кисмхои 1 ва 2 моддаи 42 Кодекси мазкур пешбинишуда, ба истиснои хукукхои вобаста ба мархилаи пешбурди тосудии парвандаи чинояти истифода мебарад.
Айбдоркунандаи хусуси аз хукук ва ухдадорихои ба зиммааш гузошташуда шахсан ё ба воситаи намояндаи худ истифода мебарад.

Моддаи 44. Даъвогари граждани

Даъвогари граждани шахси вокеи ё шахси хукукие эътироф карда мешавад, ки ба у дар натичаи содир шудани чиноят зарари молумулки расонида шуда, оид ба руёнидани он даъво пешниход кардааст. Даъвогари граждани оид ба руёнидани товони зарари маънави низ метавонад даъвои граждани пешниход намояд.
Дар бораи эътироф кардани даъвогари граждани тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор карор кабул мекунанд ва суд таъинот мебарорад.
Барои химояи манфиатхои ноболигон, инчунин шахсоне, ки бо тартиби мукарраргардида гайрикобили амал эътироф шудаанд, даъвои граждани аз тарафи намояндагони конунии онхо метавонад пешниход шавад.
Даъвогари граждани хукук дорад:

– даъвои гражданиро дастгири кунад ё аз даъво даст кашад;

– далелхо пешниход намояд;

– дархост ва ё раддия пешниход кунад;

– бо забони модари ё забоне, ки медонад, баёнот ва нишондод дихад;

-аз хизмати тарчумон ройгон истифода барад;

– намоянда дошта бошад;

– бо протоколхои амалхои тафтиши, ки бо иштироки у сурат гирифтаанд, шинос шавад;

– бо ичозати муфаттиш ё тахкикбаранда дар амалхои тафтишии мутобики дархости у ё намояндааш доиршаванда иштирок кунад;

– пас аз анчоми тафтиш бо маводи оид ба даъвои граждани шинос шавад ва аз он маълумотхои заруриро навишта гирад;

– дар мухокимахои судии мархилахои якум, кассатсиони ва назорати иштирок намояд;

– дар мухокимахо ва музокирахои суди баромад кунад;

– бо протоколи мачлиси суд шинос шуда, ба он эродхо баён кунад;

– аз амал ва карорхои тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ва суд, судя шикоят намояд;

– аз хукм ва таъиноти суд, судя, карори судя дар кисмати марбут ба даъвои граждани шикоят кунад;

– аз шикоят ва эътирозхои вобаста ба парванда хабардор карда шавад ва нисбат ба онхо норозиги баён кунад;

– дар баррасии судии шикоят ва эътирозхои овардашуда иштирок намояд.

Даъвогари граждани ухдадор аст:

– бо даъвати макомоти пешбурди мурофиаи судии чинояти хозир шавад;

– ба суд пешниход кардани нусхахои аризаи даъворо мутобики шумораи чавобгарони граждани таъмин намояд;

– бо талаби макомоти пешбурди мурофиаи судии чинояти ашё ва хуччатхои доштаашро пешниход намояд;

– ба амри конунии макомоти пешбурди мурофиаи судии чинояти итоат намояд;

– маълумотро дар бораи холатхое, ки аз руи парвандаи чинояти ба у маълум гаштааст, фош насозад, ба шарте ки у дар ин бора аз тарафи макомоти пешбурди мурофиаи судии чинояти ё суд огох карда шуда бошад.

Барои фош кардани маълумоти тахкики ибтидои ва тафтиши пешаки бе ичозати макомоти пешбурди мурофиаи судии чинояти даъвогари граждани мутобики моддаи 361 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон ба чавобгари кашида мешавад.
Даъвогари граждани метавонад ба сифати шохид пурсида шавад.
Даъвогари граждани хукукхояшро истифода бурда, ухдадорихои ба зиммааш гузошташударо шахсан ё ба воситаи намояндаи худ ичро менамояд.
Аз даъво даст кашидани даъвогари граждани дар тамоми мархилахои мурофиави то ба хонаи машварати барои баровардани хукм даромадани суд чой дошта метавонад. Аз даъво даст кашидан боиси катъ гардидани пешбурди он мегардад.

Моддаи 45. Намояндагони чабрдида, даъвогари граждани ва айбдоркунандаи хусуси

Намояндагони чабрдида, даъвогари граждани ва айбдоркунандаи хусуси хешовандони наздик ё дигар шахсоне эътироф карда мешаванд, ки мутобики конун хукук доранд хангоми пешбурди парвандаи чинояти манфиатхои конунии чабрдида, даъвогари граждани ё айбдоркунандаи хусусиро намояндаги кунанд ва бо карори тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, таъиноти суд, судя барои иштирок дар парванда рох дода шаванд.
Барои химояи хукук ва манфиатхои конунии чабрдидагони ноболиг ё онхое, ки мутобики холати чисмони ва рухии худ аз имконияти мустакилона мухофизат кардани хукук ва манфиатхои конуниашон махруманд, барои иштироки хатми дар баррасии парванда намояндагони конунии онхо чалб карда мешаванд.
Намояндагони конуни ва намояндагони чабрдида, даъвогари граждани ва айбдоркунандаи хусуси баробари шахсони вокеи ва хукукие, ки онхоро намояндаги мекунанд, хукукхои мурофиавиро истифода мебаранд.
Иштироки шахсии чабрдида, даъвогари граждани ва айбдоркунандаи хусуси дар баррасии парванда онхоро аз хукуки доштани намояндаи худ ба ин парванда махрум намесозад.

БОБИ 6. ИШТИРОКЧИЁНИ МУРОФИАИ ЧИНОЯТИЕ, КИ ХУКУК ВА МАНФИАТХОИ ХУД Ё НАМОЯНДАГИАШОНРО ХИМОЯ МЕНАМОЯНД

Моддаи 46. Гумонбаршуда

Гумонбаршуда шахсест, ки нисбат ба у бо асос ва тартиби мукаррарнамудаи Кодекси мазкур бинобар гумонбар шуданаш дар содир намудани чиноят парвандаи чинояти огоз гардида, дар ин бора ба у муфаттиш ё тахкикбаранда хабар медихад ё у дастгир карда шудааст ва ё дар хакки у то пешниход кардани айб чораи пешгири татбик карда шудааст.
Гумонбаршуда аз лахзаи вокеан дастгир карда шуданаш фавран, вале на дертар аз 24 соат бояд пурсида шавад.
Гумонбаршуда аз лахзаи вокеан дастгир шудан мутобики моддаи 49 Кодекси мазкур хукуки химоя дорад (КЧТ аз 14.05.2016 с., №1306).
Гумонбаршуда хукук дорад:

– аз лахзаи воќеан дастгир шудан бетаъхир аз хизмати химоятгар истифода барад, бидуни мамониат бо њимоятгар як ба як, аз љумла то огози пурсиш, мулоќот кунад (КЧТ аз 14.05.2016 с., №1306);

– нишондод дихад ё надихад ва дар ин бора пеш аз пурсиш хабардор карда шавад;

– донад, ки барои чи гумонбар шудааст;

– нусхаи протоколи дастгиршави ё карорро оид ба татбики чораи пешгири гирад;

– бо забони модари ё забони дигаре, ки медонад, нишондод дихад;

– аз хизмати тарчумон ройгон истифода барад;

– далелхо пешниход кунад;

– дархост изхор кунад;

– бо протоколхои амали тафтиши, ки бо иштироки у гузаронида шудаанд, хамчунин бо маводе, ки ба суд барои татбики хабс нисбат ба у чун чораи пешгири равон карда шудааст, шинос шавад;

– раддия изхор намояд;

– аз амалу карори суд, прокурор, муфаттиш ва шахси тахкикбаранда шикоят намояд.

Моддаи 47. Айбдоршаванда

Айбдоршаванда шахсе мебошад, ки нисбат ба у карор дар бораи ба чавобгари кашидан ба сифати айбдоршаванда бароварда шудааст (КЧТ аз 23.07.16 с., №1333).
Айбдоршаванда пас аз таъин кардани парванда ба мачлиси суд судшаванда номида мешавад; судшавандае, ки нисбат ба у хукми суд эътибори конуни пайдо кардааст, махкумшуда номида мешавад, агар хукм пурра сафедкунанда бошад, сафедшуда номида мешавад.
Айбдоршаванда хукук дорад манфиатхои конунии худро бо тамоми восита ва усулхое, ки хилофи конун ва Кодекси мазкур нестанд, хифз кунад ва барои омодаги ба химоя ба таври кофи вакт ва имконият дошта бошад.
Айбдоршаванда хукук дорад:

– нишондод дихад ё надихад ва дар ин бора пеш аз пурсиш огох карда шавад;

– донад, ки барои чи айбдор карда шудааст ва нусхаи карорхоро дар бораи ба сифати айбдоршаванда ба чавобгарии чинояти кашидан, оид ба татбик намудани чораи пешгири, инчунин нусхаи фикри айбдоркуниро гирад;

– оид ба айби нисбат ба у эълоншуда нишондод дихад;

– далелхо пешниход кунад;

– дархост ва раддия изхор кунад;

– бо забони модари ё забони дигаре, ки медонад, нишондод дихад;

– аз хизмати тарчумон ройгон истифода барад;

– аз лахзаи дастгир шудан химоятгар дошта бошад, аз чумла тибки холат ва тартиби пешбининамудаи Кодекси мазкур аз кумаки химоятгар ройгон истифода барад;

– аз лахзаи дастгир шудан бидуни мамониат бо химоятгар як ба як мулокот кунад;

– дар амалхои тафтиши, ки тибки дархости у ё дархости химоятгар гузаронида мешавад, иштирок намояд;

– бо протоколи амалхои тафтиши шинос шавад ва нисбат ба он эроди худро изхор кунад;

– бо карори таъин кардани экспертиза ва хулосаи коршинос шинос шавад;

– пас аз ба охир расонидани тафтиш бо маводи парванда шинос шавад ва аз он хама гуна маълумоти заруриро руйнавис кунад;

– аз амал ва карорхои шахси тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, суд, судя шикоят кунад;

– оид ба катъи пешбурди парванда норозиги изхор намояд;

– дар мухокимаи суди оид ба баррасии интихоби чораи пешгири иштирок кунад.

Айбдоршаванда ухдадор аст:

– бо даъвати макомоти пешбурди тафтишот хозир шавад;

– ба амрхои конунии макомоти пешбурди тафтишот итоат намояд;

– дар амали тафтиши ва дигари мурофиави иштирок намояд, ба шарте ки макомоти пешбурди тафтишоти пешаки лозим донад.

Судшаванда хукук дорад:

-дар мухокимаи судии суди мархилаи якум ва кассатсиони иштирок намояд;

– сухани охирин гуяд;

– бо протоколи мачлиси суд шинос шавад ва ба он эрод пешниход намояд;

– аз хукм, таъинот ва карори суд, судя шикоят намояд;

– нусхахои карорхои шикоятшударо гирад;

– нусхахои шикоят ва пешниходхои ба парвандаи чинояти овардашударо гирад ва ба онхо норозиги изхор намояд;

– дар баррасии масъалахое, ки ба ичрои хукм вобастаанд, иштирок намояд;

– аз дигар хукукхое, ки Кодекси мазкур пешбини намудааст, истифода кунад.

Махкумшуда аз хукукхои дар моддахои 403 ва 410 Кодекси мазкур пешбинишуда метавонад истифода намояд.

Моддаи 48. Намояндаи конунии ноболиг

Дар парвандахо оид ба чиноятхое, ки аз чониби ноболигон содир шудаанд, чихати иштирок дар парванда хатман намояндагони конунии онхо бо тартиби мукарраркардаи Кодекси мазкур чалб карда мешаванд.

Моддаи 49. Химоятгар

Ба сифати химоятгар адвокатхо рох дода мешаванд. Бо таъиноти суд, карори судя, прокурор, муфаттиш ва тахкикбаранда хешовандони наздик ва намояндагони конунии дастгиршуда, гумонбаршуда, айбдоршаванда ва судшаванда ба сифати химоятгар ба пешбурди парванда рох дода мешаванд. (Мукаррароти КЧТаз 23.11.15 с., №1229 – аз 27 марти соли 2016 мавриди амал карор дода мешавад.)
Химоятгар барои иштирок дар парванда аз лахзаи дар хакки шахс баровардани карори огози парвандаи чинояти, инчунин аз лахзаи вокеан дастгир гардидани гумонбаршуда рох дода мешавад.
Як шахс наметавонад химоятгари ду дастгиршуда, гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда бошад, ба шарте ки манфиати яке аз онхо хилофи манфиати дигаре бошад.

Моддаи 50. Даъват, таъин ва иваз кардани химоятгар

Химоятгар аз хисоби шахсоне, ки дар моддаи 49 Кодекси мазкур зикр шудаанд, аз чониби дастгиршуда, гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда, намояндаи конунии онхо, инчунин бо супориш ё ризои онхо аз чониби дигар шахсон даъват карда мешавад.
Макомоти пешбурди мурофиаи судии чинояти хукук надорад, ки ба ягон кас даъвати химоятгари муайянро тавсия намояд.
Иштироки химоятгар бо дархости дастгиршуда, гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда ва намояндаи онхо аз чониби тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ё суд, судя таъмин карда мешавад.
Агар иштироки химоятгари интихоб ё таъиншуда дар давоми на камтар аз панч шабонаруз имконнопазир бошад, тахкикбаранда, муфаттиш‚ прокурор ва суд хукук доранд ба дастгиршуда, гумонбаршуда ё айбдоршаванда даъват кардани химоятгари дигарро пешниход кунанд ва дар сурати даст кашидани у аз таъин намудани химоятгар чорахо андешанд.
Агар химоятгари дар парвандаи чинояти иштироккунанда дар давоми панч шабонаруз дар амалиёти мурофиави иштирок карда натавонад, гумонбаршуда, айбдоршаванда химоятгари дигарро даъват накунад ва барои таъин намудани химоятгар дархост пешниход накунад, тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор хукук доранд хамин амалиёти мурофиавиро бе иштироки химоятгар гузаронанд, ба гайр аз холатхое, ки дар кисми 1 моддаи 51 Кодекси мазкур пешбини гардидаанд.
Агар дар давоми 24 соат аз лахзаи дастгиркунии гумонбаршуда ё ба хабс гирифтани гумонбаршуда, айбдоршаванда таъин намудани химоятгари интихобнамудаи онхо имконнопазир бошад, тахкикбаранда, муфаттиш ё прокурор барои таъин намудани химоятгари дигар бояд чорахо андешанд.
Агар гумонбаршуда, айбдоршаванда аз химоятгари таъиншуда даст кашанд, амалхои тафтиши бо иштироки гумонбаршуда, айбдоршаванда мумкин аст бе иштироки химоятгар гузаронида шаванд, ба истиснои холатхое, ки дар кисми 1 моддаи 51 Кодекси мазкур пешбини гардидаанд. Даст кашидан аз химоятгар аз чониби гумонбаршуда ва айборшаванда бо тартиби мукаррарнамудаи моддаи 52 Кодекси мазкур сурат мегирад.
Агар гумонбаршаванда ё айбдоршаванда аз хукуки гирифтани химоятгар истифода накунад, прокурор ё муфаттиш ба у химоятгар таъин менамояд. (КЧТ аз 23.07.16 с., №1333)
Химоятгар дар мурофиаи суди мутобики талаботи кисми 2 моддаи 281 Кодекси мазкур иваз карда мешавад;
Музди мехнати химоятгар мутобики конунгузории чори пардохта мешавад.
Тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ё суд, судя хукук доранд, ки дастгиршуда, гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшавандаро аз пардохти музди ёрии хукуки пурра ё кисман озод кунанд. Дар чунин холат музди мехнати химоятгар аз хисоби давлат пардохта мешавад.
Музди мехнати химоятгар, инчунин дар холатхои пешбининамудаи кисми 4 хамин модда, хангоме ки химоятгар тибки таъинот бе бастани шартнома бо мизоч дар пешбурди тафтиши пешаки ё суд иштирок намудааст, аз хисоби давлат пардохта мешавад. Дар ин холат чуброни харочоти давлатро ба ухдаи махкумшуда гузоштан мумкин аст.

Моддаи 51. Хатми будани иштироки химоятгар

Иштироки химоятгар дар пешбурди парвандахо хатмист, ба шарте ки:

– дар ин бора гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда дархост пешниход кунанд;

– гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда ноболиг бошанд;

– гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда бинобар камбудихои чисмонию рухи хукуки худашонро оид ба химоя мустакилона амали карда натавонанд;

– гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда забони пешбурди мурофиаро надонанд;

– судшавандаи тахти хабс карордошта аз хозир шудан ба мачлиси суди саркаши намояд (КЧТ аз 23.07.16 с., №1333);

– айбдоршаванда берун аз худуди Чумхурии Точикистон карор дошта, аз хозир шудан ба тафтишот саркаши кунад (КЧТ аз 23.07.16 с., №1333).

– шахс дар содир намудани чинояте айбдор карда шавад, ки барои он чазои катл ё чазои якумра аз озоди махрум сохтан пешбини шуда бошад.

Тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, суд, судя хукук доранд иштироки химоятгарро оид ба дигар парвандахо низ зарур шуморанд, ба шарте онхо чунин шуморанд, ки мураккабии парванда ва дигар холатхо метавонанд ба гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда амали гардонидани хукукашонро барои химоя мушкил намоянд.
Агар дар холатхои дар хамин модда зикршуда химоятгар аз чониби худи дастгиршуда, гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда ё намояндаи конунии онхо, инчунин бо ризои онхо аз чониби дигар шахсон даъват нашуда бошад, тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, суд, судя вазифадоранд иштироки химоятгарро дар парванда таъмин намоянд. Дар ин сурат карори тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, судя ё таъиноти суд дар бораи чудо кардани химоятгар барои Иттифоки адвокатхои Чумхурии Точикистон хатми аст. (КЧТаз 23.11.15 с., №1229)

Моддаи 52. Даст кашидан аз химоятгар

Гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда хукук доранд дар хар лахзаи пешбурди парванда бо ташаббуси худ, ки дар шакли хатти пешниход намудаанд, аз хизмати химоятгар дар хузури у даст кашанд.
Даст кашидан аз химоятгар бинобар надоштани маблаг барои пардохти музди ёрии хукуки ё дигар холатхое, ки аз мачбуран даст кашидан аз химоятгар шаходат медиханд, ичозат дода намешавад.
Дар холатхои пешбининамудаи кисми 1 моддаи 51 Кодекси мазкур ба даст кашидан аз химоятгар ичозат дода намешавад.
Даст кашидан аз химоятгар гумонбаршуда, айбдоршаванда ва судшавандаро аз хукуки дар оянда изхор кардани дархост доир ба рох додани химоятгар барои иштирок дар пешбурди парвандаи чинояти махрум намесозад. Рох додани химоятгар такроран доир намудани амалхои мурофиавиро талаб намекунад.

Моддаи 53. Салохияти химоятгар

Химоятгар вазифадор аст бо максади ошкор ва пешниход намудани далелхои сафедкунандаи гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда ё сабуккунандаи чавобгарии онхо хамаи восита ва усулхои дар конун ва Кодекси мазкур манънашударо истифода барад ва ба онхо ёрии хукукии зарури расонад.
Химоятгар аз лахзаи ба парванда рох дода шуданаш хукук дорад:

– донад, ки шахсе, ки у манфиатхояшро химоя мекунад, барои чи гумонбар ё айбдор карда мешавад;

– бе мамониат бо шахси тахти химояташ буда як ба як, бе махдуд кардани шумора ва давомноки сухбат кунад; (КЧТ аз 27.11.14с., №1134)

– далел ва маълумоти барои расонидани ёрии хукуки заруриро чамъ оварад ва пешниход кунад;

– бо тартиби мукаррарнамудаи кисми 3 моддаи 225 Кодекси мазкур хангоми ба айбдоршаванда эълон кардани айб иштирок намояд;

– дар пурсиши гумонбаршуда ва айбдоршаванда, инчунин дигар амалхои тафтиши, ки бо дархости худи химоятгар анчом дода мешавад, иштирок кунад;

– бо протоколи дастгиркуни, карори татбики чорахои пешгири, протоколи амали тафтиши, ки бо иштироки гумонбаршуда ё худи химоятгар гузаронида шудааст, бо хуччатхое, ки пешниход шудаанд ё бояд ба гумонбаршуда ё айбдоршаванда пешниход карда шаванд, шинос шавад;

– пас аз анчоми тахкик ё тафтиши пешаки бо тамоми маводи парванда шинос шуда, аз он хама гуна маълумотро дар хар хачме, ки хохад, руйнавис кунад;

– дархост изхор кунад;

– дар мухокимаи судии суди мархилаи якум иштирок намояд;

– дар музокирахои суди баромад кунад;

– дар мачлиси суд, ки парвандаро бо тартиби кассатсиони ё назорати барраси мекунад ё хангоми аз нав огоз кардани парванда оид ба холатхои нав ошкоршуда иштирок намояд ва оид ба шикоятхо тавзехот дихад;

– раддия арз кунад;

– аз амал ва карори тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ва суд, судя шикоят кунад ва дар баррасии онхо иштирок намояд;

– барои химоя хама гуна воситахо ва усули хилофи конун набударо истифода барад;

– оид ба эътироз ва шикоятхои ба парванда пешниходшуда маълумот дошта бошад ва нисбат ба онхо изхори норизоги кунад.

Химоятгаре, ки дар пешбурди амалхои тафтиши иштирок кардааст, хукук дорад бо ичозати муфаттиш ба шахсони пурсидашаванда саволхо дихад. Муфаттиш ё тахкикбаранда метавонад ба додани саволхои рахнамункунанда эътироз кунанд, вале вазифадоранд онхоро дар протокол сабт кунанд.
Химоятгар хукук дорад дар протоколи амали тафтиши дар бораи сахехи ва пуррагии сабти он эродхои хаттии худро инъикос намояд.
Химоятгари дар баррасии парванда иштироккунанда метавонад ёрдамчи дошта бошад. Ёрдамчи бо ризои гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда дар хузури химоятгар ё бо ваколатномаи у бо маводи парванда шинос шавад.
Химоятгар хукук надорад:

– маълумотеро, ки бинобар татбики химоя ё расонидани дигар кумаки хукуки барояш маълум гаштааст, фош кунад;

– аз ухдадории худ дар бобати химояи гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда даст кашад;

– шахси тахти химояташ карордоштаро бар хилофи мавкеи у ба кирдори барои чамъият хавфнок алокадор ё дар содир кардани чиноят гунахгор эътироф намояд;

– бе супориши шахси тахти химояташ карордошта дар бораи ошти шудан бо чабрдида, эътироф кардани даъвои граждани ва баргардонидани шикоятномаи додаи у арз намояд;

– худсарона ваколатхояшро катъ намояд ва бе ризои химоятшаванда ваколатхояшро дар бобати химоя ба зиммаи дигар кас вогузорад.

Химоятгар ухдадор аст:

– бо даъвати макомоти пешбарандаи мурофиаи судии чинояти ва суд, судя барои химояи хукук ва манфиатхои конунии гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда ва ба онхо расонидани ёрии хукуки хозир шавад;

– дар сурати хозир шуда натавонистан дар давоми 24 соат дар ин бора макомоти пешбарандаи таъкиби чинояти ва судро огох намояд;

– ба амрхои конунии макомоти пешбарандаи мурофиаи судии чинояти итоат намояд;

– маълумотро дар бораи холатхое, ки бо сабаби расонидани ёрии хукуки ба у маълум гаштааст, инчунин маълумоти тафтиши пешаки ва мачлиси пушидаи судиро фош насозад.

Химоятгар барои фош кардани маълумоти тахкики ибтидои ё тафтиши пешаки бе ичозати макомоти пешбарандаи мурофиаи судии чинояти мутобики моддаи 361 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон ба чавобгари кашида мешавад, ба шарте ки у дар ин бора аз тарафи макомоти пешбарандаи таъкиби чинояти ё суд, судя мутобики моддаи 177 Кодекси мазкур огох карда шуда бошад.

Моддаи 54. Чавобгари граждани

Ба сифати чавобгари граждани шахси вокеи ва шахси хукукие, ки тибки конун барои зарари аз чиноятрасида масъулияти моли доранд, чалб карда мешаванд.
Тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ва судя дар бораи ба чавобгарии граждани кашидани шахс карор, судя бошад, таъинот мебароранд.
Чавобгари граждани хукук дорад:

– мохияти айбдоркуни ва даъвои гражданиро донад;

– зидди даъво норозиги баён кунад;

– оид ба мохияти даъвои пешниходшуда нишондод дихад;

– намоянда дошта бошад;

– далелхо пешниход кунад;

– дархост ва раддия дихад;

– пас аз анчоми тафтиш бо маводи парванда, ки ба даъвои граждани марбут аст, шинос шавад, маълумотхои заруриро руйнавис кунад;

– дар мурофиаи суди иштирок намояд;

– дар музокирахои суди баромад кунад;

– аз амал ва карори тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ва суд, судя шикоят кунад;

– бо протоколи мачлиси суд шинос шуда, ба он эрод пешниход кунад;

– аз хукм ва таъиноти суд дар бобати даъвои граждани шикоят кунад, эътироз ва шикоятеро, ки нисбат ба парванда пешниход шудааст, донад ва ба онхо изхори норизои баён кунад; (КЧТ аз 2.08.11с., №755)

– дар баррасии судии эътироз ва шикоятхо иштирок намояд.

Чавобгари граждани ухдадор аст:

– бо даъвати макомоти пешбарандаи мурофиаи судии чинояти ва суд, судя хозир шавад;

– ба карори конунии макомоти пешбарандаи мурофиаи судии чинояти ва суд, судя итоат намояд;

– маълумотро дар бораи холатхое, ки аз руи парвандаи чинояти ба у маълум гаштааст, фош насозад, ба шарте ки у дар ин бора аз тарафи макомоти пешбурди мурофиаи судии чинояти ё суд, судя огох карда шуда бошад.

Чавобгари граждани барои фош кардани маълумоти тахкики ибтидои ё тафтиши пешаки бе ичозати макомоти пешбурди мурофиаи судии чинояти мутобики моддаи 361 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон ба чавобгари кашида мешавад.

Моддаи 55. Намояндаи чавобгари граждани

Намояндаи чавобгари граждани химоятгар, хешовандони наздик ва дигар шахсоне эътироф карда мешаванд, ки мутобики конун ва Кодекси мазкур хангоми пешбурди парвандаи чинояти хукук доранд манфиатхои конунии чавобгари гражданиро хифз кунанд ва бо карори тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, судя ё бо таъиноти суд барои иштирок дар парванда рох дода шудаанд.
Намояндаи чавобгари граждани дорои хукукхое мебошад, ки чавобгари граждани дорад.
Иштироки чавобгари граждани дар парванда уро аз хукуки дар ин парванда доштани намоянда махрум намекунад.

БОБИ 7. ИШТИРОКЧИЁНИ ДИГАРИ МУРОФИАИ СУДИИ ЧИНОЯТИ

Моддаи 56. Шохид

Ба сифати шохид барои додани нишондод шахсе даъват карда мешавад, ки ба у ягон холати барои парвандаи чинояти ахамиятдошта маълум аст.
Ба сифати шохид шахсони зерин пурсида намешаванд:

– шахсоне, ки бо сабаби норасоихои чисмони ё рухи кобилият надоранд, ки холатхои дар парвандаи чинояти мукарраршавандаро дуруст дарк ва баркарор намоянд;

– адвокат ва ёрдамчии у барои аник намудани маълумоте, ки мумкин аст ба онхо ба сабаби мурочиат барои расонидани ёрии хукуки ё расонидани чунин ёри аён гардидааст;

– хешовандони наздики гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда, ба шарте ки онхо барои пурсиш ба сифати шохиди парвандаи мазкур рози нашуда бошанд;

– судя, машваратчии халки оид ба холатхои мухокимаи масъалахое, ки хангоми иштироки онхо дар баррасии парванда маълум гаштааст.

Шохид хукук дорад:

– бо забони модари ё бо забони дигаре, ки медонад, нишондод дихад;

– аз хизмати тарчумон ройгон истифода барад;

– ба тарчумоне, ки дар пурсиши у иштирок мекунад, раддия изхор намояд;

– бо дасти худ дар протоколи пурсиш нишондодашро сабт кунад;

– оид ба татбик намудани чорахои химояи хукуку озодихои худ тибки мукаррароти моддаи 12 Кодекси мазкур дархост пешниход намояд;

– аз амали тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ва суд, судя шикоят кунад.

Шохид вазифадор аст:

– бо даъвати тахкиккунанда, муфаттиш, прокурор ва суд хозир шавад;

– хамаи он чизеро, ки оид ба парванда барояш маълум аст, сахех иттилоъ дихад ва ба саволхои гузошташуда дуруст чавоб дихад;

– бе ичозати пурсишкунанда маълумоти оид ба холатхои парванда ба у маълумро фош накунад;

– тартиби муайяншудаи пешбурди амали тафтиши ва мачлиси судро риоя кунад.

Шохид хангоми касдан аз руи даъват хозир нашудан мачбуран оварда мешавад ва бо тартиби мукаррарнамудаи конунгузории Чумхурии Точикистон ба чавобгари кашида мешавад.
Шохид барои саркаши аз хозир шудан ва барои дидаю дониста додани нишондоди бардуруг ё нахостани додани нишондод мутобики моддахои 351 ва 352 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон чавобгар мебошад.

Моддаи 57. Мутахассис

Мутахассис шахсест, ки ба халли парвандаи чинояти манфиатдор набуда, дорои донишу тачрибаи махсус аст ва барои мусоидат намудан ба тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, суд, судя дар ошкор ё дарёфт намудани далел, асоснок кардани он, инчунин дар татбики воситахои техники мумкин аст чалб карда шавад.
Мутахассис барои иштирок намудан дар пешбурди амалхои тафтиши ва мухокимаи судии парвандаи чинояти мутобики моддахои 179, 284, 305 Кодекси мазкур даъват карда мешавад.
Мутахассис хукук дорад:

– сабаби даъват шуданашро донад;

– агар дорои донишу тачрибаи сохаи дахлдор набошад, аз иштирок дар пешбурди парванда даст кашад;

– бо ичозати тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ва суд, судя ба иштирокчиёни амали тафтиши савол дихад;

– бо протоколи тафтиш, ки дар он иштирок мекунад, шинос шавад ва арзу мулохизотеро пешниход намояд, ки бояд ба протокол дохил карда шаванд;

– аз амали тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ва суд, судя шикоят кунад.

Мутахассис ухдадор аст:

– бо даъвати тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ва суд, судя хозир шавад;

– дар пешбурди амали тафтиши ва мухокимаи суди донишу тачрибаи худ ва воситахои илмию техникиро истифода намуда, барои ошкор ё дарёфт намудани далел ва асоснок кардани он иштирок намояд;

– дар чараёни мачлиси суд оид ба амалхои анчомдодааш тавзехот дихад.

Мутахассис барои саркаши кардан аз хозиршави ба даъвати макомоти тахкики ибтидои, тафтишоти ва суд ё саркаши кардан аз ичрои вазифахои худ мутобики конунгузории Чумхурии Точикистон ба чавобгари кашида мешавад.

Моддаи 58. Коршинос (эксперт)

Коршинос дар холатхое даъват карда мешавад, ки барои пешбурди тахкик, тафтиши пешаки ё хангоми мухокимаи судии парванда ба дониши махсус дар сохаи илм, техника, фарханг ё касбу хунар зарурат ба миён ояд.
Ба сифати коршинос хар шахсе, ки барои пешниходи хулоса дониши махсус ва дар холатхои зарури ичозатномаи дахлдор дорад, даъват шуданаш мумкин аст.
Даъват кардани коршинос, таъин ва пешбурди экспертиза бо тартиби пешбининамудаи боби 24 Кодекси мазкур анчом дода мешавад.
Коршинос хукук дорад:

– бо маводи парвандаи чинояти, ки ба мавзуи экспертиза алокаманд аст, шинос шавад;

– дар бораи ба у пешниход намудани маводи иловаги, ки барои додани хулоса заруранд ё дар бораи таъини экспертизаи комплекси дархост кунад;

– бо ичозати тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ва суд, судя дар пешбурди амали тафтиши иштирок карда, ба пурсишшавандагон ва дигар шахсон, ки дар ин амал иштирок доранд, вобаста ба масъалахои мавзуи экспертиза саволхо дихад;

– бо забони модари ё дигар забоне, ки медонад, нишондод дихад;

– аз хизмати тарчумон ройгон истифода барад;

– аз амали тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ва суд, судя, ки хукуки уро хангоми пешбурди экспертиза махдуд мекунад, шикоят намояд;

– агар халлу фасли масъалаи гузошташуда аз доираи дониши тахассусаш берун бошад ё маводи дар ихтиёраш буда барои додани хулоса нокифоя бошад, аз пешниходи хулоса даст кашад.

Коршинос хукук надорад бе огох намудани тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ва суд, судя бо дигар иштирокчиёни мурофиа дар бораи масъалахои марбут бо экспертиза гуфтушунид кунад, барои тадкикот мустакилона мавод чамъовари намояд, агар барои он ичозати махсуси тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, суд, судя мавчуд набошад, тафтише гузаронад, ки боиси пурра ё кисман несту нобуд гардидани объектхо ё тагйир ёфтани намуди зохири ё хосиятхои асосии онхо гардад.
Коршинос ухдадор аст:

– бо даъвати тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ва суд, судя хозир шавад;

– вобаста ба масъалахои тадкикот ва саволхои пешниходшуда хулосаи асоснок ва вокеъбинонаи хатти пешниход намояд;

– маълумоти маводи парвандаро фош накунад;

– хангоми пешбурди амали тафтиши ва мачлиси суд тартиботро риоя намояд.

Коршинос барои дидаю дониста додани хулосаи бардуруг, инчунин барои саркаши кардан аз хозиршави ё ичрои вазифахои худ мутобики моддахои 351 ва 352 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон ба чавобгари кашида мешавад. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)

Моддаи 59. Тарчумон

Тарчумон шахсест, ки забонхои барои тарчума зарурро медонад ва барои иштирок дар амалхои тафтишию суди дар холатхое, ки гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда, химоятгарони онхо ё чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани ё намояндагони онхо, инчунин шохидон ва дигар иштирокчиёни мурофиа забонеро, ки пешбурди парванда ба воситаи он анчом дода мешавад, намедонанд, инчунин барои тарчумаи маводи хатти даъват карда мешавад.
Тарчумон бо карори тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, судя ва таъиноти суд таъин карда мешавад.
Тарчумон инчунин мутобики Кодекси мазкур шахсе хисоб меёбад, ки имову ишораи гунгонро мефахмад ва кодир аст бо кархо бо истифодаи аломатхо сухбат кунад.
Тарчумон хукук дорад:

– бо протоколи амали тафтиши, ки хангоми пешбурди он иштирок дошт, инчунин бо протоколи мачлиси суд шинос шавад ва ба онхо эрод гирад ва он бояд дар протокол дарч шавад;

– агар у дониши барои тарчума зарури надошта бошад, аз иштирок дар парванда даст кашад;

– аз амали тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ва суд, судя шикоят кунад.

Тарчумон ухдадор аст:

– бо даъвати тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ва суд, судя хозир шавад;

– тарчумаи матни ба у супурдашударо дакик ва пурра ба чо орад, сахех будани тарчума дар протоколи тафтиш, ки бо иштироки у сурат гирифтааст, инчунин тарчумаи матни хуччатхои мурофиавиро, ки ба иштирокчиёни мурофиа бо забони модарии онхо ё дигар забоне, ки онхо медонанд, додашударо бо имзои худ тасдик кунад;

– маълумоти маводи парвандаро фош накунад;

– хангоми пешбурди амали тафтиши ва мачлиси суд тартиботро риоя кунад.

Тарчумон дар холати дидаю дониста нодуруст тарчума кардан, инчунин хангоми саркаши кардан аз хозир шудан ба даъват ё аз ичрои вазифахои худ бо тартиби мукаррарнамудаи моддахои 351 ва 352 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон ба чавобгарии чинояти кашида мешавад.

Моддаи 60. Шахси холис

Шахси холис шахсест, ки ба халли парвандаи чинояти манфиатдор нест ва барои иштирок дар амали тафтиши ё дигар амали мурофиави барои тасдики далели пешбурди он, мазмун, чараён ва натичахои он аз чониби тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ва суд, судя даъват шудааст.
Инхо шахсони холис буда наметавонанд:

– ноболигон;

– шахсони номукаллаф;

– иштирокчиёни мурофиаи суди ва хешовандони онхо;

– кормандони макомоти хифзи хукук, ки дорои ваколатхои гузарондани чорабинихои оперативи-чустучуи ва тахкику тафтиши пешаки мебошанд. (КЧТ аз 25.03.11с., №692)

Шахсони холисе, ки дар пешбурди амали тафтиши иштирок мекунанд, набояд камтар аз ду нафар бошанд. Пеш аз огози амали тафтиши тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ба онхо хукук ва ухдадорихояшонро мефахмонанд.
Шахси холис хукук дорад:

– дар пешбурди амали тафтиши иштирок кунад;

– оид ба пешбурди амали тафтиши мулохизахояшро баён кунад, ба он эрод гирад ва ин мулохизаву эродхо бояд дар протокол сабт шаванд;

– бо протоколи тафтиш, ки дар он иштирок кардааст, шинос шавад;

– аз амали тахкикбаранда, муфаттиш ва прокурор шикоят кунад.

Шахси холис ухдадор аст:

– бо даъвати тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ва суд, судя хозир шавад;

– дар пешбурди амали тафтиши иштирок кунад;

– далели пешбурди ин амал, чараён ва натичахои онро дар протоколи тафтиш бо имзо тасдик намояд;

– маълумоти маводи тафтишро фош накунад;

– хангоми пешбурди амали тафтиши тартиботро риоя кунад.

Шахси холис дар сурати саркаши кардан аз хозир шудан ё аз ичрои вазифахои худ тибки моддаи 352 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон ба чавобгари кашида мешавад.
Шахси холис бояд тамоми амали дар хузури у ба миёномадаро пурра ва сахех дарк карда тавонад.

БОБИ 8. ХОЛАТХОЕ, КИ ИМКОНИЯТИ ИШТИРОКРО ДАР МУРОФИАИ СУДИИ ЧИНОЯТИ ИСТИСНО МЕКУНАНД

Моддаи 61. Холатхое, ки иштироки судяро дар баррасии парвандаи чинояти истисно мекунанд

Судя наметавонад дар баррасии парвандаи чинояти иштирок намояд, агар:

– тибки конун барои баррасии хамин парвандаи чинояти ваколатдор набошад;

– оид ба хамин парвандаи чинояти чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани ё шохид бошад;

– дар хамин парвандаи чинояти ба сифати коршинос, мутахассис, тарчумон, шахси холис, тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, котиби мачлиси суд, химоятгар, намояндаи конунии гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда, намояндаи чабрдида, даъвогари граждани ё чавобгари граждани иштирок карда бошад;

– худ, хешовандони наздики у бевосита ё бавосита ба халли парванда манфиатдор бошанд;

– хешованди айбдоркунандаи давлати, айбдоркунандаи хусуси, муфаттиш, тахкикбаранда, айбдоршаванда, чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани, намояндаи онхо, химоятгар бошад;

– холатхое мавжуд бошанд, ки бегаразии судяро тахти шубха гузоранд. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)

Дар холатхои пешбининамудаи кисми 1 моддаи мазкур судя вазифадор аст аз иштирок дар парванда даст кашад.

Моддаи 62. Холатхое, ки иштироки такрории судяро дар баррасии парвандаи чинояти истисно мекунанд

Судяе, ки карори ба хабс гирифтан ё тахти хабси хонаги карор додани гумонбаршуда ё айбдоршавандаро кабул намудааст, мухлати дар хабс ё хабси хонаги нигох доштани онхоро дароз кардааст, дар баррасии хамон парванда дар судхои мархилахои якум, кассатсиони ва назорати иштирок карда наметавонад. (КЧТ аз 16.04.12с., №809)
Судяе, ки дар баррасии парвандаи чинояти дар суди мархилаи якум иштирок намудааст, хангоми баррасии хамон парванда ба тарики кассатсиони ё назорати, хамчунин дар сурати бекор шудани хукм ё карор (таъинот) дар бораи катъ намудани пешбурди парвандаи чиноятие, ки бо иштироки у кабул карда шудааст, хамзамон хангоми аз нав барраси намудани парвандаи чинояти дар суди мархилаи якум иштирок карда наметавонад.
Судяе, ки дар баррасии парвандаи чинояти дар суди мархилаи кассатсиони иштирок намудааст, дар баррасии хамон парванда дар суди мархилахои якум ё назорати, хамчунин дар баррасии нави парванда дар суди мархилаи кассатсиони баъди бекор шудани таъиноти бо иштироки у баровардашуда иштирок карда наметавонад.
Судяе, ки дар баррасии парвандаи чинояти дар суди мархилаи назорати иштирок намудааст, дар баррасии хамон парванда дар судхои мархилахои якум ва кассатсиони иштирок карда наметавонад.

Моддаи 63. Рад кардани судя

Хангоми мавчуд будани холатхои пешбининамудаи моддахои 61 ва 62 Кодекси мазкур судя ва машваратчии халки вазифадор аст аз иштирок дар парванда даст кашад. Бо хамон асосхо ба судя ва машваратчии халки аз тарафи иштирокчиёни мурофиаи судии дар моддаи 301 Кодекси мазкур нишондодашуда метавонад раддия арз намояд.
Раддия бояд асоснок карда, то огози тафтиши суди арз шавад. Арзи дертари раддия танхо дар холатхое ичозат дода мешавад, ки асоси раддия ба суд ё ба шахси изхоркунандаи раддия пас аз огози тафтиши суди аён гардида бошад. Судя ё машваратчии халкие, ки ба у раддия арз шудааст, хукук дорад доир ба ин масъала баёнот дихад.

Моддаи 64. Тартиби халли раддияе, ки нисбат ба судя арз шудааст

Масъалаи рад намудани судя, инчунин дигар иштирокчиёни мурофиа, ки дар давраи мурофиаи суди арз шудааст, аз чониби суд тавассути баровардани таъинот дар хонаи машварати хал карда мешавад.
Раддияе, ки нисбат ба судя арз шудааст, аз тарафи судяхои дигар дар гайби у хал карда мешавад. Радшаванда хукук дорад то ба хонаи машварати даромадани суд баёноташро дар бораи раддияи ба у арзшуда изхор намояд. Хангоми баробар будани овозхо судя рад кардашуда хисоб меёбад.
Раддияе, ки ба якчанд судя ё хайати пурраи суд арз шудааст, аз чониби хайати пурраи хамон суд бо аксарияти овозхо хал карда мешавад.
Раддия нисбат ба судяе, ки парвандаро танхо барраси мекунад ё шикоятро оид ба татбики чораи пешгири ва дигар чорахои мачбуркунии мурофиави дида мебарояд, аз тарафи судя танхо тавассути кабули карор хал карда мешавад.
Дар холати конеъ намудани арзи раддия парвандаи чинояти, шикоят ё дархост барои барраси ба дигар судя супорида мешавад.
Дар баробари аз чониби яке аз тарафхо нисбат ба судя, котиби мачлиси суд, тарчумон, коршинос, мутахассис арз шудани раддия дар навбати аввал масъалаи рад кардани судя хал карда мешавад.

Моддаи 65. Рад кардани прокурор

Прокурор хангоми мавчуд будани асосхои пешбининамудаи моддаи 61 Кодекси мазкур вазифадор аст аз иштирок дар баррасии парвандаи чинояти даст кашад.
Прокурор дар пешбурди тафтиши пешаки ё тахкик, инчунин дастгири кардани айбдоркуни дар суд иштирок карда бошад, барои иштироки минбаъдаи у дар парванда монеа шуда наметавонад.
Бо асосхои пешбининамудаи моддаи 61 Кодекси мазкур ба прокурор метавонанд гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда, намояндаи конунии онхо, химоятгар, инчунин чабрдида ва намояндагони у, даъвогари граждани, чавобгари граждани ё намояндагони онхо раддия арз кунанд.
Масъалаи рад кардани прокурор дар давраи пешбурди тосудии парванда аз чониби прокурори болои, хангоми пешбурди судии парванда бошад, аз чониби суди баррасикунандаи парванда хал карда мешавад.

Моддаи 66. Рад кардани муфаттиш ва тахкикбаранда

Муфаттиш ва тахкикбаранда дар тафтиши парвандаи чинояти хангоми мавчуд будани асосхои пешбининамудаи кисми 1 моддаи 61 Кодекси мазкур иштирок карда наметавонанд. Иштироки онхо дар тахкик ё тафтиши пешаки, ки каблан оид ба хамин парванда сурат гирифта буд, барои рад кардани онхо асос шуда наметавонад.
Хангоми мавчуд будани асосхо барои рад кардани муфаттиш ё тахкикбаранда онхо вазифадоранд аз иштирок дар парвандаи чинояти даст кашанд.
Масъалаи рад кардани муфаттиш ё тахкикбаранда аз чониби прокурор хал карда мешавад.

Моддаи 67. Рад кардани котиби мачлиси суд

Мукаррароти моддаи 61 Кодекси мазкур ба котиби мачлиси суд низ дахл доранд. Иштироки каблии у дар парванда ба сифати котиби мачлиси суд барои рад кардани у асос шуда наметавонад.
Масъалаи рад кардани котиби мачлиси суд аз чониби суд ё судяе, ки парвандаро барраси менамояд, хал карда мешавад.

Моддаи 68. Рад кардани тарчумон

Тарчумон хангоми мавчуд будани асосхои дар моддаи 61 Кодекси мазкур нишондодашуда, хамчунин дар холате, ки бесалохиятии у ошкор мегардад, дар пешбурди парванда иштирок карда наметавонад.
Хангоми мавчуд будани ин асосхо гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда, намояндаи конунии у, химоятгар, айбдоркунанда, инчунин чабрдида ва намояндаи онхо, даъвогари граждани, чавобгари граждани ё намояндагони онхо нисбат ба тарчумон раддия арз карда метавонанд.
Дар холати ошкор гардидани бесалохиятии тарчумон шохиде, ки нишондодашро тарчумон тарчума кардааст, нисбат ба у раддия арз карда метавонад.
Каблан ба сифати тарчумон иштирок кардани шахс дар парванда барои рад кардани у асос шуда наметавонад.
Масъалаи рад намудани тарчумон хангоми пешбурди тахкик ё тафтиши пешаки мутаносибан аз чониби тахкикбаранда, муфаттиш ё прокурор, дар мурофиаи суди аз чониби суд, судяе, ки парвандаро барраси мекунад, хал карда мешавад.

Моддаи 69. Рад кардани коршинос

Коршинос дар холатхои зайл наметавонад дар пешбурди парвандахо иштирок кунад:

– хангоми мавчуд будани асосхои дар моддаи 61 Кодекси мазкур зикргардида;

– агар у тахти вобастагии хизмати ё дигар вобастагии тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, судя, гумонбаршуда ё айбдоршаванда ё судшаванда, химоятгар ё намояндагони конунии онхо, чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани ё намояндагони онхо карор дошт ё карор дорад;

– агар у оид ба хамин парванда санчиш (ревизия) анчом дода бошад;

– дар холати ошкор гардидани бесалохиятии у.

Иштироки каблии коршинос дар парванда ба сифати мутахассис ва ё ба сифати коршинос барои рад кардани у асос шуда наметавонад.
Масъалаи рад кардани коршинос бо тартиби пешбининамудаи кисми 5 моддаи 68 Кодекси мазкур хал карда мешавад.

Моддаи 70. Рад кардани мутахассис

Мутахассис хангоми мавчуд будани асосхои дар моддаи 61 Кодекси мазкур нишондодашуда дар пешбурди парванда иштирок карда наметавонад.
Иштироки кабли дар парванда ба сифати мутахассис барои рад кардани у асос шуда наметавонад.
Масъалаи рад кардани мутахассис бо тартиби пешбининамудаи кисми 5 моддаи 68 Кодекси мазкур хал карда мешавад.

Моддаи 71. Холатхое, ки иштироки химоятгар, намояндаи чабрдида, даъвогари граждани ё чавобгари гражданиро дар парванда истисно мекунанд

Химоятгар, намояндаи чабрдида, даъвогари граждани ва ё чавобгари граждани хукук надоранд дар баррасии парвандаи чинояти иштирок кунанд, ба шарте ки:

– каблан дар парванда ба сифати судя, прокурор, муфаттиш, тахкикбаранда, котиби мачлиси суд, шохид, коршинос, мутахассис, тарчумон ё шахси холис иштирок карда бошанд;

– бо судя, прокурор, муфаттиш, тахкикбаранда ё котиби мачлиси суд, ки дар тафтиш ё баррасии судии хамин парванда иштирок мекунанд ё бо шахси манфиаташ ба манфиати иштирокчиёни мурофиаи бо у дар бораи расонидани ёрии хукуки созишномабаста мухолифанд, муносибатхои хешутабори дошта бошанд;

– ба шахсе, ки манфиаташ ба манфиати айбдоршаванда ё гумонбаршудаи аз чониби у химояшаванда ё чабрдида, даъвогари граждани ва чавобгари граждани, ки онхоро намояндаги мекунад, мухолиф аст, ёрии хукуки мерасонад ё каблан ёри расонидааст.

Масъалаи рад кардани химоятгар, намояндаи чабрдида, даъвогари граждани ё чавобгари граждани бо тартиби пешбининамудаи кисми 5 моддаи 68 Кодекси мазкур хал карда мешавад.

ФАСЛИ III. ДАЛЕЛХО ВА ИСБОТ

БОБИ 9. ДАЛЕЛХО

Моддаи 72. Далелхо

Далелхо оид ба парвандаи чинояти маълумоти вокеие ба шумор мераванд, ки дар асоси онхо суд, прокурор, муфаттиш, тахкикбаранда бо тартиби муайяннамудаи Кодекси мазкур мавчуд будан ё набудани кирдори барои чамъият хавфнок, исбот гардидан ё нагардидани холатро оид ба парвандаи чинояти ва холати дигари барои халли дурусти парванда ахамиятдоштаро мукаррар мекунанд.
Инхо хамчун далел хисобида мешаванд:

– нишондоди шохид;

– нишондоди чабрдида;

– нишондоди гумонбаршуда;

– нишондоди айбдоршаванда;

– нишондоди судшаванда;

– хулоса ва нишондоди коршинос;

-хулоса ва нишондоди мутахассис;

– далелхои шайъи;

– протоколхои амалхои тафтиши ва суди;

– сабтхои пинхони;

– гуфтугуи телефонии гушкардашуда ва сабтгардида;

– мушохидахои электрони, видео ва магнитофони;

– хуччатхои дигар.

Моддаи 73. Нишондоди шохид

Барои мукаррар намудани хамаи холатхои марбут ба парвандаи чинояти, аз чумла дар хусуси шахсияти гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда, чабрдида ва муносибатхои байни онхо бояд аз шохид пурсида шавад. Агар шохид сарчашмаи ин маълумотро нишон дода натавонад, маълумоти додаи у далел шуда наметавонад.

Моддаи 74. Нишондоди чабрдида

Чабрдида оид ба холате, ки нисбати хамин парванда бояд исбот карда шавад, инчунин оид ба муносибатхои байни у ва гумонбаршуда, айбдоршаванда ва судшаванда метавонад пурсида шавад.
Агар чабрдида сарчашмаи маълумоти додаашро нишон дода натавонад, он далел шуда наметавонад.

Моддаи 75. Нишондоди гумонбаршуда

Гумонбаршуда хукук дорад дар хусуси холатхое, ки барои дастгир шудани у ё интихоб кардани чорахои пешгири дар хакки у асос шудаанд, инчунин дар хусуси холатхои ба у маълуми парвандаи чинояти нишондод дихад.

Моддаи 76. Нишондоди айбдоршаванда

Айбдоршаванда хукук дорад дар бораи айби ба у эълоншуда, инчунин дигар холатхои ба у маълуми барои парванда ахамиятдошта ва далелхо нишондод дихад.
Ба гунохи худ икрор шудани айбдоршаванда барои гунахгор эътироф намудани у асос шуда наметавонад, ба шарте ки он бо мачмуи далелхои дар парванда чамъоварда исбот нашуда бошад.

Моддаи 77. Хулоса ва нишондоди коршинос

Агар хангоми пешбурди тафтиш ва мухокимаи судии парвандаи чинояти дониши махсус дар сохаи илм, техника, санъат ё касбу хунар зарур бошад, экспертиза таъин карда мешавад, ки тартиби гузаронидани онро боби 24 Кодекси мазкур муайян намудааст.
Хулосаи коршинос барои суд, судя хатми нест, вале норизоии онхо нисбати хулоса бояд асоснок бошад.
Коршинос оид ба холатхое, ки аз хулосаи у бармеоянд, пурсида шуданаш мумкин аст.

Моддаи 78. Далелхои шайъи

Далелхои шайъи ашёе ба хисоб мераванд, ки:

– чун олоти чиноят истифода шудаанд;

– дар худ нишонахои чиноятро нигох доштаанд;

– объекти содир шудани кирдори чинояти будаанд;

– пул ва дигар арзишхое, ки бо рохи чинояти ба даст оварда шудаанд;

– ашёи дигаре, ки барои ошкор намудани чиноят, муайян кардани холатхои вокеии парванда, пайдо намудани гунахгорон ё рад кардани айб ё сабук кардани чавобгари восита шудаанд.

Далелхои шайъи бояд дар протоколи азназаргузарони муфассал сабт гардида, ба кадри имкон аксбардори карда, бо карори тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, суд, судя ба парванда илова карда шаванд.
Хангоми баровардани хукм, таъинот ё карор дар бораи катъ кардани пешбурди парвандаи чинояти бояд масъалаи далели шайъи бо чунин роххо хал карда шавад:

– олоти чиноят, ки ба айбдоршаванда, судшаванда тааллук дорад, бояд мусодира карда ё ба муассисаи дахлдор супорида ё нобуд карда шавад;

– ашёе, ки муомилоти он манъ аст, бояд ба муассисаи дахлдор супорида ё нобуд карда шавад;

– ашёе, ки хеч арзиш надорад ва аз тарафи шахсе талаб карда нашудааст, бояд нобуд карда шавад ва ё онро дар холати гирифтани дархости шахси манфиатдор ё муассиса ба онхо додан мумкин аст;

– даромадхои бо рохи чиноят бадастовардашуда, сарфи назар аз он, ки конунигардони (расмикунони) шудаанд, бо хукми суд ба фоидаи давлат гузаронида шуда, ашёи дигар ба моликони конунии онхо баргардонида мешавад, дар мавриде ки сохибони онхо муайян нашуда бошанд, ба моликияти давлат гузаронида мешаванд; (ЌЉТ аз 14.03.14 с., № 1067)

– дар сурати ба миён омадани бахс оид ба мансубияти ашё бахс бояд бо тартиби мурофиаи судии граждани хал карда шавад;

– хуччате, ки далели шайъи мебошад, хамрохи парванда нигох дошта ё ба муассисаи дахлдор супурда мешавад.

Тахти ашё суд ахамияти далели шайъиро факат дар холатхои зайл эътироф мекунад, агар:

– бо тасвири мукаммали он, мухргузори ва дигар чунин амал, ки фавран баъди ба даст овардани он анчом дода, имконияти иваз кардани он, ба таври назаррас тагйир додани нишона, хосият, изхои дар он мавчуда бартараф карда шуда бошанд;

– он бевосита пеш аз тахкик дар суд аз чониби гумонбаршуда, айбдоршаванда, чабрдида ё шохид шинохта шуда бошад.

Моддаи 79. Нигох доштани далелхои шайъи

Далелхои шайъи бояд якчоя бо парвандаи чинояти нигох дошта шаванд.

Агар далели шайъи бинобар калонхачм буданаш ё бо сабаби дигар бо парвандаи чинояти нигох доштанаш имконнопазир бошад, аксбардори карда, мухр зада, дар чое, ки тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, суд, судя нишон медиханд, нигох дошта, дар ин бора дар парванда маълумоти дахлдор сабт карда мешавад.
Дар вакти аз макомоти тахкик ба муфаттиш ё аз як муфаттиш гирифта ба муфаттиши дигар супоридани парвандаи чинояти, инчунин ба прокурор ва суд супоридани он далели шайъи якчоя бо парвандаи чинояти равон карда мешавад, гайр аз мавридхое, ки дар кисми 2 хамин модда, кисмхои 3 ва 4 моддаи 185 Кодекси мазкур пешбини шудаанд. (КЧТ аз 1.08.12с., № 878)
Агар нигохдории далели шайъи бар зарари парванда набошад, он гох ба нигохубини сохибаш вогузор карда, хамзамон у огохонида мешавад, ки дар сурати содир намудани харакати гайриконуни нисбат ба далелхои шайъи тибки конунгузории Чумхурии Точикистон ба чавобгари кашида мешавад.

Моддаи 80. Мухлатхои нигох доштани далели шайъи

Далели шайъи хамчунин намунахои далелхои шайъии дар кисми 5 моддаи 185 Кодекси мазкур пешбинишуда то эътибори конуни пайдо кардани хукм ё то тамом шудани мухлати шикоят аз карор ё таъиноти оид ба катъ кардани парванда нигох дошта мешаванд. Дар мавридхое, ки бахси хукук доштан ба ашё бо рохи мурофиаи судии граждани хал карда мешавад, далелхои шайъи то эътибори конуни пайдо кардани халномаи суд нигох дошта мешаванд. (КЧТ аз 1.08.12с., № 878)
Дар баъзе мавридхо далели шайъиро то тамом шудани мухлатхое, ки дар кисми 1 хамин модда зикр ёфтаанд, ба сохибонашон баргардонидан мумкин аст, ба шарте ки ин ба тафтиши парванда зарар нарасонад.
Агар далелхои шайъи махсулоти зуднобудшаванда бошанд ва онхоро ба сохибаш баргардондан мумкин набошад, барои максаднок истифода бурдан онхо ба муассисахои дахлдор супурда мешаванд. Агар зарур шавад, ба чои онхо ба сохибаш чизхои дорои хамон гуна сифат ё арзишашон пардохта мешавад.

Моддаи 81. Протоколи амали тафтиши ва мачлиси суд

Протоколи амали тафтиши, ки мувофики талаботи Кодекси мазкур тартиб дода шуда, холатхоеро тасдик мекунанд, ки хангоми азназаргузарони, шаходаткунони, ёфта гирифтан, кофтуков, дастгиркуни, барои шинохтан пешниход намудан, санчиши нишондодхо дар чои ходиса, озмоиши тафтиши, гуш кардани гуфтугуи телефони ва дигар воситахои техникии алока чой доштанд, инчунин протоколи мачлиси суд, ки мутобики талаботи Кодекси мазкур тартиб дода шудаанд, далелхо оид ба парвандаи чинояти ба шумор мераванд.

Моддаи 82. Хуччатхои дигар

Хуччатхои дигар хамчун далел эътироф мешаванд, ба шарте ки маълумоти дар онхо аз чониби корхонаю ташкилот, шахсони мансабдор ва вокеи инъикос ё тасдикнамуда барои парвандаи чинояти ахамият дошта бошанд.
Хуччат метавонад маълумотеро дар бар гирад, ки хатти ё ба тарзи дигар сабт шудааст. Ба хуччат маводи аккоси ва навори кино, сабти аудиою видео дохил мешаванд, ки аз сарчашмахои электронии иттилоот ва манбаъхои дигар гирифта шудаанд ё бо тартиби пешбининамудаи моддаи 86 Кодекси мазкур пешниход ва хамчун далели парванда эътироф гардидаанд.
Агар хуччат дорои хамаи нишонахои дар моддаи 78 Кодекси мазкур зикргардида бошад, далели шайъи ба хисоб меравад.

Моддаи 83. Ба парванда хамрох кардан, нигох доштан ва пасгардонидани хуччат

Хуччат ба маводи парвандаи чинояти аз чониби макомоте, ки мурофиаи чиноятиро пеш мебарад, хамрох карда, дар тамоми давраи мавчудияти он нигох дошта мешавад.
Агар хуччати гирифта ва ба парванда хамрохкарда ба сохиби конуниаш барои хисобгири ё хисоботдихии чори ё максадхои дигари конуни зарур шавад, ба у имконият дода мешавад, ки ин хуччатро барои истифодаи муваккати гирад ё нусхабардори кунад.
Баъди як соли эътибори конуни пайдо кардани хукми суд ё карори макомоти пешбурди мурофиаи чинояти дар бораи катъи пешбурди парвандаи чинояти хуччати аслии ба парванда хамрохкардашуда тибки дархост ба сохиби конуниаш баргардонида мешавад. Хамзамон дар парванда нусхаи хуччате нигох дошта мешавад, ки сахех будани он вобаста ба чойи нигахдошти парвандаи чинояти аз чониби муфаттиш, прокурор ё суд, судя тасдик карда шудааст.

Моддаи 84. Истифодаи натичахои фаъолияти оперативи-чустучуи

Натичахои фаъолияти оперативи-чустучуии ба даст овардашуда ба шарте далел эътироф карда мешаванд, ки бо риояи мукаррароти Кодекси мазкур чамъовари шуда бошанд. (КЧТ аз 25.03.11с., №692)

БОБИ 10. ИСБОТ

Моддаи 85. Холатхое, ки оид ба парвандаи чинояти бояд исбот карда шаванд

Хангоми пешбурди тахкик, тафтиши пешаки ва мухокимаи парвандаи чинояти холатхои зерин бояд исбот карда шаванд:

– ходисаи чиноят (вакт, чой, тарз ва дигар холатхои содир намудани чиноят);

– холатхое, ки шахсияти айбдоршавандаро муайян мекунанд;

– холатхое, ки чиноят будани кирдорро истисно мекунанд;

– холатхое, ки метавонанд боиси аз чавобгарии чинояти ва чазо озод кардани шахс гарданд;

– холатхое, ки гунахгории айбдоршавандаро дар содир кардани чиноят ва мусоидат намудан ба он, дарачаи гунох ва ангезаи онро муайян мекунанд;

– холатхои ба дарача ва хусусияти чавобгарии айбдоршаванда таъсиррасонанда, ки дар моддахои 61 ва 62 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон пешбини шудаанд, инчунин дигар холатхое, ки шахсияти айбдоршавандаро арзёби мекунанд;

– холатхое, ки хусусият ва андозаи зарари аз чинояти содиршуда расидаро муайян мекунанд;

– холатхое, ки боиси содиршавии чиноят гардидаанд.

Моддаи 86. Чамъ овардани далел

Чамъ овардани далел дар чараёни тахкик, тафтиши пешаки ва мухокимаи суди бо тартиби пешбининамудаи Кодекси мазкур анчом дода мешавад.
Тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, инчунин суд, судя бо дархости тарафхо хукук доранд:

– оид ба парвандаи тахти пешбурд карордошта бо тартиби мукаррарнамудаи Кодекси мазкур хар шахсро барои пурсиш ва пешниход кардани хулоса ба сифати коршинос чалб намоянд;

– азназаргузарони, кофтуков ва амали дигари тафтишии пешбининамудаи Кодекси мазкурро анчом диханд;

– аз корхона, ташкилот, муассиса, шахсони мансабдор ва шахрвандон, инчунин макомоти амаликунандаи фаъолияти оперативи-чустучуи, пешниход кардани хуччатхо ва ашёи барои парванда ахамиятдоштаро талаб намоянд; (КЧТ аз 25.03.11с., №692)

– пешбурди тафтиш ва санчишро (ревизия) аз макомоти ваколатдор ва шахсони мансабдор талаб кунанд.

Химоятгаре, ки бо тартиби мукаррарнамудаи Кодекси мазкур барои иштирок дар баррасии парванда рох дода шудааст, хукук дорад:

– далелхо пешниход кунад;

– маълумотеро, ки барои расонидани ёрии хукуки заруранд, чамъ оварад;

– маълумотнома, тавсифнома ва дигар хуччатхоро аз муассиса, ташкилот ва корхонахои мухталиф, ки бо тартиби мукарраршуда ба додани ин хуччатхо ё нусхаи онхо ухдадоранд, талаб кунад;

– бо ризои химояшаванда фикри мутахассисонро барои шархи масъалахое, ки вобаста ба расонидани ёрии хукуки ба миён меоянд ва онхо дониши махсусро талаб мекунанд, пурсад.

Маълумот ба тарики шифохи, хатти, сабти аудиою видео, инчунин ашё ва хуччатхоеро, ки далел шуда метавонанд, гумонбаршуда, айбдоршаванда, химоятгар, айбдоркунанда, судшаванда, чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхо, шахрвандон, шахсони мансабдори корхона, ташкилоту муассиса хукук доранд пешниход кунанд.

Моддаи 87. Тафтиши далелхо

Далелхои аз руи парванда чамъовардашуда бояд хамачониба ва холисона тафтиш карда шаванд. Тафтиш аз тахлили далелхои ба даст овардашуда, мукоисаи онхо бо дигар далелхо, далелхои нави чамъовардашуда, манбаъхои ба даст овардашудаи далелхо иборат аст.

Моддаи 88. Баходихии далелхо

Тањќиќбаранда, муфаттиш, прокурор, суд, судя ќонун ва дарки њуќуќиро ба роњбарї гирифта, далелњоро бо аќидаи ботинии худ, ки ба баррасии њаматарафа, пурра ва холисонаи њама њолатњои парванда асос ёфтааст, аз нигоњи мансубият доштан, ќобили ќабул будан, сањењ будан ва кифоя будани маљмуи њамаи далелњои љамъовардащуда барои њалли парвандаи љиноятї бањо медињад.
Далел ба парванда мансубият дошта эътироф карда мешавад, агар аз маълумотњоивоќеие иборат бошад, ки онњо хулосањо оид ба мављуд будани њолатњои барои парвандаи мазкур ањамиятдоштаро тасдиќ намоянд, рад кунанд ё тањти шубња гузоранд.
Далел ќобили ќабул эътироф карда мешавад, агар он бо тартиби дар Кодекси мазкур пешбинишуда ба даст оварда шуда бошад.
Далел сањењ эътироф карда мешавад, агар дар натиљаи тафтиш маълум шавад, ки он ба њаќиќат мувофиќ аст.
Маљмуи далелњо барои њалли парвандаи љиноятї кофї эътироф карда мешавад, агар далелњои ба парванда мансубиятдошта ва ќобили ќабуле љамъоварї шуда бошанд, ки њаќиќатро оид ба њама ва њар як њолате, ки бояд бо парвандаи мазкур исбот карда шаванд, бе бањс муайян намоянд.
Ягон далел барои тањќиќбаранда, муфаттиш, прокурор, суд, судя ќувваи пешакї муќарраршударо доро нест (КЧТ аз 14.05.2016 с., №1306).

Моддаи 88¹. Далелхои гайри кобили кабул

Далелхо гайри кобили кабул хисобида мешаванд, агар онхо бо вайрон кардани талаботи Кодекси мазкур бо рохи махрум кардан ё махдуд кардани хукукхои иштирокчиёни мурофиаи чинояти, ки бо конун кафолат дода шудаанд, вайрон кардани тартиби чамъоварии далелхо ё дигар коидахои мурофиаи чинояти хангоми пешбурди тосуди ё мухокимаи судии парванда ба даст оварда шуда, ба сахехияти
маълумотхои вокеии бадастовардашуда таъсир расонида бошанд ё имкони таъсиррасони дошта бошанд, аз чумла бо:

– истифодаи шиканча, муносибати берахмона, зуровари, тахдид, фиреб ё дигар кирдори гайриконуни;

– истифодаи гумрохшави, ки дар натичаи нафахмонидан, нопурра ё нодуруст фахмонидани хукук ва ухдадорихои иштирокчии мурофиаи чинояти ба миён омадааст;

– гузаронидани амали мурофиави аз чониби шахсе, ки хукуки анчом додани пешбурдро бо парвандаи чиноятии мазкур надошт;

– гузаронидани амали мурофиави бо иштироки шахсе, ки бояд рад карда мешуд;

– ба таври чидди вайрон кардани тартиби гузаронидани амали мурофиави;

– ба даст овардани маълумот аз сарчашмаи номаълум ё сарчашмаи дигаре, ки дар мурофиаи чинояти муайян кардани он гайриимкон аст;

– истифода бурдани усулхои хилофи донишхои муосири илми хангоми исботкуни.

Кобили кабул набудани далелхо, инчунин махдуд кардани истифодаи онхо дар мурофиаи чинояти аз тарафи тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, суд, судя бо ташаббуси худи онхо ё бо дархости тарафхо муайян карда мешаванд. Маълумоти вокеи дар бораи истифода шудани шиканча ё муносибати берахмона нисбати гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда, новобаста ба ворид шудани аризаи онхо ё дархости химоятгар аз нигохи кобили кабул будани нишондодхои онхо хамчун далел, мавриди тафтиш ва баходихи карор дода мешаванд.
Тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, суд, судя хангоми хал кардани масъалаи гайри кобили кабул будани далелхо вазифадоранд дар хар як холат махз дар чи зохир шудани конунвайронкуниро муайян карда, карори асоснок кабул намоянд. Хангоми гайри кобили кабул хисобидани далел бо сабаби истифода намудани шиканча ё муносибати берахмона тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, суд, судя дар доираи салохияти худ оид ба чавобгарии дахлдори шахсони ба ин амалхо рохдода, чорахо меандешанд.
Далелхое, ки гайри кобили кабул хисобида шудаанд, беэътибор дониста шуда, ба асоси айбдоркуни гузошта намешаванд ва барои исботи ягон холати дар моддаи 85 Кодекси мазкур зикрёфта истифода шуда наметавонанд.
Маълумотхои вокеие, ки бо конунвайронкунихои дар кисми 1 моддаи мазкур пешбинигардида ба даст оварда шудаанд, ба сифати исботи холати чой доштани конунвайронкунихои дахлдор ва айбдоркунии шахсоне, ки ба онхо дар рафти таъкиби чинояти рох додаанд, истифода шуда метавонанд. (КЧТ аз 14.05.2016 с., №1306)

Моддаи 89. Преюдитсия

Хукми эътибори конуни пайдокарда оид ба парвандаи чинояти барои суд, судя, прокурор, муфаттиш ва тахкикбаранда хангоми пешбурди парвандаи чинояти нисбат ба холатхои мукарраркардашуда ва хам баходихии хукукии онхо хатми мебошад.
Халномаи эътибори конуни пайдокардаи суд оид ба парвандахои граждани, оилави, иктисоди ва карори суд оид ба парвандахои хукуквайронкунии маъмури барои суд, судя, прокурор, муфаттиш‚ тахкикбаранда хангоми пешбурди парвандаи чинояти танхо оид ба масъалаи чой доштани худи ходиса ё кирдор хатми буда, набояд пешаки гунахгори ё бегунохии судшавандаро хал намояд. (КЧТ аз 27.11.14с., №1134)

Моддаи 90. Холатхое, ки доир ба парвандаи чинояти нисбат ба ноболигон бояд мукаррар карда шаванд

Хангоми пешбурди тафтиши пешаки ва мухокимаи суди доир ба парвандаи чинояти нисбат ба ноболигон ба муайян кардани холатхои зайл диккати махсус додан лозим аст:

– синну соли ноболиг (руз, мох, соли таваллуд);

– шароити зиндаги ва таълиму тарбия; (КЧТ аз 2.08.11с., №755)

– сабаб ва шароитхое, ки ба чиноят содир кардани ноболиг мусоидат намудаанд;

– мавчудияти тахриккунандагон ва шарикони дигар.

Хангоми мавчуд будани маълумот дар бораи камаклии ноболиг, ки бо бемории рухи алокаманд нест, инчунин бояд мохияти кирдори худро пурра дарк карда тавонистани у ошкор карда шавад. Барои мукаррар кардани ин холат бояд падару модари ноболиг, муаллимон, мураббиёни у ва шахсони дигаре, ки маълумоти зарури дода метавонанд, пурсида, хамчунин хуччатхои лозима талаб карда, амалхои дигари тафтиши ва суди анчом дода шаванд.

ФАСЛИ IV. ЧОРАХОИ МАЧБУРКУНИИ МУРОФИАВИ

БОБИ 11. ДАСТГИР КАРДАНИ ШАХС

Моддаи 91. Дастгир кардани шахс

Дастгир кардани шахс, яъне ба макомоти таъкиби чинояти овардани у ва ба мухлати кутох дар чойхои махсус бо тартиби мукарраркардаи конунгузори ва Кодекси мазкур нигох доштан аст.
Дастгир кардани шахс танхо татбик мегардад:

– нисбат ба гумонбаршуда дар содир намудани чинояте, ки барои он чазо дар намуди махрум сохтан аз озоди ё нигох доштан дар кисмхои харбии интизоми пешбини шудааст;

– нисбат ба айбдоршаванда ва судшавандае, ки коидахои чораи пешгирии нисбат ба у татбикшударо вайрон намудааст;

– нисбат ба махкумшудае, ки дар хакки у пешниходи макомоти ваколатдор дар бораи бекор кардани шартан татбик накардани чазо (моддаи 71 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон), шартан пеш аз мухлат аз адои чазо озод кардан (моддаи 76 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон), мавкуф гузоштани адои чазо (моддаи 78 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон) мавчуд аст.

Шахс танхо дар холатхои зайл дастгир карда мешавад:

– дар асоси гумони бевосита дар содир намудани чиноят;

– дар асоси карори макомоти таъкиби чинояти;

– дар асоси карори (таъиноти) суд, судя дар бораи дастгир кардани махкумшуда то халли масъалаи бекор кардани шартан татбик накардани чазо, мавкуф гузоштани адои чазо ё шартан пеш аз мухлат аз адои чазо озод кардан.

Моддаи 92. Дастгир кардан дар асоси гумони бевосита дар содир намудани чиноят

Шахсро дар содир намудани чиноят ба шарте гумонбаршуда хисобидан мумкин аст, ки аз тарафи макомоти пешбурди таъкиби чинояти дар доираи салохияти худ хангоми мавчуд будани яке аз асосхои зерин дастгир карда шавад, агар:

– дар вакти содир кардани чиноят ё бевосита баъди содир кардани он боздошт шуда бошад;

– шохидони ходиса, аз он чумла, шахси аз чиноят чабрдида бевосита шахси содирнамудаи чиноятро нишон диханд ё бо тартиби пешбининамудаи моддаи 94 Кодекси мазкур боздошт намоянд;

– дар бадан, либос, ашёи хамрохи шахсбуда, дар чизхои истифодакарда, манзил, чои кор ё воситаи наклиёти у осори бараълои чиноят ошкор карда шуда бошанд, ки аз шарик будани у дар содир намудани чиноят дарак медиханд;

– агар асосхои дигари кофии гумонбар шудани шахс дар содир намудани чиноят мавчуд бошанд, ба шарте ки вай кушиши аз чои ходиса ё аз макомоти таъкиби чинояти пинхон шуданро карда бошад ё чои зисти доими надошта бошад ё дар махалли дигар зиндаги кунад‚ ё шахсияташ муайян карда нашуда бошад.

Шахс мумкин аст бо асосхои пешбиникардаи кисми 1 хамин модда то огоз кардани парвандаи чинояти дастгир карда шавад. Дар айни замон масъалаи огоз кардани парвандаи чинояти аз тарафи макомоти таъкиби чинояти бояд дар давоми 12 соат аз лахзаи дастгир кардан хал карда шавад. Дар сурати рад кардан аз огози парвандаи чинояти ё дар мухлати мукарраршуда кабул накардани карор дар бораи огози парвандаи чинояти дастгиршуда бояд озод карда шавад.
Шахсро бо асосхои пешбининамудаи кисми 1 хамин модда аз лахзаи боздошт зиёда аз 72 соат боздоштан мумкин нест. Баъди гузаштани ин мухлат дастгиршуда бояд аз хабс озод карда ё дар хакки у чораи дигари пешгирии дар Кодекси мазкур пешбинишуда татбик карда шавад, ба истиснои мукаррароти кисми 5 моддаи 111 Кодекси мазкур. Огози мухлати дастгиршавии шахс лахзаи вокеан дастгир кардани у хисоб карда мешавад (КЧТ аз 14.05.2016 с., №1306).

Моддаи 93. Хукуки шахрванд ба дастгир кардани шахси чиноятсодиркарда

Хар як шахрванд хукук дорад шахсеро, ки чиноят содир кардааст ё баъди содир кардани чиноят кушиши пинхон шуданро дорад, дастгир карда, мачбуран ба макомоти хокимият супорад.

Моддаи 94. Тартиби дастгир намудани гумонбаршуда

Хангоми дастгир намудани шахси дар содир намудани чиноят гумонбаршуда корманди ваколатдори макомоти таъкиби чинояти ё дигар шахси босалохият вазифадор аст дар чои дастгиркунии вокеи ба таври шифохи ба шахс эълон намояд, ки барои содир намудани кадом чиноят у дастгир карда шудааст, хукуки уро ба занги телефони ё хабар додан ба адвокат ё хешованди наздик, доштани химоятгар ва даст кашидан аз додани нишондод фахмонида, огох намояд, ки нишондодхои у метавонанд ба сифати далел дар парвандаи чинояти мукобили у истифода шаванд.
Баъд аз ба макомоти таъкиби чинояти овардани дастгиршуда шахси мансабдори макомоти тахкик, тахкикбаранда, муфаттиш дар давоми се соат протоколи дастгиркуни тартиб медиханд. Хангоми тартиб додани протоколи мазкур ба гумонбаршуда хукукхои у, ки бо моддаи 46 Кодекси мазкур пешбини шудаанд, фахмонида шуда, дар ин бора дар протоколи дастгиркуни сабт карда мешавад. Дар протоколи дастгиркуни маълумотхои зерин дарч карда мешаванд:

– сана, чой ва вакти тартиб додани протокол, раками тартибии он;

– насаб, ном ва номи падар, вазифа ва рутбаи кормандони макомоти таъкиби чинояти, шахсони мансабдор ва шахсони дигар, ки дар анчом додани амалиёти дастгиркуни иштирок кардаанд;

– дар сурати иштирок кардани шахсони холис, тарчумон ва дигар шахсон дар амалиёти дастгиркуни насаб, нам, номи падар, сурога ва дигар маълумотхое, ки шахсияти онхоро муайян мекунанд;

– асос ва вачххои дастгир намудан, чой ва вакти дастгиркунии вокеи, ба макомоти таъкиби чинояти овардани шахс (бо зикри сана, соату дакика);

– маълумот дар бораи фахмонидани хукукхои гумонбаршуда, холисон ва шахсони дигар, ки дар амалиёт иштирок мекунанд;

– натичахои кофтукови шахсии дастгиршуда;

– сана ва вакти дастгиркунии шахс ва аз чой нигохдории у хабардор кардани аъзои болиги оила ё хешованди наздики шахси дастгиршуда, тарзи хабардоркуни (аз чониби ки ва ба кадом восита хабар расонида шудааст, агар хабари телефони бошад, раками телефон нишон дода мешавад), насаб, ном ва номи падари шахсе, ки аз дастгиркуни ва чои нигохдории дастгиршуда хабардор карда шудааст.

Протоколи дастгиркуни ба дастгиршуда эълон карда шуда, аз чониби шахси мансабдори онро тартибдода, дастгиршуда, химоятгари у (агар у иштирок дошта бошад) ва дигар шахсон, ки дар амалиёти мазкур иштирок кардаанд, имзо карда мешавад.
Хангоми чойгир кардани гумонбаршуда дар изолятори (тавкифгохи) нигохдории муваккати барои муайян намудани вазъи умумии саломати ва ё мавчуд будани чарохатхои чисмони аз чониби корманди тиб муоинаи тиббии у гузаронида мешавад. Гумонбаршуда ё химоятгари у хукук доранд талаб намоянд, ки муоинаи тиббиро табиби мустакил ё коршиноси суди – тибби гузаронад. Хулосаи муоинаи тибби ба протоколи дастгиркуни хамрох карда мешавад.
Баъд аз ба макомоти таъкиби чинояти овардани дастгиршуда, фахмонидани хукукхои у, тартиб додани протоколи дастгиркуни ва гузаронидани муоинаи тибби шахси дастгиршуда бетаъхир дар изолятори (тавкифгохи) нигохдории муваккати чойгир карда мешавад.
Дар бораи дастгир намудани гумонбаршуда макомоти тахкик, тахкикбаранда ё муфаттиш ухдадоранд дар давоми 12 соат аз лахзаи дастгиркунии вокеии шахс ба прокурори дахлдор ба таври хатти хабар диханд. (КЧТ аз 14.05.2016 с., №1306)

Моддаи 95. Дастгир кардани айбдоршаванда барои эълон кардани айб

Агар айбдоршаванда дар дигар махал бошад ё чои будубоши у маълум набошад, макомоти таъкиби чинояти хукук дорад дар бораи дастгир кардани ин шахс карор барорад. Карор бояд аз тарафи макомоти тахкик ичро карда шавад.
Аз ичро шудани карори дастгиркуни макомоти таъкиби чинояте, ки карор баровардааст, фавран хабардор карда мешавад.
Дастгиркуни бо асосхои пешбиникардаи кисми 1 хамин модда аз 72 соат аз лахзаи дастгиркунии вокеи зиёд идома ёфта наметавонад.
Ба дастгиршуда мумкин аст дар мухлати мазкур айб эълон карда шавад, ба шарте ки то ба охир расидани 72 соат аз лахзаи дастгиркуни вай аз хабс бо татбики чораи пешгири, ки бо дар хабс нигох доштан вобаста нест ё бе татбики чораи пешгири дар хакки у озод карда шавад.

Моддаи 96. Дастгир кардани айбдоршаванда то ба хабс гирифтани у дар асоси карори макомоти пешбурди мурофиаи чинояти

Агар айбдоршаванда коидахои чораи пешгирии дар хакки у татбикшударо, ки ба нигох доштан дар хабс вобаста нест ё ухдадории хаттиашро дар бобати хозир шудан бо даъвати макомоти пешбурди мурофиаи чинояти ё хабар додан дар бораи ивази чои истикомат риоя накунад, макомоти пешбурди мурофиаи чинояти хукук дорад дар бораи дастгир кардани ин шахс дар як вакт бо тартиби мукарраркардаи Кодекси мазкур хал намудани масъалаи татбики чораи пешгири дар намуди ба хабс гирифтан карор (таъинот) барорад.
Дастгир кардани айбдоршаванда бо тартиби пешбиникардаи кисми 1 хамин модда аз 72 соат аз лахзаи дастгир кардани вокеи зиёд буда наметавонад.

Моддаи 97. Дастгир кардани махкумшуда то халли масъалаи бекор кардани шартан татбик накардани чазо ё шартан пеш аз мухлат аз адои чазо озод кардан ё мавкуф гузоштани адои чазо

Суд, судя дар бораи дастгир кардани махкумшуда то халли масъалаи бекор кардани шартан татбик накардани чазо ё шартан пеш аз мухлат аз адои чазо озод кардан ё мавкуф гузоштани адои чазо карор (таъинот) мебарорад, ба шарте ки аз макомоти ваколатдор пешниход бо маводе ворид шуда бошад, ки дар онхо асосхои аз чониби махкумшуда ичро нагардидани ухдадорихои барои у аз чониби суд мукарраршуда ё дигар шартхои дар моддахои 71, 76 ва 78 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон пешбинишуда шаходат диханд.
Суд, судя дар давоми хафт шабонаруз аз лахзаи дастгиркунии вокеи пешниходи макомоти ваколатдорро барраси мекунад.
Суд, судя карор (таъинот)-ро дар бораи дастгиркунии махкумшуда барои ичро ба макомоти тахкик равон мекунад. Доир ба ичрои карор (таъинот) дар бораи дастгиркуни макомоти онро ичрокарда фавран судро хабардор мекунад.

Моддаи 98. Тартиби дар хабс нигох доштани гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда

Тартиб ва шароити дар хабс нигох доштани гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда мутобики конунгузории Чумхурии Точикистон муайян карда мешавад.

Моддаи 99. Озод кардани дастгиршуда

Дастгиршуда дар асоси карори (таъиноти) макомоти пешбурди мурофиаи чинояти дар холатхои зайл бояд озод карда шавад, агар:

– гумони аз тарафи шахс содир шудани чиноят тасдик нагардида бошад;

– асосхои минбаъд дар хабс нигох доштан аз байн рафта бошанд;

– мукаррар карда шуда бошад, ки дастгиркуни бо риоя накардани коидахои мукаррарнамудаи Кодекси мазкур амали шудааст;

– мухлати дастгиркуни гузашта бошад.

Дар холатхои пешбиникардаи сархати чоруми кисми 1 хамин модда сардори муассисаи нигохдории муваккати дастгиршударо пас аз огох намудани макомоти пешбурди мурофиаи чинояти, ки айбдорро дастгир кардааст, озод менамояд.
Макомоти пешбурди мурофиаи чинояти, ки дар бораи озод кардани дастгиршуда карор кабул кардааст, ба у маълумотномае медихад, ки дар он аз тарафи ки дастгир шудан, асос, чой ва вакти дастгиркуни, асос, сабаб ва вакти озодшави нишон дода мешавад.

Моддаи 100. Хабар додан дар бораи дастгиркуни

Макомоти пешбурди мурофиаи судии чиноятие, ки шахсро дастгир кардааст, вазифадор аст бетаъхир аз лахзаи дастгиркунии вокеи дар бораи дастгиркуни ва чои нигох доштани дастгиршуда ё ивазкунии чои нигохдории дастгиршуда ягон аъзои болиги оила ё хешовандони наздикро хабардор кунад ё ба худи дастгиршуда имконияти чунин хабардор карданро дихад (КЧТ аз 14.05.2016 с., №1306).
Макомоти пешбурди мурофиаи судии чиноятие, ки шахрванди давлати хоричиро дастгир кардааст, дар мухлати пешбининамудаи кисми 1 хамин модда дар бораи дастгиркуни ба Вазорати корхои хоричии Чумхурии Точикистон барои огох намудани сафоратхона ё консулгарии ин давлат хабар медихад.

БОБИ 12. ЧОРАХОИ ПЕШГИРИ

Моддаи 101. Чорахои пешгири

Чорахои пешгири амалхои мачбурие мебошанд, ки дар хакки гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда барои пешгирии аз тарафи онхо содир шудани чиноят ё харакатхои халалдоркунандаи пешбурди парвандаи чинояти, инчунин барои таъмини ичрои хукм татбик карда мешаванд.
Чорахои пешгири инхоянд:

– забонхат дар бораи нарафтан аз махалли истикомат;

– кафолати шахси;

– супоридани хизматчии харби тахти назорати фармондехии кисми харби;

– тахти парастори супоридани ноболиг;

– гарав;

– хабси хонаги;

– ба хабс гирифтан.

Моддаи 102. Асосхои татбики чорахои пешгири

Макомоти пешбурди мурофиаи чинояти танхо дар холате чораи пешгириро татбик карда метавонанд, агар:

– далелхои аз руи парвандаи чинояти чамъ овардашуда асоси кофи диханд, ки гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда метавонанд аз макомоти таъкиби чинояти ва суд пинхон шаванд;

– гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда ба тафтиши пешакии парвандаи чинояти ё баррасии он аз тарафи суд мамониат кунанд, аз чумла маводи барои парванда ахамиятдоштаро пинхон ё сохтакори кунанд ё бо рохи гайриконуни ба шахсони дар мурофиаи чинояти иштироккунанда таъсир расонанд, бе сабабхои узрнок бо даъвати макомоти пешбурди мурофиаи чинояти хозир нашаванд, чинояти дигарро содир намоянд, ба ичрои хукм монеъ шаванд.

Хангоми зарурати татбики чораи пешгири дар хакки гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда хусусияти гумонбаркуни ё айбдоркуни, шахсият, синну сол ва вазъи саломатии онхо, намуди машгулият, вазъи оилави ва молумулки, мавчудияти чои доимии истикомат ва холатхои дигар ба инобат гирифта мешаванд.

Моддаи 103. Татбик ва мухлати амали чораи пешгири дар хакки гумонбаршуда

Дар сурати мавчуд будани асосхо ва бо дарназардошти холатхои дар моддахои 101 ва 102 Кодекси мазкур пешбинишуда мумкин аст дар хакки гумонбаршуда чораи пешгири татбик карда шавад. Агар дар ин холат гумонбаршуда дастгир гардида ва сипас нисбат ба у чораи пешгири дар намуди хабс татбик шуда бошад, ба у бояд айбдоркуни дар мухлати на дертар аз дах шабонаруз аз лахзаи татбики чораи пешгири, дар хамон мухлат аз лахзаи дастгиркунии вокеи эълон карда шавад. Агар дар хамин мухлат айб эълон карда нашавад, макомоти пешбурди мурофиаи чинояти бояд чораи пешгириро фавран бекор намояд.

Моддаи 104. Тартиби татбик намудан, тагйир додан ва ё бекор кардани чораи пешгири

Дар бораи татбик намудан, тагйир додан ва ё бекор кардани чораи пешгири тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, судя карор ва суд таъинот мебароранд, ки дар онхо зарурати татбики чораи пешгири, тагйир додан ва ё бекор кардани он нишон дода мешавад.
Хабс кардан ва ба хабси хонаги гирифтан хамчун чораи пешгири бо карори судя ё таъиноти суд татбик карда мешавад.
Макомоти пешбурди мурофиаи чинояти ба гумонбаршуда ва айбдоршаванда карор ё таъиноти татбик намудан, тагйир додан ё ин ки бекор намудани чораи пешгириро эълон мекунад, тартиби шикоят намуданро фахмонида, нусхаи карор ё таъинотро ба у месупорад. Ичрои амалхои мазкур бо имзои гумонбаршуда ё айбдоршаванда ва шахси мансабдоре, ки карор ё таъиноти татбики чораи пешгириро эълон намудааст, тасдик карда мешавад.
Агар холатхои парвандаи чинояти талаб намоянд, чорахои пешгири бекор карда ё тагйир дода мешаванд. Бекор кардан ва тагйир додани чорахои пешгири дар намуди хабси хонаги ва ба хабс гирифтан дар давраи тосудии парвандаи чинояти аз тарафи муфаттиш ё тахкикбаранда бо розигии прокурор амали карда мешавад (КЧТ аз 23.07.16 с., №1333).

Моддаи 105. Забонхат дар бораи тарк накардани махалли истикомат

Забонхат дар бораи тарк накардани махалли истикомат дар гирифтани ухдадории хатти аз гумонбаршуда ё айбдоршаванда ё судшаванда дар бораи тарк накардани махалли истикомати доими ё муваккати бе ичозати макомоти таъкиби чинояти ё суд, судя, монеъ нашудан ба тафтиши парвандаи чинояти ва баррасии он дар суд, дар вакти таъиншуда хозир шудан бо даъвати макомоти пешбурди мурофиаи чинояти ифода меёбад.
Дар сурати аз чониби гумонбаршуда ё айбдоршаванда ё судшаванда риоя накардани талаботи забонхат дар хакки у чораи сахттари пешгири татбик карда мешавад, ки ин талабот хангоми гирифтани забонхат бояд ба у эълон карда шавад.

Моддаи 106. Кафолати шахси

Кафолати шахси аз тарафи шахси ба бовари сазовор кабул кардани ухдадории хатти аст, ки гумонбаршуда ё айбдоршаванда ё судшаванда хангоми дар озоди будан аз макомоти таъкиби чинояти ва суд пинхон намешавад, ба тафтиши парванда ё баррасии судии он монеъ намегардад ва бо фаъолияти чинояти машгул намешавад. Шумораи кафилон бояд аз ду нафар кам набошад.
Кафолати шахси бо дархости хаттии кафилон ва ризои шахсе, ки ба у кафолат дода мешавад, татбик мегардад.
Кафилон забонхат дода, тасдик мекунанд, ки мохияти гумонбар ё айбдор кардани шахсе, ки ба вай кафолат медиханд ва масъулияти кафил ба онхо фахмонда шудааст.
Дар сурати аз чониби кафил ичро накардани ухдадорихояш у мутобики моддаи 117 Кодекси мазкур ба чавобгари кашида мешавад.

Моддаи 107. Тахти назорати фармондехии кисми харби супоридани хизматчии харби

Тахти назорати фармондехии кисми харби супоридани хизматчии харби маънои ба зиммаи фармондехии кисми харби, кушун, сардори муассисаи харби, ки гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда дар он адои хизмат мекунанд ё барои таълими харби чамъ омадаанд, гузоштани вазифаи таъмини рафтори матлуби онхоро дорад.
Нусхаи карор ё таъиноти татбики чораи пешгирии мазкур ба хайати фармондехи, ки гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда тахти назорати он супорида шудааст, дода мешавад. Фармондехии кисми харби дар бораи мукаррар намудани назорат макомотеро, ки ин чораи пешгириро татбик намудааст, огох месозад.
Хайати фармондехи барои ичрои ухдадорихояш оид ба назорат кардани гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшавандаи ба у тобеъ хукук дорад чорахои дахлдори пешбининамудаи Оинномаи интизомии Куввахои Мусаллахи Чумхурии Точикистонро андешад, ки метавонанд рафтори дахлдори ин шахсон ва хозир шудани онхоро бо даъвати макомоти пешбурди мурофиаи чинояти таъмин кунанд.
Дар сурати аз чониби гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда содир намудани амале, ки чихати пешгирии он хамин чораи пешгири андешида шуда буд, фармондехии кисми харби бояд фавран дар ин бора ба макомоте, ки чунин чораро татбик кардааст, хабар дихад.

Моддаи 108. Тахти парастори супоридани ноболиги гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда

Тахти парастории падару модар, парасторон, васиён ё дигар шахсони сазовори эътимод, инчунин намояндагони муассисахои махсуси кудакон додани ноболигон аз он иборат аст, ки яке аз шахсони номбаршуда ба зиммаи худ ухдадории хатти мегирад, ки ноболиги дар озоди будаи гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда аз макомоти пешбурди таъкиби чинояти ва суд пинхон намешавад, ба тафтиши парванда ва баррасии судии он монеъ намегардад ва бо фаъолияти чинояткори машгул намешавад.
Супурдани ноболиг тахти парастории шахсони дар кисми 1 хамин модда пешбинишуда бо дархости хаттии онхо имконпазир аст. Дар айни замон онхо доир ба хусусияти чиноят ва чавобгариашон дар сурати риоя накардани ухдадорихои парастори огох карда мешаванд.
Шахсоне, ки ноболиги гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда тахти парасториашон супорида шудааст, дар сурати аз чониби онхо риоя накардани ухдадори мутобики конунгузории Чумхурии Точикистон ба чавобгари кашида мешаванд.

Моддаи 109. Гарав

Гарав аз супоридани маблаг ба депозити макомоти тафтишот ё суди аз тарафи худи гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда ё дигар шахсони вокеи ва хукуки барои таъмини хозир шудани гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда бо даъвати макомоти таъкиби чинояти ва суд иборат аст. Маблаги гаравро макомоти пешбурди мурофиаи чинояти ва суде, ки ин чораи пешгириро татбик мекунад, вобаста ба вазнинии чиноят, шахсияти гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда, вазъи молумулкии гаравгузор, вале на камтар аз шашсад нишондиханда барои хисобхо муайян менамояд. Гарав ба шарте татбик карда мешавад, ки товони зарари моддии бо чиноят расонидашуда пурра баргардонида шуда бошад. Гарав нисбат ба шахсони дар содир намудани чиноятхои махсусан вазнин гумонбаршуда ё айбдоршуда татбик намегардад. (КЧТ аз 03.07.12с., №864)
Тахкикбаранда ва муфаттиш гаравро бо ризои прокурор татбик мекунанд.
Ба гаравгузор, агар у гумонбаршуда ё айбдоршаванда набошад, мохияти гумонбари ё айбдоркунии шахси нисбаташ ин чораи пешгири татбикшаванда фахмонида, бо имзои шахси нисбаташ ин чораи пешгири татбикшаванда, гаравгузор ва шахси мансабдори ин чораи пешгириро татбикнамуда тасдик карда мешавад. Нусхаи карор, таъинот барои супоридани гарав ба гаравгузор дода мешавад.
Дар сурати саркаши намудани гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда аз хозир шудан бо даъвати макомоти таъкиби чинояти ва суд чораи пешгири иваз карда, маблаги гарав тибки талаботи моддаи 118 Кодекси мазкур дар асоси карори суд ба фоидаи давлат гузаронида мешавад.
Дар дигар холатхо суд зимни хукм ё таъинот (карор) баровардан дар бораи катъ кардани пешбурди парвандаи чинояти масъалаи ба гаравдех баргардонидани маблаги гаравро хал менамояд. Хангоми катъ кардани пешбурди парвандаи чинояти дар давраи тафтиши пешаки маблаги гарав ба гаравдех бо карори тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ё муовини у баргардонида мешавад.

Моддаи 110. Хабси хонаги

Хабси хонаги аз комилан чудо нигох доштани гумонбаршуда, айбдоршаванда ва судшаванда аз чамъият бе тахти хабс карор додан, вале бо татбики махдудиятхои хукукии муайянкардаи суд, судя иборат аст.
Хабси хонагиро метавон бо чорахои зерин дар алохидаги ва дар якчояги татбик кард:

– тамоман ё дар вакти муайян набаромадан аз манзил;

– манъи гуфтугуи телефони, мукотибот ва истифодаи воситахои алока, ба истиснои холатхои дар сархати панчуми хамин кисм пешбинишуда;

– манъи робита бо шахсони муайян ва дар хонаи худ кабул кардани ягон шахс;

– истифодаи воситахои электронии назорати, вогузории ухдадори доир ба гирифта гаштани ин воситахо бо худ ва кори онхоро таъмин намудан;

– ухдадор кардан дар хусуси чавоб додан ба зангхои назорати телефони ё дигар ишорахои (сигналхои) назорати, занг задан бо телефон ё шахсан хозир шудан дар вакти муайян ба макомоти тахкик ё дигар макомоти назораткунандаи рафтори гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда;

– ба зери назорат гирифтани гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда ё ин ки манзил, инчунин мухофизати манзил ё дигар чои ба у чун манзил чудо кардашуда;

– чорахои дигар, ки рафтори дахлдор ва аз чамъият чудо нигох доштани гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшавандаро таъмин менамоянд.

Асосхо ва тартиби хамчун чораи пешгири татбик кардани хабси хонаги, мукаррар намудан ва дароз кардани мухлати он, бекор кардани хабси хонаги бо меъёрхои дахлдори марбут ба чораи пешгири дар намуди ба хабс гирифтан танзим мегарданд.
Дар карори судя ва таъиноти суд дар бораи ба хабси хонаги гирифтан махдудиятхои мушаххасе, ки дар хакки гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда татбик мегарданд, инчунин макомот ё шахси мансабдоре нишон дода мешавад, ки чунин назоратро анчом медихад.

Моддаи 111. Ба хабс гирифтан

Ба хабс гирифтан ба сифати чораи пешгири бо карори судя ё таъиноти суд танхо дар хакки гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшавандае татбик карда мешавад, ки барои чинояти содиркардаашон конуни чинояти чазоро дар намуди махрум кардан аз озоди ба мухлати зиёда аз ду сол пешбини намудааст. Нисбат ба гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда дар содир намудани чинояти вазнин ё махсусан вазнин чораи пешгирии ба хабс гирифтан танхо мутобики вазнинии чиноят татбик карда шуданаш мумкин аст. Дар мавридхои истисно ин чораи пешгири, мумкин аст, нисбат ба гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда оид ба чиноятхое, ки барояшон конун чазои махрум кардан аз озодиро ба мухлати камтар аз ду сол пешбини намудааст, татбик карда мешавад, ба шарте ки онхо дар Чумхурии Точикистон чои истикомати доими надошта бошанд ё шахсияташон мукаррар карда нашуда бошад ё ин ки онхо аз макомоти таъкиби чинояти ё суд пинхон шуда бошанд ё чораи пешгириро риоя накарда бошанд.
Хангоми зарурати интихоби чораи пешгири дар намуди ба хабс гирифтан прокурор, муфаттиш ва тахкикбаранда бо ризои прокурор дархости дахлдорро дар шакли карор ба суд пешниход менамоянд. Дар карор дар бораи пешниход кардани дархост оид ба интихоби чораи пешгири дар намуди ба хабс гирифтан асос ва сабабхое, ки аз руи он зарурати ба хабс гирифтани гумонбаршуда, айбдоршаванда ба миён омадааст ва интихоби дигар чораи пешгири гайриимкон аст, дарч карда мешавад. Ба карор маводе, ки асоснок будани дархостро тасдик менамояд, хамрох карда мешавад. Агар дархост нисбат ба гумонбаршуда, ки бо тартиби мукарраркардаи моддахои 92 ва 94 Кодекси мазкур дастгир шудааст, огоз карда шавад, карор ва маводи номбурда ба судя на дертар аз 8 соат то ба охир расидани мухлати дастгиркуни бояд пешниход карда шавад.
Карори огоз кардани дархост дар бораи интихоб кардани чораи пешгири дар намуди ба хабс гирифтан аз чониби судяи суди шахр ва нохия ё ин ки суди харбии гарнизон бо иштироки гумонбаршуда, айбдоршаванда, прокурор, химоятгар, ба шарте ки химоятгар дар парвандаи чинояти иштирок намояд, аз руи махалли пешбурди тафтиши пешаки ё ин ки аз руи махалли дастгиршавии гумонбаршуда дар муддати 8 соат аз лахзаи ба суд ворид шудани мавод барраси карда мешавад. Гумонбаршудае, ки бо тартиби мукаррарнамудаи моддахои 92 ва 94 Кодекси мазкур дастгир шудааст, ба мачлиси суд оварда мешавад. Дар мачлиси суд инчунин намояндаи конунии гумонбаршуда ва айбдоршавандаи ноболиг, муфаттиш, тахкикбаранда хукуки иштирок кардан доранд. Бе сабабхои узрнок хозир нашудани тарафхо, ки аз вакти гузаронидани мачлиси суд сари вакт огохонида шудаанд, барои баррасии дархост монеъ шуда наметавонад, ба истиснои холатхои хозир нашудани гумонбаршуда ё айбдоршаванда.
Дар огози мачлис судя эълон мекунад, ки кадом дархост мавриди барраси карор мегирад, ба шахсони ба мачлиси суд хозиршуда хукук ва ухдадорихояшонро мефахмонад. Пас аз он прокурор ё бо супориши у шахси дархостро огозкарда онро асоснок мекунад, сипас баёноти шахсони дигари дар мачлиси суд хузурдошта шунида мешавад. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)
Судя дархостро барраси карда, яке аз карорхои зеринро мебарорад:

– дар бораи ба сифати чораи пешгири дар намуди ба хабс, хабси хонаги гирифтани гумонбаршуда ё айбдоршаванда ичозат медихад; (КЧТ аз 2.08.11с., №755)

– дар бораи рад кардани дархост;

– дар бораи ба таъхир гузоштани кабули карори дархост ба мухлати на зиёда аз 72 соат барои пешниходи далелхои асосноки дастгиркуни. Дар ин маврид судя дар карор мукаррар менамояд, ки мухлати дастгиркуниро то чанд рузу соат дароз мекунад.

Карори суд, судя ба шахси дархостро пешниходкарда, прокурор, гумонбаршуда ё айбдоршаванда равон карда мешавад ва бояд фавран ичро гардад.
Дар хусуси ба хабс гирифтани хамон як шахс аз руи хамон як парвандаи чинояти пас аз баровардани карори суд дар бораи рад кардани интихоби ин чораи пешгири танхо хангоми пайдо шудани холатхои нав, ки зарурати татбики ба хабс гирифтани шахсро ба миён меоваранд, такроран ба суд бо дархост мурочиат кардан мумкин аст.
Агар масъалаи ба хабс гирифтани судшаванда дар мурофиаи суди пайдо шавад, дар ин маврид судя ё суд бо дархости тарафхо ё ин ки бо ташаббуси худ ин масъаларо хал намуда, дар ин бора карор ё таъинот мебарорад.
Аз карори судя дар бораи ба сифати чораи пешгири ба хабс гирифтан ё ин ки рад кардани он ба суди болои бо тартиби кассатсиони дар муддати 3 шабонаруз аз рузи баровардани карор шикоят ва эътироз кардан мумкин аст. Суде, ки чунин карорро кабул кардааст, бояд на дертар аз рузи дигари ба охир расидани ин мухлат шикоят ё эътирозро якчоя бо мавод ба суди мархилаи кассатсиони ирсол намояд. Суди мархилаи кассатсиони аз руи шикоят ва ё эътироз дар муддати на дертар аз 3 шабонаруз аз лахзаи воридшавии мавод карор кабул мекунад. (КЧТ аз 16.04.12с., №809)
Шахсе, ки дар пешбурди у парвандаи чинояти карор дорад, вазифадор аст, ки барои татбики чораи пешгири дар намуди ба хабс гирифтан ба шахсони дар моддаи 100 Кодекси мазкур нишондодашуда, дар хусуси хизматчиёни харби бошад, ба фармондехи кисми харби хабар дихад.

Моддаи 112. Мухлати нигох доштан дар хабс ва тартиби дароз кардани он

Чораи пешгири дар намуди ба хабс гирифтан хангоми тафтиши пешакии парвандаи чинояти набояд аз ду мох зиёд бошад.
Мухлати дар хабс нигох доштан аз вакти ба хабс гирифтани гумонбаршуда, айбдоршаванда то рузи аз тарафи прокурор ба суд фиристодани парванда хисоб карда мешавад. Ба ин мухлат вакти нигох доштани шахс дар чойхои махруми аз озоди (тавкифгохи нигохдории муваккати ва дигар чойхои нигохдории махбусон дар макомоти корхои дохили ва дигар макомоти пешбурди тосуди), инчунин мухлати ба таври мачбури дар беморхона ё табобатгохи равонпизишки будан ба хисоб гирифта мешавад.
Дароз кардани мухлати дар хабс нигох доштани айбдоршаванда дар вакти тафтиши пешаки то шаш мох аз чониби судяи суди нохия ва шахр ё суди харбии гарнизон бо тартиби мукарраркардаи кисмхои 2 ва3 моддаи 111 Кодекси мазкур танхо дар сурати гайриимкон будани анчом додани тафтиш дар мухлати 2 мох ва дар сурати набудани асос барои нисбат ба айбдоршаванда татбик намудани чораи дигари пешгири мумкин аст. Минбаъд дароз кардани мухлати дар хабс нигох доштан ба мухлати зиёда аз шаш мох танхо дар хакки шахсони дар содир намудани чиноятхои вазнин ё махсусан вазнин айбдоршаванда, инчунин дар хакки шахсони дар худуд Чумхурии Точикистон чиноят содирнамудае, ки дар Чумхурии Точикистон чои зисти доими надоранд, мумкин аст, ба шарте ки барои гумон кардан асосхои кофи бошанд, ки онхо аз тафтиш ва суд берун аз худуди Чумхурии Точикистон пинхон мешаванд. Дар ин сурат дароз кардани мухлати дар хабс нигох доштанро судяи хамон суд дар асоси дархости муфаттиш бо ризои прокурори Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, прокурори вилоят, наклиёти Точикистон, шахри Душанбе ва прокурорхои ба онхо баробаркардашуда, барои нохияхои тобеи чумхури бо ризои муовини Прокурори генералии Чумхурии Точикистон, Сарпрокурори харбии Чумхурии Точикистон пешниходкарда ба мухлати то 12 мох амали менамояд. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)
Мухлати зиёда аз 12 мох дар хабс нигох доштан танхо дар холатхои истиснои, нисбат ба шахсоне, ки дар содир намудани чиноятхои махсусан вазнин айбдор карда мешаванд, аз чониби судяхои суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, судхои вилоят, шахри Душанбе ва коллегияи харбии Суди Олии Чумхурии Точикистон дар асоси дархости муфаттиш, ки бо ризои Прокурори генералии Чумхурии Точикистон ва муовинони у пешниход гардидааст, ба мухлати то 18 мох дароз намудан мумкин аст. Мухлати дар хабс нигох доштан дар нохияхои тобеи чумхури аз чониби судяи Суди Олии Чумхурии Точикистон дароз карда мешавад.
Минбаъд ба дароз кардани мухлати дар хабс нигох доштан рох дода намешавад ва айбдоршаванда бояд фавран озод карда шавад, ба истиснои холатхои дар кисми 8 хамин модда пешбинишуда.
Маводи тафтиши анчомёфтаи парвандаи чинояти барои шиносшави ба айбдоршаванда ва химоятгари у бояд дар мухлати на дертар аз 30 шабонаруз то анчоми мухлати муайяншудаи дар хабс нигох доштан, ки кисмхои 3 ва 4 хамин модда муайян кардаанд, пешниход гардад.
Агар баъд аз анчом ёфтани тафтиши пешаки маводи парвандаи чинояти ба айбдоршаванда ва химоятгари у дар муддати камтар аз 30 шабонаруз то анчоми мухлати нихоии дар хабс нигох доштан пешниход шуда бошад, он гох пас аз гузаштани ин мухлат айбдоршаванда хатман озод карда мешавад. Дар ин маврид айбдоршаванда ва химоятгари у хукук доранд минбаъд бо маводи парвандаи чиноятй шинос шаванд. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)
Агар баъд аз анчом ёфтани тафтиши пешаки мухлати пешбиникардаи кисми 6 хамин модда оид ба пешниходи маводи парвандаи чиноятии мазкур ба айбдоршаванда ва химоятгари у риоя шуда бошаду лекин 30 шабонаруз барои шиносшави бо маводи парвандаи чинояти ками кунад, муфаттиш хукук дорад на дертар аз 5 рузи то анчом ёфтани мухлати нихоии дар хабс нигох доштан бо ризои прокурорхои дар кисмхои 3 ва 4 хамин модда пешбинишуда мувофикан ба судхои Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, шахри Душанбе, вилояти, Суди Олии Чумхурии Точикистон дар бораи дароз кардани мухлати дар хабс нигох доштан дархост пешниход намояд.
Судяи суди дахлдор дар давоми 5 шабонарузи баъди кабул кардани дархост бояд яке аз карорхои зеринро кабул намояд:

– дар бораи дароз кардани мухлати дар хабс нигох доштан то лахзаи анчом додани шиносшавии айбдоршаванда ва химоятгари у бо маводи парвандаи чинояти ва аз чониби прокурор ба суд фиристонидани парвандаи чинояти, ба истиснои холати дар кисми 7 хамин модда пешбинишуда;

– дар бораи рад кардани дархост ва аз хабс озод кардани айбдоршаванда.

Ба мухлати дар хабс нигох доштан хамчунин мухлатхои зерин хисоб карда мешаванд:

– муддати дастгир шудани шахс ба сифати гумонбаршуда;

– муддати дар хабси хонаги будан;

– муддати дар хабс будани шахс дар худуди давлати хорича аз руи талаботи расонидани кумаки хукуки ё ин ки мутобики талаботи моддаи 481 Кодекси мазкур ба Чумхурии Точикистон додани у;

– муддати дар асоси карори суд ба таври мачбури дар беморхона ё табобатгохи равонпизишки будан.

Дар сурати такроран татбик намудани чораи пешгири дар намуди ба хабс гирифтан дар хакки гумонбаршуда, айбдоршаванда дар рафти тафтиши пешакии хамон як парванда, инчунин парвандаи чиноятии ба он хамрох ё аз он чудо кардашуда мухлати дар хабс нигох доштан бо ба хисоб гирифтани мухлати пештар тахти хабс карор доштанашон хисоб карда мешавад.
Хангоми ба тафтиши иловаги баргардонидани парвандаи чиноятие, ки мухлати бо кисми 1 хамин модда пешбинишудаи дар хабс нигох доштани айбдоршаванда ба охир расидаасту аз руи холатхои кор бошад, чораи пешгириро дар намуди ба хабс гирифтан тагйир додан мумкин нест, мухлати дар хабс нигох доштан бо тартиби мукарраркардаи кисмхои 3 ва 4 хамин модда дароз карда мешавад. Дар ин маврид мухлати дар суд будани парвандаи чинояти ба инобат гирифта намешавад.

БОБИ 13. ЧОРАХОИ ДИГАРИ МАЧБУРИИ МУРОФИАВИ

Моддаи 113. Асосхо барои татбики чорахои дигари мачбурии мурофиави

Бо максади таъмини тартиби бо Кодекси мазкур пешбинишудаи тафтиш ва мурофиаи суди оид ба парвандахои чинояти, ичрои дахлдори хукм тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ё суд, судя дар доираи салохияти худ хукук доранд дар хакки гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда чорахои дигари зерини мачбурии мурофиавиро татбик намоянд:

– муваккатан дур кардан аз вазифа;

– мачбуран овардан;

– чарима таъин кардан;

– хабси молу мулк, аз чумла маблаги амонатхо, суратхисобхои бонки.

Дар холатхои пешбининамудаи Кодекси мазкур тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ё суд, судя дар доираи салохияташон хукук доранд дар хакки чабрдида ва дигар иштирокчиёни мурофиа чорахои мачбурии мурофиавии зайлро татбик намоянд:

– мачбуран овардан;

– таъин кардани чарима.

Моддаи 114. Муваккатан дур кардан аз вазифа

Муваккатан дур кардан аз вазифа аз он иборат аст, ки ба айбдоршаванда ичро намудани ваколат ё машгул шудан ба фаъолияте, ки у пештар анчом медод, манъ карда мешавад.
Макомоти пешбурди мурофиаи чинояти бо ризои прокурор барои муваккатан аз вазифа дур кардани айбдоршаванда ба суд дархост пешниход менамояд. Ин дархост аз чониби судя бо тартиби пешбининамудаи кисмхои 2-10 моддаи 111 Кодекси мазкур барраси карда мешавад.
Карори муваккатан аз вазифа дур кардани айбдоршаванда ба рохбари чои кораш равон карда мешавад ва у вазифадор аст дар мухлати се шабонаруз баъди гирифтани карор онро ичро карда, дар ин бора ба шахси мансабдори макомоти пешбурди таъкиби чинояти ва суд, ки карори дур карданро аз вазифа кабул кардааст, огох кунад.
Айбдоршавандаи аз вазифа дуркардашуда хукук дорад бо кумакпулии хармохаи давлати дар хачми на камтар аз аз ду нишондиханда барои хисобхо таъмин карда шавад, ба шарте ки у дар натичаи холатхои ба у новобаста ба кори дигар гузашта натавонад. (КЧТ аз 3.07.12с., №864)

Моддаи 115. Мачбуран овардан

Дар сурати бе сабабхои узрнок ба даъват хозир нашудани гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда, инчунин шохид ва чабрдида бо карори асосноки тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ё судя ва ё бо таъиноти суд онхо аз чониби макомоти корхои дохили мачбуран оварда мешаванд. Сабабхои узрноки хозир нашудан ба даъват холатхои дар кисми 2 моддаи 224 Кодекси мазкур нишондодашуда эътироф мешаванд. Дар бораи мавчуд будани сабабхои узрнок, ки ба хозир шудан дар мухлати муайяншуда тибки даъват монеа шуда метавонанд, гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда, инчунин шохид ва чабрдида бояд макомоти даъватнамударо огох кунад.
Карор (таъинот)-и мачбуран овардан ба гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда, инчунин шохид ва чабрдида кабл аз ичрои он эълон карда, ин холат бо имзои онхо дар карор тасдик карда мешавад.
Мачбуран овардан хангоми шаб ба истиснои холатхои таъхирнопазир ичозат дода намешавад.
Мачбуран овардани ноболиги то 14 – сола, зани хомила, инчунин беморе, ки бо вазъи саломати наметавонанд ё набояд махалли будубоши худро тарк намоянд ва ин холат аз чониби духтури муассисаи тибби тасдик гардидааст, ичозат дода намешавад.

Моддаи 116. Хабси молу мулк

Хабси молу мулк чораи мачбурии мурофиави буда, аз номнависи молу мулк ва ба молик ё сохиби он манъ кардани ихтиёрдори ва дар холатхои зарури истифода бурдани ин молу мулк иборат аст.
Хабси молу мулк барои таъмини даъвои граждани ё эхтимоли мусодираи молу мулк татбик карда мешавад. Макомоти пешбурди парвандаи чинояти бо ризои прокурор дар бораи хабси молу мулки гумонбаршуда, айбдоршаванда ё шахсоне, ки мувофики конун барои кирдорашон аз чихати модди чавобгаранд, ба суд дархост менамояд. Судя дар бораи хабси молу мулк карор мебарорад.
Хабси молу мулк аз он иборат аст, ки ба молик ё сохиби он манъи ихтиёрдори ва дар холатхои зарури манъи истифодаи ин молу мулк эълон карда ё ситонида, барои нигохдошт супорида мешавад.
Хабси молу мулк ва тартиб додани протокол тибки коидахои моддахои 172 ва 173 Кодекси мазкур сурат мегирад.
Хабси молу мулке, ки мутобики замимаи Кодекси ичрои чазои чиноятии Чумхурии Точикистон ашёи зарурати аввал ба хисоб меравад, мумкин нест.
Хабси молу мулк бо иштироки шахсони холис ва дар холатхои зарури бо иштироки мутахассисе, ки арзиши онро муайян менамояд, сурат мегирад.
Молу мулки ба хабс гирифтаро ситонидан ё бо салохияти шахсе, ки онро боздошт кардааст, барои нигохдошт ба намояндаи макомоти худидоракунии махалли, ташкилоти истифодаи манзил, молики ин молу мулк ё ба дигар шахсе, ки барои таъмини нигохдошти он мутасадди шудааст, супоридан мумкин аст, ки дар ин бора забонхат гирифта мешавад.
Хабси маблаги амонатхо, суратхисобхои бонки, когазхои киматнок хама гуна амалиёти додугирифтро катъ мекунад.
Хабси молу мулк бо карори тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, таъиноти суд, судяе, ки парванда тахти пешбурди онхо карор дорад, бекор карда мешавад, ба шарте ки зарурат ба ин чора аз байн равад.

Моддаи 117. Чарима

Барои ичро накардани ухдадорихои мурофиави, риоя накардани тартибот дар мачлиси суд ба иштирокчиёни мурофиаи судии чинояти бо тартиби мукаррарнамудаи моддаи 118 Кодекси мазкур ба микдори то дах нишондиханда барои хисобхо чарима таъин карда мешавад.

Моддаи 118. Тартиби таъини чарима ва ба фоидаи давлат гузаронидани маблаги гарав

Чарима дар холатхои пешбининамудаи моддаи 117 Кодекси мазкур аз чониби суд таъин карда мешавад.
Агар ухдадорихои мурофиави ичро нашуда, дар мачлиси суд тартибот риоя нашуда бошад, карори чарима таъин кардани суд, судяе, ки парвандаро барраси мекунад, дар хамон мачлиси суд кабул карда, дар ин бора таъинот (карор) бароварда мешавад.
Агар хукуквайронкунихои дар моддаи 117 Кодекси мазкур пешбинишуда дар давраи тосудии пешбурди мурофиаи судии чинояти содир шуда бошанд, тахкикбаранда, муфаттиш ё прокурор дар ин хусус протокол тартиб дода, онро ба суд ирсол мекунад. Протокол аз чониби судя дар давоми панч шабонаруз бо даъвати шахси протоколро тартибдода ва шахсе, ки дар бораи у протокол тартиб дода шудааст, барраси карда мешавад. Хозир нашудани хукуквайронкунанда барои баррасии он монеъ шуда наметавонад.
Оид ба баррасии протокол судя дар бораи таъин кардан ё накардани чарима карор мебарорад. Нусхаи карор ба шахси протоколро тартибдода ва шахсе, ки нисбаташ чарима таъин карда шудааст, фиристода мешавад.
Масъалаи ба фоидаи давлат гузаронидани маблаги гарав дар холатхои пешбининамудаи кисми 4 моддаи 109 Кодекси мазкур аз чониби суд, судя дар мачлиси суд бо баровардани таъинот (карор) халлу фасл мешавад.

БОБИ 14. ШИКОЯТ АЗ АМАЛ ВА КАРОРИ СУД

Моддаи 119. Шикоят

Аз амал (беамали) ва карорхои тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ё суд, судя иштирокчиёни мурофиаи судии чинояти ва дигар шахсоне, ки манфиати онхо халалдор шудааст, ба макомоти давлати ё шахси мансабдоре, ки барои пешбурди парвандаи чинояти масъуланд, шикоят мекунанд.
Шикоят шифохи ва хатти шуда метавонад. Шикояти шифохи дар протокол инъикос меёбад, ки ба он шикояткунанда ва шахси мансабдори шикоятро кабулкарда имзо мегузоранд.
Шикояти шифохии шахрванд, ки хангоми уро кабул кардани шахси мансабдори дахлдор арз шудааст, бо асосхои умуми дар катори шикоятхои дар шакли хатти пешниходгардида хал карда мешавад. Ба шикоят маводи иловагиро замима кардан мумкин аст.

Моддаи 120. Мухлати пешниходи шикоят

Аз амал (беамали) ва карори тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор, суд, судя дар тамоми давраи пешбурди тахкик, тафтиши пешаки ва мухокимаи суди шикоят кардан мумкин аст.
Шикоят аз карори рад кардани огози парвандаи чинояти ва катъ кардани парвандаи чинояти, хукм ва таъиноте, ки судхои мархилаи якум баровардаанд, дар мухлати муайянкардаи Кодекси мазкур оварда мешавад.

Моддаи 121. Боздоштани ичрои карор вобаста ба шикоят

Шикоят бо тартиби мукарраркардаи Кодекси мазкур ичрои карореро, ки аз он шикоят оварда шудааст, бознамедорад, ба шарте ки дар Кодекси мазкур тартиби дигар пешбини нашуда бошад.

Моддаи 122. Тартиби умумии баррасии шикоят

Баррасии шикоятро ба зиммаи прокурор ва судяе, ки аз амали онхо шикоят кардаанд ва инчунин ба зиммаи шахси мансабдоре, ки карори аз он шикоятшударо тасдик намудааст, вогузоштан манъ аст.
Прокурор ё судя дар чараёни баррасии шикоят вазифадоранд, ки вачххои дар он овардашударо хамачониба санчад, хангоми зарурат маводи иловаги талаб намояд ва бо хохиши аризадиханда вобаста ба амал ва карори аз он шикоятшуда аз вай тавзехот гирад.
Прокурор ё судяе, ки шикоятро барраси мекунад, вазифадор аст дар доираи ваколати худ барои баркарор намудани хукуку манфиатхои конунии поймолшудаи иштирокчиёни мурофиаи чинояти, инчунин дигар шахрвандон, корхона, ташкилот ва муассисахо чорахо андешад.
Агар аз амал ё карори гайриконунии шикоятшуда ба шахрванд зарари маънави, чисмони ё модди расида бошад, ба у бояд хукукхояш дар бораи чуброн ё бартараф кардани зарар ва тартиби татбики ин хукук, ки боби 47 Кодекси мазкур пешбини кардааст, фахмонда шавад.

Моддаи 123. Шикоят аз амал (беамали) ва карори макомоти тахкик, тахкикбаранда, муфаттиш ва прокурор

Аз амал (беамали) ва карори макомоти тахкик, тахкикбаранда, муфаттиш ба прокуроре, ки ичрои конунхоро хангоми пешбурди тафтиши пешаки ва тахкик назорат мекунад, шикоят кардан мумкин аст. Аз амал ва карори прокурор ба прокурори болои ва ё суд шикоят карда мешавад. (КЧТ аз 2.08.11 с., №755)
Прокурор вазифадор аст, ки шикоятро дар давоми се шабонаруз аз лахзаи гирифтани он барраси кунад. Дар холатхои истисно, агар барои санчиши шикоят зарурати талаб карда гирифтани маводи иловаги ё андешидани чорахои дигар пеш ояд, мумкин аст, ки шикоят дар мухлати то хафт шабонаруз барраси гардад ва дар ин бора шахси шикояткарда ва манфиатдор огох карда мешаванд.
Дар натичаи баррасии шикоят карори пурра ё кисман конеъ гардонидани шикоят ба воситаи бекор кардан ё тагйир додани карори шикоятшуда ё ин ки дар бораи рад намудани конеъ гардонидани шикоят карор кабул карда мешавад. Дар айни замон карори каблан кабулгардида тагйир дода намешавад, ба шарте ки он боиси бад шудани вазъи шахсе гардад, ки шикоят карда ё ба манфиати он шахс шикоят арз шуда буд.
Шахси шикояткарда ва шахсони манфиатдор бояд аз карори доир ба шикоят кабулгардида огох карда шаванд.

Моддаи 124. Тартиби судии баррасии шикоят аз карори прокурор

Агар шикояти шахси вокеи ё хукуки аз чониби прокурор, прокурори болои конеъ нашуда бошад ва ё дар мухлати муайянкардаи Кодекси мазкур хал нашуда бошад, онхо хукук доранд дар бораи рад кардани кабули аризаашон оид ба чиноят ё вайрон кардани конун хангоми огоз ё катъ кардани парвандаи чинояти ба суд шикоят кунанд.
Шикоятро ба суди махалли чойгиршавии макомоти прокуратура дар давоми як мох аз рузи гирифтани огохиномаи прокурор дар бораи рад намудани конеъгардонии он ё аз рузи гузаштани мухлати як мохи баъди додани шикоят, ба шарте ки ба он чавоб нарасида бошад, арз кардан мумкин аст.
Шикоят аз чониби судя дар давоми дах шабонаруз аз лахзаи ворид шудани он бо рохи огох намудани арзкунанда ва прокурор аз вакти барраси дида баромада мешавад. Ба мачлиси суд хозир нашудани шикояткунанда ё прокурор ба баррасии шикоят монеъ шуда наметавонад, вале судя метавонад хозир шудани онхоро хатми шуморад. Прокурор ба суд маводи бо шикоят алокамандро пешниход менамояд. Прокурор ва шикояткунанда хукук доранд хангоми баррасии шикоят фикри худро иброз кунанд.
Судя шикоятро асоснок эътироф намуда, дар бораи конеъ намудани шикоят ва бекор кардани карор ё ин ки бенатича гузоштани шикоят карор мебарорад. Карори судя дар бораи бекор кардани карори рад кардани огоз ё ин ки катъ намудани парвандаи чинояти барои ичро ба прокурор равон карда мешавад.
Судяе, ки шикоят аз карори прокурорро барраси кардааст, мохиятан дар баррасии парванда хукуки иштирок кардан надорад.

Моддаи 125. Шикоят аз карори суд ё эътироз ба он

Шикоят аз хукм, таъинот ва карори суди мархилаи якум, ки эътибори конуни пайдо накардаанд ё эътироз ба он тибки коидахои боби 38 Кодекси мазкур оварда мешавад.
Шикоят ё эътирози аз нав дида баромадани хукм, таъинот ва карори суди мархилахои якум, кассатсиони ва назорати, ки эътибори конуни пайдо кардаанд, тибки коидахои бобхои 42 ва 43 Кодекси мазкур пешниход карда мешаванд.

ФАСЛИ V. ДИГАР МУКАРРАРОТИ УМУМИ

БОБИ 15. ДАЪВОИ ГРАЖДАНИ ДАР ПАРВАНДАИ ЧИНОЯТИ

Моддаи 126. Даъвои граждание, ки дар парвандаи чинояти барраси карда мешавад

Дар парвандаи чинояти даъвои граждании шахси вокеи ва хукуки, хамчунин прокурор ва макомоти махсусгардонидашудаи мубориза бо коррупсия оид ба руёнидани зараре, ки дар натичаи содир кардани чиноят расонида шудааст, мавриди барраси карор мегирад.
Даъвогар хангоми пешниходи даъвои граждани дар парвандаи чинояти аз бочи давлати озод карда мешавад.
Тобеияти судии даъвои граждани, ки аз парвандаи чинояти бармеояд, тибки тобеияти судии парвандаи чинояти, ки дар он пешниход гардидааст, муайян карда мешавад.
Даъвои граждание, ки аз парвандаи чинояти бармеояд, тибки коидахои муайяннамудаи Кодекси мазкур исбот карда мешавад.
Агар муносибатхои мурофиавие, ки аз даъвои граждани бармеоянд, дар асоси Кодекси мазкур танзим нашуда бошанд, меъёрхои конунгузории мурофиавии граждани истифода бурда мешаванд.

Моддаи 127. Пешниходи даъвои граждани

Шахсе, ки аз чиноят ё кирдори бо Кодекси чинояти манъгардидаи шахси номукаллаф зарар дидааст ё намояндаи у хукук доранд аз лахзаи огози парвандаи чинояти то огози тафтиши суди даъвои граждани арз кунад. Рад кардани конеънагардонии даъвое, ки бо тартиби мурофиаи граждани пешниход шудааст, даъвогарро аз хукуки дубора арз намудани хамон даъво оид ба парвандаи чинояти махрум месозад.
Даъвои гражданиро ба таври шифохи ё хатти арз кардан мумкин аст. Арзи шифохи бо тартиби пешбининамудаи кисми 2 моддаи 141 Кодекси мазкур дар протокол сабт мешавад.
Номаълум будани шахсе, ки бояд ба сифати айбдоршаванда чалб шавад, ба пешниходи даъвои граждани дар парвандаи чинояти монеъ шуда наметавонад.
Шахсе, ки дар мурофиаи чинояти даъвои граждани арз накардааст, инчунин шахсе, ки даъвои уро суд бе мухокима гузоштааст, хукук дорад бо тартиби мурофиаи граждани даъво кунад.
Барои хифзи манфиати давлат прокурор хукук дорад дар мурофиаи чинояти даъвои граждани пешниход намояд.

Моддаи 128. Эътироф намудани даъвогари граждани

Агар аз маводи парвандаи чинояти муайян гардад, ки аз чиноят ё кирдори барои чамъият хавфноки шахси номукаллаф ба шахси вокеи ё шахси хукуки зарар расидааст, тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ё суд ба онхо ё намояндагони онхо хукукашонро дар бораи пешниходи даъвои граждани мефахмонанд.
Шахси вокеи ва хукуки, ки даъво арз кардааст, бо тартиби мукаррарнамудаи кисми 1 моддаи 44 Кодекси мазкур даъвогари граждани эътироф мешавад. Ба шахси пешниходкардаи даъво ва намояндаи у карори (таъиноти) эътироф кардани даъвогари граждани эълон карда, хукуку ухдадорихои пешбининамудаи кисмхои 4 ва 5 моддаи 44 ва кисми 3 моддаи 45 Кодекси мазкур фахмонда мешавад.

Моддаи 129. Рад кардани эътирофи даъвогари граждани

Агар барои пешниходи даъвои граждани ба шахси вокеи ё шахси хукуки, ки даъво арз кардааст, асосхои пешбининамудаи моддаи 127 Кодекси мазкур мавчуд набошанд, ба эътирофи у ба сифати даъвогари граждани чавоби рад дода, дар ин бора карор ё таъиноти асоснок бароварда, ба у хукуки шикоят кардан фахмонда мешавад. Дар тафтиши пешаки рад кардани эътироф ба сифати даъвогари граждани то огози тафтиши суди уро аз хукуки пешниходи даъво дар суд махрум намесозад. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)

Моддаи 130. Чалб намудан ба сифати чавобгари граждани дар парвандаи чинояти

Дар сурати пешниход намудани даъвои граждани ба парвандаи чинояти хангоми муайян кардани шахсе, ки барои бо чиноят ё кирдори барои чамъият хавфноки шахси номукаллаф зарар расониданаш масъулият дорад, тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ё суд уро бо тартиби мукаррарнамудаи кисми 1 моддаи 54 Кодекси мазкур ба сифати чавобгари граждани чалб менамояд. Ба чавобгари граждани ё намояндаи у карор (таъинот) дар бораи ба сифати чавобгари граждани чалб шудан эълон карда, хукукхои пешбининамудаи кисми 2 моддаи 55 Кодекси мазкур фахмонда мешавад.

Моддаи 131. Татбики коидахо дар бораи асосхо, шартхо, хачм ва тарзи руёнидани зарар

Хангоми баррасии даъвои граждани, ки дар парвандаи чинояти пешниход шудааст, асос, шарт, хачм ва тарзи руёнидани зарар мутобики меъёрхои конунгузории Чумхурии Точикистон, инчунин тибки санадхои хукукии байналмилалие, ки Точикистон онхоро эътироф кардааст, муайян карда мешавад.

Моддаи 132. Даст кашидан аз даъвои граждани

Шахси вокеи ё хукуки аз даъвои граждании арзкардааш хукуки даст кашиданро дорад.
Аризаи даъвогар дар бораи даст кашидан аз даъво ба протоколи амали тафтиши ва мачлиси суд дохил карда мешавад. Агар даст кашидан аз даъво аз чониби даъвогар хатти пешниход шуда бошад, он ба парванда хамрох карда мешавад.
Даст кашидан аз даъво аз чониби тахкикбаранда, муфаттиш ё прокурор дар хар лахзаи пешбурди тахкики парвандаи чинояти кабул гардида, дар ин бора карор бароварда мешавад. Инчунин суд дар хар лахзаи мухокимаи суди таъинот бароварда, то даромадани суд ба хонаи машварати барои баровардани хукм аз даъво даст кашиданро кабул карда метавонад.
Кабули даст кашидан аз даъво боиси катъ намудани пешбурди он гардида, даъвогари гражданиро дар мурофиаи чинояти ё граждани аз хукуки такроран пешниход кардани даъво ба хамон шахс ва бо хамон асос махрум месозад.
То даст кашидани даъвогар аз даъво тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ё суд вазифадоранд ба даъвогар окибатхои мукаррарнамудаи кисми 4 хамин моддаро фахмонанд.
Агар даст кашидани даъвогари граждани аз даъво хилофи конун бошад ё хукуку манфиатхои конунан хифзшавандаи дигар шахсонро вайрон кунад, тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ё суд аз даъво даст кашидани даъвогарро кабул намекунанд ва дар ин бора карор ё таъиноти асоснок мебароранд.

Моддаи 133. Карор оид ба даъвои граждани

Хангоми баровардани хукми айбдоркуни ё таъинот дар бораи чораи мачбури, ки хусусияти тибби дорад, суд даъвои гражданиро пурра ё кисман конеъ мегардонад ё онро рад мекунад.
Хангоми конеъ гардонидани даъвои граждани суд, судя хукук дорад аз доираи талаботи даъво берун барояд, ба шарте ки хачми он ба бандубасти чиноят ва чораи чазои гунахгорон таъсир нарасонад.
Хангоми баровардани хукми сафедкунанда, хамчунин баровардани таъинот ва карори катъ намудани парванда дар бораи татбики чораи мачбурии дорои хусусияти тибби суд метавонад:

– конеъ гардонидани даъвои гражданиро рад кунад, ба шарте ки ходисаи чиноят ё кирдори барои чамъият хавфноки айбдоршаванда ё иштироки судшаванда ё шахсе, ки нисбати у масъалаи татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби хал карда мешаванд, содир намудани чиноят ё кирдори барои чамъият хавфнок муайян ва исбот карда нашуда бошад;

– даъворо бе барраси монад, дар сурати аз сабаби мавчуд набудани таркиби чиноят судшаванда сафед карда шуда бошад ё ин ки катъ намудани парванда барои набудани асоси татбики чораи мачбурии дорои хусусияти тибби, ки бо хусусияти кирдори аз чониби у содиршуда ва вазъи худ барои чамъият хавфнок нест ва ба муоличаи мачбури мухточ намебошад;

– дар сурати имконнопазирии муайян кардани микдори аники маблаги талаби даъво ба даъвогари граждани фахмонида мешавад, ки у хукук дорад, ба тарики умуми бо даъвои граждани ба суд мурочиат намояд.

Хангоми катъ намудани парванда бо асосхое, ки дар сархатхои сеюм-нухуми кисми 1 моддаи 27 ва моддаи 28 Кодекси мазкур зикр гардидаанд, суд даъвои гражданиро бе барраси мемонад.
Агар тибки асосхои пешбининамудаи кисми 3 хамин модда парвандаи чинояти дар давраи пешбурди тосуди катъ гардида бошад, шахси вокеи ё хукуки ё намояндагони онхо хукук доранд бо тартиби мурофиаи граждани даъво пешниход кунанд.

Моддаи 134. Таъмини ичрои хукм дар кисми даъвои граждани

Дар сурати конеъ гардонидани даъвои граждани суд хукук дорад то эътибори конуни пайдо кардани хукм дар бораи кабули чораи таъмини даъво, ба шарте ки чунин карор каблан бароварда нашуда бошад, карор кабул кунад.

Моддаи 135. Ичрои хукм ва таъиноти суд дар кисми даъвои граждани

Хангоми аз чониби суд конеъ гардонидани даъвои граждани хукм, инчунин таъинот дар бораи татбики чораи мачбурии дорои хусусияти тибби дар кисми даъвои граждани бо тартиби пешбининамудаи Конуни Чумхурии Точикистон «Дар бораи истехсолоти ичро» амали карда мешавад.

БОБИ 16. МУХЛАТ ВА ХАРОЧОТИ МУРОФИАВИ

Моддаи 136. Бахисобгирии мухлат

Мухлати мукаррарнамудаи Кодекси мазкур бо соат, шабонаруз, мох ва сол ба хисоб гирифта мешавад. Дар хисоби мухлат соат ва рузе, ки чараёни мухлат огоз мегардад, ба хисоб гирифта намешавад. Ин коида ба хисоби мухлати дастгиркуни дахл надорад. Ба хисоби мухлат, инчунин вакти гайрикори низ зам карда мешавад.
Дар хисоби мухлат бо мох ё сол мухлат дар рузи дахлдори мохи охирин хотима меёбад, агар ин мох санаи дахлдор надошта бошад, мухлат дар рузи охирини хамин мох ба охир мерасад. Агар хатми мухлат ба рузи гайрикори рост ояд, рузи охирини мухлат рузи кории баъди он руз фарорасанда ба хисоб меравад, ба гайр аз холатхои хисоби мухлат хангоми дастгиркуни, ба хабс гирифтан, хабси хонаги ва мухлати дар муассисаи тибби будан.
Хангоми дастгиркуни мухлат аз лахзаи татбики вокеии ин чора ба хисоб гирифта мешавад.
Мухлат гузаронидашуда ба хисоб намеравад, ба шарте ки шикоят ё дигар санад то гузашти мухлат дар почта ва барои шахсони ба хабс гирифташуда ва ё дар муассисаи тибби чойдода бошад, агар шикоят ё дигар хуччатхо то гузашти мухлат ба маъмурияти махалли бахабсгири ё муассисаи тибби супурда шуда бошанд. Вакти супурдани шикоят ё дигар хуччатхо ба почта аз руи мухри почта ва вакти супурдани он ба маъмурияти махалли нигохдории тахти хабс ё муассисаи тибби тибки сабти дафтархона ё шахси мансабдори ин муассисахо муайян карда мешавад.
Аз чониби шахси мансабдор риоя кардани мухлати муайяншуда бо сабти дахлдор дар хуччати мурофиави тасдик карда мешавад. Гирифтани хуччат, ки бояд ба иштирокчиёни мурофиаи судии чинояти супурда шавад, бо забонхати ба парванда хамрохгардидаи онхо тасдик мегардад.

Моддаи 137. Окибатхои гузаронидани мухлат ва баркарор намудани он

Амалхои мурофиавие, ки бо гузаштани мухлат содир шудаанд, дар сурати баркарор карда нашудани мухлат беэътибор дониста мешаванд.
Шахсе, ки ба баркарор намудани мухлати гузаронидашуда манфиатдор аст, ба макомоти пешбарандаи мурофиаи судии чинояти бо дархост ё хохиш мурочиат мекунад. Мутобики дархост ё хохиши шахси зикргардида ичрои кароре, ки вобаста ба гузаштани мухлати мукараргардида шикоят шудааст, мумкин аст, то халли масъалаи баркарор намудани мухлати гузаронидашуда боздошта шавад. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)
Мухлати бо сабабхои узрнок гузаронидашуда бояд бо карори макомоте, ки мурофиаи судии чиноятиро пеш мебарад, бо дархост ё хохиши шахси манфиатдоре, ки мухлатро гузаронидааст, баркарор карда шавад.
Дар хусуси рад кардани баркарор намудани мухлати гузаронидашуда бо тартиби мукаррарнамудаи Кодекси мазкур шикоят овардан мумкин аст.

Моддаи 138. Харочоти мурофиави

Харочоти мурофиави аз маблагхои зерин иборат аст:

– маблаги ба шохидон, чабрдидахо ва намояндагони онхо, коршиносон, мутахассисон, тарчумонхо, шахсони холис барои пушонидани харочоташон хангоми хозир шудан ба махалли гузаронидани амали мурофиави ва бозгашт, барои ичораи манзил, инчунин масрафи шабонарузии пардохташуда;

– маблаги ба коршиносон, тарчумонхо, мутахассисон пардохташуда барои ичрои ухдадорихояшон хангоми тахкик, тафтиши пешаки ё дар суд, ба гайр аз холатхое, ки ин ухдадорихо бо тартиби супориши хизмати анчом дода шудаанд;

– подоши кумаки хукуки химоятгар дар сурати озод кардани гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда аз пардохти он ё иштироки химоятгар дар тахкик, тафтиши пешаки ва дар суд тибки таъинот, бе бастани созишнома бо мизоч;

– маблаги ба сифати кумакпули ба айбдоршаванда пардохташуда, ки нисбат ба он чораи пешгири бо рохи дур кардан аз вазифа татбик шуда буд;

– маблаги барои нигахдори ва интиколи далелхои шайъи масрафгардида;

– маблаги барои кофтукови гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшаванда масрафгардида, ки аз тафтиш ё суд пинхон карда шудааст;

– маблаги барои гузаронидани экспертиза дар муассисахои эксперти масрафгардида;

– маблаги барои чорахои дигари анчом додани пешбурди парвандаи дахлдори чинояти ё маводи дахлдор масрафгардида.

Харочоти мурофиави ба депозити суд кабул карда, аз хисоби маблагхои бучети махалли пардохта мешавад, ба шарте ки Кодекси мазкур тартиби дигареро мукаррар накарда бошад.
Маблагхои дар сархатхои якум – чорум ва хаштуми кисми 1 хамин модда зикргардида бо карори тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор ё бо таъиноти (карори) суд пардохта мешаванд.

Моддаи 139. Ситонидани харочоти мурофиави

Харочоти мурофиави аз махкумшудагон ситонида ё аз хисоби давлат пардохт мешавад.
Суд, судя хукук доранд дар холатхои пешбининамудаи кисмхои 4 ва 5 хамин модда, ба истиснои маблаги ба тарчумон, инчунин ба химоятгар пардохташуда, харочоти мурофиавиро аз махкумшуда ситонанд. Харочоти мурофиавиро хам аз махкумшудае, ки аз чазо озод карда шудааст, хам аз махкумшудае, ки дар хакки у чазо таъин нагардидааст, ситонидан мумкин аст.
Харочоти мурофиави вобаста ба иштироки тарчумон дар парванда аз хисоби давлат мебошад. Агар тарчумон вазифаи худро тибки супориши вазифаги анчом дода бошад, музди мехнати у аз чониби давлат ба корхонае, ки у кор мекунад, чуброн карда мешавад.
Агар гумонбаршуда ё айбдоршаванда аз химоятгар даст кашида, вале он конеъ гардонида нашуда, химоятгар дар парванда тибки таъинот иштирок дошта бошад, музди мехнати химоятгар бо тартиби муайянкардаи конунгузори ва Кодекси мазкур пардохта мешавад.
Дар холати бо сархатхои якум ва дуюми кисми 1 моддаи 27 ва сархати дуюми кисми 1 моддаи 234 Кодекси мазкур сафед кардани судшаванда ё катъ намудани парванда харочоти мурофиави аз хисоби давлат пардохта мешавад. Агар судшаванда кисман сафед шуда бошад, суд уро ухдадор мекунад харочоти мурофиавиро вобаста ба айбдоркуние, ки у гунахгор дониста шудааст, пардозад.
Дар сурати бад будани вазъи молумулкии шахсе, ки аз у харочоти мурофиави бояд ситонида шавад, он аз хисоби давлат пардохта мешавад. Суд хукук дорад махкумшударо пурра ё кисман аз пардохти харочоти мурофиави озод кунад, ба шарте ки он ба вазъи молумулкии шахсоне, ки тахти парастории махкумшуда карор доранд, таъсири чидди расонад.
Суд оид ба парванда якчанд судшавандаро гунахгор эътироф намуда, муайян мекунад, ки харочоти мурофиави ба кадом андоза аз хар яки онхо ситонида мешавад. Дар айни замон суд хусусияти гунох, дарачаи масъулият ва вазъи молумулкии махкумшударо ба инобат мегирад.
Оид ба парвандаи чиноятии ноболигон суд метавонад пардохти харочоти мурофиавиро ба зиммаи падару модари ноболигон ё шахсоне, ки онхоро иваз мекунанд, гузорад.
Хангоми сафед кардани судшаванда оид ба парвандаи айбдоркунии хусуси суд хукук дорад харочоти мурофиавиро аз шахсе, ки мутобики шикояти у пешбурди парванда огоз гардида буд, пурра ё кисман ситонад. Хангоми катъ намудани парванда ба сабаби ошти шудани тарафхо харочоти мурофиави аз як ё аз хар ду тараф ситонида мешавад.

КИСМИ II. КИСМИ МАХСУС

ФАСЛИ VI. ПЕШБУРДИ ТОСУДИИ ПАРВАНДАИ ЧИНОЯТИ

БОБИ 17. САБАБ ВА АСОСХОИ ОГОЗИ ПАРВАНДАИ ЧИНОЯТИ

Моддаи 140. Асосхои огози парвандаи чинояти

Асосхои огози парвандаи чинояти аз инхо иборатанд:

– ариза дар бораи чиноят;

– хозир шудан бо икрори гунох;

– иттилооти шахси мансабдори корхона, муассиса ва ташкилот;

– иттилоот дар воситахои ахбори омма;

– аз чониби тахкикбаранда, муфаттиш ё прокурор бевосита ба даст овардани маълумоте, ки ба аломатхои чиноят ишора мекунанд.

Моддаи 141. Ариза дар бораи чиноят

Ариза дар бораи чиноят шифохи ё хатти шуда метавонад.
Аризаи хатти бояд аз чониби шахси аризадиханда имзо гузошта шавад.
Аризаи шифохи ба протокол дохил карда шуда, ба он аризадиханда ва шахси мансабдори макомоти тахкик, муфаттиш ё прокуроре, ки аризаро кабул кардаанд, имзо мегузоранд.
Протокол бояд маълумотро дар бораи аризадиханда, махалли истикомат ва кор, инчунин хуччатхои шахсии у дар бар гирад.
Аризадиханда дар бораи чавобгарии чинояти оид ба дидаю дониста расонидани хабари бардуруг огохонида, дар протокол сабт ва бо имзоаш тасдик карда мешавад.
Ариза, мактуб ё дигар иттилооти беном, беимзо ё бо имзои калбаки ё аз номи шахси сохта навишташуда барои огози парвандаи чинояти асос шуда наметавонад.

Моддаи 142. Хозир шудан бо икрори гунох

Хозир шудан бо икрори гунох иттилооти ихтиёрии шахс дар бораи чинояти содирнамудааш, ки ба макомоти таъкиби чинояти маълум нест, хисобида мешавад, ба шарте ки ин шахс хануз гумонбар нашуда ё айбдоркуни дар содир намудани чиноят пешниход нагардида бошад.
Аризаи икрори гунох ба тарзи шифохи ё хатти дода мешавад ва бояд аз тарафи аризадиханда ба макомоти тахкик, тахкикбаранда, муфаттиш ё прокурор супорида шавад.
Аризаи шифохи ба протокол дохил карда шуда, мазмунаш пурра инъикос мегардад. Протокол аз чониби шахси бо икрори гунох хозиршуда ва мансабдоре, ки онро кабул кардааст, имзо карда мешавад.

Моддаи 143. Иттилооти шахси мансабдори корхона, муассиса ва ташкилот дар бораи чиноят

Иттилооти шахси мансабдори корхона, муассиса ва ташкилот дар бораи чиноят бояд дар шакли хатти пешниход карда шавад.
Ба иттилоот мумкин аст хуччат ва дигар маводи тасдиккунандаи холатхои содир намудани чиноят замима шаванд.

Моддаи 144. Иттилооти воситахои ахбори омма

Иттилооти воситахои ахбори омма барои огози парвандаи чинояти асос шуда метавонад, ба шарте ки он асоси вокеи дошта, дар рузнома ё мачалла дарч гардида ё ба воситаи радио ва телевизион пахш туда бошад. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)
Шахси мансабдори воситаи ахбори омма, ки иттилоотро дар бораи чиноят дарч ва ё пахш кардааст, бо талаби шахси барои огози парвандаи чинояти ваколатдор вазифадор аст, ки хамаи хуччатхо ва маводи дар ихтиёраш будаи тасдиккунандаи иттилооти пахшшударо дастрас кунад, инчунин шахси пешниходкардаи ин маълумотро, ба гайр аз холатхое, ки ин шахс онро бо шарти махфуз доштани манбаи иттилоот додааст, номбар кунад.

Моддаи 145. Хатми будани кабул ва баррасии аризаю иттилоот дар бораи чиноят

Макомоти тахкик, тахкикбаранда, муфаттиш ва прокурор вазифадоранд дар бораи хама гуна чинояти тайёршаванда, содиршаванда ва содиршуда аризаю иттилоотро кабул ва барраси намоянд. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)
Ба аризадиханда дар бораи ба кайд гирифтани ариза ё иттилоот дар бораи чиноят бо сабти номи шахсе, ки ариза ё иттилоотро кабул кардааст ва вакти ба кайд гирифтани он хуччат дода мешавад.
Аз беасос даст кашидан аз кабули ариза ё иттилоот дар бораи чиноят ба прокурор ё суд бо тартиби мукаррарнамудаи моддахои 122, 123 ва 124 Кодекси мазкур шикоят кардан мумкин аст.
Ариза ва иттилоот дар бораи чиноят, ки ба суд ворид шудааст, барои халли масъалаи огози парвандаи чинояти ба прокурор равон карда, аризадиханда огох карда мешавад.
Карор оид ба ариза ва иттилоот дар бораи чиноят бояд дар мухлати на дертар аз се шабонаруз аз лахзаи гирифтани ариза ва иттилоот кабул карда шавад. Дар холатхои зарури прокурор барои гирифтани нишондоди иловагии шахси аризадиханда, талаб карда гирифтани хуччатхо, азназаргузаронии чои ходиса ин мухлатро то дах шабонаруз дароз карда метавонад.
Дар мавриди гирифтани ариза ё иттилоот дар бораи чиноят ё бевосита ошкор кардани чиноят макомоти тахкик, тахкикбаранда, сардори вохиди тахкик, муфаттиш, сардори вохиди тафтишот ё прокурор яке аз карорхои зайлро кабул мекунад:

– дар бораи огози парвандаи чинояти;

– дар бораи рад кардан аз огози парвандаи чинояти;

– дар бораи аз руи тобеияти тафтиши равон кардани ариза ё иттилоот.

Оид ба карори нисбат ба ариза ё иттилооти кабулшуда ба шахс, корхона, муассиса, ташкилот ё шахси мансабдоре, ки аз онхо ариза ё иттилоот расидааст, хабар дода, ба онхо хукуки шикоят кардан аз карор фахмонда мешавад. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)
Дар сурати аз руи тобеияти тафтиши равон кардани ариза ё иттилоот макомоти тахкик, тахкикбаранда, муфаттиш ё прокурор вазифадоранд барои пешгири ё рафъи чиноят, хамчунин таквияти изи чиноят чорахо андешанд.

БОБИ 18. ТАРТИБИ ОГОЗИ ПАРВАНДАИ ЧИНОЯТИ

Моддаи 146. Огози парвандаи чиноятии айбдоркунии умуми

Хангоми мавчуд будани асосхои пешбиникардаи моддаи 140 Кодекси мазкур тахкикбаранда, муфаттиш, прокурор дар бораи огози парвандаи чинояти карор кабул мекунанд.
Дар карор вакт ва махалли кабули он, аз чониби ки кабул карда шудани он, сабаб ва асосхо барои огози парванда, моддаи Кодекси чинояти, ки тибки он парвандаи чинояти огоз шудааст, инчунин самти минбаъдаи парванда нишон дода мешавад. Нусхаи карор дар бораи огози парвандаи чинояти фавран ба прокурор равон карда, ба аризадиханда хабар дода мешавад.

Моддаи 147. Огози парвандаи чиноятии айбдоркунии хусуси- умуми

Парвандахои чиноятхои пешбиникардаи кисми 3 моддаи 24 Кодекси мазкур аз чониби тахкикбаранда, муфаттиш ё прокурор тибки мукаррароти Кодекси мазкур, танхо бо аризаи чабрдида огоз гардида, дар сурати ошти шудани чабрдида бо айбдоршаванда мутобики мукаррароти Кодекси мазкур хал карда мешаванд. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)
Дар холатхои истисно, агар парванда дар бораи ягон чинояти пешбиникардаи кисми 3 моддаи 24 Кодекси мазкур дорои ахамияти махсуси чамъияти бошад ё чабрдида оид ба хамин парванда бо сабаби вазъи очизонаи худ, вобастаги аз айбдоршаванда ва ё дигар сабабхо ба химояи хукук ва манфиатхои конунии худ кодир набошад, прокурор хукук дорад бе аризаи чабрдида парвандаи чинояти огоз кунад. Чунин парванда бо сабаби ошти шудани чабрдида бо айбдоршаванда тибки мукаррароти Кодекси мазкур хал карда мешавад.

Моддаи 148. Равон кардани парвандаи огозшуда

Пас аз кабули карор дар хусуси огози парванда:

– макомоти тахкик оид ба парвандахое, ки пешбурди тафтиши пешакиашон хатмист, баъди ичрои амалхои тафтишии таъхирнопазир аз чониби тахкикбаранда парвандаро барои пешбурди тафтиши пешаки фиристода, аз руи парвандахо оид ба чиноятхои пешбиникардаи кисми 1 моддаи 154 Кодекси мазкур бошад, тахкик мегузаронад;

– муфаттиш баъди кабули парвандаи чинояти ба пешбурди тафтиши пешаки шуруъ мекунад;

– прокурор парвандаи чиноятиро барои пешбурди тафтиши пешаки ба муфаттиш ё тахкикбаранда равон мекунад ё худаш ба пешбурди тафтиши пешаки шуруъ мекунад.

Моддаи 149. Рад кардан аз огози парвандаи чинояти

Хангоми мавчуд набудани асос барои огози парвандаи чинояти макомоти тахкик, тахкикбаранда, муфаттиш ё прокурор оид ба рад кардан аз огози парвандаи чинояти карори асоснок мебароранд.
Нусхаи карор дар бораи рад кардан аз огози парвандаи чинояти дар мухлати се шабонаруз ба шахс, корхона, муассиса, ташкилот ё мансабдоре, ки аз он ариза ё иттилоот гирифта шудааст, равон карда мешавад.
Дар айни замон ба онхо бояд хукукхояшон ва тартиби шикоят кардан аз карор фахмонда шаванд.
Аз карор дар бораи рад кардан аз огози парвандаи чинояти дар давоми чордах шабонаруз аз лахзаи гирифтани нусхаи карор ба прокурор ва дар хусуси аз чониби прокурор рад кардан аз конеъ гардонидани шикоят бо тартиби мукаррарнамудаи Кодекси мазкур ба прокурори болои ё суд шикоят кардан мумкин аст.
Хангоми рад кардан аз огози парвандаи чинояти дар бораи чинояте, ки вобаста ба содир шудани он иттилоъ аз шахс гирифта шудааст, прокурор, муфаттиш, тахкикбаранда масъалаи огози парвандаи чиноятиро вобаста ба иттилои бардуруги шахс дида мебароянд.
Иттилооте, ки дар бораи содир намудани чиноят дар воситахои ахбори омма чоп гардида, дар рафти тафтиш тасдики худро наёфтааст, дар хамон воситаи ахбори омма дар ин бора раддия чоп карда мешавад.

Моддаи 150. Назорати прокурор чихати конуни будани огози парвандаи чинояти

Прокурор хангоми амали гардонидани назорат чихати конуни будани огози парвандаи чинояти хукук дорад:

– мухлати баррасии ариза ё иттилоотро бо тартиби пешбининамудаи кисми 5 моддаи 145 Кодекси мазкур дароз намояд;

– карори макомоти тахкик, тахкикбаранда, муфаттиш ё прокурори поёниро дар хусуси рад намудан аз огози парвандаи чинояти бекор карда, маводро барои санчиши иловаги ирсол намояд;

– карори макомоти тахкик, тахкикбаранда, муфаттиш ё прокурори поёниро дар хусуси огози парвандаи чинояти бекор кунад ва огози парвандаи чиноятиро рад намояд;

– карори макомоти тахкик, тахкикбаранда, муфаттиш ё прокурори поёниро дар хусуси рад кардан аз огози парвандаи чинояти бекор кунад ва парвандаи чиноятиро огоз намояд;

– карори макомоти тахкик, тахкикбаранда, муфаттиш ё прокурори поёниро дар хусуси огози парвандаи чинояти бекор кунад ва парвандаи чиноятиро, агар оид ба он амалхои тафтиши анчом дода шуда бошанд, катъ кунад.

ФАСЛИ VII. ТАХКИК ВА ТАФТИШИ ПЕШАКИ

БОБИ 19. ТАХКИК

Моддаи 151. Тахкики парвандахои чинояти

Тахкики парвандахои чинояти дар хусуси чиноятхои пешбинишуда дар моддахои 119, 120, 125 кисми 1, 126, 131 кисми 1, 171, 195 кисми 4, 213 кисми 1, 230, 232, 234, 235, 237 кисми 1, 238, 242 кисми 1, 243, 244 кисми 1, 252 кисми 1, 254 кисми 1, 255 кисми 1, 256, 259 кисми 1, 286 кисми 1, 294, 341, 342 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон аз тарафи макомоти тахкик анчом дода мешавад.

Моддаи 152. Фаъолияти макомоти тахкик

Фаъолияти макомоти тахкик вобаста ба амалиёташон бо парвандахое, ки доир ба онхо пешбурди тафтиши пешаки хатмист ё ин ки бо парвандахое, ки доир ба онхо пешбурди тафтиши пешаки хатми нест, фарк мекунад.

Моддаи 153. Фаъолияти макомоти тахкик дар мавриди парвандахое, ки доир ба онхо тафтиши пешаки хатмист

Дар сурати мавчуд будани аломатхои чинояте, ки доир ба он пешбурди тафтиши пешаки хатмист, макомоти тахкик хукук дорад парвандаи чиноятиро огоз намояд. Тахкикбаранда коидахои Кодекси мазкурро ба рохбари гирифта, харакатхои таъхирнопазири тафтиши ва дигар амалхои мурофиавиро барои мукаррар ва мустахкам намудани изхои чиноят мегузаронад, чунончи: азназаргузарони, ёфта гирифтан, кофтуков, хабси муросилоти почта, хабархои телеграфи ва хабархои дигаре, ки тавассути шабакахои алокаи барки ва алокаи почта интикол мешаванд, гуш кардан ва сабти гуфтугу, нишон додан барои шинохтан, шаходаткунони, дастгиркуни ва пурсиши гумонбаршуда, чабрдида ва шохидон. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)
Оид ба чинояти ошкоршуда ва огози парвандаи чинояти фавран ба прокурор хабар медихад.
Пас аз ичро намудани амалхои таъхирнопазири тафтиши, вале на дертар аз дах шабонаруз аз рузи огози парванда макомоти тахкик вазифадор аст парвандаро ба муфаттиш супорад.
Баъд аз он ки парванда ба муфаттиш супорида шуд, макомоти тахкик амалхои тафтиши ва чорабинихои оперативи-чустучуи бо супориши муфаттиш анчом дода метавонад. Дар сурати ба муфаттиш супорида шудани парвандае, ки оид ба он ошкор кардани шахси содиркунандаи чиноят муяссар нашудааст, макомоти тахкик вазифадор аст барои мукаррар намудани шахси чиноятро содиркарда чорабинихои оперативи-чустучуиро давом дода, муфаттишро аз натичахои бадастоварда хабардор кунад. (КЧТ аз 25.03.11с., №692)

Моддаи 154. Тартиби тахкики парвандахои чиноятие, ки пешбурди тафтиши пешакии онхо хатми нест

Оид ба парвандаи чиноятие, ки пешбурди тафтиши пешаки хатми нест, макомоти тахкик парвандаро огоз мекунад ва барои мукаррар намудани холатхое, ки бояд оид ба парвандаи чинояти исбот карда шаванд, хамаи чорахои пешбиникардаи Кодекси мазкурро меандешад.
Оид ба парвандаи чиноятие, ки пешбурди тафтиши пешаки хатми нест, маводи тахкик барои дар суд барраси намудани парванда асос мегардад.
Дар сурати мавчуд будани асосхои дар боби 46 Кодекси мазкур пешбинишуда макомоти тахкик пешбурди суръатнокро анчом медихад.

Моддаи 155. Мухлати пешбурди тахкик

Оид ба парвандае, ки пешбурди тафтиши пешаки хатми нест, пешбурди тахкик бояд дар мухлати на дертар аз понздах шабонаруз аз рузи огози парвандаи чинояти то рузи ба прокурор барои ба суд равон кардан ё то рузи катъ кардани пешбурди парванда тамом карда шавад.
Ба мухлати пешбурди тахкик муддате, ки дар давоми он тахкик бо асосхои пешбиникардаи Кодекси мазкур боздошта шуда буд, дохил намешавад.
Мухлати бо кисми 1 хамин модда пешбинишудаи пешбурди тахкик мумкин аст аз тарафи прокурор ё муовини у дароз карда шавад, вале на зиёдтар аз понздах шабонаруз.
Дар холатхои истиснои мухлати пешбурди тахкики парванда мумкин аст тибки коидахои мукарраркардаи моддаи 168 Кодекси мазкур дароз карда шавад.

Моддаи 156. Холатхои истисноии пешбурди хатмии тафтиши пешаки

Оид ба парвандаи чиноятие, ки доир ба он тибки коидахои мукарраркардаи Кодекси мазкур тафтиши пешаки хатми нест, ба шарте ки чиноят аз тарафи ноболиг, шахси номукаллаф ё баъди содиркунии чиноят ба бемории рухи гирифторшуда содир карда шуда бошад, хатман тафтиши пешаки гузаронида мешавад.

Моддаи 157. Анчом додан ва боздоштани тахкик

Тахкики парвандае, ки доир ба он пешбурди тафтиши пешаки хатмист, бо тартиб додани карор дар бораи ба муфаттиш равон кардани парванда анчом меёбад.
Тахкики парвандае, ки доир ба он пешбурди тафтиши пешаки хатми нест, бо тартиб додани фикри айбдоркуни ё карори катъ кардани парванда анчом меёбад.
Дар сурати мавчуд будани яке аз асосхои пешбинишудаи моддаи 234 Кодекси мазкур, макомоти тахкик парвандаро бо карори асоснок катъ намуда, нусхаи онро дар муддати як шабонаруз ба прокурор равона мекунад.
Дар сурати катъ карда шудани парванда нисбати даъватшаванда макомоти тахкик дар муддати хафт шабонаруз дар ин хусус ба комиссариати харбии нохияви (шахри) хабар медихад.
Дар мавридхои дигар фикри айбдоркуни тартиб дода, бо якчоягии хамаи маводи тахкик парвандаи чинояти ба прокурор барои тасдик пешниход карда мешавад.
Дар сурати мавчуд будани яке аз асосхои пешбиникардаи моддаи 230 Кодекси мазкур макомоти тахкик хукук дорад пешбурди парвандаеро, ки доир ба он тафтиши пешаки хатми нест, боздорад. Дар бораи боздоштани тахкик карор бароварда, нусхаи он дар муддати як шабонаруз ба прокурор равон карда мешавад.

Моддаи 158. Ваколатхои прокурор оид ба назорати пешбурди тахкик

Прокурор дар рафти назорати ичрои конунхо хангоми пешбурди тахкик хукук дорад:

– аз макомоти тахкик маводи тахкикро талаб карда гирад;

– парвандаи чинояти огоз намояд;

-парвандаи огозшударо барои пешбурди тафтиши пешаки равон кунад;

– ваколатхои дигарро, ки Кодекси мазкур мукаррар кардааст, амали гардонад.

БОБИ 20. ШАРТХОИ УМУМИИ ТАФТИШИ ПЕШАКИ

Моддаи 159. Макомоти тафтиши пешаки

Тафтишоти парвандахои чинояти мутобики тобеияти тафтишии пешбининамудаи Кодекси мазкур аз чониби муфаттишони макомоти прокуратура, корхои дохили, амнияти милли, мубориза бо коррупсия, назорати маводи нашъаовар анчом дода мешавад.
Прокурор хукук дорад хама гуна парвандахои чиноятиро мувофиќи тартиби пешбининамудаи моддањои 161, 168 ва 169 Кодекси мазкур ба пешбурди худ кабул намояд.(ЌЉТ аз 22.07.13с., №983)

Моддаи 160. Пешбурди хатмии тафтиши пешаки

Тафтиши пешакии хамаи парвандахои чинояти ба истиснои парвандахои чиноятии дар моддаи 151 Кодекси мазкур зикр шуда, хатми мебошад.
Тафтиши пешакии хамаи парвандахо оид ба чиноятхои содиркарда тавассути ноболигон ё шахсоне, ки бинобар камбудии чисмони ё рухи наметавонанд хукукашонро ба химояи худ татбик намоянд, хатми мебошад.

Моддаи 161. Тобеияти тафтиши пешакии парвандахои чинояти

Тафтиши пешакии парвандахои чинояти аз чониби макомоти дар кисми 1 моддаи 159 нишондодашуда, анчом дода мешавад.
Тафтиши пешакии парвандахо оид ба чиноятхое, ки дар моддахои 104-109, 121-124, 127-130, 1301, 131 кисмхои 2 ва 3, 132, 133, 137, 137¹, 138, 141-164, 168-170, 172-178, 183, 185-188, 190, 191, 198, 199, 207-211, 217, 220-229, 231, 233, 236, 245 кисми 1, кисми 2 бандхои «а», «б», «в», 246, 251, 257, 258, 261, 263, 274, 276, 286 кисми 2, 287-291, 295-297, 298-304, инчунин моддахои 314-317, 322, 323, агар ин кирдор хусусияти коррупсиони надошта бошад, моддахои 328-332, 338, 343-365, 368-393, 398-405 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон пешбини шудаанд, аз тарафи муфаттиши макомоти прокуратура бурда мешавад. (КЧТ аз 2.08.11с., №755; КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)
Тафтиши пешакии парвандахоро оид ба чиноятхое, ки аз тарафи судя, прокурор, муфаттиш ё шахси мансабдори макомоти корхои дохили ва гумрук, агентии мубориза бо коррупсия ва назорати маводи нашъаовар содир шудаанд, инчунин нисбат ба онхо хангоми ичрои вазифаи хизмати содир гардидаанд, ба истиснои чиноятхое, ки дар кисми 7 моддаи мазкур пешбини гардидаанд, муфаттишони макомоти прокуратура мегузаронанд. Тафтиши пешакии парвандахо оид ба чиноятхои хусусияти коррупсионидошта, ки бо тафтиши парвандахо оид ба чиноятхои дар хамин кисм ва кисми 2 моддаи мазкур пешбинигардида алокаманд мебошанд, аз тарафи муфаттишони макомоти прокуратура гузаронида мешавад. (ЌЉТ аз 22.07.13с., №983)
Тафтиши пешакии парвандахоро оид ба чиноятхое, ки аз тарафи хизматчии харби, шахси ухдадори харби, ки ба чамъомади харби даъват мешавад, инчунин аз чониби хайати гайринизомии Куввахои Мусаллахи Точикистон вобаста ба адои вазифаи хизмати ё дар худуди кисми харби содир гаштаанд, муфаттишони прокуратураи харби мегузаронанд.
Тафтиши пешакии парвандахоро оид ба чиноятхое, ки дар моддахои 179-182, 184, 189, 218, 287-290, 298-313, 335, 336, 395-397 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон пешбини шудаанд, аз тарафи муфаттишони макомоти амнияти милли гузаронида мешавад.
Тафтиши пешакии парвандахо оид ба чиноятхое, ки дар моддахои 314, 316, 319-322 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон пешбини шудаанд низ аз тарафи муфаттишони макомоти амнияти милли гузаронида мешавад, ба шарте ки онхо бо тафтиши дигар парвандахои чиноятие, ки дар тобеияти тафтишии ин макомотанд, алокаманд бошанд.
Тафтиши пешакии парвандахо оид ба чиноятхое, ки дар моддаи 245 кисми 2 банди «г», кисмхои 3 ва 4, моддахои 246, 247 кисми 2 банди «г», кисмхои 3 ва 4 ба шарте ки ин кирдорхо бо истифодаи ваколати мансаби содир шуда бошанд, моддахои 257, 258, 259, 259¹, 260, 260¹, 261, 262, 264, агар ин кирдор аз чониби рохбари корхона, муассиса ва ташкилоти дигар катъи назар аз шакли моликият содир шуда бошад, моддахои 265, 268, 269, 270, 271, моддаи 273 кисми 3 банди «в», ба шарте ин кирдорхо бо истифодаи ваколати мансаби содир шуда бошад, моддахои 274, 278, 279, 280, 287, моддаи 289 кисми 3 банди «б», агар ин кирдор бо истифодаи ваколатхои мансаби содир шуда бошад, кисми 4, агар дар гурухи муташаккил субъекти чинояти коррупсиони иштирок дошта бошад, моддаи 291 кисми 2 банди «б», моддахои 292, 293, 295, 296, 314 -317, агар ин кирдорхо хусусияти коррупсиони дошта бошанд, моддахои 318- 321, 323- 327, 338¹, 340¹, 345 кисми 3, агар ин кирдорхо бо истифодаи ваколатхои мансаби содир шуда бошанд, моддахои 348, 349, 359 кисмхои 2 ва 3, ба шарте ки ин кирдорхо аз чониби субъекти чинояти хусусияти коррупсионидошта содир шуда бошанд, моддахои 360, 363 ва 391 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон, агар ин кирдорхо хусусияти коррупсиони дошта бошанд, аз тарафи муфаттишони макомоти махсусгардонидашудаи мубориза бо коррупсия гузаронида мешавад. Тафтиши пешакии парвандахо дар хакки судяхо, прокурорхо, муфаттишон, кормандони макомоти хифзи хукук (аз чумла кормандони макомоти мубориза бо коррупсия), оид ба чиноятхое, ки дар хамин кисм пешбини шудаанд, аз тарафи муфаттишони макомоти махсусгардонидашудаи мубориза бо коррупсия гузаронида мешавад. Дар холати аз тарафи макомоти махсусгардонидашудаи мубориза бо коррупсия ошкор намудани чиноятхои дар хамин кисм пешбинигардида, ки аз чониби хизматчиёни харби, инчунин ухдадорони харбии ба чамъомади харби даъват кардашуда содир гардида бошанд, тафтиши пешакии парвандахо аз тарафи муфаттишони хамин макомот бурда мешавад. (КЧТ аз 2.08.11с., №755; аз 23.11.15 с., №1229)
Тафтиши пешакии парвандахо оид ба чиноятхои дар моддахои 143-164, 244-297- и Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон пешбинишуда, ки бо тафтиши парванда оид ба чиноятхои дар кисми 7 моддаи мазкур пешбинигардида алокаманд мебошанд, аз тарафи муфаттишони макомоти махсусгардонидашудаи мубориза бо коррупсия гузаронида мешавад.
Тафтиши пешакии парвандахо оид ба чиноятхои дар моддахои 181, 200, 201, 202, 2021, 2022, 2061, 245, 246, 251, 257, 258, 261, 263-268, 273-280, 286-291, 323-325 пешбинишудаи Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон, инчунин чиноятхое, ки дар кисмхои 2-7 моддаи мазкур дарч нагардидаанд, аз тарафи муфаттишони макомоти корхои дохили гузаронида мешавад. Тафтиши пешакии парвандахо оид ба чиноятхои дар моддахои 314, 316, 340, 346, 347, 352, 353 пешбинишудаи Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон, инчунин аз тарафи муфаттишони макомоти корхои дохили гузаронида мешавад, ба шарте ки онхо бо тафтиши парвандахои дигари чиноятие, ки дар тобеияти ин макомотанд, алокаманд бошанд.
Тафтиши пешакии парвандахо оид ба чиноятхое, ки ноболигон ё шахсоне содир кардаанд, ки бинобар иллати чисмони ё рухи хукуки худро химоя карда наметавонанд, аз тарафи муфаттишони макомоти корхои дохили гузаронида мешавад.
Оид ба парвандахои вобаста бо чиноятхое, ки моддахои 200, 201, 202, 2021, 2022, 2061 ва 289 (нисбати контрабандаи (кочоки) маводи нашъаовар, психотропи ва прекурсорхо) Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон пешбини намудааст, тафтиши пешаки инчунин аз тарафи муфаттишони Агентии назорати маводи нашъаовар гузаронида мешаванд.
Прокурор бо максади пурра, хаматарафа ва холисона анчом додани тахкик ва тафтиши пешаки сарфи назар аз тобеияти тафтиш тибки моддаи 168 Кодекси мазкур хукук дорад хар як парвандаи чиноятиро ба истиснои парвандахо оид ба чиноятхои хусусияти коррупсионидошта аз як макомоти тахкик ё тафтиш ба дигар макомоти тахкик ё тафтишот дихад ё тахти тафтиши макомоти прокуратура гирад. Агар дар рафти фаъолияти макомоти прокуратура, корхои дохили, амнияти милли ва назорати маводи нашъаовар чиноятхои хусусияти коррупсионидошта ошкор шаванд, прокурор хукук дорад оид ба тафтиши онхо гуруххои тафтишоти – оперативи таъсис дода, тафтиши пешакии парвандахои чиноятиро ба зиммаи хамин макомот супорад. (ЌЉТ аз 22.07.13с., №983)

Моддаи 162. Махалли пешбурди тафтиши пешаки

Пешбурди тафтиши пешаки дар махалле сурат мегирад, ки дар он чо чиноят содир шудааст.
Бо максади таъмини анчоми фаври, холисона ва пурра мумкин аст пешбурди тафтиши пешаки дар чои ошкор шудани чиноят, инчунин дар махалли будубоши гумонбаршуда, айбдоршаванда ё аксарияти шохидон анчом дода шавад.
Муфаттиш баъди дар тобеияти тафтишии худ набудани парвандаро муайян кардан вазифадор аст амалхои таъхирнопазири тафтиширо анчом дихад ва парвандаро барои ирсол тибки тобеият ба прокурор супорад. Масъалаи тобеияти тафтиши аз тарафи прокурори махалле, ки дар он чо тафтиш шуруъ шудааст, хал карда мешавад.
Хангоми зарурати пешбурди амалхои тафтиши дар махалли дигар муфаттиш хукук дорад онхоро шахсан гузаронад ё пешбурди ин амалхоро ба муфаттиш ё макомоти тахкики ин махал супорад. Муфаттиш хукук дорад гузаронидани чорабинихои оперативи-чустучуиро ба макомоти тахкики махалли тафтиши пешаки ё махалли пешбурди он супорад. Супориши муфаттиш бояд дар мухлати на дертар аз понздах шабонаруз ичро карда шавад. (КЧТ аз 25.03.11с., №692)

Моддаи 163. Огози пешбурди тафтиши пешаки

Пешбурди тафтиши пешаки танхо пас аз огози парвандаи чинояти ва бо тартиби мукарраркардаи Кодекси мазкур гузаронида мешавад.
Муфаттиш вазифадор аст ба тафтиши парвандаи огоз намудааш ё парвандаи ба у супурдашуда фавран шуруъ кунад. Муфаттиш дар бораи ба баррасии худ кабул кардани парванда карор мебарорад. Агар парвандаи чинояти аз чониби муфаттиш огоз ёфта, ба пешбурди худ кабул шуда бошад, дар ин бора як карор бароварда мешавад. Муфаттиш нусхаи карорро дар муддати на дертар аз 24 соат ба прокурор равон мекунад.

Моддаи 164. Мухлати пешбурди тафтиши пешаки

Пешбурди тафтиши пешакии парвандаи чинояти бояд дар мухлати на дертар аз ду мох аз рузи огози парвандаи чинояти анчом дода шавад.
Пешбурди тафтиши пешакии парвандахои чиноятие, ки тахкикбаранда мегузаронад, бояд дар мухлати як мох аз рузи огози парвандаи чинояти анчом дода шавад.
Мухлати тафтиши пешаки аз рузи огози парванда ва то рузи ба прокурор равон кардани парванда бо фикри айбдоркуни ё карор дар бораи ба суд равон кардани парвандаи чинояти барои баррасии масъалаи татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби ё то рузи баровардани карори катъи парвандаи чинояти ба хисоб гирифта мешавад.
Ба мухлати пешбурди тафтиши пешаки муддате, ки дар давоми он тафтиши пешаки тибки асосхои пешбининамудаи Кодекси мазкур боздошта шуда буд, дохил карда намешавад.
Мухлати тафтиши пешакии парвандахои чиноятии дар кисми 1 хамин модда нишондодашуда аз тарафи прокурори нохия, шахр ва прокурорхои ба онхо баробаркардашуда то шаш мох, аз тарафи Сарпрокурори харби,прокурори Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, вилоятхо, шахри Душанбе ва прокурори наклиёти Точикистон мумкин аст то як сол дароз карда шавад. Мухлати тафтиши пешакии парвандахои чинояти дар шахру нохияхои тобеи чумхури аз тарафи муовини Прокурори генералии Чумхурии Точикистон дароз карда мешавад. Мухлати минбаъдаи тафтиши пешакии парвандахои чинояти аз тарафи Прокурори генералии Чумхурии Точикистон дароз карда мешавад. (КЧТ аз 2.08.11с., №755; аз 14.03.14 с., № 1067)
Мухлати бо маводхои парвандаи чинояти шинос шудани айбдоршаванда ва химоятгари у ба мухлати тафтиши пешаки ба хисоб гирифта намешавад.

Моддаи 165. Анчоми тафтиши пешаки

Пешбурди тафтиши пешаки бо тартиб додани фикри айбдоркуни ё карор дар бораи ба суд равон кардани парвандаи чинояти барои татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби ё баровардани карори катъ кардани парвандаи чинояти анчом меёбад.

Моддаи 166. Якчоя кардани парвандахои чинояти

Бо карори прокурор, инчунин бо карори муфаттиш тахкикбаранда ё таъинот ва карори суд, судя дар як пешбурд мумкин аст парвандахо оид ба айбдоркунии чандин шахс дар содир намудани як ё якчанд чиноят дар шарики, парвандахо оид ба айбдоркунии як шахс дар содир намудани чандин чиноят, инчунин оид ба айбдоркуни дар пинхон кардани ин чиноятхо бе ваъдаи пешаки ё хабар надодан дар бораи онхо якчоя карда шаванд.
Якчоя кардани парвандахои чиноятие, ки тибки он як шахс хам айбдоршаванда ва хам чабрдида мебошад, ба гайр аз парвандахои айбдоркунии хусуси, ичозат дода намешавад.
Мухлати пешбурди парвандаи чиноятие, ки дар он якчанд парвандаи чинояти якчоя карда шудааст, аз рузи огози парвандае ба хисоб гирифта мешавад, ки аввал огоз шудааст. Ба мухлати умумии тафтишоти парвандахои якчоя кардашуда тамоми вакти вокеии таквимие, ки ба пешбурди он сарф шудааст, дохил карда мешавад.

Моддаи 167. Чудо кардани парвандахои чинояти ё мавод

Тахкикбаранда, муфаттиш ё прокурор дар чараёни пешбурди парвандаи чинояти хукук доранд дар холатхои зарури кисми онро нисбат ба шахсони зерин ба пешбурди алохида чудо кунанд:

– айбдоршавандае, ки махалли зисташ номаълум аст;

– айбдоршавандае, ки ба бемории вазнин гирифтор аст;

– айбдоршавандаи ноболиг, ки дар як парвандаи чинояти якчоя бо шахси болиг ба чавобгарии чинояти кашида шудааст.

Оид ба парвандахои бисёрлахза бо назардошти мукаррароти конун дар бораи тобеияти судии парвандаи чинояти прокурор, муфаттиш, тахкикбаранда хукук доранд хангоми нисбат ба шахси алохида ба баъзе холатхои айбдоркуни кифоя эътироф кардани далелхои чамъоваришуда барои тартиб додани фикри айбдоркуни ва ба суд фиристодани парванда доир ба хамин холатхо карор кабул намоянд. Карор дар бораи чудо кардан ва тафтиши парвандахо оид ба чиноятхои дигар (лахзахо) мутобики Кодекси мазкур кабул карда мешавад. Чудо кардани парванда ба шарте мумкин аст, ки он ба тафтиши хамачониба ва холисонаи парвандаи тахти пешбурд карордошта таъсир нарасонад.
Парвандаи чинояти оид ба чинояти шахси дигар содиркардае, ки дар чараёни тафтиши чиноят маълум гардида, ба кирдори оид ба парвандаи тафтишшаванда марбути айбдоршаванда донисташуда алокаманд нест, бояд барои пешбурди алохида чудо карда шавад. Дар чунин холатхо аз парвандаи чинояти маводе, ки барои огоз кардан ва тафтиши парвандаи чинояти дар бораи чинояти ошкоршуда зарур мебошад, чудо карда шуданаш мумкин аст.
Чудо кардани парванда ё мавод бо карори макомоти тахкик, муфаттиш ё прокурор, бо карор ё таъиноти суд анчом дода мешавад. Ба парвандаи чудокардашуда бояд номгуи маводи дар шакли асл ё нусхаи он чудокардашуда замима гардад.
Мухлати тафтиши пешакии парвандаи чудо кардашуда аз рузи кабули карори дахлдор ба хисоб гирифта мешавад, ба шарте ки парванда ба чинояти нав ё нисбат ба шахси дигар чудо карда шавад. Дар холатхои дигар мухлат аз лахзаи огози парвандаи чиноятии асоси ба хисоб гирифта мешавад.

Моддаи 167¹. Баркарор намудани парвандаи чинояти

Баркарор намудани парвандаи чиноятии нобуд ё гумшуда ва ё кисми маводи он хангоми пешбурди тафтиши пешаки ва тахкик бо карори прокурор амали карда мешавад. Дар холати нобуд ё гум шудани парвандаи чиноятй ва ё кисми маводи он дар рафти пешбурди суди баркарор намудани онхо, бо карори суд амали гардида, барои ичро ба прокурор ирсол карда мешавад.
Парвандаи чиноятии нобуд ё гумшуда аз руи нусхахои нигохдошташудаи маводи парвандаи чинояти, ки бо тартиби пешбининамудаи Кодекси мазкур далел эътироф карда мешаванд, инчунин бо рохи гузаронидани амалхои тафтиши баркарор карда мешавад.
Мухлатхои тахкик, тафтиши пешакии парвандаи чинояти ва дар хабс нигох доштани айбдоршаванда хангоми баркарор намудани парвандаи чинояти бо тартиби мукарраркардаи моддахои 112, 155 ва 164 Кодекси мазкур хисоб карда мешаванд.
Агар аз руи парвандаи чиноятии нобуд ё гумшуда хадди нихоии мухлати дар хабс нигох доштан гузашта бошад, айбдоршаванда бояд фавран озод карда шавад (КЧТ аз 15.03.16 с., №1275).

Моддаи 168. Ваколатхои прокурор оид ба назорати ичрои конунхо хангоми тахкик ва тафтиши парвандаи чинояти

Прокурор назорати ичрои конунхоро хангоми тахкик ва тафтиши парвандаи чинояти амали намуда, дар доираи салохияти худ:

– ичрои талаботи конунро хангоми кабул, бакайдгири ва баррасии ариза ва иттилоот дар хусуси чиноят назорат мекунад;

– хангоми пешбурди тахкик ва тафтиши пешаки ичрои талаботи конунро санчида, дар айни замон хукук дорад аз макомоти тафтишоти пешаки ва тахкик парвандахои чинояти, хуччатхо, мавод ва маълумоти дигарро дар хусуси чиноятхои содиршуда, чараёни тахкик ва тафтиш, гузаронидани чорабинихои оперативи-чустучуи талаб кунад; (КЧТ аз 25.03.11с., №692)

– ба тахкикбаранда, муфаттиш барои ба суд дархост пешниход намудан дар бораи татбики чораи пешгири ба тарики ба хабс гирифтан, ба хабси хонаги гирифтан, аз чумла, дар бораи тагйир додан ва бекор кардани онхо розиги дихад;

– ба тахкикбаранда ва муфаттиш барои ба суд пешниход намудани дархост оид ба хабси муросилоти почта, хабархои телеграфи ва хабархои дигаре, ки тавассути шабакахои алокаи барки ва алокаи почта интнкол мешаванд, азназаргузарони, ёфта гирифтани онхо аз муассисахои алокаи почта ё шабакахои алокаи барки, гуш кардан ва сабти гуфтугуи телефони ва дигар гуфтугухо розиги дихад; (КЧТ аз 2.08.11с., №755)

– дар пешбурди тафтиши пешаки иштирок намуда, дар холатхои зарури шахсан амали тафтиширо анчом медихад, оид ба хар як парванда дар хачми пурра тафтиши хамачонибаи пешаки мегузаронад;

– дар холатхои пешбининамудаи Кодекси мазкур карор ё амали муфаттиш ва тахкикбарандаро тасдик мекунад;

– мухлати тахкик ва тафтиши пешакиро дароз мекунад;

– аризаи оид ба радди тахкикбаранда ва муфаттиш, инчунин прокурори поёниро барраси мекунад;

– дар бораи амал ва карори тахкикбаранда ва муфаттиш, инчунин прокурори поёни шикоятхоро барраси мекунад;

– дар хусуси ичрои талаботи конун ва тафтиши парвандахои чинояти дастурхои хатти медихад;

– парвандаи чинояти огоз мекунад ё огози онро рад мекунад;

– пешбурди парвандаи чиноятиро катъ мекунад ё бозмедорад;

– оид ба катъи парвандаи чинояти аз чониби муфаттиш ё макомоти тахкик дар холатхои пешбининамудаи Кодекси мазкур розиги медихад;

– карорхои гайриконунии тахкикбаранда, макомоти тахкик, муфаттиш ва прокурори поёниро бекор мекунад;

– ба макомоти тахкик дар бораи анчом додани амали тафтиши супориш медихад;

– дар бораи гузаронидани чорабинихои оперативи-чустучуи барои ошкор кардани чиноят ва пайдо кардани шахсони чиноят содиркарда доир ба парвандахое, ки тахти пешбурди прокурор ё муфаттиш карор дорад, дастур медихад; (КЧТ аз 25.03.11с., №692)

– бо дастури худ дар хусуси пешбурди тафтиши иловаги парвандахои чиноятиро ба муфаттиш ё макомоти тахкик бармегардонад;

– парвандаро аз макомоти тахкик гирифта, ба муфаттиш месупорад;

– парвандаро бо њатман нишон додани асос тибќи тартиби пешбининаиудаи моддаи 161 Кодекси мазкур аз як муфаттиш гирифта, ба муфаттиши дигар ё аз як макомоти тафтишот ба макомоти дигари тафтишот месупорад; (КЧТ аз 22.07.13с., №983)

– тахкикбаранда ё муфаттишро, ки хангоми тафтиши парванда конунро вайрон карда бошанд, аз пешбурди минбаъдаи тафтиш дур месозад;

– фикри айбдоркуниро тасдик мекунад;

– парвандаро ба суд ирсол мекунад;

– дигар ваколатхои пешбининамудаи Кодекси мазкурро анчом медихад.

Ичрои дастурхои прокурор барои муфаттиш, макомоти тахкик ва тахкикбаранда, ки бо тартиби пешбининамудаи Кодекси мазкур дода шудаанд, хатми мебошад.

Моддаи 169. Пешбурди тафтиши пешаки аз чониби гурухи муфаттишон

Агар парвандаи чинояти мураккаб ё калонхачм бошад, тафтиши пешакиашро ба гурухи муфаттишон (гурухи тафтишот) супоридан мумкин аст ва ин холат дар карори огози парвандаи чинояти зикр мегардад ё карори алохида кабул карда мешавад. Дар ин хусус прокурор, сардори вохиди тафтишот ё рохбари макомоти махсусгардонидашудаи мубориза бо коррупсия хукук доранд, карор кабул кунанд. Дар карор бояд хамаи муфаттишоне, ки пешбурди тафтиш ба онхо супорида шудааст, аз он чумла рохбари гурух нишон дода шаванд. Гумонбаршуда, айбдоршаванда, чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхо бояд бо карори тафтиши парванда аз чониби гурухи муфаттишон шинос карда, хукуки онхо дар бораи рад намудани хар як муфаттиш аз хайати гурух фахмонда шавад. Прокурор оид ба пешбурди тафтиши пешакии парвандахои чинояти, новобаста аз тобеияти тафтишотии онхо, гуруххои тафтишоти – оперативи таъсис дода, тафтиши парвандаро ба зиммаи макомоти прокуратура, корхои дохили, амнияти милли, макоми махсусгардонидашудаи мубориза бо коррупсия ё назорати маводи нашъаовар месупорад. (КЧТ аз 22.07.13с., №983)

Моддаи 170. Ваколати рохбари гурухи тафтишот

Рохбари гурухи тафтишот парвандаи чиноятиро ба пешбурди худ кабул карда, фаъолияти гурухи тафтишотро ташкил намуда, ба амали муфаттишони дигар рохбари мекунад.
Карори якчоя ё чудо кардани парванда, огоз кардани дархост дар хусуси дароз кардани мухлати тафтиш, ба сифати чораи пешгири татбик намудани бахабсгири, хабси хонаги ва дароз кардани мухлати онхо, инчунин гарав ва муваккатан дур кардани айбдоршаванда аз вазифа, катъ кардани парвандаи чинояти дар мачмуъ ё кисман боздоштани он ё аз нав шуруъ кардани пешбурди парванда танхо аз чониби рохбари гурухи тафтишот кабул карда мешавад.
Фикри айбдоркуни ё карор дар бораи ба суд равон кардани парванда барои баррасии масъалаи татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби аз чониби рохбари гурухи тафтишот тахия мегардад.
Рохбари гурухи тафтишот хукук дорад:

– дар амали тафтишие, ки дигар муфаттишон анчом медиханд, иштирок намояд;

– шахсан тафтиш гузаронад;

– оид ба парванда карор кабул кунад.

Моддаи 171. Коидахои умумии пешбурди амали тафтиши

Муфаттиш ба тафтишот шахсони пешбиникардаи Кодекси мазкурро чалб намуда, шахсияти онхоро муайян мекунад, ба онхо хукук ва ухдадорихо, инчунин тартиби пешбурди тафтишро мефахмонад.
Пешбурди амали тафтиши ба истиснои холатхои таъхирнопазир шабона манъ аст.
Хангоми пешбурди амали тафтиши мумкин аст воситахои техники, усулхои илман асосноки ошкоркуни, бакайдгирию сабт ва ёфта гирифтани изхои чиноят ва далелхои шайъи истифода шаванд.
Хангоми пешбурди амали тафтиши татбики зуровари, тахдид ва дигар чорахои гайриконуни, хамчунин ба вучуд овардани хавф барои хаёт ва саломатии шахсони дар он ширкаткунанда мумкин нест.
Дар холатхои пешбиникардаи моддаи 35 Кодекси мазкур амали тафтиши дар асоси карори суд анчом дода мешавад.

Моддаи 172. Протоколи амали тафтиши

Протоколи амали тафтиши дар чараёни пешбурди тафтиш ё бевосита баъди анчом он тартиб дода мешавад. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)
Протоколро дасти навиштан, дар мошинка чоп кардан ё ба тарзи компютери тартиб додан мумкин аст. Барои мукаммал тахия намудани протокол мумкин аст сабтхои стенографи, сабти овоз ва видео истифода шаванд. Сабти стенографи, маводи сабти овоз ва видео якчоя бо парванда нигох дошта мешаванд.
Дар протокол инхо инъикос меёбанд:

– махал (чой) ва санаи пешбурди амали тафтиши;

– вакти огоз ва анчоми он;

– вазифа ва ному насаби шахси тартибдихандаи протокол;

– ном, номи падари хар шахсе, ки дар амали тафтиши иштирок намудааст, инчунин сурогаи у;

– амали мурофиави бо хамон тартибе, ки онхо чой доштанд;

– холатхои хангоми гузаронидани мурофиа ошкоршудаи барои парванда мухим;

– арзи шахсони дар пешбурди амали тафтиши иштирокдошта.

Агар хангоми пешбурди амали тафтиши аксбардори, сабти овоз ва видео татбик шуда бошад ё колабгири ва накшгири аз из анчом дода шуда, накшаю тарх кашида шуда бошад, пас дар протокол воситахои техникие, ки хангоми анчом додани амали дахлдори тафтиши ба кор бурда шудаанд, шарт ва тартиби татбики онхо, объектхое, ки нисбати онхо ин воситахо татбик шудаанд ва натичахои ба даст омада бояд инъикос гарданд. Дар протокол ба гайр аз он бояд сабт гардад, ки оё кабл аз татбики воситахои техники дар ин бора шахсони дар пешбурди амали тафтиши иштирокдошта огох карда шуда буданд ё не.
Протокол барои шиносои ба хамаи шахсоне, ки дар пешбурди амали тафтиши иштирок доштанд, пешниход карда мешавад. Ба онхо хукуки эродгири, ки ба протокол бояд дохил карда шавад, фахмонда мешавад. Тамоми эроду иловахо ва ислохоти ба протокол дохил кардашуда, бояд пешаки мувофика ва бо имзои ин шахсон тасдик карда шаванд.
Хар як сахифаи протокол аз чониби муфаттиш, шахси пурсидашуда, тарчумон, мутахассис, шахсони холис ва дигар шахсони иштирокчии амали тафтиши имзо карда мешавад.
Ба протокол негативхои акс, сурат, диапозитив, кассета, сабти овоз ва видео, накшаю тарх ва схема, колаб, изу пай, ки хангоми пешбурди амали тафтиши анчом дода шудааст, замима мегарданд.
Хангоми мавчуд будани асос барои эхтимоли он, ки таъмини амнияти чабрдида, намояндаи у, шохид ва аъзои оилаи онхо зарур аст, муфаттиш хукук дорад дар протоколи амали тафтиши, ки дар он чабрдида, намояндаи у ва шохид иштирок доранд, маълумотро дар бораи шахсияти онхо зикр накунад. Дар ин сурат муфаттиш вазифадор аст кароре барорад, ки дар он сабаби дар хусуси махфи нигох доштани маълумот оид ба шахсияти иштирокчии амали тафтиши кабул кардани карорро зикр намуда, намунаи имзоро, ки вай дар протоколи амали тафтиши бо иштироки у аз он истифода мебарад, сабт кунад. Карор дар лифофаи мухршуда нигох дошта мешавад, ки бо мазмуни он ба гайр аз муфаттиш, прокурори назораткунанда‚ хайати суд ё судя шинос шуда метавонанд. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)

Моддаи 173. Тасдики вокеияти даст кашидан аз имзо ё гайриимкон будани имзои протоколи амали тафтиши

Агар гумонбаршуда, айбдоршаванда, шохид ё шахси дигар имзои протоколи амали тафтиширо рад кунад, дар ин бора дар протокол сабт ва бо имзои шахсе, ки амали тафтиширо анчом додааст, тасдик карда мешавад.
Ба шахсе, ки имзогузории протоколро рад кардааст, бояд имконият фарохам овард, ки у сабаби онро шарх дихад ва шархи у ба протокол дохил карда мешавад.
Агар гумонбаршуда, айбдоршаванда, чабрдида ё шохид бо сабаби камбудии чисмони ё вазъи саломати протоколи пурсишро имзо карда натавонанд, муфаттиш шахси бегонаро даъват мекунад ва у бо розигии шахси пурсидашуда дурустии сабти нишондоди уро бо имзои худ тасдик мекунад. Ин протоколро инчунин муфаттише, ки пурсиш кардааст, имзо мегузорад. Агар бо хамин сабабхо яке аз шахсони дар кисми 1 хамин модда зикргардида протоколи амали дигари тафтиширо имзо карда натавонад, он дар протокол зикр ёфта, бо имзои муфаттиш ва шахсони холис тасдик карда мешавад.

Моддаи 174. Хатми будани фахмондан ва таъмини хукуки иштирокчиёни мурофиаи чинояти

Муфаттиш вазифадор аст ба гумонбаршуда, айбдоршаванда, инчунин чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхо, инчунин шахсони дигари иштирокчии пешбурди амали тафтиши хукуки хар кадоми онхоро фахмонда, имконияти татбики хукукхояшонро хангоми тахкики парванда таъмин намояд. Хамзамон ба онхо бояд ухдадорихояшон ва окибати ичро накардани онхо фахмонда шаванд.

Моддаи 175. Хатми будани баррасии дархост

Муфаттиш вазифадор аст, тамоми дархостхои оид ба парванда арзшударо барраси кунад. Дар айни замон у хукук надорад дархости гумонбаршуда, айбдоршаванда, химоятгари онхо, инчунин чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхоро дар хусуси пурсиши шохидон, пешбурди экспертиза ва дигар амали тафтиши рад намояд, агар холатхое, ки барои мукаррар намуданашон онхо дархост додаанд, барои парванда ахамиятнок бошанд.
Дар бораи натичахои баррасии дархост дар мухлати на бештар аз панч шабонаруз ба аризадиханда хабар дода мешавад. Хангоми пурра ё кисман рад кардани конеъгардонии дархост муфаттиш вазифадор аст бо зикри сабабхои рад карор барорад.

Моддаи 176. Чорахои парастори нисбати кудак, мухточон ва хифзи молу мулки гумонбаршуда ё айбдоршаванда

Агар дастгиршуда ё ба сифати чораи пешгири тахти хабс карордошта фарзандони ноболиги бидуни сарпараст ё гамхор, падару модари пиронсол ё дигар шахсони эхтиёчманд дошта бошанд, муфаттиш вазифадор аст онхоро барои парастори ба падару модар ё дигар шахсон супорад ё дар муассисахои барои кудакони бе парастормонда ё ичтимои (муассисахои тарбияви, табобати, хифзи ичтимоии ахоли ва муассисахои дигар) чойгир кунад.
Муфаттиш вазифадор аст барои хифзи молу мулк ва манзили гумонбаршуда ё айбдоршавандаи дастгиршуда ё ба хабс гирифташуда тибки конунгузори чорахо андешад.
Дар бораи чорахои парастори ва хифзи молу мулк гумонбаршуда ё айбдоршаванда огох карда мешаванд.

Моддаи 177. Норавоии фош кардани маълумоти тафтиши пешаки

Маълумоти тафтиши пешакиро танхо бо ичозати шахси пешбарандаи таъкиби чинояти ва ба андозае, ки у имконпазир медонад, фош кардан мумкин аст.
Дар холатхои зарури шахси пешбарандаи таъкиби чинояти муфаттиш, шохид, чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани, коршинос, мутахассис, тарчумон, шахсони холис ва шахсони дигари хангоми пешбурди амали тафтиши иштирокдоштаро дар бораи норавоии фош кардани маълумоти тафтиши пешаки бе ичозати у огох месозад. Аз шахсони зикршуда дар хусуси огох карда шуданашон оид ба чавобгарии пешбиникардаи моддаи 361 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон забонхат гирифта мешавад.

Моддаи 178. Пешниход оид ба рафъи холатхое, ки ба содир шудани чиноят ва дигар конуншиканихо мусоидат мекунанд

Муфаттиш хангоми пешбурди парванда холатхоеро, ки ба содир шудани чиноят мусоидат мекунанд, мукаррар намуда, хукук дорад ба ташкилот, муассисаи дахлдор сарфи назар аз шаклхои ташкилию хукуки ё шахси мансабдори дахлдор дар бораи андешидани чорахо барои рафъи ин холатхо ё дигар конуншиканихо пешниход равон кунад.
Пешниход бояд дар муддати як мох барраси карда, аз натичаи чорахои андешидашуда хатман ба макомоти пешниход ирсолнамуда хабар дода шавад.

Моддаи 179. Иштироки мутахассис

Муфаттиш хукук дорад барои иштирок дар пешбурди амали тафтиши мутахассисеро, ки ба натичахои парванда манфиатдор нест, чалб намояд. Талаби муфаттиш дар хусуси даъвати мутахассис барои рохбари корхона, муассиса ё ташкилоте, ки мутахассис дар он кор мекунад, хатми мебошад.
Пеш аз огози амали тафтиши муфаттиш ба шахсият ва салохиятмандии мутахассис бовари хосил намуда, муносибати уро нисбат ба гумонбаршуда, айбдоршаванда ва чабрдида муайян мекунад, ба мутахассис хукук ва ухдадорихояшро, ки моддаи 57 Кодекси мазкур пешбини кардааст, фахмонда, оид ба чавобгарии пешбиникардаи хамин модда барои рад кардан ё саркаши аз ичрои ухдадорихояш уро дар ин бора огох месозад ва дар ин хусус дар протоколи амали тафтиши зикр намуда, онро бо имзои мутахассис тасдик мекунад.

Моддаи 180. Иштироки тарчумон

Дар холатхои пешбининамудаи кисми 2 моддаи 18 Кодекси мазкур муфаттиш хангоми пурсиш ё дигар амали тафтиши вазифадор аст тарчумонро даъват кунад.
Пеш аз огози амали тафтишие, ки дар он тарчумон иштирок мекунад, муфаттиш хукук ва ухдадорихои уро, ки моддаи 59 Кодекси мазкур пешбини намудааст, фахмонда, уро оид ба чавобгарии мукаррарнамудаи хамин модда хангоми саркаши аз хозиршави ё ичрои ухдадори, инчунин дар бораи чавобгарии чинояти барои дидаю дониста нодуруст тарчума кардан огох месозад ва инро дар протоколи амали тафтиши зикр намуда, бо имзои тарчумон тасдик мекунад.

Моддаи 181. Иштироки шахсони холис

Дар холатхои пешбининамудаи Кодекси мазкур тафтиш бо иштироки на камтар аз ду шахси холис, ки барои тасдики вокеияти пешбурди амали тафтиш, чараён ва натичахои он даъват мешаванд, анчом мепазирад.
Пеш аз огози тафтиш муфаттиш ба шахсони холис максади амали тафтиши, хукук ва ухдадорихои онхоро, ки моддаи 60 Кодекси мазкур пешбини кардааст, фахмонда медихад.

БОБИ 21. АЗНАЗАРГУЗАРОНИ, ШАХОДАТКУНОНИ, ОЗМОИШИ (ЭКСПЕРИМЕНТИ) ТАФТИШИ

Моддаи 182. Асос барои пешбурди азназаргузарони

Азназаргузаронии чои ходиса, махал, бино, асбобу анчом ва хуччатхо бо максади ошкор кардани осори чиноят ва дигар объектхои модди, муайян кардани дигар холатхои барои парванда ахамиятнок анчом дода мешавад.
Дар мавридхои таъхирнопазир азназаргузаронии чои ходисаро то огози парвандаи чинояти анчом додан мумкин аст.

Моддаи 183. Тартиби пешбурди азназаргузарони

Азназаргузарони бо иштироки шахсони холис сурат мегирад. Дар холатхои истисно (дар махалхои душворгузар, хангоми мавчуд набудани воситахои дахлдори иттилоот, инчунин дар холатхое, ки азназаргузарони барои хаёт ва саломатии одамон хавфнок бошад) азназаргузарони бидуни шахсони холис анчом дода мешавад.
Муфаттиш ва тахкикбаранда хукук доранд барои иштирок дар азназаргузарони айбдоршаванда, гумонбаршуда, чабрдида, шохид, инчунин мутахассисро чалб намоянд.
Дар холатхои зарури хангоми азназаргузарони андозагири, аксбардори, сабти овоз, ба навори видео гирифтан, накшакаши ва тархрези анчом дода мешавад. Колаб ва нусхаи изхо бардошта мешаванд ва дар сурати имконпазири худи из якчоя бо асбобу анчом ё як кисми он бо истифода аз воситаю усулхои техникии ичозатдодаи конун гирифта мешавад.
Азназаргузаронии изхо ва дигар объектхои моддии ошкоршуда дар махалли пешбурди амали тафтиши анчом дода мешавад. Агар барои азназаргузарони мухлати зиёд лозим бошад ё азназаргузарони дар чойи муайяншуда нихоят душвор бошад, объектхо бояд гирифта, печонда ва мухр зада, бидуни расонидани осеб ба чойи дигари барои азназаргузарони мусоид оварда мешаванд.
Хамаи чизхои хангоми азназаргузарони ошкоргардида ва гирифташуда бояд ба шахсони холис, дигар иштирокчиёни азназаргузарони нишон дода шаванд.
Танхо объектхое гирифта мешаванд, ки ба парванда дахл доранд. Объектхои гирифташуда бастубанд ва мухр карда, бо имзои муфаттиш ва шахсони холис тасдик карда мешаванд.
Иштирокчиёни азназаргузарони хукук доранд таваччухи муфаттишро ба хамаи он чизе, ки ба акидаи онхо, метавонад ба дакик сохтани холатхои парванда мусоидат намояд, чалб кунанд.
Хангоми азназаргузаронии манзили истикомати бояд хозир будани шахси болиги маскуни он таъмин карда шавад. Дар сурати имконнопазирии хозир шудани у намояндагони ташкилоти манзилию коммунали ё маъмурияти махалли даъват карда мешаванд ва азназаргузаронии манзил бо риояи талаботи моддаи 13 Кодекси мазкур амали мегардад. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)
Азназаргузарони дар бинои корхона, ташкилот ва муассисахо бо иштироки намояндагони онхо ва макомоти худидораи махалли анчом дода мешавад.
Азназаргузарони дар бинохое, ки намояндагихои дипломати чойгир шудаанд, хамчунин дар бинохое, ки аъзои намояндагии дипломати ва оилаи онхо истикомат мекунанд, танхо бо хохиш ё ризои намояндаи дипломати ва дар хузури онхо анчом дода мешавад. Ризои намояндаи дипломати ба воситаи Вазорати корхои хоричии Чумхурии Точикистон гирифта мешавад. Хангоми азназаргузарони иштироки прокурор ва намояндаи Вазорати корхои хоричии Чумхурии Точикистон хатмист.

Моддаи 184. Азназаргузаронии часад, эксгуматсия

Муфаттиш азназаргузаронии зохирии часадро дар чойи ошкор намудани он бо иштироки шахсони холис ва коршиноси судии тибби ва агар иштироки у имконнопазир бошад бо иштироки духтури дигар анчом медихад.
Часадхои шинохтанашуда бояд хатман аксбардори ва дактилоскопия карда шаванд.
Хангоми зарурати аз чои дафн (гур) чихати азназаргузарони берун овардани часад муфаттиш карор мебарорад. Ичрои карор дар бораи аз чои дафн (гур) берун овардани часад (эксгуматсия) барои маъмурияти кабристон ва хешовандони наздики фавтида хатми мебошад.
Берун овардани часад аз чои дафн ва азназаргузаронии он бо иштироки шахсони дар кисми 1 хамин модда зикршуда сурат мегирад.

Моддаи 185. Азназаргузарони ва нигахдошти далелхои шайъи

Ашёе, ки мутобики моддаи 78 Кодекси мазкур далели шайъи ба хисоб рафта, хангоми азназаргузаронии чои ходиса ё бино ошкор шудааст, хангоми пешбурди кофтуков, ёфта гирифтан, озмоиши тафтиши ё амали дигари тафтиши гирифта шудааст ё бо талаби муфаттиш корхонахо, ташкилотхо, муассисахо ва шахрвандон пешниход кардаанд, бояд тибки коидахои моддаи 183 Кодекси мазкур аз назар гузаронида шаванд.
Дар бораи далели шайъи эътироф намудани ашё ва ба парванда замима кардани он муфаттиш карор мебарорад. Дар хамон карор бояд масъалаи ба парванда хамрох кардани далели шайъи ё ба молики он ё ба шахсони дигар ё ба ташкилот барои нигохдошт супоридани он хал карда шавад.
Агар ашё вобаста ба калонхачм будан ё дигар сабабхо ба парванда хамрох карда нашавад, он бояд аксбардори шуда, аз руи имкон мухргузори ва дар чои муайяннамудаи муфаттиш хифз гардад. Дар бораи чои нигахдошти далели шайъи дар парванда бояд маълумотномаи дахлдор мавчуд бошад.
Далели шайъии зуд нобудшаванда, ба шарте ки онро ба моликаш баргардонидан имконнопазир бошад, ба муассисаи дахлдор барои тибки таъинот истифода бурдан супурда мешавад. Хангоми мавчуд будани асос ба ивази он ба молик хамон гуна чизи дорои хамон гуна сифат баргардонида ва ё арзиши он пардохт мешавад.
Дар холатхои бо асосхои пешбининамудаи сархатхои якум ва дуюми кисми 1 моддаи 230 Кодекси мазкур боздошта шудани тафтиши пешакии парвандахои чинояти вобаста ба маълумоти гайриконунии воситахои нашъадор ва моддахои психотропи ба микдори калон ё махсусан калон, дар асоси карори муфаттиш ва бо розигии прокурор, бо иштироки хатмии мутахассис ва шахсони холис бо татбики сабти видео ва аксбардори аз хачми умумии далелхои шайъи барои хамрох намудан ба парвандаи чинояти намунахо мутаносибан ба андозаи на камтар аз хадди ибтидоии микдори калон ё махсусан калони воситахои нашъадор ва моддахои психотропи, ки дар замимаи 1 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон пешбини шудаанд, чудо карда гирифта мешаванд. Кисми бокимондаи воситахои нашъадор ва моддахои психотропи тибки конунгузории Чумхурии Точикистон ва тартиби мукаррарнамудаи Хукумати Чумхурии Точикистон нобуд карда мешавад. (КЧТ аз 1.08.12с., № 878)
Хангоми катъ кардани парвандаи чинояти дар мархилаи тафтиш масъалаи далелхои шайъи тибки коидахои кисми 3 моддаи 78 Кодекси мазкур хал карда мешавад.

Моддаи 186. Шаходаткунони

Барои дар бадани инсон ошкор кардани нишонахои махсус, осори чиноят, захмхои чисмони, муайян кардани холати масти ё дигар хусусият ва аломатхое, ки барои парванда мухиманд, ба шарте ки он муоина кардан (экспертиза)-ро такозо накунад, мумкин аст, шаходаткунонии гумонбаршуда, айбдоршаванда, чабрдида ё шохид ба чо оварда шавад. Дар бораи гузаронидани шаходаткунони муфаттиш карор мебарорад.
Карори гузаронидани шаходаткунони барои гумонбаршуда ва айбдоршаванда хатмист.
Шаходаткунони аз чониби муфаттиш бо иштироки шахсони холис, дар мавридхои зарури бошад, бо иштироки духтур ба чо оварда мешавад. Дар холатхое, ки ин амали тафтиши бо барахна кардани шахси муоинашаванда алокаманд бошад, муоина бо иштироки шахсони холиси хамчинс анчом дода мешавад.
Муфаттиш хангоми муоинаи шахси чинси дигар иштирок намекунад, ба шарте ки он бо барахна кардани шахс алокаманд бошад. Дар ин сурат муоина аз чониби духтур бо иштироки шахсони хамчинси холис анчом дода мешавад.

Моддаи 187. Протоколи азназаргузарони ва шаходаткунони

Муфаттиш дар бораи азназаргузарони ва шаходаткунони бо риояи талаботи моддахои 172 ва 173 Кодекси мазкур протокол тартиб медихад.
Дар протокол хамаи амалхои муфаттиш, дар баробари он тамоми объектхои хангоми азназаргузарони ва шаходаткунони ошкоргардида бо хамон пайдархамие, ки азназаргузарони ва шаходаткунони сурат гирифта буд ва дар хамон шакле, ки объекти ошкоргардида дар лахзаи азназаргузарони ва шаходаткунони мушохида шудааст, дарч мегардад. Дар протокол хамаи объектхои хангоми азназаргузарони ва шаходаткунони гирифташуда номбар ва дарч карда мешаванд.
Дар протокол ба гайр аз он бояд чунин нуктахо зикр карда шаванд:

– дар кадом вакт, дар чи хел хаво, дар чи хел рушнои азназаргузарони ва шаходаткунони сурат гирифт;

– кадом воситахои техники татбик шуд ва натичахои он чи гуна аст;

– кихо ба азназаргузарони ва ё шаходаткунони чалб шуданд ва мохияти иштироки онхо аз чи иборат аст;

– кадом объектхо мухр зада шудаанд ва бо кадом мухр;

– часад ё ашёхое, ки барои парванда ахамиятноканд, пас аз шаходаткунони ба кучо равона карда шудаанд.

Моддаи 188. Озмоиши (эксперименти) тафтиши

Бо максади озмоиш ва аник намудани маълумоте, ки барои парванда ахамиятноканд, муфаттиш хукук дорад бо рохи аз нав такрор намудани амалиёт, вазъ ё холатхои дигари ходисаи муайян кардан ва анчом додани амали зарурии тачрибави озмоиши (эксперименти) тафтиширо анчом дихад. Дар айни замон имконияти дарки ягон далел, анчом додани харакати муайян, фарорасии ягон вокеа санчида шуда, инчунин пайдархамии ходисаи рухдода ва тарики ба вучуд омадани изхо санчида мешавад. Озмоиши тафтиши ба шарте ичозат дода мешавад, ки он ба саломатии иштирокчиёнаш хавфнок набошад.
Хангоми озмоиши тафтиши бояд шахсони холис иштирок дошта бошанд. Дар сурати зарурат барои иштирок дар озмоиши тафтиши мумкин аст гумонбаршуда, айбдоршаванда, чабрдида, шохид, инчунин мутахассис, коршинос, шахсоне, ки амалиёти тачрибавиро анчом медиханд, чалб карда шаванд. Ба иштирокчиёни озмоиши тафтиши максад ва тартиби гузаронидани он фахмонда мешавад.
Дар холатхои зарури, хангоми озмоиши тафтиши андозагири, аксбардори, сабти овоз ва видео анчом дода, накшахо ва тарххо тахия карда мешаванд.

Моддаи 189. Протоколи озмоиши тафтиши

Дар хусуси гузаронидани озмоиши тафтиши муфаттиш бо риояи талаботи моддахои 172-173 Кодекси мазкур протокол тартиб медихад.
Дар протокол шароит, чараён ва натичахои озмоиши тафтиши муфассал инъикос гардида, инхо зикр мешаванд:

– бо кадом максад‚ кай ва дар кучо ва дар кадом шароит озмоиш гузаронида шуд;

– айнан такрор кардани вазъият ва холати ходиса дар чи мушаххас аён гардид;

– кадом харакатхои тачрибави, бо кадом пайдархами, аз чониби ки ва чанд маротиба анчом дода шуд;

– натичахои ба даст омада чи гунаанд.

БОБИ 22. КОФТУКОВ, ЁФТА ГИРИФТАН, ХАБСИ МУРОСИЛОТИ ПОЧТА_, ХАБАРХОИ ТЕЛЕГРАФИ ВА ХАБАРХОИ ДИГАРЕ, КИ ТАВАССУТИ ШАБАКАХОИ АЛОКАИ БАРКИ ВА АЛОКАИ ПОЧТА ИНТИКОЛ МЕШАВАНД_, ГУШ КАРДАН ВА САБТИ ГУФТУГУИ ТЕЛЕФОНИ

Моддаи 190. Асосхо барои гузаронидани кофтуков

Барои кофтуков мавчуд будани маълумоти кофи дар бораи тахмини он ки дар ягон бино ё ягон чой ё дар ягон шахс мумкин аст олоти чиноят, ашёхо, хуччатхо ё чизхои арзишманди барои парванда ахамиятнок мавчуд бошад, асос мегардад.
Кофтуков инчунин мумкин аст бо максади ошкор намудани шахси чустучушаванда ва часад гузаронида шавад.

Моддаи 191. Асосхо барои дарёфт кардан

Хангоми зарурати дарёфти ашёхо ё хуччатхои муайян, ки барои парванда ахамият доранд, ба шарте ки дар кучо ва дар дасти ки будани онхо маълум бошад, кофтуков ва дарёфти онхо гузаронида мешавад.

Моддаи 192. Тартиби анчом додани кофтуков ва дарёфт кардан

Кофтуков ва дарёфт кардан бо карори асоснок аз чониби тахкикбаранда, муфаттиш ё прокурор бо ичозати суд, судя гузаронида мешавад.
Кофтуков ва дарёфти хуччатхои дорои сирри давлати ё дигар сирри конунан хифзшуда бояд аз чониби суд, судя ичозат дода шавад.
Дар холатхои истисно, хангоми мавчуд будани хавфи вокеи, ки объекти чустучушаванда ва ё дарёфташаванда аз сабаби сари вакт ошкор накардан гум ё вайрон карда мешавад ё ба максадхои чинояти истифода мегардад ё шахси чустучушаванда пинхон мешавад, мумкин аст бе ичозати суд, судя кофтуков гузаронида дар ин бора дар давоми 24 соат ба суд маълумоти хатти пешниход карда мешавад.
Пеш аз огози кофтуков тахкикбаранда, муфаттиш ё прокурор шахсони манфиатдорро бо карори гузаронидани кофтуков шинос мекунанд.
Кофтуков ва ёфта гирифтан бо иштироки шахсони холис ва дар холатхои зарури бо иштироки мутахассис ва тарчумон сурат мегирад.
То огози кофтуков‚ ёфта гирифтан тахкикбаранда, муфаттиш бояд карорро ба прокурор дар хусуси аз тарафи прокурор ба суд пешниход намудани дархост ирсол намоянд.
Тахкикбаранда, муфаттиш ба кофтуков шуруъ намуда, пешниход мекунанд, ки ашё ва хуччатхои барои парванда ахамиятнок ихтиёран супурда шаванд. Агар онхо ихтиёран супурда шаванд ва хавфи нихон кардани ашё ва хуччатхои гирифташаванда аз байн равад, кофтукови минбаъда катъ карда мешавад.
Хангоми кофтуков мумкин аст кулфи бино ва анбори махкам, ба шарте ки сохиби он аз ихтиёран кушодан саркаши кунад, мачбуран кушода мешавад. Бе зарурат ба вайрон кардани кулфи дар ва дигар ашё ичозат дода намешавад.
Хангоми дарёфт кардани ашё ва хуччатхои чустучушаванда тахкикбаранда, муфаттиш онхоро мачбури меситонанд.
Кофтуков ва дарёфт кардан дар манзили истикомати, бинои корхонаю ташкилот ва муассиса бо иштироки шахсони дар кисмхои 8 ва 9 моддаи 183 Кодекси мазкур зикргардида анчом дода мешавад.
Кофтуков ва дарёфт кардан дар биное, ки намояндагони дипломати ишгол кардаанд, инчунин дар манзиле, ки онхо бо оилаашон зиндаги доранд, бо риояи талаботи муайяннамудаи кисми 10 моддаи 183 Кодекси мазкур анчом дода мешавад.
Тахкикбаранда ва муфаттиш вазифадоранд барои фош накардани маълумоти дахлдори хаёти шахсии онхое, ки дар ин бино зиндаги мекунанд ва ё шахсони дигари хангоми кофтуков ва дарёфт кардан ошкоршуда чорахо андешад.
Тахкикбаранда, муфаттиш хукук доранд ба шахсоне, ки дар бино ё махалли кофтуков ё дарёфт карда гирифтан хузур доранд, инчунин ба шахсоне, ки ба ин бино ё махал меоянд, то охири кофтуков ё дарёфт кардан тарк намудани онро, инчунин байни хам ё бо дигар шахсон мусохиб шудани онхоро манъ кунанд.
Тахкикбаранда, муфаттиш хангоми кофтуков ё дарёфт кардан бояд катъиян бо гирифтани ашё ва хуччатхое, ки ба парванда муносибат дорад, махдуд шаванд. Ашё ва хуччатхое, ки барои муомилот манъ шудааст, сарфи назар аз алокаманди бо парванда бояд гирифта шаванд.
Хамаи ашё ва хуччатхои гирифташуда бояд ба шахсони холис ва дигар иштирокчиён нишон дода, хангоми зарурат дар чои кофтуков ё ёфта гирифтан бастубанд ва мухр карда, бо имзои муфаттиш ва шахсони холис тасдик карда шаванд.

Моддаи 193. Кофтукови шахси

Хангоми мавчуд будани асосхои пешбининамудаи моддаи 190 ва бо риояи талаботи кисмхои 5 ва 7 моддаи 192 Кодекси мазкур прокурор, тахкикбаранда, муфаттиш хукук доранд бо максади ошкор ва гирифтани ашё ва хуччатхо, ки шояд дар бадан, либос ё асбобу анчоми шахс мавчуд аст, кофтукови шахсиро анчом диханд.
Хангоми дастгир намудани шахс ё ба хабс гирифтан, инчунин хангоми будани асосхои кофи, бо тахмини он ки шахси дар бино ё дигар чой хузурдошта, ки дар он чо кофтуков сурат мегирад, хуччатхо ё ашёи барои парванда ахамиятнокро пинхон намудааст, кофтукови шахсиро бе карори махсус анчом додан мумкин аст.
Кофтукови шахси танхо аз чониби шахси бо кофтуковшаванда хамчинс ва бо иштироки шахсони холис ва мутахассисони хамчинс анчом дода мешавад.

Моддаи 194. Протоколи кофтуков ва дарёфт кардан

Шахсе, ки кофтуков ё дарёфт карданро анчом медихад, бо риояи талаботи моддахои 172, 173 ва 192 Кодекси мазкур протокол тартиб медихад.
Дар протокол бояд зикр гардад, ки дар кучо, дар кадом холат ашё ва хуччатхо ошкор гардиданд, онхо ихтиёри дода ё мачбури гирифта шудаанд. Шумора, андоза, вазн, аломатхои инфироди ва хаддалимкон бо арзиши хамаи ашёхои гирифташуда бояд дар протокол дакик нишон дода шавад.
Агар хангоми кофтуков ё дарёфт кардан барои несту нобуд ё пинхон кардани ашё ё хуччатхои гирифташаванда кушише шуда бошад, ин холат ва чорахои пешгирии он бояд дар протокол инъикос ёбанд.
Нусхаи протоколи кофтуков ва дарёфт кардан бо гирифтани забонхат ба шахсе, ки кофтуков шудааст ё аъзои болиги оилаи у ва дар сурати хозир набудани онхо ба намояндаи ташкилоти истифодаи манзил ё макомоти худидоракунии махалли супурда мешавад. Агар кофтуков ё дарёфт кардан дар корхона, муассиса ё ташкилот сурат гирифта бошад, нусхаи протокол бо гирифтани забонхат ба намояндагони онхо супурда мешавад.

Моддаи 195. Хабси муросилоти почта, хабархои телеграфи ва хабархои дигаре. ки тавассути шабакахои алокаи баркй ва алокаи почта интикол мешаванд, азназаргузарони ва дарёфт карда гирифтани онхо

Хангоми мавчуд будани асосхо барои тахмини он, ки мактуб, телеграмма, радиограмма, баста, фириста ва дигар муросилоти почта, хабархои телеграфи ва хабархои дигаре, ки тавассути шабакахои алокаи баркй ва алокаи почта интикол мешаванд дорои маълумот, хуччат ё ашёи барои парванда ахамиятнок мебошанд, онхоро тахти хабс карор додан мумкин аст. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)
Хабси муросилоти почта, хабархои телеграфи ва хабархои дигаре, ки тавассути шабакахои алокаи баркй ва алокаи почта интикол мешаванд, азназаргузарони ва дарёфт карда гирифтани онхо танхо бо ичозати суд, судя анчом дода мешавад. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)
Тахкикбаранда. муфаттиш хангоми зарурати хабси муросилоти почта, хабархои телеграфи ва хабархои дигаре, ки тавассути шабакахои алокаи барки ва алокаи почта интикол мешаванд, азназаргузарони ва дарёфт карда гирифтани онхо карори асоснок бароварда, инхоро зикр менамояд:

– насаб, ном ва номи падари шахсе, ки муросилоти почта, хабархои телеграфй ва хабархои дигари тавассути шабакахои алокаи барки ва алокаи почта интиколшавандаи он бояд хабс карда шаванд;

– сурогаи аники ин шахс;

– асосхо барои ба хабсгири ва ёфта гирифтани муросилот;

– навъхои муросилоти почта, хабархои телеграфи ва хабархои дигари тавассути шабакахои алокаи барки ва алокаи почта интиколшавандае, ки онхо бояд ба хабс гирифта шаванд;

– мухлате, ки дар чараёни он бахабсгири бояд амал кунад;

– номи муассисаи алока, ки ба зиммаи он ухдадории боздошти муросилоти почта, хабархои телеграфи ва хабархои дигаре. ки тавассути шабакахои алокаи баркй ва алокаи почта интикол мешаванд гузошта шудааст.

Баррасии дархости муфаттиш дар хусуси боздошт кардани муросилоти почтаю телеграф, азназаргузарони ва ёфта гирифтани онро суд, судя тибки коидахои моддаи 192 Кодекси мазкур анчом медихад. Дар сурати ба боздошти муросилоти почта, хабархои телеграфи ва хабархои дигаре. ки тавассути шабакахои алокаи баркй ва алокаи почта интикол мешаванд ичозат додани суд, судя‚ муфаттиш карорро ба муассисаи дахлдори алока фиристода, ба он пешниход мекунад, ки муросилоти почта, хабархои телеграфи ва хабархои дигаре. ки тавассути шабакахои алокаи баркй ва алокаи почта интикол мешаванд боздорад ва фавран дар ин бора муфаттишро огох намояд.
Муфаттиш азназаргузарони, ёфта гирифтан ва нусхабардории муросилоти боздошташудаи почта, хабархои телеграфи ва хабархои дигаре. ки тавассути шабакахои алокаи баркй ва алокаи почта интикол мешаванд дар муассисаи алока бо иштироки холисон аз хисоби кормандони ин муассиса мегузаронад. Муфаттиш дар холатхои зарури барои иштирок дар азназаргузарони ва ёфта гирифтани муросилоти почта, хабархои телеграфи ва хабархои дигаре. ки тавассути шабакахои алокаи баркй ва алокаи почта интикол мешаванд хукук дорад мутахассиси дахлдор, инчунин тарчумонро даъват намояд. Барои хар як азназаргузаронии муросилоти почта, хабархои телеграфи ва хабархои дигаре. ки тавассути шабакахои алокаи баркй ва алокаи почта интикол мешаванд протокол тартиб дихад ва зикр намояд, ки муросилоти почта, хабархои телеграфи ва хабархои дигаре. ки тавассути шабакахои алокаи баркй ва алокаи почта интикол мешаванд аз чониби ки ва чи гуна аз назар гузаронида, нусхабардори шудааст ва ба унвони ки равона карда ё боздошта шудааст.
Хабси муросилоти почта, хабархои телеграфи ва хабархои дигаре. ки тавассути шабакахои алокаи баркй ва алокаи почта интикол мешаванд хангоми аз байн рафтани зарурат, вале дар хар холат на дертар аз катъи парванда ё ба суд фиристодани он бекор карда мешавад. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)

Моддаи 196. Гуш ва сабт кардани гуфтугу

Оид ба парвандаи чинояти дар бораи чиноятхои вазнин ва махсусан вазнин, ба шарти мавчуд будани асосхои кофи барои тахмини он ки гуфтугуи телефонии гумонбаршуда, айбдоршаванда ва дигар шахсон ё гуфтугу бо дигар воситахои алока, ки дорои маълумот дар бораи чиноят шуда метавонанд ё дорои маълумоти барои парванда ахамиятнок мебошанд, бо тартиби мукаррарнамудаи моддаи 192 Кодекси мазкур ва ичозати суд, судя гуш ва сабт кардани ин гуфтугуро анчом додан мумкин аст.
Хангоми мавчуд будани тахдиди истифодаи зуровари, тамаъкори ва дигар амали чинояти нисбат ба чабрдида, шохид ё аъзои оилаи онхо, тибки аризаи хаттии онхо ё хангоми мавчуд набудани чунин ариза тибки дархости муфаттиш бо ичозати суд, судя мумкин аст гуфтугуе, ки тавассути телефони онхо ё ба воситахои дигари алока сурат мегирад ва сабти он анчом дода шавад.
Дар бораи зарурати гуш ва сабт кардани гуфтугу муфаттиш карори асоснок мебарорад, ки дар он инхо зикр мегарданд:

– парвандаи чинояти ва асосхое, ки тибки онхо ин амали тафтиши сурат мегирад;

– ному насаби шахсе, ки гуфтугуи онхо гуш карда мешавад;

– дар тули кадом мухлат гуш ва сабт кардани гуфтугу гузаронида мешавад;

– муассисае, ки ба зиммааш воситахои техникии гушкуни ва сабти гуфтугу вогузошта шудааст.

Муфаттиш карорро ба суд, судя ирсол намуда, дар сурати ичозат додани суд, судя онро барои ичро ба муассисаи дахлдор равон мекунад.
Гуш ва сабт кардани гуфтугу ба мухлати на бештар аз шаш мох муайян мешавад. Хангоми дар оянда зарур набудани ин чора, вале дар хама холат на дертар аз катъи парванда ва ё ба суд равон кардани он ин амал бекор карда мешавад.
Муфаттиш дар тули тамоми мухлати мукарраршуда хукук дорад, дар хар вакту замон фонограммаро барои азназаргузарони ва шунидани он талаб карда гирад. Фонограмма ба муфаттиш дар шакли мухршуда бо мактуб равон карда мешавад, ки дар он бояд вакти огоз ва хатми сабти гуфтугу ва таснифи зарурии техникии воситахои татбикшуда инъикос гардад.
Азназаргузарони ва шунидани фонограмма аз чониби муфаттиш бо иштироки шахсони холис ва хангоми зарурат мутахассис, сурат гирифта, дар ин бора протокол тартиб дода, дар он хамон кисми фонограмма, ки ба парванда дахл дорад, айнан оварда мешавад. Фонограмма ба парванда замима мегардад ва дар айни замон кисмате, ки ба парванда алокаманд нест, пас аз эътибори конуни пайдо кардани хукм ё катъи парванда нобуд карда мешавад.

БОБИ 23. ПУРСИШ, РУБАРУКУНИ, ШИНОХТАН ВА САНЧИШИ НИШОНДОД ДАР ЧОИ ХОДИСА

Моддаи 197. Чои пурсиш

Пурсиш дар чои тафтиши пешаки анчом дода мешавад. Муфаттиш, агар зарур шуморад, метавонад шахсро дар чои будубош пурсиш намояд.

Моддаи 198. Тартиби даъват ба пурсиш

Шохид, чабрдида, хамчунин гумонбаршуда, айбдоршавандае, ки дар озоди мебошанд, барои пурсиш тавассути даъватнома даъват карда шуда, дар он ба хайси ки, ба назди ки, ба кадом сурога, вакти хозир шудан, окибатхои бе сабабхои узрнок хозир нашудан кайд карда мешавад.
Даъватнома ба шахси даъватшаванда супорида шуда, имзои у гирифта мешавад. Дар сурати набудани даъватшаванда даъватнома барои ба у расонидан ба яке аз аъзои болиги оила супорида шуда, имзои у гирифта мешавад. Хангоми набудани онхо даъватнома ба ташкилоти истифодаи манзил ё макомоти худидоракунии махалли ва ё маъмурияти чои кор супорида мешавад, ки онхо вазифадоранд, онро ба шахси даъватшуда супоранд. Даъватшавандаро бо воситахои дигари алока низ даъват кардан мумкин аст.
Шахсони дар кисми 1 хамин модда зикршуда вазифадоранд, ки мувофики даъват ба пурсиш хозир шаванд. Дар холати бе сабабхои узрнок хозир нашудан дар хакки онхо метавонанд чорахои мачбуркунии мурофиави, ки дар моддаи 113 Кодекси мазкур пешбини шудаанд, татбик карда шаванд.
Шахсоне, ки дар хабс нигох дошта мешаванд ба пурсиш тавассути маъмурияти хабсхона даъват карда мешаванд.
Шахсе, ки ба синни шонздах нарасидааст, хамрохи падару модар ё дигар намояндагони конунии у ба хайси шохид ё чабрдида даъват карда мешавад. Тартиби дигари даъват кардани ноболиг танхо дар сурате, ки холатхои парванда такозо мекунанд, имконпазир аст.

Моддаи 199. Коидахои умумии пурсиш

Пеш аз пурсиш муфаттиш бояд маълумотро оид ба шахсияти пурсишшаванда муайян намояд. Пурсишшаванда бо забони модари ё забони дигаре, ки медонад, нишондод медихад.
Ба шахсе, ки ба пурсиш даъват шудааст, хабар дода мешавад, ки у ба хайси ки, аз руи кадом парвандаи чинояти пурсиш мешавад, хукуку ухдадорихои у, ки дар Кодекси мазкур пешбини шудаанд, фахмонида, дар ин бобат дар протокол кайд карда мешавад. Шахсоне, ки ба пурсиш ба хайси шохид ё чабрдида даъват шудаанд, дар бораи чавобгарии чинояти барои рад кардан ё саркаши намудан аз додани нишондод, хамчунин барои дидаю дониста додани нишондоди бардуруг огох карда мешаванд.
Пурсиш аз он огоз мегардад, ки пурсишшаванда холатхои ба у маълумбудаи парвандаро баён кунад. Агар пурсишшаванда дар бораи холатхое сухан гуяд, ки бо парванда хеч робитае надорад, у бояд огох карда шавад.
Баъди ба охир расидани накли озод ба пурсишшаванда саволхое додан мумкин аст, ки максад аз онхо сахех ва пурра гардонидани нишондод бошад. Додани саволхои рахнамункунанда манъ аст.
Агар нишондод бо маълумоти раками ё маълумоти дигар вобаста бошад, ки дар хотир нигох доштани онхо мушкил аст, пурсишшаванда хукук дорад аз хуччатхо ва сабтхое, ки бо ташаббуси муфаттиш ва бо ризои ё бо хохиши пурсишшаванда метавонанд ба парванда дохил карда шаванд, истифода барад.
Дар чараёни пурсиш муфаттиш метавонад ба пурсишшаванда далелхои шайъи ва хуччатхоро нишон дихад ва баъди ба охир расидани накли озод нишондодеро, ки дар маводи парвандаи чинояти мавчуданд, бихонад, сабти овоз ва видео ё маводи наворбардоришударо намоиш дихад ва шархи онхоро пурсад.
Пурсиши бефосила аз 4 соат ва давомнокии он дар як руз аз 8 соат зиёд шуда наметавонад.

Моддаи 200. Протоколи пурсиш

Чараён ва натичаи пурсиш дар протоколи бо риояи талаботи моддахои 172 ва 173 Кодекси мазкур тартиб дода, инъикос карда мешаванд. Нишондод аз забони шахси аввал ва аз руи имкон айнан сабт карда мешавад. Саволхо ва чавобхои онхо бо хамон тартибе, ки дар чараёни пурсиш сурат гирифтааст, сабт мегарданд. Дар протокол хамчунин бояд саволхои шахсоне, ки дар пурсиш иштирок кардаанд, саволхое, ки аз тарафи муфаттиш дур карда шудаанд ё саволхое, ки пурсишшаванда ба онхо чавоб доданро рад намудааст, бо зикри далелхои дур ё рад кардан инъикос меёбанд.
Нишон додани далели шайъи ва хуччат, хондани протокол ва намоиши сабти овоз, видео ва наворбардории амалхои тафтиши, хамчунин нишондоде, ки вобаста ба он аз тарафи пурсишшаванда дода шудаанд, бояд хатман дар протокол инъикос ёбанд.
Пурсишшаванда дар чараёни тафтиш метавонад тарх, накша, расм, диаграмма тайёр кунад, ки онхо ба протокол хамрох карда, дар ин бобат дар протокол кайд карда мешавад.
Баъди ба охир расидани накли озод пурсишшаванда хукук дорад нишондодашро бо дасти худ нависад. Баъди бо дасти худ навиштани нишондод ва имзо гузоштани пурсишшаванда муфаттиш метавонад саволхои пурракунанда ва дакиккунанда дихад.
Баъди ба охир расидани пурсиш протокол барои хондан ба пурсишшаванда пешниход мешавад ё бо хохиши у хонда мешавад. Талаби пурсишшаванда дар бораи ба протокол дохил намудани иловахо ва тасхехот бояд хатман ичро карда шавад.
Пурсишшаванда далели шинос шудан бо нишондод ва дурустии сабти онхоро бо имзои худ дар охири протокол тасдик менамояд. Хар сахифаи протокол аз тарафи пурсишшаванда имзо карда мешавад.
Агар дар пурсиш тарчумон иштирок карда бошад, у низ хар як сахифа ва протоколро дар мачмуъ имзо мекунад. Тарчумон ба тарчумаи нишондоди бо дасти худ навиштаи пурсишшаванда имзо мегузорад.
Хамаи шахсоне, ки дар пурсиш иштирок карданд, дар протокол имзо мегузоранд.

Моддаи 201. Истифодаи сабти овоз ва видео хангоми пурсиш

Бо карори муфаттиш хангоми пурсиши гумонбаршуда, айбдоршаванда, шохид ё чабрдида сабти овоз ва видео истифода шуда метавонад. Сабти овоз ва видео метавонад хамчунин бо хохиши гумонбаршуда, айбдоршаванда, шохид ё чабрдида истифода гардад.
Муфаттиш дар бораи сабти овоз ва видео карор кабул мекунад ва дар ин бобат ба пурсишшаванда то огози пурсиш хабар медихад.
Сабти овоз ва видео маълумотеро, ки дар кисмхои 3 ва 4 моддаи 172 Кодекси мазкур зикр шудаанд, бояд тамоми чараёни пурсишро инъикос намояд. Сабти овоз ва видеои як кисми пурсиш, хамчунин такрори маълумоте, ки дар чараёни хамон пурсиш дода шудаанд, махсус барои сабти нишондод мумкин нест.
Баъди ба охир расидани пурсиш сабти овоз ва видео ба пурсишшаванда пурра шунавонида ва нишон дода мешавад. Баъди ба охир расидани намоиш ё шунидани сабт аз пурсишшаванда пурсида мешавад, ки оё у гуфтахои худро пурра ё аник карда метавонад ва оё у дурустии сабтро тасдик мекунад. Иловахои пурсишшаванда ба нишондодхои сабти овоз ва видео, хамчунин ба фонограмма ва видеограммахо дохил карда мешаванд. Сабти овоз ва видео бо изхороти пурсишшаванда, ки дурустии онро тасдик мекунад, ба охир мерасад.
Нишондоди дар чараёни пурсиш бо истифодаи сабти овоз ва видео гирифташуда мутобики коидахои Кодекси мазкур ба протокол дохил карда мешаванд. Дар протоколи пурсиш хамчунин инхо зикр мегардад:

– кайди татбики сабти овоз ва видео ва огох кардани пурсишшаванда дар ин бобат;

– маълумот оид ба воситахои техники ва шароити сабти овоз ва видео;

– изхори пурсишшаванда доир ба татбики сабти овоз ва видео нисбати у;

– тасдики дурустии протокол, сабти овоз ва видео аз тарафи пурсишшаванда ва муфаттиш.

Фонограмма ва видеограмма хамрохи парванда нигох дошта, баъди ба охир расидани тафтиши пешаки мухр карда мешаванд.

Моддаи 202. Тартиби пурсиши шохид ва чабрдида

Шохид ва чабрдидае, ки аз руи як парванда даъват шудаанд, дар алохидаги ва дар набудани дигар шохид ва чабрдида пурсиш карда мешаванд. Муфаттиш чора меандешад, ки шохидон ва чабрдидагони як парванда бо хамдигар гуфтугу карда натавонанд. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)
Пеш аз пурсиш муфаттиш ба шахсияти шохид ё чабрдида бовари хосил карда, муносибати онхоро бо айбдоршаванда ё гумонбаршуда муайян менамояд, ба онхо хукук ва ухдадорихои мурофиавиро мефахмонад, доир ба чавобгарии чинояти барои рад кардан аз додани нишондод ва дидаю дониста додани нишондоди бардуруг онхоро огох мекунад. Зимнан муфаттиш вазифадор аст фахмонад, ки шохид ё чабрдида хукук дорад аз додани нишондоде, ки худи онхо ё хешованди наздики онхоро барои содир намудани чиноят айбдор мекунад, рад намояд. Шохид ё чабрдидае, ки аз ин хукук истифода набурдааст, доир ба чавобгарии чинояти барои дидаю дониста додани нишондоди бардуруг огох карда мешавад. Дар бобати ба шохид ё чабрдида фахмонидани хукук ва ухдадорихои онхо огохи доир ба чавобгарии чинояти барои рад кардан ё саркаши намудан аз додани нишондод, хамчунин дидаю дониста додани нишондоди бардуруг дар протокол кайд намуда, бо имзои шахси пурсишшаванда тасдик карда мешавад.
Пурсиши шохид ва чабрдида мувофики коидахои пешбининамудаи моддаи 199 Кодекси мазкур сурат мегирад.

Моддаи 203. Хусусияти пурсиши шохид ё чабрдидаи ноболиг

Хангоми пурсиши шохид ё чабрдидаи ба синни шонздах нарасида, инчунин шохид ё чабрдидаи ноболиге, ки бинобар холати чисмони ва рухии худ имконияти мустакилона химоя кардани хукук ва манфиатхои конунии худро надорад, иштироки омузгор ва (ё) равоншинос хатми мебошад. Омузгор ё равоншинос хангоми пурсиши шохид ва чабрдидаи синнаш аз шонздах боло бо салохдиди прокурор, муфаттиш ва ё бо дархости химоятгар иштирок мекунад. Хангоми пурсиши шохид ё чабрдидаи ноболиг иштироки намояндагони конунии он хатмист.
Шохид ва чабрдидаи синнашон ба шонздах нарасида, инчунин шохид ё чабрдидаи ноболиге, ки бинобар холати чисмони ва рухии худ имконияти мустакилона химоя кардани хукук ва манфиатхои конунии худро надорад, доир ба чавобгари барои надодани нишондод ва дидаю дониста додани нишондоди бардуруг огох карда намешаванд. Хангоми ба чунин шохидон ва чабрдидагони ноболиг фахмонидани хукук ва ухдадорихои мурофиавии онхо таъкид карда мешавад, ки танхо хакикатро гуянд. Ба шохидон ва чабрдидагони ноболиг хукуки надодани нишондоде, ки худи онхо ва хешовандони наздики онхоро ба содир кардани чиноят айбдор мекунанд, фахмонида мешавад. Дар бораи фахмонидани хукуку ухдадорихо дар протокол кайд гузошта, он бо имзои шохид ё чабрдидаи ноболиг, намояндаи конунии у, омузгор ва ё равоншинос тасдик карда мешавад.
Омузгор ва ё равоншинос хукук доранд бо ичозати муфаттиш ба шохид ё чабрдидаи ноболиг саволхо диханд ва баъди ба охир расидани пурсиш бо протоколи пурсиш шинос шаванд ва доир ба дурусти ва пуррагии сабтхои он мулохизахояшонро пешниход намоянд. Ин хукукро муфаттиш пеш аз пурсиши шохид ва чабрдидаи ноболиг ба омузгор ё равоншинос мефахмонад. Дар ин хусус дар протоколи пурсиш сабт карда мешавад.

Ба шахсони дар кисми 1 хамин модда зикршуда, ки хангоми пурсиши шохид ё чабрдидаи ноболиг иштирок кардаанд, хукуки пешниходи мулохизоти ба протокол воридшаванда оид ба вайрон гардидани хукуку манфиатхои пурсишшавандагон, додани саволхо бо ичозати муфаттиш фахмонида мешавад. Муфаттиш метавонад саволро рад намояд, вале бояд онро ба протокол ворид намуда, сабаби радкуниро зикр кунад. (КЧТ аз 15.03.16 с., №1275)

Моддаи 204. Рубарукуни

Муфаттиш хукук дорад, ки ду шахси каблан пурсишшударо, агар дар нишондоди онхо мухолифати чидди вучуд дошта бошад, рубару кунад.
Пеш аз огози рубарукуни муфаттиш ба иштирокчиёни ин амал хукук ва ухдадорихояшон, хамчунин тартиби ба чо овардани ин амали тафтиширо мефахмонад. Агар рубарукуни бо иштироки шохид ва чабрдида гузаронида шавад, онхо дар бораи чавобгарии чинояти барои саркаши намудан аз додани нишондод ва дидаю дониста додани нишондоди бардуруг огох карда мешаванд ва дар ин бобат дар протокол кайд карда мешавад.
Муфаттиш аз шахсоне, ки дар байни онхо рубарукуни сурат мегирад, мепурсад, ки оё онхо хамдигарро медонанд ё не ва ба хамдигар чи гуна муносибат доранд. Ба иштирокчиён бо навбат пешниход карда мешавад, ки оид ба муайян кардани холатхои рубарукуни нишондод диханд. Баъди додани нишондод муфаттиш метавонад ба хар кадоме аз пурсишшавандагон савол дихад. Шахсоне, ки бо хамдигар рубару карда мешаванд, метавонанд бо ичозати муфаттиш ба якдигар саволхо диханд. Дар ин бобат дар протокол кайд карда мешавад.
Хангоми рубарукуни муфаттиш хукук дорад, ки далелхои шайъи ва хуччатхои ба парванда дохил кардашударо нишон дихад.
Хонда додани нишондоди иштирокчиёни рубарукуни, ки дар протоколхои пурсишхои пешина мавчуданд, хамчунин шунавонидан ва намоиш додани сабти овози ва видеоии нишондоди мазкур танхо баъди аз тарафи онхо дода шудани нишондод дар вакти рубарукуни ва сабти онхо дар протокол мумкин аст.
Дар протоколи рубарукуни нишондоди шахсони пурсишшаванда бо хамон навбат сабт карда мешаванд, ки онхо нишондод додаанд. Хар як иштирокчии рубарукуни нишондоди худ ва хар як сахифаи протоколро дар алохидаги имзо мегузорад.
Агар мукаррар карда шуда бошад, ки рубарукунии айбдоршаванда бо чабрдида ва шохид метавонад ба шохид ва чабрдида зарар расонад ё онхоро тарсонад, рубарукуни бояд истисно карда шавад.

Моддаи 205. Нишон додан барои шинохтан

Муфаттиш метавонад шахс ё ашёро барои шинохтан ба шохид, чабрдида, гумонбаршуда ё айбдоршаванда нишон дихад. Барои шинохтан часадро низ нишон додан мумкин аст.
Шиносшавандагон каблан дар бораи холатхое, ки онхо шахс ё ашёи дахлдорро дидаанд, оид ба нишонахо ва мушаххасоте, ки аз руи онхо метавонанд шахс ё ашёро шиносанд, пурсида мешаванд.

Моддаи 206. Тартиби нишон додан барои шинохтан

Шахс барои шинохтан якчоя бо шахсони дигаре, ки аз руи имкон зохиран ба у монанд бошанд, нишон дода мешавад. Теъдоди умумии шахсоне, ки барои шинохтан нишон дода мешаванд, набояд аз се нафар кам бошад. Ин коида дар мавриди шинохтани часад татбик намегардад.
Пеш аз нишон додан барои шинохтан ба шахси шинохташаванда пешниход карда мешавад, ки дар байни нишондодашавандагон хар чоеро, ки хоста бошад, ишгол намояд ва дар ин бобат дар протокол кайд карда мешавад.
Хангоми гайриимкон будани нишондихии шахс барои шинохтан, ин амал метавонад аз руи акси у, ки якчоя бо аксхои шахсони аз руи имкон зохиран ба у монанд, бо теъдоди на кам аз се акс анчом дода мешавад.
Ашё якчоя бо ашёи якхела бо теъдоди на камтар аз се ашё барои шинохтан пешниход карда мешавад.
Агар шиносанда шохид ё чабрдида бошад, у пеш аз шинохтан дар бораи чавобгари барои рад кардан ё саркаши кардан аз додани нишондод ва дидаю дониста додани нишондоди бардуруг огох карда мешавад, ки дар ин бобат дар протокол кайд карда мешавад.
Ба шиносанда пешниход карда мешавад, ки шахс ё ашёи дар нишондоди худ зикркардаашро нишон дихад. Додани саволхои рахнамункунанда мумкин нест.
Агар шиносанда яке аз шахсон ё ашёи ба у нишондодашударо шиносад, аз у пурсида мешавад, ки аз руи кадом нишонахо ё мушаххасот он шахс ё ашёро шинохтааст.
Нишон додан барои шинохтан дар хузури шахсони холис гузаронида мешавад.
Бо максади таъмини амнияти шиносанда нишон додани шахс барои шинохтан метавонад дар шароите доир гардад, ки шинохташаванда шиносандаро дида натавонад. Дар чунин холатхо шахсони холис бояд дар чойи карордоштаи шиносанда карор дошта бошанд. Ба шахсони холис ва шиносанда бояд имкон фарохам оварда шавад, ки шахсони шинохташавандаро дида тавонанд.
Дар бораи нишон додан барои шинохтан бо риояи талаботи моддахои 172, 187 Кодекси мазкур протокол тартиб дода мешавад. Дар протокол шароит, чараён, натичахои шинохтан зикр ва аз руи имкон шарххои шиносанда айнан баён карда мешаванд. Агар пешниходи шахсе, ки барои шинохтан нишон дода шудааст, дар шароите анчом дода шуда бошад, ки шинохташаванда имкони дидани шиносандаро надошт, ин чихат хам дар протокол зикр карда мешавад.

Моддаи 207. Санчиши нишондод дар чои ходиса

Нишондоди гумонбаршуда, айбдоршаванда, чабрдида ва шохид мумкин аст дар чое, ки ба ходисаи тафтишшаванда вобаста аст, барои мукаррар намудани маълумоти нави вокеи, нишон додани хатти сайр ва чойхое, ки амали тафтишшаванда содир карда шудааст, хамчунин барои муайян намудани эътимоднокии онхо бо рохи мукоиса бо вазъи ходиса тафтиш ё аник карда шаванд.
Санчиши нишондод дар чои ходиса метавонад аз инхо иборат бошад:

– шахси нишондоддода дар чои ходиса, вазъ ва холатхои ходисаи тафтишшавандаро баркарор мекунад;

– ашё, хуччатхо ва нишонахоеро, ки барои парванда ахамият доранд, кофта меёбад ва нишон медихад;

– амалхои муайянро намоиш медихад;

– нишон медихад, ки дар вокеаи тахкикшаванда ин ё он ашё кадом накшро ичро кардааст;

– ба тагйири вазъи чои ходиса таваччух зохир менамояд;

– нишондоди пешинаи худро мушаххас ва аник месозад.

Ба ин амалхо ягон дахолати беруна ва саволхои рахнамункунанда додан мумкин нест.
Санчиши нишондод дар чои ходиса дар хузури шахсони холис ва дар мавриди зарури бо иштироки мутахассис гузаронида мешавад.
Дар чои ходиса дар як вакт санчидани нишондоди якчанд шахс мумкин нест.
Баъди аник кардани нишондод ва нишон додани амалхо ба шахсе, ки нишондодаш санчида мешавад, саволхои марбут ба амалхои тафтиши додан мумкин аст.
Дар холатхои зарури хангоми гузаронидани санчиши нишондод дар чои ходиса андозагирию аксбардори‚ сабти овоз, сабти видео анчом дода, накшахо ва тарххо тартиб дода мешаванд.
Доир ба гузаронидани санчиши нишондод дар чои ходиса бо риояи талаботи моддахои 172, 187 Кодекси мазкур протокол тартиб дода мешавад. Дар протокол шароит, чараён ва натичахои санчиши нишондод дар чои ходиса муфассал инъикос карда мешаванд.

БОБИ 24. ЭКСПЕРТИЗА

Моддаи 208. Тартиби таъини экпертиза

Муфаттиш таъини экспертизаро зарур шуморида, дар ин бора карор кабул мекунад ва дар он маълумотхои зеринро зикр менамояд:

– асосхои таъини экспертиза;

– ному насаби коршинос ё муассисае, ки экспертиза бояд дар он чой гузаронида шавад;

– саволхое, ки дар назди коршинос гузошта шудаанд;

– маводе, ки ба коршинос пешниход мешавад.

Ичрои карори муфаттиш доир ба таъини экспертиза барои шахсон ё муассисахое, ки карор ба онхо равон карда шудааст ва ба салохияти онхо дохил мешавад, хатмист.
Экспертиза аз тарафи мутахассисони муассисахои эксперти, муассисахои дигари давлати ва гайридавлати, ташкилоту корхонахо ё шахсони вокиф, ки муфаттиш таъин кардааст, гузаронида мешавад.
Иваз кардани экспертиза бо тахкикоте, ки берун аз тарзи мурофиавии мукаррарнамудаи конун сурат мегирад, мумкин нест. Хулосахои нозироти идорави, актхои ревизия, машваратхои мутахассисон зарурати гузаронидани экспертизаро истисно намекунанд.
То фиристодани карор ба муассисаи экспертизаи суди муфаттиш вазифадор аст, ки бо он гумонбаршуда, айбдоршаванда, чабрдида, хамчунин шохидеро, ки тахти экспертиза карор мегирад, шинос намояд ва ба онхо хукуки дар моддаи 210 Кодекси мазкур мукарраршударо фахмонад. Дар ин бобат протокол тартиб дода, аз тарафи муфаттиш ва шахсе, ки бо карор шинос карда шудааст, имзо карда мешавад.
Карор дар бораи таъини экспертизаи равонпизишкии суди ва хулосаи коршиносон ба шахсоне, ки вазъи рухиашон дарки онро гайриимкон мегардонад, эълон карда намешавад.

Моддаи 209. Таъини хатмии экспертиза

Агар аз руи парванда мукаррар кардани холатхои зерин зарур бошад, таъин ва гузаронидани экспертиза хатмист:

– сабаби марг;

– хусусият ва дарачаи вазнинии зарари чисмони;

– синну соли гумонбаршуда, айбдоршаванда, чабрдида, ба шарте, ки ин барои парванда ахамият дошта бошад ва хуччатхо доир ба синну сол вучуд надошта ё шубхаовар бошанд;

– холати рухи ё чисмонии гумонбаршуда, айбдоршаванда, вакте ки дар масъалаи мукаллафи ё кобилияти онхо дар бобати химояи мустакилонаи хукук ва манфиатхои конунии худ дар мурофиаи чинояти шубха ба миён меояд;

– холати рухи ва чисмонии чабрдида, шохид дар холатхое, ки кобилияти онхо дар бораи дуруст дарк кардани холатхои барои парванда ахамиятдошта ва додани нишондод доир ба онхо тахти шубха карор мегирад.

Моддаи 210. Хукуки гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда, чабрдида хангоми таъин ва гузаронидани экспертиза

Хангоми таъин кардан ва гузаронидани экспертиза гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшаванда ва чабрдида хукук доранд:

– бо карори таъин намудани экспертиза шинос шаванд;

– ба коршинос раддия изхор намоянд;

– дар бораи дур кардани муассисаи эксперти аз гузаронидани экспертиза дар сурати мукаррар гардидани холатхое, ки ба окибати парванда манфиатдор набудани рохбари муассисаи эксперти – чои кори шахси салохиятдорро тахти шубха карор медиханд, дархост пешниход намоянд;

– хохиш намоянд, ки шахсони аз тарафи онхо зикршуда ё мутахассисони муассисахои мушаххаси судии эксперти ба хайси коршиносон чалб карда шаванд;

– саволхои иловаги пешниход намоянд;

– дар вакти гузаронидани экспертиза хузур дошта бошанд ва ба коршинос саволхо диханд, шарху тафсир кунанд;

– бо хулосаи коршинос ё хабари имконнопазирии додани хулоса шинос шаванд.

Экспертизаи чабрдидагон ва шохидон танхо бо ризои ихтиёрии онхо, ки ба шакли хатти дода мешавад, сурат мегирад. Агар ин шахсон ба синни шонздах нарасида бошанд ё суд онхоро номукаллаф эътироф карда бошад, ризои хаттиро барои гузаронидани экспертиза намояндагони конунии онхо медиханд.
Дар сурати конеъ кардани дархосте, ки шахсони дар кисмхои 1 ва 2 хамин модда зикршуда додаанд, муфаттиш карори худро оид ба таъини экспертиза мутобикан тагйир медихад ё пурра месозад. Дар бораи рад карда шудани дархост муфаттиш карор кабул мекунад, ки он ба шахси дархостдода эълон карда, имзои у гирифта мешавад.

Моддаи 211. Гузаронидани экспертиза дар муассисаи эксперти

Хангоми гузаронидани экспертиза дар муассисаи эксперти муфаттиш карори худ ва маводи заруриро ба ин муассиса ирсол менамояд.
Рохбари муассисаи эксперти вазифадор аст:

– гузаронидани экспертизаро ба як ё якчанд коршинос супорида, дар ин бора ба муфаттиш хабар дихад;

– ба коршиносон хукук ва ухдадорихои онхоро, ки дар моддаи 58 Кодекси мазкур пешбини шудаанд, фахмонад, оид ба чавобгарии чинояти барои дидаю дониста хулосаи бардуруг додан огох кунад ва дар ин бобат аз онхо забонхат гирад, ки он якчоя бо хулосаи эксперт ба муфаттиш равон карда мешаванд.

Моддаи 212. Гузаронидани экспертиза берун аз муассисаи эксперти

Агар экспертиза берун аз муассисаи эксперти гузаронида шавад, муфаттиш пеш аз баровардани карор оид ба таъини экспертиза бояд ба шахсияти фарде, ки экспертизаро ба у супориданист, ба салохиятнокии у итминон хосил намуда, муносибати уро бо айбдоршаванда, гумонбаршуда, чабрдида ва бо шахсе, ки тахти экспертиза карор гирифтааст, муайян намояд ва санчад, ки оё асосхо барои дур кардани коршинос мавчуданд ё не.
Муфаттиш баъди аник кардани маълумоти зарури дар бораи таъини экспертиза карор мебарорад, онро ба коршинос месупорад, ба у хукук ва ухдадорихои дар моддаи 58 Кодекси мазкур пешбинишударо мефахмонад ва аз чавобгарии чинояти барои дидаю дониста додани хулосаи бардуруг огох мекунад. Доир ба ичрои амалхои мазкур муфаттиш дар карори таъин кардани экспертиза кайд мегузорад ва он бо имзои коршинос тасдик карда мешавад.

Моддаи 213. Экспертизаи комиссиони

Экспертизаи комиссиони дар холатхои зарурати анчом додани тахкикоти мураккаби эксперти ва аз тарафи якчанд нафар коршиноси дорои як ихтисос (касб) гузаронида мешавад.
Хангоми гузаронидани экспертизаи комиссиони коршиносон натичахои хосилшударо якчоя тахлил мекунанд ва баъди ба як акида омадан хулосаи ягона (ё акт дар бораи имконнопазирии пешниходи хулоса) тартиб медиханд ва имзо мекунанд.
Дар сурати мавчуд будани ихтилофи назар дар байни коршиносон хар кадоми онхо ё як кисми онхо хулосаи алохида пешниход мекунанд ва ё коршиносе, ки нуктаи назари у аз хулосахои аксарият фарк дорад, акидаи худро дар хулоса алохида инъикос мекунад.

Моддаи 214. Экспертизаи комплекси

Экспертизаи комплекси дар холатхое таъин карда мешавад, ки барои тахкикот маълумоти сохахои гуногуни дониш зарур бошад. Он аз тарафи коршиносони дорои ихтисосхои гуногун дар доираи салохиятнокии онхо гузаронида мешавад.
Дар хулосаи экспертизаи комплекси бояд зикр гардад, ки хар як коршинос кадом тахкикотро ба кадом хачм анчом дод ва ба чи хулоса омадааст.
Хар як коршинос хамон кисми хулосаро имзо мекунад, ки дар он тахкикоти у инъикос ёфтааст.
Хулоса (хулосахо)-и умумиро коршиносоне мебароранд ки дар баходихии натичаи хосилшуда салохият доранд. Агар далелхои аз чониби яке аз коршиносон (коршиносони алохида) мукарраркардашуда асоси хулосаи нихоии комиссия ё як кисми он бошад, он бояд дар хулоса зикр шавад. Дар сурати ихтилофи назар байни коршиносон натичаи тахкикот мувофики талаботи кисми 3 моддаи 213 Кодекси мазкур ба расмият дароварда мешавад.
Агар экспертиза ба муассисаи эксперти супорида шуда бошад, ташкили тахкики комплекси ба зиммаи рохбари он муассиса гузошта мешавад.

Моддаи 215. Гирифтани намунахо барои тахкикоти мукоисави

Муфаттиш хукук дорад, ки барои тахкикоти мукоисави аз гумонбаршуда ё айбдоршаванда, инчунин чабрдида ва шохид намунахои дастнавис ё дигар намунахо гирад.
Хангоми гирифтани намунахо барои тахкикоти мукоисави набояд усулхое татбик гарданд, ки ба хаёт ва саломатии инсон хатарнок бошанд ё шараф ва номуси уро паст зананд.
Муфаттиш доир ба гирифтани намунахо барои тахкикоти мукоисавии шахсони зинда карор мебарорад. Гирифтани намунахо бо иштироки шахсони холис ва дар мавридхои зарури бо иштироки мутахассисон гузаронида мешавад. Дар ин бора бо риояи талаботи моддахои 172, 183 Кодекси мазкур протокол тартиб дода мешавад.
Агар гирифтани намунахо кисми тахкикоти эксперти бошад, ин амалро коршинос ба чо меоварад. Дар ин холат коршинос маълумотро доир ба ин амал дар хулосаи худ инъикос мекунад.

Моддаи 216. Барои гузаронидани экспертиза дар муассисаи тибби чойгир кардан

Агар хангоми таъин кардан ё гузаронидани экспертизаи тиббии суди ё равонпизишкии суди зарурати муоинаи статсионари ба миён ояд, гумонбаршуда ё айбдоршавандаро дар муассисаи давлатии тибби чойгир кардан мумкин аст, ки ин холат дар карори таъини экспертиза зикр карда мешавад.
Агар зарурати экспертиза ва дар муассисаи тибби чойгир кардани судшаванда хангоми мачлиси суд ба миён ояд, суд, судя дар ин бобат бо дархости тарафхо ё бо ташаббуси худ оид ба ин масъала таъинот ё карор мебарорад.
Хангоми дар муассисаи тибби барои гузаронидани экспертизаи статсионарии равонпизишкии суди чойгир кардани гумонбаршуда мухлате, ки дар давоми он ба у бояд айб эълон карда шавад, то гирифтани хулосаи комиссияи духтурони равоншинос оид ба холати рухии гумонбаршуда боздошта мешавад.

Моддаи 217. Мазмуни хулосаи коршинос

Баъди гузаронидани тахкик аз руи натичахои он коршинос ё коршиносон аз номи худ хулосае тартиб медиханд, ки дар он бояд маълумоти зерин зикр гардад:

– экспертиза кай, дар кучо гузаронида шудааст;

– аз тарафи ки (насаб, ном, номи падар, тахсилот, ихтисос, собикаи кор, дарачаю унвони илми, вазифаи ишголкарда) (КЧТ аз 23.07.2016 с., №1332);

– дар кадом асос экспертиза гузаронида шудааст;

– кайди бо имзои коршинос тасдикшуда доир ба он ки у дар бобати чавобгарии чинояти барои рад кардан ё саркаши намудан аз додани хулоса ё дидаю дониста хулосаи бардуруг додан огох карда шудааст;

– хангоми гузаронидани экспертиза ки иштирок дошт;

– коршинос чи гуна маводро истифода намудааст ва кадом тахкикотро гузаронидааст;

– саволхои дар назди коршинос гузошташуда ва чавобхои асосноки у.

Хулоса дар шакли хатти пешниход ва аз тарафи коршинос (коршиносон) имзо карда мешавад. Ба хулосаи коршинос бояд далелхои шайъии баъди тахкик бокимонда, намунахое, ки бо рохи тачриба гирифта, барои мукоиса истифода бурда мешаванд, хамчунин аксхо, тархрезахо, накшахо, чадвалхо ва маводи дигари иловагие, ки хулосахои коршиносро тасдик мекунанд, замима карда шаванд. Замимаи хулоса низ аз тарафи коршинос имзо карда мешавад.
Агар коршинос итминон хосил намояд, ки масъалахои гузошташуда аз доираи донишхои махсуси у берун мебароянд ё маводи ба у пешниходшуда барои пешниход кардани хулоса корношоям ё нокифоя аст ва пурра кардани он номумкин мебошад ё ин ки сатхи илм ва амалияи эксперти барои чавоб додан ба масъалахои гузошташуда имконият намедиханд, вай хабари асоснок кардашударо дар бораи гайриимкон будани пешниходи хулоса тартиб медихад ва онро ба макомот ё шахси экспертизаро таъиннамуда ирсол менамояд.

Моддаи 218. Пурсиши коршинос

Муфаттиш хукук дорад, ки коршиносро барои шарх додани хулосаи пешниходкардааш пурсиш намояд. Коршинос метавонад чавобхояшро бо дасти худ нависад. Протоколи пурсиши коршинос бо риояи коидахои дар моддахои 172 Кодекси мазкур пешбинигардида тартиб дода мешавад.
Пурсиши коршинос то аз тарафи у пешниход шудани хулоса мумкин нест.

Моддаи 219. Ба гумонбаршуда, айбдоршаванда ва чабрдида пешниход кардани хулосаи экспертиза

Хулосаи коршинос ё хабари у дар бораи имконнопазирии пешниходи хулоса, хамчунин протоколи пурсиши коршинос то анчоми тафтиши пешаки ба гумонбаршуда, айбдоршаванда, чабрдида, хамчунин ба шохиде, ки тахти экспертиза карор гирифта буд, пешниход карда мешавад ва онхо хукук доранд, ки шарху мулохизаи худро пешниход кунанд ва акидаи худро оид ба хулосаи коршинос изхор намоянд. Дар сурати конеъ гардонида шудан ё рад шудани чунин дархост муфаттиш карори дахлдор бароварда, ба шахсе, ки дархост додаст, бо гирифтани забонхат эълон мекунад. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)
Дар бораи шинос кардан бо хулосаи коршинос ва протоколи пурсиш протоколе тартиб дода мешавад, ки дар он хабар ё эътирози баёншуда инъикос карда мешавад.
Коидахои хамин модда дар холатхое низ татбик мегарданд, ки экспертиза то чалб намудани шахс хамчун айбдоршаванда, гумонбаршуда ё чабрдида эътироф шудани у гузаронида шуда бошад.

Моддаи 220. Экспертизаи иловаги ва такрори

Хангоми нофахмо ё нопурра будани хулоса, инчунин ба миён омадани масъалахои нав нисбати холатхои каблан тахкикшуда, мумкин аст экспертизаи иловаги таъин карда, ичрои он ба хамон коршинос ё коршиноси дигар супурда шавад.
Дар холати беасос будани хулосаи коршинос ё ба миён омадани шубха оид ба дурустии он экспертизаи такрори таъин намудан мумкин аст, ки гузаронидани он ба коршинос ё коршиносони дигар супурда мешавад.
Экспертизаи иловаги ё такрори бо риояи талаботи боби мазкур таъин ва гузаронида мешавад.

БОБИ 25. ЭЪЛОН КАРДАНИ АЙБ ВА ПУРСИШИ АЙБДОРШАВАНДА

Моддаи 221. Ба чавобгари кашидан ба сифати айбдоршаванда

Хангоми мавчуд будани далелхои кофи прокурор, муфаттиш ва тахкикбаранда дар бораи ба чавобгари кашидани шахс ба сифати айбдоршаванда дар содир намудани чиноят ва ба у эълон кардани айб карори асоснок мебароранд.
Прокурор , муфаттиш, тахкикбаранда, айбдоршавандаро аз рузи эълон кардани айб огох намуда, хамзамон хукуки уро дар бораи даъвати химоятгар ё ба муфаттиш пешниход кардани дархост оид ба таъмини иштироки химоятгар мефахмонанд.
Оид ба парвандае, ки мутобики кисмхои 1 ва 2 моддаи 51 Кодекси мазкур иштироки химоятгар хатмист, муфаттиш барои таъмини иштироки у чорахо меандешад, ба шарте, ки химоятгар аз чониби худи айбдоршаванда, намояндаи конунии у ё бо супориши у аз чониби шахсони дигар даъват нагардида бошад.

Моддаи 222. Карор дар бораи ба чавобгари кашидан ба сифати айбдоршаванда

Дар карори ба чавобгари кашидан ба сифати айбдоршаванда маълумотхои зерин бояд нишон дода шаванд:

– вакт ва махалли тартиб додани он;

– аз чониби ки тартиб дода шудани он;

– ном, номи падари шахсе, ки ба сифати айбдоршаванда ба чавобгари кашида мешавад;

– руз, мох, сол ва махалли таваллуди у;

– баёни чинояте, ки тибки он шахс айбдор дониста мешавад;

– нишон додани вакт, махалли содир шудани чиноят;

– холатхои дигаре, ки бояд мутобики моддаи 85 Кодекси мазкур исбот карда шаванд;

– Кодекси чинояти (модда, кисм, банд), ки барои хамин чиноят чавобгари пешбини кардааст.

Карор бояд масъалаи ба сифати айбдоршаванда ба чавобгари кашидани шахсро оид ба парвандаи тахти тафтиш карордошта дар бар гирад.
Хангоми айбдор намудани шахс дар содир намудани якчанд чиноят, ки дар банду кисмхои мухталифи моддахои Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон пешбини шудаанд‚ дар карори ба чавобгари кашидани у ба сифати айбдоршаванда бояд зикр гардад, ки кадом амалхои мушаххас, мутобики хар як банд ва кисми моддаи Кодекси чинояти ба айбдоршаванда банду баст карда мешаванд.

Моддаи 223. Тартиби даъвати айбдоршаванда

Айбдоршаванда барои пурсиш ба назди прокурор, муфаттиш ва тахкикбаранда бо тартиби зерин даъват карда мешавад:

-айбдоршавандае, ки дар озоди мебошад, бо огохинома, даъватнома, телефонограмма ё телеграмма;

– айбдоршавандае, ки дар хабс аст, тавассути маъмурияти тавкифгоххои муваккати ва тафтишоти.

Дар даъватнома маълумотхои зерин нишон дода мешаванд:

– насаб, ном, номи падар ва шахси даъватшаванда;

– махал, макомот, вакти хозиршави ва ба назди ки даъват шудан;

– окибати хозир нашудан.

Даъватнома бо гирифтани имзои айбдоршаванда ба у супорида мешавад ва дар холати хозир набудан ба аъзои болиги оилаи у ё намояндаи маъмурияти чои кор, чои тахсил ё намояндаи макомоти худидоракунии махалли барои супоридан ба айбдоршаванда дода мешавад.

Моддаи 224. Хатми будани хозир шудани айбдоршаванда

Айбдоршавандаи дар озоди буда вазифадор аст, ки дар мухлати муайяншуда бо даъвати муфаттиш хозир шавад.
Сабабхои узрноки бо даъвати муфаттиш хозир нашудани айбдоршаванда инхо эътироф карда мешаванд:

– бемори, ки хозир шудани айбдоршавандаро номумкин месозад;

– фавтидани хешовандони наздик;

– офатхои табии;

– нагирифтани даъватнома;

– холатхои дигаре, ки дар мухлати муайян хозир шудани айбдоршавандаро номумкин месозад.

Айбдоршаванда бояд муфаттиш, тахкикбарандаро аз сабаби дар мухлати таъингардида хозир нашуданаш огох кунад.

Моддаи 225. Эълон кардани айб

Айб на дертар аз ду шабонаруз аз лахзаи баровардани карор дар бораи ба сифати айбдоршаванда ба чавобгари кашидани шахс дар хузури химоятгар эълон карда мешавад, ба шарте, ки у дар парвандаи чинояти иштирок дошта бошад ё иштироки химоятгар мутобики Кодекси мазкур хатми бошад ё дар ин бора айбдоршаванда дархост карда бошад (КЧТ аз 23.07.16 с., №1333).
Айб ба айбдоршаванда дар рузи мачбуран оварда шуданаш эълон карда мешавад. Зимнан, дар сурате ки иштироки химоятгар тибки Кодекси мазкур хатми бошад, муфаттиш бояд барои иштирок намудани химоятгар хангоми пешниходи айб хамаи чорахоро андешад (КЧТ аз 23.07.16 с., №1333).
Муфаттиш баъди ба шахсияти айбдоршаванда ва супоришнома (ордер)-и химоятгар оид ба пешбурди химоя итминон пайдо кардан ба айбдоршаванда ва химоятгари у карори ба сифати айбдоршаванда ба чавобгари кашиданро пешниход мекунад.
Муфаттиш вазифадор аст ба айбдоршаванда мохияти айби пешниходшударо фахмонад.
Ичрои амалхои дар кисмхои 3 ва 4 хамин модда нишондодашуда бо имзои айбдоршаванда, химоятгар ва муфаттиш дар карори ба сифати айбдоршаванда ба чавобгари кашидан бо сабти санад ва соати пешниходи айб тасдик карда мешавад.
Дар холати карорро имзо накардани айбдоршаванда муфаттиш ва химоятгар, ба шарте, ки у хангоми эълони айб иштирок дошта бошад, дар карори ба сифати айбдоршаванда ба чавобгари кашидан ва дар хусуси ба у эълон карда шудани матни карор имзои тасдиккунанда мегузоранд.
Ба айбдоршаванда нусхаи карори ба сифати айбдоршаванда ба чавобгари кашидани шахс супурда мешавад.
Нусхаи карор ба прокурор фиристода мешавад.

Моддаи 226. Дар тафтиши пешаки фахмонда додани хукукхои айбдоршаванда

Муфаттиш айбдоршавандаро бо карори ба сифати айбдоршаванда ба чавобгари кашиданаш шинос намуда, вазифадор аст, ба у хукукхояшро, ки моддаи 47 Кодекси мазкур муайян кардааст, фахмонда, дар ин бора дар карор сабт кунад. Сабт бояд бо имзои айбдоршаванда, инчунин имзои химоятгар тасдик карда шавад, ба шарте, ки у хангоми эълони айб хозир бошад.

Моддаи 227. Пурсиши айбдоршаванда

Муфаттиш вазифадор аст айбдоршавандаро, баъди ба у эълон намудани айб‚ фавран пурсиш кунад ва дар сурати аз додани нишондод даст кашидани айбдоршаванда дар ин бора бояд дар протоколи пурсиши у сабт гузорад.
Дар огози пурсиш муфаттиш бояд муайян кунад, ки оё айбдоршаванда хохишманд аст, ки муносибати худро ба айби эълоншуда изхор намояд, оё у ба айби худ пурра ё кисман икрор аст ё гунохи худро дар бораи айби пешниходшуда рад мекунад. Дар ин бора дар протоколи пурсиш бояд сабти дахлдор ворид карда шавад.
Иштироки химоятгар хангоми пурсиши айбдоршавандаи ноболиг, айбдоршавандае, ки ба сабаби нуксони чисмонию рухи имкон надорад хукукашро химоя намояд ва ё забонеро, ки бо он пешбурди парванда анчом дода мешавад, намедонад, инчунин хангоми айбдоркунии шахс барои чинояте, ки барои он чазои якумра махрум кардан аз озоди ё чазои катл таъин кардан мумкин аст, хатми мебошад.
Айбдоршаванда тибки коидахои моддахои 199 – 201 Кодекси мазкур пурсиш карда мешавад.
Айбдоршавандахое, ки аз руи як парванда даъват шудаанд, дар алохидаги пурсиш карда мешаванд. Зимнан, муфаттиш бояд барои бо хам сухбат карда натавонистани онхо тамоми чорахоро андешад.
Хангоми оид ба холатхои парвандаи тафтишшаванда ба миён омадани зарурати сахех ва ё пурра кардани нишондодхои каблан додашуда, айбдоршавандаро ба таври илова пурсиш кардан мумкин аст.

Моддаи 228. Протоколи пурсиши айбдоршаванда

Оид ба хар пурсиши айбдоршаванда муфаттиш бо риояи талаботи моддаи 200 Кодекси мазкур протокол тартиб медихад.
Дар протоколи пурсиши якум маълумот дар бораи шахсияти айбдоршаванда, аз чумла насаб, ном, номи падар, руз, мох, сол ва махалли таваллуд, шахрванди, миллат, тахсилот, вазъи оилави, чои кор, машгулият ё вазифа, махалли истикомат, каблан суд шудан, инчунин маълумотхои дигар, ки барои холатхои парванда мухиманд, зикр карда мешаванд. (КЧТ аз 23.07.2016 с., №1332)
Дар протоколхои минбаъдаи пурсиш маълумотро дар бораи шахсияти айбдоршаванда, ба шарте, ки тагйир наёфта бошад, танхо бо сабти насаб, ном ва номи падар махдуд кардан мумкин аст.

Моддаи 229. Тагйир додан, илова ва ё кисман катъ кардани айби эълоншуда

Агар хангоми тафтиши пешаки барои тагйир додан ва илова кардани айб асосе ба миён ояд, муфаттиш вазифадор аст бо риояи талаботи моддаи 225 Кодекси мазкур дар бораи ба сифати айбдоршаванда ба чавобгари кашидан карори нав барорад ва онро бо тартиби мукаррарнамудаи моддахои 225 ва 226 Кодекси мазкур ба айбдоршаванда эълон кунад.
Агар дар чараёни тафтиши пешаки яке аз кисматхои айби эълоншуда тасдик нашуда бошад, муфаттиш бо карори худ таъкиби чиноятии хамин кисматро катъ карда, дар ин бора айбдоршаванда ва дигар иштирокчиёни мурофиаро огох месозад.

БОБИ 26. БОЗДОШТАН ВА АЗ НАВ САР КАРДАНИ ТАФТИШИ ПЕШАКИ

Моддаи 230. Асос, тартиб ва мухлати боздоштани тафтиши пешаки

Тафтиши пешаки хангоми мавчуд будани яке аз асосхои зайл, ки барои идома ва хатми он монеа шуда метавонад, боздошта мешавад:

– вобаста ба муайян карда нашудани шахсе, ки бояд ба сифати айбдоршаванда ба чавобгари кашида шавад;

– дар холате, ки айбдоршаванда аз тафтиш ё суд пинхон шудааст ё бо сабабхои дигар махалли будубоши у муайян карда нашудааст;

– дар сурати ба бемории рухи ё бемории дигари вазнин гирифтор шудани айбдоршаванда, ки аз чониби духтури муассисаи табобатии давлати тасдик карда шудааст;

– дар сурате, ки махалли будубоши айбдоршаванда маълум аст, вале вобаста ба халли масъалаи махрум кардани айбдоршаванда аз масуният ё супоридани у ба давлати хоричи, инчунин бинобар дар экспедитсия ё сафари хизмати зиёда аз ду мох буданаш имконияти вокеии иштироки у дар парванда мавчуд нест.

Муфаттиш дар бораи боздоштани тафтиши пешаки карори асоснок бароварда, нусхаи онро ба прокурор мефиристад.
Агар ба парванда ду ё якчанд айбдоршаванда чалб шуда, асоси боздори ба хамаи онхо дахл надошта бошад, муфаттиш хукук дорад кисми маводро ба пешбурди алохида чудо намуда, дар ин кисм пешбурдро боздорад ё агар тафтиши пешакиро бе иштироки айбдоршавандагон давом додан мумкин набошад, пешбурди парвандаро боздорад.
Дар холатхои пешбининамудаи сархатхои якум ва дуюми кисми 1 хамин модда тафтиши пешаки танхо пас аз гузаштани мухлати пешбурди он боздошта мешавад. Дар холатхои пешбининамудаи сархати сеюми кисми 1 хамин модда онро пеш аз хатми мухлати тафтиши пешаки низ боздоштан мумкин аст.
То боздоштани тафтиши пешаки муфаттиш вазифадор аст хамаи амалхои тафтиширо, ки пешбурди онхо бе иштироки айбдоршаванда имконпазир аст, анчом дихад ва барои кофтукови айбдоршаванда, хамчунин муайян кардани шахсе, ки чиноятро содир кардааст, тамоми чорахоро андешад.

Моддаи 231. Амали муфаттиш пас аз боздоштани тафтиши пешаки

Муфаттиш тафтиши пешакиро боздошта, вазифадор аст чабрдида, намояндаи у, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхоро хатти огох сохта, хамзамон ба онхо фахмонад, ки аз карори боздоштани тафтиши пешаки дар давоми панч шабонаруз ба прокурор шикоят кардан мумкин аст. Хангоми бо асосхои пешбининамудаи сархати сеюми кисми 1 моддаи 230 Кодекси мазкур боздоштани тафтиши пешаки инчунин айбдоршаванда ва химоятгар дар ин бора огох карда мешаванд.
Пас аз боздоштани тафтиши пешаки муфаттиш:

– дар холатхои пешбининамудаи сархати якуми кисми 1 моддаи 230 Кодекси мазкур мустакиман, хамчунин аз тарики макомоти тахкик барои муайян кардани шахсе, ки бояд ба сифати айбдоршаванда ба чавобгари кашида шавад, чора меандешад;

– дар холатхои пешбининамудаи сархати дуюми кисми 1 моддаи 230 Кодекси мазкур махалли будубоши айбдоршавандаро муайян мекунад, агар у пинхон шуда бошад, барои кофтукови у чора меандешад.

Оид ба парвандае, ки тафтиши он боздошта шудааст, гузаронидани амали тафтиши мумкин нест.

Моддаи 232. Кофтукови айбдоршаванда

Хангоми номуайян будани махалли будубоши айбдоршаванда муфаттиш хукук дорад пешбурди кофтуковро ба макомоти тахкик супорад. Ин супориш дар карори боздоштани тафтиши пешаки зикр мегардад ё дар ин бобат карори алохида бароварда мешавад.
Кофтукови айбдоршавандаро чи хангоми пешбурди тафтиши пешаки ва чи хангоми боздоштани тафтиши он эълон кардан мумкин аст.
Дар сурати мавчуд будани асосхои дар моддаи 101 Кодекси мазкур нишондодашуда нисбат ба айбдоршавандаи дар кофтуковбуда чорахои пешгири татбик кардан мумкин аст. Дар холатхои пешбининамудаи моддаи 111 Кодекси мазкур татбики чорахои пешгири дар намуди ба хабс гирифтан имконпазир аст.

Моддаи 233. Аз нав сар кардани тафтиши пешакии боздошташуда

1. Тафтиши пешакии боздошташуда бо карори асосноки муфаттиш аз нав сар карда мешавад, ба шарте, ки:

– асосхои боздоштан аз байн рафта бошанд;

– зарурати пешбурди амали тафтиши ба миён омада бошад, ки бе иштироки айбдоршаванда низ анчом додани он мумкин аст.

Тафтиши пешакии боздошташударо инчунин бо карори асосноки прокурор, ки бинобар бекор кардани карори муфаттиш дар хусуси боздоштани тафтиш баровардааст, аз нав сар кардан мумкин аст.
Дар бораи аз нав сар кардани тафтиши пешаки айбдоршаванда ва химоятгар, инчунин чабрдида, намояндаи у, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхо огох карда мешаванд.

БОБИ 27. КАТЪ КАРДАНИ ПАРВАНДАИ ЧИНОЯТИ

Моддаи 234. Асосхои катъ кардани парвандаи чинояти

Парвандаи чинояти бо асосхои зерин катъ карда мешавад:

– хангоми мавчуд будани асосхои дар моддахои 27 ва 28 Кодекси мазкур зикршуда;

– хангоми исбот нашудани иштироки гумонбаршуда ё айбдоршаванда дар содир намудани чиноят, ба шарте, ки тамоми имкониятхо барои чамъоварии далелхои иловаги истифода шуда бошанд.

Агар аз руи парванда якчанд айбдоршаванда чалб карда шуда, вале асосхои катъ намудани он на ба хамаи айбдоршавандагон дахл дошта бошад, он гох таъкиби чинояти нисбат ба айбдоршавандагони алохида катъ карда мешавад.
Муфаттиш дар сурати катъи парванда бо асосхои пешбининамудаи сархатхои якум ва дуюми кисми 1 моддаи 27 Кодекси мазкур, инчунин хангоми исбот нашудани иштироки гумонбаршуда ё айбдоршаванда дар содир намудани чиноят бояд барои сафед кардани шахс ва чуброни зарари моддии дар натичаи гайриконуни дастгир ва ё хабс кардан расонидашуда тамоми чорахои пешбининамудаи конунро андешад.

Моддаи 235. Карор дар бораи катъ кардани парвандаи чинояти

Дар бораи катъ кардани парвандаи чинояти муфаттиш карори асоснок кабул мекунад.
Дар кисми мукаддимавии карор вакт ва махалли тахияи он, насаб, ном, номи падар ва вазифаи муфаттиш сабт карда мешавад. (ЌЉТ аз 14.03.14 с., № 1067)
Дар кисми баёнию асосноккунии карор холатхое, ки сабаб ва асоси огози парванда гаштаанд, натичахои тафтиш ба воситаи нишон додани маълумот дар бораи шахсоне, ки аз руи парванда дар содир намудани чиноят гумонбар ё айбдор шудаанд, мохияти он, бандубасти чиноят ва чорахои пешгирии татбикшуда дарч меёбад.
Дар кисми хулосавии карор муфаттиш дар бораи катъи парванда бо такя ба моддаи Кодекси мазкур, ки барои катъи парванда асос шудааст, инчунин дастур дар бораи бекор кардани чораи пешгири, бекор кардани хабси молу мулк, дар бораи такдири далелхои шайъи инъикос карда мешавад.
Дар холатхое, ки мутобики конун катъи парванда танхо бо ризои айбдоршаванда ё чабрдида ичозат дода мешавад, вучуд доштани чунин розиги бояд дар карор зикр карда шавад.
Хангоми катъи парванда мувофики асосхои пешбининамудаи сархатхои якум ва дуюми кисми 1 моддаи 27 ва кисми 1 моддаи 229 Кодекси мазкур ба карор дохил намудани ифодахои зери шубха гузорандаи бегунохии шахсе, ки нисбат ба у парванда катъ шудааст, манъ мебошад.
Нусхаи карор дар бораи катъ кардани парвандаи чинояти ба прокурор фиристода мешавад.

Моддаи 236. Амали муфаттиш пас аз катъи парвандаи чинояти

Муфаттиш аз катъи парванда ва асосхои катъи он гумонбаршуда, айбдоршаванда, химоятгарони онхо, чабрдида ва намояндаи у, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхо, инчунин шахс ва ё муассисаеро, ки тибки аризаи онхо парванда огоз шуда буд, хатти огох месозад. Дар сурати катъи парванда нисбати даъватшаванда муфаттиш дар мухлати хафт руз ба комиссариати харбии нохияви (шахри) дар ин бора хабар медихад.
Ба шахсоне, ки дар кисми 1 хамин модда зикр шудаанд, хукуки шиносшави бо маводи парванда ва тартиби шикоят кардан аз карори катъи он фахмонда мешавад. Бо хохиши ин шахсон нусхаи карори катъи парванда ба онхо супорида мешавад.
Шиносои бо маводи парванда бо риояи талаботи моддахои 240-242 Кодекси мазкур сурат мегирад.
Агар дар натичаи тафтиш холатхое мукаррар карда шуда бошанд, ки нисбати шахси ба сифати айбдоршаванда ба чавобгари кашидашуда ё шахсони дигар татбик намудани чорахои таъсиррасонии интизоми ё чазои маъмуриро талаб мекунанд, муфаттиш парвандаро катъ карда, маълумотро ба маъмурияти чои кори у мерасонад ва маводро барои татбики чорахои таъсиррасони ба макомоти салохиятдор равон мекунад, ба шарте, ки мухлати ба чавобгарии маъмури ва интизоми кашидан нагузашта бошад.

Моддаи 237. Шикоят кардан аз карори катъи парвандаи чинояти

Аз карори муфаттиш дар бораи катъи парвандаи чинояти гумонбаршуда, айбдоршаванда, химоятгарони онхо, чабрдида ва намояндаи у, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва ё намояндагони онхо, инчунин шахс ва ё намояндаи муассиса, ки тибки аризаи онхо парвандаи чинояти огоз шуда буд, ба прокуроре, ки ба тафтиш назорат мекунад, дар давоми хафт шабонаруз аз лахзаи ба онхо супоридани нусхаи ин карор ё огохинома дар бораи катъи парванда шикоят карданашон мумкин аст.
Агар парванда бо ризои прокурор катъ карда шуда бошад, аз карор ба прокурори болои шикоят карда мешавад.
Мухлати бо сабабхои узрнок гузаронидашуда оид ба додани шикоят аз чониби прокуроре, ки ба вай шикоят расидааст, баркарор карда шуданаш мумкин аст.
Дар холати шикоятро конеъ нагардонидани прокурор аз катъи парвандаи чинояти тибки коидахои моддаи 124 Кодекси мазкур ба суд шикоят кардан мумкин аст.

Моддаи 238. Аз нав сар кардани пешбурди парвандаи чиноятии катъшуда

Агар мухлати ба чавобгарии чинояти кашидани шахс нагузашта бошад, пешбурди парвандаи чиноятии катъшуда бо карори прокурор дар холатхои зайл аз нав сар карда мешавад:

– бекор кардани карори муфаттиш дар бораи катъ кардани парвандаи чинояти;

– аз чониби суд бо тартиби муайяннамудаи моддаи 124 Кодекси мазкур конеъ кунонидани шикоят дар хусуси беасос будани катъи парвандаи чинояти;

Дар бораи аз нав сар кардани пешбурди парвандаи чинояти гумонбаршуда, айбдоршаванда ва химоятгарони онхо, чабрдида ва намояндаи у, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхо, инчунин шахс ё муассиса, ки бо аризаи онхо парванда огоз шуда буд, хатти огох карда мешаванд.

БОБИ 28. БА ПРОКУРОР ИРСОЛ КАРДАНИ ПАРВАНДАИ ЧИНОЯТИ БО ФИКРИ АЙБДОРКУНИ

Моддаи 239. Эълони анчоми тафтиши пешаки оид ба парвандаи чинояти

Муфаттиш бо эътирофи он ки тамоми амалхои тафтиши аз руи парвандаи чинояти анчом дода шудаанд ва далелхои чамъоварда барои тартиб додани фикри айбдоркуни кифояанд, вазифадор аст, ки дар ин бора айбдоршавандаро огох созад ва ба у фахмонад, ки хукук дорад шахсан ё бо ёрии химоятгар ба тамоми маводи парванда шинос шуда, дар бораи пурра кардани тафтиши пешаки барои кабул кардани карори дигар нисбат ба парванда дархост кунад.
Муфаттиш дар бораи анчоми тафтиши пешаки ва хукуки шинос шудан бо маводи парванда ва арзи дархост вазифадор аст, ки химоятгари айбдоршавандаро, ба шарте, ки у дар парванда иштирок намояд, инчунин чабрдида ва намояндаи у, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхоро огох созад.
Агар химоятгари айбдоршаванда ё намояндаи чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани бо сабабхои узрнок барои шинос шудан бо парванда дар вакти муайяншуда хозир шуда натавонад, муфаттиш мухлати шиносшавиро ба муддати на бештар аз панч шабонаруз ба таъхир мегузорад.
Дар сурати хозир нашудани химоятгар ё намоянда дар давоми ин мухлат муфаттиш барои хозир шудани химоятгар ё намояндаи дигар чора меандешад.
Дар холатхои истиснои аз руи парванда оид ба чиноятхои вазнин ва махсусан вазнин, ки айбдоршаванда берун аз худуди Чумхурии Точикистон карор дошта, аз хозир шудан ба тафтишот саркаши мекунад, муфаттиш оид ба анчоми тафтиши пешаки ва хукуки шинос шудан бо маводи парванда ва пешниходи дархост оид ба пурра кардани тафтиши пешаки химоятгарро огох менамояд (КЧТ аз 23.07.16 с., №1333).

Моддаи 240. Бо маводи парвандаи чинояти шинос кардани чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхо

Муфаттиш дар холати изхори дархости шифохи ё хаттии чабрдида, намояндаи у, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхо ин шахсонро бо хамаи маводи парванда ё бо он кисмати парванда, ки онхо шинос шудан мехоханд, шинос мекунад. Агар даъвогари граждани, чавобгари граждани ё намояндаи онхо дар бораи шинос шудан бо маводи парванда дархост арз карда бошанд, танхо бо он кисме, ки ба даъвои граждани дахл дорад, шинос карда мешавад.
Шинос кардан бо тартиби пешбиникардаи моддаи 241 Кодекси мазкур сурат мегирад.

Моддаи 241. Шинос кардани айбдоршаванда ва химоятгари у бо маводи парванда

Муфаттиш талаботи моддахои 239-240 Кодекси мазкурро ичро намуда, ба айбдоршаванда ва химоятгари у тамоми маводи парвандаро, ки бояд духта ва ракамгузори шаванд, пешниход мекунад. Барои шиносои инчунин далелхои шайъи пешниход гардида, бо хохиши айбдоршаванда ё химоятгари у фонограмма, сабти видео, кинофилмхо, слайдхо, ба шарте, ки онхо ба протоколи амали тафтиши замима гардида бошанд, барои шунидан ва тамошо кардан низ пешниход мешаванд. Бо хохиши айбдоршаванда ё химоятгари у онхо метавонанд бо маводи парванда якчоя ё дар алохидаги шинос карда шаванд. Дар холатхои пешбининамудаи кисми 5 моддаи 239 Кодекси мазкур маводи парванда барои шинос шудан ба химоятгар пешниход карда мешавад (КЧТ аз 23.07.16 с., №1333).
Агар парванда аз якчанд чилд иборат бошад, айбдоршаванда ва химоятгар дар чараёни шиносшави бо маводи парванда хукук доранд такроран ба хар як чилди он баргарданд, аз онхо хама гуна маълумотро ба андозаи гуногун руйнавис кунанд, аз чумла хуччатхоро бо ёрии воситахои техники нусхабардори намоянд, ки бояд аз чониби муфаттиш тасдик карда шаванд. Руйнависхо ва нусхаи хуччатхои парванда, ки дорои маълумоти сирри давлати, тичорати ё дигар сирри бо конун хифзшаванда мебошанд, дар парванда нигох дошта шуда‚ ба айбдоршаванда ва химоятгари у хангоми мухокимаи суди супурда мешаванд, ки онхо танхо дар мачлиси суди истифода бурда, баъди анчоми хар як мачлиси суди барои нигох доштан дар парванда баргардонида мешаванд. (КЧТ аз 27.11.14с., №1134)
Мухлате, ки барои шинос шудани айбдоршаванда ва химоятгари у бо хамаи маводи парванда зарур аст, махдуд карда намешавад. Агар айбдоршаванда ё химоятгар мухлати шиносшавиро бо маводи парванда кашол диханд, муфаттиш ва прокурор хукук доранд бо карори асосноки худ мухлати муайянро, ки барои шинос шудан бо маводи парванда кифоя аст, мукаррар намоянд. Дар сурати бе сабабхои узрнок дар мухлати мукарраршуда ба охир нарасонидани шиносшави бо маводи парвандаи чинояти бо карори муфаттиш ё прокурор шиносшави бо маводи парвандаи чинояти анчомёфта хисобида мешавад (КЧТ аз 23.07.16 с., №1333).
Пас аз анчоми шиносоии айбдоршаванда ва химоятгар бо маводи парванда муфаттиш вазифадор аст аз онхо пурсад, ки оё онхо мехоханд дархост арз намоянд ва боз дар бораи чи арз кардан мехоханд.

Моддаи 242. Протокол дар бораи шиносои бо маводи парвандаи чинояти

Дар хусуси ба айбдоршаванда эълон кардани анчоми тафтиши пешаки ва шиносои бо хамаи маводи парванда протоколи ягона тартиб дода, дар он махал ва санаи гузаронидани амалхои тафтиши, вакти огоз ва анчоми он, вазифа, насаб, ном ва номи падари шахси протоколро тартибдода, бо кадом парвандаи чинояти шиносои сурат мегирад, насаб, ном, номи падари айбдоршаванда ва моддаи Кодекси чинояти, ки дар асоси он ба у айб эълон карда шудааст, хохиши айбдоршаванда бобати шиносои бо иштироки химоятгар ё бе иштироки у (оид ба парвандахое, ки иштироки химоятгар дар онхо хатми нест), дар бораи таъмин бо тарчумон, варака ва чилди парванда бо нишон додани вакт ва санаи шиносшави, дархости айбдоршаванда ва химоятгар баъди шиносои бо парванда, ба шарте, ки бошанд, нишон дода мешавад. Протоколро шахсони дар шиносои иштирокдошта имзо мекунанд. Зимни тартиб додани протокол талаботи моддаи 172 Кодекси мазкур низ риоя карда мешавад. Дар бораи шиносоии чабрдида ва намояндаи у, даъвогари граждани ва чавобгари граждани ё намояндагони онхо тибки талаботи хамин модда протокол тартиб дода мешавад.
Агар шиносои бо маводи парванда аз чониби айбдоршаванда ва химоятгари у ё чабрдида ва намояндаи у якчоя сурат гирифта бошад, протоколи ягона тартиб дода мешавад.

Моддаи 243. Арзи дархост ва баррасии он

Дархости айбдоршаванда ва химоятгари у, инчунин чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхо, ки пас аз шиносои бо маводи парванда шифохи изхор шудаанд, дар протоколи шиносои бо маводи парванда инъикос карда мешаванд.
Агар иштирокчии парванда дар бораи додани дархости хатти арз кунад, барои тахияи он вакти муайян чудо карда‚ дар ин бора дар протокол сабт карда, сипас он хатти ба парванда замима карда мешавад.
Мутобики моддаи 175 Кодекси мазкур муфаттиш хукук надорад конеъ намудани дархостро дар бораи муайян кардани холатхое, ки барои парванда дорои ахамият мебошанд, рад кунад. Дар чунин холатхо муфаттиш вазифадор аст тафтиши пешакиро пурра намояд, зимнан бо маводи парвандаи чинояти шинос шудани иштирокчиёни дигари мурофиа ба халли дархост ва дар сурати хал гаштани он ба гузаронидани тафтиш монеъ намешавад.
Пас аз гузарондани амали иловагии тафтиши муфаттиш вазифадор аст иштирокчиёни мурофиаро аз хатми тафтиши пешаки аз нав огох созад ва ба онхо шароит фарохам оварад, ки бо маводи иловагии парванда шинос шаванд.
Дар сурати пурра ё кисман рад намудани конеъгардонии дархост муфаттиш карор бароварда, тартибу мухлати шикоят оварданро фахмонида, нусхаи карорро ба аризадиханда равон мекунад.

Моддаи 244. Фикри айбдоркуни

Пас аз анчоми тафтиши пешаки ва бо маводи парванда шинос кардани шахсони дар моддаи 239 Кодекси мазкур номбаршуда муфаттиш фикри айборкуниро тартиб медихад.
Фикри айбдоркуни аз кисми мукаддима, баёнию асосноккуни ва хулоса иборат аст.
Дар кисми мукаддима муфаттиш ном, номи падар ва насаби и айбдоршаванда (айбдоршавандагон)-ро, ки нисбат ба у (онхо) фикри айбдоркуни тахия мегардад, модда, кисм ва банди конуни чинояти, ки мувофики он амали у бандубаст мешавад, инъикос мекунад.
Дар кисми баёнию асосноккуни инхо инъикос мегарданд:

– мохияти айбдоркуни;

– махал ва вакти содир намудани чиноят;

– усул, сабаб, окибат ва холатхои дигари мухим;

– маълумот дар бораи чабрдида, хусусият ва андозаи зарари ба у расонидашуда, даъвогар ва чавобгари гараждани;

– далелхои тасдиккунандаи гунохи айбдоршаванда;

– холатхои сабуккунанда ва вазнинкунандаи чазо;

– вачххое, ки айбдоршаванда барои химояи худ пеш меорад ва натичаи санчиши ин вачххо.

Фикри айбдоркуни бояд истинод ба чилд ва сахифахои парвандаро дар бар гирад.
Дар кисми хулоса маълумоти шахсияти айбдоршаванда, ифодаи айби эълоншуда бо нишон додани конуни чинояти (модда, кисм, банд), ки барои хамин чиноят чавобгариро пешбини мекунад, зикр мегардад.
Муфаттиш махал ва санаи тахияи фикри айбдоркуниро нишон дода, онро имзо мекунад.

Моддаи 245. Замима ба фикри айбдоркуни

Ба фикри айбдоркуни руйхати айбдоршаванда, чабрдида, шохидон, коршинос, ки бояд ба мачлиси суд даъват шаванд, замима мегардад.
Ба фикри айбдоркуни инчунин маълумотнома дар бораи мухлати тафтиш, чорахои интихобшудаи пешгири бо нишон додани мухлати нигох доштан дар хабс ва хабси хонаги, дар хусуси далелхои шайъи ва чойи нигохдошти онхо, даъвои граждани, дар бораи чорахое, ки барои таъмини даъвои граждани ва имконпазирии мусодираи молу мулк андешида шудаанд, харочоти мурофиави замима карда мешаванд.
Дар руйхати шахсоне, ки бояд ба мачлиси суд даъват карда шаванд, ном, номи падар ва насаб, махалли зист ё будубоши онхо ва варакахои парванда, ки дар он нишондоди онхо ё хулосахо инъикос гардидаанд, зикр мешаванд. Дар холатхои пешбининамудаи конун ва Кодекси мазкур дар ин руйхат танхо тахаллуси шахсоне, ки бояд ба мачлиси суд даъват карда шаванд, сабт мегардад.

Моддаи 246. Ба прокурор ирсол кардани парвандаи чинояти

Баъди аз чониби муфаттиш имзо шудани фикри айбдоркуни парвандаи чинояти фавран ба прокурор равон карда мешавад.

БОБИ 29. АМАЛ ВА КАРОРИ ПРОКУРОР ОИД БА ПАРВАНДАИ ЧИНОЯТИЕ, КИ БО ФИКРИ АЙБДОРКУНИ ВОРИД ШУДААСТ

Моддаи 247. Масъалахоеро, ки прокурор вобаста ба парвандаи чиноятии бо фикри айбдоркуни воридшуда хал мекунад

Прокурор бояд дар мухлати хафт шабонаруз парвандаи чиноятии бо фикри айбдоркуни воридшударо омухта, холатхои зеринро санчад:

– оё кирдори чиноятии ба айбдоршаванда мансуб чой дорад ва дар ин кирдор таркиби чиноят мавчуд аст ё не;

– оё дар парванда холатхое мавчуд нестанд, ки метавонанд боиси катъи он гарданд;

– оё айби эълоншуда асоснок аст ва он бо далелхои дар парванда мавчуда тасдик мегардад;

– оё нисбат ба хамаи кирдорхои содиркардаи айбдоршаванда, ки муайян ва исбот шудаанд, айб эълон карда шудааст;

– оё хамаи шахсоне, ки дар парванда дар бораи чиноят содир намуданашон далел ба даст оварда шудааст, ба сифати айбдоршаванда чалб гардидаанд;

– оё кирдори айбдоршаванда дуруст бандубаст шудааст;

– оё чораи пешгири дуруст интихоб гардидааст ва ё дар парванда барои тагйир додан ё бекор кардани он асос мавчуд аст;

– оё барои таъмини даъвои граждани ва имконпазирии мусодираи молу мулк чорахо андешида шудаанд;

– оё фикри айбдоркуни мутобики талаботи Кодекси мазкур тартиб дода шудааст;

– оё дар пешбурди тафтиши пешаки ба вайронкунии чиддии конуни мурофиавии чинояти рох дода нашудааст;

– оё тахкики ибтидои ё тафтиши пешаки хамачониба, пурра ва холисона гузаронида шудааст;

– оё шароите, ки барои содиршавии чиноят мусоидат кардаанд, муайян карда, барои рафъи окибати онхо чора андешида шудааст.

Мухлати дар кисми 1 хамин модда зикршуда ба мухлати тафтиш дохил намешавад.

Моддаи 248. Карори прокурор оид ба парвандае, ки бо фикри айбдоркуни ворид гардидааст

Прокурор ё муовини у парвандаи аз муфаттиш бо фикри айбдоркуни воридшударо барраси намуда, хукук доранд яке аз карорхои зеринро кабул намоянд:

– фикри айбдоркуниро тасдик кунанд;

– бо карори худ бандхои алохидаи айбдоркуниро хорич намоянд;

– кирдори айбдоршавандаро бо татбики конун дар бораи чазои нисбатан сабук бандубаст намоянд;

– парвандаи чиноятиро пурра ё нисбат ба айбдоршавандагони алохида катъ намоянд;

– парвандаро бо дастуроти хаттии худ барои пешбурди тафтиши иловаги ё аз нав тахия кардани фикри айбдоркуни ба муфаттиш баргардонанд;

– дар холатхои истиснои аз руи парванда оид ба чиноятхои вазнин ва махсусан вазнин, ки айбдоршаванда берун аз худуди Чумхурии Точикистон карор дошта, аз хозир шудан ба тафтишот саркаши мекунад‚ фикри айбдоркуниро тасдик карда, парвандаро ба суд бо дархост оид ба гузаронидани мурофиаи суди дар гоибии судшаванда ирсол намояд (КЧТ аз 23.07.16 с., №1333).

– фикри айбдоркуни тартиб диханд.

Прокурорхои шахру нохияхо ва прокурорхои ба онхо баробаркардашуда фикри айбдоркунии парвандахои чиноятиро, ба истиснои парвандахои чинояти оид ба чиноятхое, ки барои онхо дар Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон чазои якумра аз озоди махрум сохтан ё чазои катл пешбини шудааст, аз руи тобеият тасдик мекунанд. Фикри айбдоркунии парвандахои чинояти оид ба чиноятхое, ки барои онхо дар Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон чазои якумра аз озоди махрум сохтан ё чазои катл пешбини шудааст, аз чониби Прокурори генералии Чумхурии Точикистон ва муовинони у, Сарпрокурори харби, прокурори Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, вилоятхо, шахри Душанбе, прокурори наклиёти Точикистон ва муовинони онхо аз руи тобеият тасдик карда мешавад. (ЌЉТ аз 14.03.14 с., № 1067)

Моддаи 249. Карор дар бораи чорахои пешгири

Оид ба парвандаи чиноятие, ки бо фикри айбдоркуни ба прокуратура ворид шудааст, прокурор ё муовини у дар доираи салохияти худ хукук доранд бо карори худ чорахои пешгирии каблан дар хакки айбдоршаванда андешидашударо бекор кунанд ё тагйир диханд, инчунин чорахои дигари пешгириро ба истиснои хабс кардан ё ба хабси хонаги гирифтан интихоб намоянд.

Моддаи 250. Ба суд ирсол кардани парвандаи чинояти

Пас аз тасдик кардани фикри айбдоркуни прокурор ба айбдоршаванда ва дар холатхои бо сархати шашуми кисми 1 моддаи 248 Кодекси мазкур пешбининамуда, ба химоятгар супоридани нусхаи фикри айбдоркуни ва замимаи онро таъмин мекунад. Агар айбдоршаванда забонеро, ки бо он фикри айбдоркуни тартиб дода шудааст, надонад, нусхаи фикри айбдоркуни бо тарчума ба забоне, ки у медонад, супурда мешавад. Бо дархости химоятгар ё чабрдида нусхаи фикри айбдоркуни ба онхо низ супурда мешавад. (КЧТ аз 15.03.16 с., №1275; КЧТ аз 23.07.16 с., №1333).
Маъмурияти чойхои дар хабс нигох доштан бо дархости прокурор, муфаттиш ва ё тахкикбаранда ба айбдоршавандаи дар хабс нигохдошташуда нусхаи фикри айбдоркуниро бо гирифтани забонхат, ки дар он бояд имзо, руз ва вакти супоридан гузошта шавад, месупорад. Нусхаи аслии забонхат ба суд пешниход карда мешавад. (КЧТ аз 15.03.16 с., №1275)
Прокуроре, ки фикри айбдоркуниро тасдик кардааст, бояд парвандаи чиноятиро ба суд аз руи тобеияти суди ирсол карда, хамзамон дар ин бора ба айбдоршаванда, химоятгар, чабрдида ва намояндаи у, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхо хабар дихад. (КЧТ аз 15.03.16 с., №1275)
Баъди ба суд ирсол кардани парвандаи чинояти хамаи дархосту шикоятхо оид ба парванда бевосита ба суд ирсол карда мешаванд. (КЧТ аз 15.03.16 с., №1275)

КИСМИ III. ПЕШБУРДИ СУДИ

ФАСЛИ VIII. ПЕШБУРДИ ПАРВАНДАИ ЧИНОЯТИ ДАР СУДИ МАРХИЛАИ ЯКУМ

БОБИ 30. ТОБЕИЯТИ СУДИ

Моддаи 251. Тобеияти судии парвандахои чинояти

Ба судхои шахри ва нохияви хамаи парвандахои чинояти, ба гайр аз парвандахое, ки ба судхои болои ё судхои харби тобеанд, тобеияти суди доранд.
Судхои шахри ва нохияви дар рафти баррасии тосудии парвандахои чинояти оид ба масъалахое, ки дар кисми 1 моддаи 35 ва моддаи 124 Кодекси мазкур пешбини гардидаанд, карор кабул менамоянд, агар дар конунгузории Чумхурии Точикистон тартиби дигаре пешбини нагардида бошад. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)

Моддаи 252. Тобеияти парвандахои чинояти ба суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, судхои вилоят, суди шахри Душанбе

Ба суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, судхои вилоят, суди шахри Душанбе хамаи парвандахои чинояти, ки барои онхо мутобики конун чазои якумра аз озоди махрум кардан ё чазои катл пешбини шудааст, ба гайр аз парвандахои марбути судхои харби, тобеияти суди доранд.

Моддаи 253. Тобеияти парвандахои чинояти ба Суди Олии Чумхурии Точикистон

Ба Суди Олии Чумхурии Точикистон парвандахои чиноятие, ки дар моддаи 252 Кодекси мазкур зикр шудаанд ва онхо дар нохия ва шахрхои тобеи чумхури содир шудаанд, тобеияти суди доранд.
Ба Суди Олии Чумхурии Точикистон хамчунин парвандахои чиноятие, ки дорои сирри давлати мебошанд ва ё тибки конун баррасии онхо ба салохияти Суди Олии Чумхурии Точикистон вогузошта шудааст, тобеияти суди доранд.

Моддаи 254. Тобеияти парвандахои чинояти ба судхои харби

Ба судхои харбии Чумхурии Точикистон парвандахои чиноятии зерин тобеияти суди доранд:

– парвандахо дар бораи тамоми чиноятхое, ки хизматчиёни харби, хамчунин ухдадорони харби дар давраи гузаштани чамъомади харби содир намудаанд;

– парвандахо дар бораи чиноятхое, ки хизматчиёни харбии вохидхо ва кисмхои милитсияи аз руи даъват ташкилкардашудаи Вазорати корхои дохилии Чумхурии Точикистон содир кардаанд;

– парвандахо дар бораи чиноятхои зидди тартиби мукарраршудаи адои хизмат, ки шахсони хайати рохбарикунандаи муассисахои ислохи содир намудаанд;

– парвандахо дар бораи чосуси.

Судхои харби якчоя бо парвандахои чинояти даъвои граждании кисмхои харби, корхонаю муассиса ва ташкилотхо, шахсони дигари хукукиро, сарфи назар аз шаклхои моликияташон, хамчунин даъвои шахрвандонро дар бораи руёнидани товони зарари моддие, ки ба онхо дар натичаи чинояти содирнамудаи хизматчиёни харби расонида шудааст, барраси менамоянд.
Судхои харбии гарнизонхо дар рафти баррасии тосудии парвандахои чинояти оид ба масъалахои дар кисми 1 моддаи 35 ва моддаи 124 хамин Кодекс пешбинигардида карор кабул менамоянд, агар дар конунгузории Чумхурии Точикистон тартиби дигаре пешбини нагардида бошад. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)
Хангоми айбдор донистани шахс ё гурухи шахсон дар содир намудани як ё якчанд чиноят, ба шарте, ки акаллан парванда дар бораи як чиноят ба Суди харби тобеият дорад, парвандахои хамаи чиноятхоро Суди харби барраси мекунад.
Хангоми айбдор донистани гурухи шахсон дар содир намудани як ё якчанд чиноят, ба шарте, ки парванда акаллан нисбат ба як айбдоршаванда дар тобеияти суди харби карор дошта бошад, парвандахоро нисбат ба хамаи айбдоршавандагон суди харби барраси менамояд.
Парвандахоро оид ба чиноятхои шахсони дар сархатхои якум-сеюми кисми 1 хамин модда зикршуда, ки хангоми адои хизмати харби содир намудаанд ва дар вакти баррасии парванда дар суд аз хизмат чавоб шудаанд, судхои харби барраси мекунанд.
Тобеияти судии парвандахо оид ба чиноятхое, ки шахс то вакти даъват ба хизмат ё дохил шудан ба хизмати низомии дар макомоти дар сархатхои якум – сеюми кисми 1 хамин модда пешбинигардида содир намудааст, тибки талаботи моддахои 251-253 Кодекси мазкур муайян карда мешавад.
Ба Суди харбии гарнизон парвандахо оид ба чиноятхои содирнамудаи шахсони дорои унвони то подполковник тобеияти суди доранд.
Парвандахо оид ба чиноятхои содирнамудаи шахсоне, ки дорои унвони полковник ва аз он баланд ё вазифаи фармондехи полкро ишгол мекунанд ва шахсони аз руи вазифаи хизмати ба онхо баробар, парвандахо оид ба чиноятхои содирнамудаи хизматчиёни харби, ки барои онхо конуни чинояти чазои якумра махрум кардан аз озоди ё катл пешбини намудааст, ба Коллегияи харбии Суди Олии Чумхурии Точикистон тобеияти суди доранд.
Коллегияи харбии Суди Олии Чумхурии Точикистон хукук дорад хама гуна парвандаро, ки ба суди харбии поёни тобеияти суди доранд, ба сифати суди мархилаи якум ба баррасии худ кабул намояд.

Моддаи 255. Хукуки суди болои барои ба барраси гирифтани парвандахои чиноятии тобеи суди поёни

Суди болои дар холатхои истисно хукук дорад аз суди поёни хама гуна парвандахои чиноятиро талаб карда, ба пешбурди худ кабул намуда, ба сифати суди мархилаи якум барраси намояд.

Моддаи 256. Тобеияти судии худудии парвандахои чинояти

Парвандаи чинояти бояд дар хамон суде мавриди барраси карор гирад, ки дар худуди фаъолияти он чиноят содир шудааст. Агар махалли содир шудани чиноятро муайян кардан имконнопазир бошад, парванда тобеи он суде мебошад, ки дар доираи худуди фаъолияти он пешбурди тафтиши пешаки ё тахкики парванда анчом дода шудааст.

Моддаи 257. Муайян кардани тобеияти суди хангоми якчоя кардани парвандахои чинояти

Хангоми айбдор кардани шахс ё гурухи шахсон дар содир намудани якчанд чиноят, ки парвандаи онхо ба судхои мархилахои гуногун тобеият дорад, парванда оид ба хамин чиноятхо аз чониби суди мархилаи болоии судхои зикршуда барраси карда мешавад.
Парванда тобеи якчанд судхои мархилаи якхела дар суде барраси карда мешавад, ки дар худуди фаъолияти он тафтиши пешаки ё тахкики парванда ба охир расонида шудааст.

Моддаи 258. Супурда шудани парвандаи чинояти аз руи тобеияти суди

Агар суд, судя хангоми муайян кардани он ки парвандаи воридшуда тобеи хамин суд намебошад, онро аз руи тобеияти суди равон мекунад.
Агар суд, судя муайян намояд, ки парвандаи чиноятии дар пешбурдаш карордошта ба суди дигари мархилаи якхела тобеият дорад, танхо дар хамон холат хукук дорад ин парвандаи чиноятиро дар пешбурдаш монад, ба шарте, ки баррасии парвандаро дар мачлиси суд огоз намуда бошад. Агар парванда тобеи суди болои ё суди харби бошад, он бояд дар хама холат аз руи тобеияти суди равона карда шавад.
Парвандаеро, ки баррасиаш дар мачлиси судии суди болои огоз шудааст, ба суди поёни ирсол кардан мумкин нест.

Моддаи 259. Ба суди дигар супурдани парвандаи чинояти аз суде, ки тахти тобеияти судии он карор дорад

Дар холатхои алохида бо максади пурра ва холисона барраси кардани парвандаи чинояти онро аз як суд ба суди дигари хамто супурдан мумкин аст. Бо ин асосхо супурдани парвандаи чинояти танхо пеш аз огози баррасии он дар мачлиси суд ичозат дода мешавад.
Масъалаи бо асосхои зикршуда супурдани парвандаи чинояти аз суди нохия (шахр) ба суди дигар дар худуди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, вилоятхо ва шахри Душанбе мувофикан аз чониби раиси суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, раисони судхои вилоят ва шахри Душанбе ичозат дода мешавад.
Ба суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, судхои вилоят ва шахри Душанбе аз як суд ба суди дигари шахру нохияхои тобеи чумхури супурдани парвандаи чиноятиро бо асосхои пешбининамудаи кисми 1 хамин модда Раиси Суди Олии Чумхурии Точикистон ё муовини у ичозат медиханд.

Моддаи 260. Норавоии бахс дар бораи тобеияти суди

Бахсхо дар бораи тобеияти суди байни судхо нораво мебошад. Хама гуна парвандае, ки бо тартиби пешбиникардаи моддахои 258 ва 259 Кодекси мазкур аз як суд ба суди дигар ирсол гардидааст, бояд аз чониби суде, ки ба он равон карда шудааст, бе чунучаро барои пешбурд кабул карда шавад.

БОБИ 31. ТАЪИНИ МУХОКИМАИ СУДИ ВА ОМОДАГИ БА ОН

Моддаи 261. Салохияти судя оид ба парвандаи ба суд воридшуда

Судя оид ба парвандаи чиноятии ба суд воридшуда яке аз карорхои зеринро кабул мекунад:

– дар бораи таъин намудани мачлиси суд;

– дар бораи баргардонидани парванда ба тафтиши иловаги;

– дар бораи боздоштани пешбурди парванда;

– дар бораи тибки тобеияти суди фиристодани парванда;

– дар бораи катъ кардани парванда.

Оид ба парвандаи чинояти судя санади худро дар шакли карор кабул мекунад, ки дар он бояд инхо нишон дода шаванд:

– вакт ва махалли кабул кардани карор;

– мансаб, насаб, ном ва номи падари судяе, ки карор кабул кардааст;

– асос ва мохияти карорхои кабулшуда.

Карор бояд дар мухлати на дертар аз чордах шабонаруз аз лахзаи ба суд ворид шудани парвандаи чинояти кабул карда шавад. Барои парвандахои мураккаб ва хачман калон мухлат мумкин аст бо карори раиси суд то як мох дароз карда шавад.

Моддаи 262. Муайян намудани холатхои вобаста ба парвандаи чиноятии ба суд воридшуда

Хангоми ба суд ворид шудани парвандаи чинояти судя бояд холатхои зеринро муайян кунад:

– парванда тахти тобеияти хамин суд карор дорад ё не;

– холатхое, ки боиси катъ ё боздоштани пешбурди хамин парванда мегарданд, вучуд доранд ё не;

– хангоми пешбурди тахкик ва тафтиши пешаки ба вайрон кардани конуни мурофиавии чинояти, ки барои таъин намудани мачлиси суд монеа шуда метавонад, рох дода шудааст ё не;

– нусхаи фикри айбдоркуни ё карори огоз намудани парвандаи чинояти оид ба пешбурди суръатнок супурда шудаанд ё не;

– чораи пешгирии интихобгардидаро тагйир додан ё бекор кардан зарур аст ё не;

– чихати таъмини руёнидани товони зарар, ки дар натичаи содир намудани чиноят расонида шудааст ва эхтимоли мусодираи молу мулк чора андешида шудааст ё не;

– ариза ва дархостхо кобили конеъ гардониданианд ё не.

Хангоми баррасии ариза ва дархостхо судя хукук дорад барои додани тавзехот шахс ё намояндаи ташкилотеро, ки дархостро пешниход кардааст, даъват кунад.
Аз натичаи баррасии дархост шахс ё муассисаи дархостро пешниходнамуда хабардор карда мешавад. Рад намудани дархост мавриди шикоят карор дода намешавад, аммо онро аз нав дар мачлиси суд пешниход намудан мумкин аст.

Моддаи 263. Таъин кардани мачлиси суд

Судя мавчуд набудани асосхои барои баррасии парванда дар мачлиси суд монеашавандаро муайян намуда, дар бораи таъини мачлиси суд карор мебарорад.
Дар карори таъини мачлиси суд масъалахои зайл хал карда мешаванд:

– дар бораи чой ва вакти мухокимаи суди;

– дар бораи дар мухокимаи суди иштирок доштани химоятгар, ба шарте, ки иштироки вай хатми бошад;

– дар бораи шахсоне, ки ба мачлиси суд даъват карда мешаванд;

– дар хусуси дар мачлиси пушидаи суд барраси кардани парванда дар холатхои пешбининамудаи моддаи 273 Кодекси мазкур.

Дар баробари масъалахои дар кисми 2 хамин модда зикршуда дар карори таъини мачлиси суд бояд чораи пешгири нисбат ба шахсоне, ки аз руи парвандаи чинояти айбдор дониста мешаванд, маълумот дар бораи шахсияти онхо‚ бандубасти чинояте, ки ба онхо нисбат дода мешавад, инъикос гардад.
Тарафхо бояд дар мухлати на камтар аз панч шабонаруз дар бораи вакти огози мухокимаи суд огох карда шаванд.

Моддаи 264. Баргардонидани парвандаи чинояти барои тафтиши иловаги

Дар холати чиддан риоя накардани талаботи конуни мурофиавии чинояти дар мурофиаи суди судя хукук дорад парвандаро барои тафтиши иловаги баргардонад.
Парвандаи чинояти барои тафтиши иловаги ба прокурор баргардонида мешавад. Судя бояд дар карори худ зикр кунад, ки парванда дар кадом асос баргардонида шудааст ва ба таври мушаххас кадом амали тафтиширо хангоми тафтиши иловаги гузаронидан зарур аст.
Хангоми ба тафтиши иловаги баргардонидани парванда судя бояд масъалаи татбики чораи пешгириро нисбат ба айбдоршаванда хал кунад.

Моддаи 265. Боздоштани пешбурди парвандаи чинояти

Суд, судя пешбурди парвандаи чиноятиро дар холатхои зайл бозмедорад:

– хангоме ки айбдоршаванда пинхон шудааст ва махалли будубоши у маълум нест;

– хангоми бемори вазнин будани айбдоршаванда, ки аз чониби духтури муассисаи давлати тасдик карда шудааст;

– хангоми пешниходи суд, судя ба Суди конститутсионии Чумхурии Точикистон дар бораи конститутсиони будани конуни дар хамин парванда татбикшуда;

– хангоми таъин намудани экспертиза.

Судя дар бораи боздоштани пешбурди парванда карор кабул мекунад.
Хангоми боздоштани пешбурди парванда бо асосхои пешбининамудаи сархати якуми кисми 1 хамин модда парвандаи чинояти барои кофтукови айбдоршаванда ба прокурор баргардонида мешавад. Агар асосхои боздоштани парванда аз байн рафта бошанд, пешбурди он аз сари нав огоз карда мешавад.

Моддаи 266. Равон кардани парвандаи чинояти аз руи тобеияти суди

Агар судя масъалаи таъини мухокимаи судиро халлу фасл намуда, муайян намояд, ки парвандаи чинояти ба хамин суд тобеият надорад, онро бо карори худ тибки талаботи боби 30 Кодекси мазкур аз руи тобеият равон мекунад.

Моддаи 267. Чорахои таъмини даъвои граждани ва мусодираи молу мулк

Дар сурати аз чониби тахкикбаранда, муфаттиш ва прокурор наандешидани чорае, ки руёнидани товони зарари бо чиноят расонидашуда ва эхтимоли мусодираи молу мулкро таъмин менамояд, судя бо карори худ макомоти тафтишотро вазифадор мекунад, ки чорахои зарури таъминоти андешанд.

Моддаи 268. Катъ кардани пешбурди парвандаи чинояти

Судя хангоми мавчуд будани асосхои дар сархатхои сеюм-нухуми кисми 1 моддаи 27 Кодекси мазкур нишондодашуда оид ба катъ намудани парванда карор мебарорад. Судя дар бораи катъ намудани парванда карор бароварда, чораи пешгири, даъвои граждани, мусодираи молу мулкро тагйир медихад ва масъалаи далелхои шайъиро хал мекунад. Нусхаи карори судя дар бораи катъ намудани парванда ба прокурор, инчунин ба шахси ба чавобгарии чинояти кашидашуда ва ба чабрдида супурда мешавад.
Судя инчунин хангоми мавчуд будани асосхои дар моддаи 28 Кодекси мазкур нишондодашуда бо дархости прокурор ва ризои чабрдида метавонад парвандаро катъ кунад.
Нисбати карор дар бораи катъ кардани пешбурди парвандаи чинояти шикоят ва эътироз кардан мумкин аст.

Моддаи 269. Тайёр намудани мухокимаи суди

Баъди аз чониби судя баровардани карор дар бораи таъин намудани мачлиси суд бо супориши у котиби мачлиси суд:

– ба судшаванда ва чабрдида нусхаи карори чораи пешгириро нисбат ба судшаванда мефиристад, ба шарте, ки он аз тарафи судя тагйир дода шуда бошад;

– ба мачлиси суд шахсонеро даъват менамояд, ки дар бораи зарурати даъвати онхо судя дар карори таъин кардани мачлиси суд нишон додааст;

– дигар чорахоро оид ба тайёр кардани мухокимаи суди меандешад.

Моддаи 270. Ба тарафхо таъмин намудани имконияти шиносои бо маводи парванда

Судя баъди таъини мачлиси суд вазифадор аст ба тарафхо дар асоси дархости онхо барои шиносои бо хамаи маводи парвандаи чинояти ва аз он руйнавис кардани маълумоти зарури имконият фарохам оваранд.

Моддаи 271. Мухлати огози мухокимаи парвандаи чинояти дар мачлиси суд

Баррасии парвандаи чинояти бояд дар мухлати на дертар аз чордах шабонаруз аз лахзаи баровардани карори судя дар бораи таъин намудани мачлиси суд, дар холатхои истиснои бошад, дар мухлати си шабонаруз дар мачлиси суд огоз карда шавад.

БОБИ 32. ШАРТХОИ УМУМИИ МУХОКИМАИ СУДИ

Моддаи 272. Мухокимаи бевосита ва шифохии суди

Дар мухокимаи суди хамаи далелхои парванда бояд тахти тафтиши бевосита карор дода шаванд. Суд, судя бояд нишондоди судшаванда, чабрдида, шохид, хулосаи коршиносонро шунавад, далелхои шайъиро аз назар гузаронад, протокол ва дигар хуччатхоро эълон кунад ва дигар амалхои судиро оид ба тафтиши далелхо анчом дихад.
Эълони нишондоде, ки хангоми пешбурди тахкик ё тафтиши пешаки дода шудаанд, танхо дар холатхои пешбининамудаи Кодекси мазкур ичозат дода мешавад.
Хукми суд, судя танхо бо он далелхое, ки дар мачлиси суд тафтиш шудаанд, асоснок карда мешавад.

Моддаи 273. Мухокимаи ошкорои суди

Суд, судя бояд ошкоро будани мухокимаи судии парвандаро, ба гайр аз холатхое, ки он ба фош шудани сирри давлати ва сирри дигари бо конун хифзшуда оварда мерасонад, таъмин намояд.
Мухокимаи пушидаи суди, инчунин бо таъиноти асосноки суд (карори судя) оид ба парвандахои чиноятии шахсоне, ки ба синни шонздах нарасидаанд, ба мукобили озоди ва дахлнопазирии чинси ва чиноятхои дигар, бо максади пешгирии фош шудани маълумоти чанбахои махрамонаи шахсони иштирокчии парванда ё маълумоте, ки шаъну эътибори онхоро паст мезанад, инчунин дар холатхое, ки онро манфиати таъмини амнияти иштирокчиёни мурофиа ва шохидон ё хешовандони наздики онхо талаб мекунад, мумкин аст гузаронида шавад.
Парванда дар мачлиси пушидаи суд бо риояи хамаи коидахои пешбурди суди барраси карда мешавад. Таъиноти суд (карори судя)-ро дар хусуси дар мачлиси пушида барраси намудани парванда оид ба тамоми мухокима ё кисмхои алохидаи он баровардан мумкин аст.
Бо максади риояи махфияти мукотиба ва муросилоти телеграфи, тафтиш намудани мукотибаи хусуси ва иттилооти шахсии шахрвандон дар мачлиси ошкорои суд танхо бо ичозати шахсоне, ки байни онхо чунин мукотиба ё иттилооти телеграфи сурат гирифтааст, ичозат дода мешавад. Дар акси хол чунин мукотиба ва иттилооти телеграфи дар мачлиси пушидаи суд эълон ва тафтиш карда мешавад. Коидахои зикршуда инчунин хангоми тафтиши сабтхои овоз ва видео, ки дорои хусусияти шахси мебошанд, татбик карда мешаванд.
Шахсони иштирокчии мачлиси ошкорои суд хукук доранд рафти мурофиаро ба когаз ва навори магнитофон сабт намоянд. Суратгири ва сабти видео танхо бо ичозати раисикунанда ва ризои тарафхо мумкин аст.
Ноболигони то шонздахсола, ба шарте, ки судшаванда, чабрдида ё аз руи парванда шохид набошанд, ба толори мачлиси суд рох дода намешаванд.
Хукми суд ба таври ошкоро эълон карда мешавад. Дар холатхои баррасии парванда дар мачлисхои пушида тибки таъиноти (карори) асосноки суд, судя, танхо кисми мукаддима ва хулосаи хукм эълон карда мешавад.

Моддаи 274. Тагйирнопазирии хайати суд хангоми мухокимаи парвандаи чинояти

Хангоми дастачамъона барраси кардани парванда, он бояд аз чониби хамон хайати суд мавриди барраси карор гирад.
Дар сурати имконнопазирии иштироки яке аз судяхо дар мачлиси суд ба гайр аз холатхои пешбининамудаи моддаи 275 Кодекси мазкур он бо судяи дигар иваз карда, мухокимаи парванда аз нав шуруъ карда мешавад.

Моддаи 275. Машваратчии халкии эхтиёти

Оид ба парвандаи чиноятие, ки барои мухокимаи суди муддати дарозро талаб мекунад, мумкин аст машваратчии халкии эхтиёти чалб карда шавад. Машваратчии халкии эхтиётие, ки аз огози мухокимаи парванда дар толори мачлиси суд иштирок дорад, дар сурати хорич шудани яке аз машваратчиёни халки уро иваз мекунад ва мухокимаи парванда идома дода мешавад.

Моддаи 276. Раисикунанда дар мачлиси суд

Раисикунанда ба мачлиси суд рохбари намуда, тамоми чорахои пешбининамудаи Кодекси мазкурро барои таъмини мубохиса ва баробарии тарафхо меандешад, ки суд хаккони ва бегаразона чараён гирад ва барои хамачониба ва пурра тафтиш намудани холатхои парванда барои тарафхо шароити зарури фарохам оварад. Раисикунанда инчунин риояи тартиботи мачлиси судро таъмин намуда, ба хамаи иштирокчиёни мухокимаи суди хукук ва ухдадорихояшон ва тартиби татбики онхоро мефахмонад. Дар сурати аз чониби яке аз иштирокчиёни мухокимаи суди арз кардани норозиги ба амали раисикунанда ин норозиги дар протоколи мачлиси суд инъикос мегардад.

Моддаи 277. Баробархукукии тарафхо дар мухокимаи суди

Айбдоркунанда, судшаванда, химоятгар, инчунин чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхо барои изхори раддия ва дархост, пешниходи далел, иштирок дар тафтиш, баромад дар музокирахои суди, ба суд пешниход кардани тавсия оид ба хамаи масъалахои дар сархатхои як-шаши кисми 1 моддаи 335 Кодекси мазкур нишондодашуда, инчунин барои иштирок дар баррасии хама масъалахои дигар, ки хангоми мухокимаи судии парванда ба миён меоянд, аз хукуки баробар истифода мебаранд.

Моддаи 278. Котиби мачлиси суд

Котиби мачлиси суд хозир шудани шахсонеро, ки бояд дар мачлиси суд иштирок кунанд, тафтиш намуда, бо супориши раисикунанда дигар амалхои пешбининамудаи Кодекси мазкурро анчом медихад.
Котиби мачлиси суд протоколи мачлиси судро тартиб медихад. У вазифадор аст амал ва карори суд, инчунин амали иштирокчиёни мурофиаро, ки дар чараёни мачлис чой доштанд, пурра ва сахех дар протокол инъикос намояд.

Моддаи 279. Иштироки айбдоркунандаи давлати дар мухокимаи суди

Дар мурофиаи суд иштироки айбдоркунандаи давлати хатмист,ба истиснои парвандахои чиноятии айбдоркунии хусуси, ки дар онхо айбдоркуниро чабрдида дастгири мекунад.
Прокурор хамчун айбдоркунандаи давлати дар суд бо парвандахои чиноятии айбдоркунии умуми ва хусуси-умуми айбдоркунии давлатиро дастгири мекунад.
Оид ба парвандахои мураккаб ва бисёрлахза айбдоркуниро якчанд айбдоркунандаи давлати дастгири карда метавонад.
Дар сурати гайриимкон будани иштироки айбдоркунандаи давлати дар чараёни тамоми мухокимаи суди уро иваз кардан мумкин аст.
Ворид шудани айбдоркунандаи давлати ба баррасии парванда боиси такрори амалхое намегардад, ки то ин лахза дар суд анчом дода шуда буданд, вале бо дархости у барои шиносои бо маводи парванда ва далелхои дар тафтиши суд баррасишуда суд ба у вакт чудо мекунад.
Айбдоркунандаи давлати, ки айбдоркуниро дастгири мекунад, аз руи талаботи конун ва эътикоди ботинии худ амал мекунад.
Айбдоркунандаи давлати дар тафтиши далел иштирок намуда, ба суд акидаи худро дар бораи мохияти айбдоркуни ва дигар масъалхое, ки хангоми мухокимаи суди ба миён омадаанд, баён мекунад, инчунин ба суд дар бораи татбики конуни чинояти ва ба судшаванда таъин намудани чазо фикри худро изхор менамояд.
Айбдоркунандаи давлати мутобики талаботи Кодекси мазкур даъвои граждании чабрдидаро пешниход ё дастгири мекунад, ба шарте, ки онро хифзи манфиати давлат ё чамъият ё хукуки шахрвандон талаб намояд.
Айбдоркунандаи давлати хукук дорад дар бораи сабук кардани айбдоркуни таклиф пешниход намояд, пурра ё кисман аз айбдоркуни даст кашад.
Аз айбдоркуни даст кашидани айбдоркунандаи давлати, ба шарте, ки чабрдида хам аз айбдоркуни даст кашида бошад, барои аз чониби суд кабул кардани таъинот (карор)-и катъ намудани парванда асос шуда метавонад.
Агар чабрдида аз айбдоркуни даст накашида бошад, суд мухокимаи парвандаро идома дода, масъалаи гунахгор ё бегунох будани судшавандаро бо тартиби умуми хал мекунад.

Моддаи 280. Иштироки судшаванда дар мухокимаи суди

Мухокимаи парванда дар мачлиси суди мархилаи якум ба гайр аз холати пешбининамудаи кисмхои 3 ва 4 хамин модда бо иштироки хатмии судшаванда мегузарад. Хангоми хозир набудани судшаванда баррасии парванда бояд мавкуф гузошта шавад.
Суд, судя хукук доранд судшавандаи бе сабабхои узрнок хозирнашударо мачбуран оранд, нисбати у чораи пешгириро татбик намоянд ё онро тагйир диханд.
Хангоми саркаши намудани судшавандаи тахти хабс карордошта аз хозир шудан ба мачлиси суд суд, судя хукук доранд парвандаро дар гоибии у ва бо иштироки хатмии химоятгар барраси намоянд.
Дар холатхои истиснои суд метавонад парвандаро оид ба чиноятхои вазнин ва махсусан вазнин бе иштироки судшавандае, ки берун аз худуди Чумхурии Точикистон карор дошта, аз хозиршави ба мухокимаи суди саркаши мекунад, барраси намояд, агар ин шахс дар худуди давлати хоричи бо хамин чиноят ба чавобгарии чинояти кашида нашуда бошад (КЧТ аз 23.07.16 с., №1333).
Дар сурати аз байн рафтани холатхои истисноии дар кисми 4 хамин модда пешбинишуда хукм ё таъиноти судие, ки гоибона кабул карда шудааст, бо дархости махкумшуда ё химоятгари у тибки талаботи боби 42 Кодекси мазкур бекор карда мешавад. Мухокимаи суди дар ин сурат бо тартиби умуми гузаронида мешавад (КЧТ аз 23.07.16 с., №1333).

Моддаи 281. Иштироки химоятгар дар мухокимаи суди

Химоятгари судшаванда дар тафтиши далелхо иштирок намуда, ба суд дар бораи мохияти айбдоркуни ва исбот карда шудани он, дар бораи холатхое, ки чавобгарии судшавандаро сабук ё уро сафед мекунанд, дар бораи чораи чазо ва дигар масъалахо, ки хангоми мухокимаи суди ба миён омадаанд, акидаи худро изхор мекунад.
Хангоми хозир нашудани химоятгар ва имконнопазирии иваз намудани вай мухокимаи парванда мавкуф гузошта мешавад. Агар иштироки химоятгари интихоб ё таъиншуда дар мачлиси суд дар давоми на камтар аз панч шабонаруз имконнопазир бошад, суд, судя хукук доранд ба судшаванда даъвати химоятгари дигарро пешниход кунанд ё барои таъин намудани химоятгар чора андешанд.
Ба химоятгаре, ки нав ба мухокимаи парванда хамрох шудааст, барои омодаги чихати иштирок дар мухокимаи суди вакти зарури дода мешавад.

Моддаи 282. Иштироки чабрдида дар мухокимаи суди

Мухокимаи парванда дар мачлиси суди мархилаи якум бо иштироки хатмии чабрдида ё намояндаи у гузаронида мешавад.
Хангоми хозир нашудани чабрдида суд масъалаи мухокимаи парванда ё мавкуф гузоштани онро вобаста ба он ки оё дар холати хозир набудани чабрдида комилан равшан сохтани хамаи холатхои парванда ва химояи хукуку манфиатхои конунии у имконпазир аст, хал мекунад. Агар дар мачлиси суд намояндаи чабрдида хозир шавад, суд ин масъаларо мутобики фикри намоянда хал мекунад.
Мувофики дархости чабрдида суд, судя метавонад уро аз иштирок дар мачлиси суд озод намуда, вазифадор кунад, ки дар мухлати муайян барои додани нишондод хозир шавад.
Оид ба парвандахои айбдоркунии хусуси бе сабабхои узрнок хозир нашудани чабрдида ба мачлиси суди мархилаи якум боиси катъ намудани пешбурди парванда шуда метавонад, вале бо дархости судшаванда дар гоибии чабрдида мохиятан барраси шудани парванда имконпазир аст.

Моддаи 283. Иштироки даъвогари граждани ё чавобгари граждани дар мухокимаи суди

Дар мухокимаи суди даъвогари граждани, чавобгари граждани ё намояндагони онхо иштирок мекунанд.
Хангоми ба суди мархилаи якум хозир нашудани даъвогари граждани ё намояндаи у мумкин аст даъвои граждани бе барраси монда шавад.
Суд, судя хукук дорад бо дархости даъвогари граждани ё намояндаи у даъвои гражданиро дар гоибии даъвогари граждани мавриди барраси карор дихад.
Суд, судя сарфи назар аз хозир шудани даъвогари граждани ё намояндаи у, ба шарте, ки даъворо прокурор дастгири намояд ё суд, судя онро зарур шуморад, даъвои гражданиро барраси мекунад.
Ба суд хозир нашудани чавобгари граждани ё намояндаи у баррасии даъвои гражданиро боздошта наметавонад.

Моддаи 284. Иштироки мутахассис дар мухокимаи суди

Мутахассиси ба суд даъватшуда бо тартиби пешбининамудаи моддахои 57 ва 179 Кодекси мазкур дар мухокимаи суди иштирок мекунад.

Моддаи 285. Хадди мухокимаи суди

Парванда дар суд танхо нисбат ба айбдоршавандагон ва танхо нисбат ба хамон айбе, ки ба у бо тартиби дар Кодекси мазкур пешбинишуда эълон шудааст, мухокима карда мешавад.
Айбдоркуниро дар суд тагйир додан мумкин аст, ба шарте, ки вазъи судшаванда бадтар нашавад ва хукуки у ба химоя риоя гардад.

Моддаи 286. Мавкуф гузоштан ва боздоштани мухокимаи суди

Агар дар натичаи ба мачлиси суд хозир нашудани яке аз шахсони даъватшуда мухокимаи парванда имконнопазир гардад ё бо дархости тарафхо зарурати талаб карда гирифтани далелхои нав ба миён ояд, суд, судя дар бораи мавкуф гузоштани мухокимаи парванда таъинот (карор) мебарорад. Хамзамон барои даъват ё мачбуран овардани шахсони хозирнашуда, конеъ намудани дархостхо чорахо андешида мешаванд.
Мухокимаи парванда баъди мавкуф гузоштан ва боздоштани он аз лахзаи мавкуфгузори ва боздошт идома дода, тарафхо бояд бо далелхои нави ба дастоварда шинос карда шаванд.
Агар судшаванда пинхон шуда бошад, инчунин ба бемории рухи ё бемории дигари вазнин гирифтор гашта, хозир шудани уро ба мачлиси суд имконнопазир гардонад, суд пешбурди парвандаро нисбат ба ин судшаванда то кофтуков намудан ё шифо ёфтани у ё гирифтани хулосаи экспертиза бозмедорад ва нисбати судшавандагони дигар пешбурди парвандаро идома медихад. Агар мухокимаи алохида халли дурусти парвандаро мушкил гардонад, пешбурди парванда пурра боздошта мешавад. Кофтукови судшавандаи пинхоншуда бо таъиноти (карори) суд эълон карда мешавад.

Моддаи 287. Баргардонидани парванда барои тафтиши иловаги

Агар дар чараёни мухокимаи суд холатхои нави каблан номуайян ва барои парванда мухим ошкор шуда бошанд, ки тафтиши онхо дар мачлиси суд бе тафтиши иловаги имконнопазир аст, суд, судя метавонад бо ташаббуси худ ё дархости тарафхо парвандаро барои тафтиши иловаги баргардонад.
Суд, судя парвандаро барои тафтиши иловаги баргардонида, дар айни замон вазифадор аст, масъалаи чорахои пешгириро нисбат ба судшаванда хал кунад.
Хангоми пас аз тафтиши иловаги ба суд ворид гардидани парванда масъалаи таъини мачлиси суд бо тартиби умуми хал карда мешавад.

Моддаи 288. Катъ намудани парванда дар мачлиси суд

Агар хангоми мухокимаи суди холатхои дар сархатхои сеюм-нухуми кисми 1 моддаи 27 Кодекси мазкур нишондодашуда муайян гарданд, инчунин хангоми мутобики коидахои кисми 10 моддаи 279 Кодекси мазкур аз айбдоркуни даст кашидани айбдоркунандаи давлати парвандаи чинояти бояд дар мачлиси суд катъ карда шавад.
Суд, судя хукук дорад бо асосхои дар моддаи 28 Кодекси мазкур зикршуда парвандаи чиноятиро дар мачлиси суд катъ намояд.

Моддаи 289. Халли масъалаи чораи пешгири

Суд, судя хукук дорад хангоми мухокимаи суди дар хакки судшаванда чораи пешгириро интихоб намояд, тагйир дихад ё бекор кунад.
Мухлати чораи пешгири ба сифати дар хабс нигох доштани судшаванда аз лахзаи ба суд ворид гардидани парванда то лахзаи баровардани хукм аз шаш мох бештар шуда наметавонад.
Оид ба парвандахои чиноятхои вазнин ва махсусан вазнин бо гузашти мухлати дар кисми 2 хамин модда нишондодашуда суд, судя хукук дорад бо таъиноти (карори) худ мухлати дар хабс нигох доштанро то дувоздах мох дароз кунад.
Пас аз гузаштани мухлати тахти хабс карор додан, ки дар кисмхои 2 ва 3 хамин модда нишон дода шудаанд, суд, судя бояд чораи пешгириро дар хакки судшаванда ба дигар чораи пешгири иваз кунад.

Моддаи 290. Тартиби баровардани таъинот ва карор дар мачлиси суд

Оид ба хамаи масъалахое, ки хангоми мухокимаи суди аз тарафи суд хал мегардад, суд, судя таъинот (карор) мебароранд, ки он бояд дар мачлиси суд эълон карда шавад.
Таъинот (карор) дар бораи ба тафтиши иловаги фиристодани парванда, катъ намудани парванда, тагйир додан, татбик ё бекор кардани чораи пешгири оид ба раддияхо, таъини экспертиза, хамчунин таъиноти хусуси дар хонаи машварати бароварда, дар шакли хуччатхои алохида тартиб дода мешаванд.
Хамаи таъинот (карор)-и дигар бо салохдиди суд, судя ё бо тартиби мукаррарнамудаи кисми 2 хамин модда ё дар толори мачлиси суд бо дохил намудани таъинот (карор) ба протоколи мачлиси суд бароварда мешаванд.

Моддаи 291. Тартиби мачлиси суд

Мухокимаи суди дар шароите, ки барои кори муътадили суд ва амнияти иштирокчиёни мурофиа мусоид аст, гузаронида мешавад.
Хангоми ба толори мачлиси суд ворид шудани суд, судя бо хитоби котиби мачлиси суд «Суд меояд, хохишмандам аз чой бархезед!» хамаи хозирин аз чой бармехезанд.
Хамаи иштирокчиёни мухокимаи суди аз чой бармехезанд ва хар гох ба суд бо ибораи «Мухтарам суд» мурочиат мекунанд, нишондод медиханд ва арзи изхорот мекунанд. Сарфи назар кардани коидахои мазкур танхо бо ичозати раисикунанда мумкин аст.
Хамаи иштирокчиёни мухокимаи суди, хамчунин хамаи шахрвандони дар толори мачлиси суд хозирбуда бояд фармоиши раисикунандаро дар бобати риояи тартибот дар мачлиси суд ба чо оваранд.

Моддаи 292. Чорахои таъсир расонидан барои риоя накардани тартибот дар мачлиси суд

Хангоми риоя накардани тартибот дар толори мачлиси суд, итоат накардан ба амри раисикунанда иштирокчии мурофиа огох карда мешавад, ки дар сурати такроран риоя накардани тартибот у аз толори мачлиси суд берун ё ба андозаи то ду нишондиханда барои хисобхо чарима таъин карда мешавад. Хар як иштирокчии мурофиа, гайр аз айбдоркунанда ва химоятгар мумкин аст аз толор берун карда шавад. Нисбат ба судшаванда, химоятгар ва айбдоркунандаи давлати чаримабанди татбик карда намешавад.
Агар судшаванда аз толори мачлиси суд берун карда шуда бошад, хукм бояд дар хузури у ё пас аз кабули он ба гирифтани забонхат фавран ба у эълон карда шавад.
Дар бораи аз толори мачлиси суд берун кардани иштирокчии мурофиа ва чаримабанди шудани у таъинот (карор) бароварда мешавад.
Шахсоне, ки дар толори мачлиси суд хузур доранд, вале иштирокчии мурофиа намебошанд, дар сурати аз чониби онхо риоя накардани тартибот бо амри раисикунанда аз толори мачлиси суд берун карда мешаванд. Ба гайр аз ин суд онхоро ба андозаи то ду нишондиханда барои хисобхо чарима таъин карда метавонад.
Агар аз чониби иштирокчиёни мухокимаи суди ё шахси дар толори мачлиси суд хузурдошта хукуквайронкунии маъмури содир шуда, ба суд ва нисбати коидахои муайяннамудаи суд беэхтироми зохир гардад, суд хукуквайронкунандаро пурсиш ва далелхои уро тафтиш намуда, хукук дорад дар хамон мухокимаи суди дар бораи ба у татбик кардани яке аз чазохои маъмурии пешбининамудаи Кодекси хукуквайронкунии маъмурии Чумхурии Точикистон таъинот (карор) барорад.
Агар дар амали вайронкунандаи тартиботи мачлиси суд аломатхои чиноят вучуд дошта бошад, суд маводи дахлдорро барои халли масъалаи огоз кардани парвандаи чинояти ба прокурор равон мекунад.

Моддаи 293. Протоколи мачлиси суд

Дар мачлиси суди мархилаи якум протокол тартиб дода мешавад.
Протоколро бо даст навиштан ё чоп кардан мумкин аст.
Дар протоколи мачлиси суд маълумоти зерин кайд карда мешаванд:

– вакти огоз ва анчоми он;

– ному насаби хайати суд, котиб, тарчумон, айбдоркунанда, химоятгар, судшаванда, инчунин чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхо, шахсони дигари даъватнамудаи суд;

– парвандаи баррасишаванда;

– маълумот дар бораи шахсияти судшаванда ва чораи пешгири;

– амали суд бо тартибе, ки он сурат гирифта буд;

– нишондод, эътироз ва дархостхои шахсони иштирокчии парванда;

– таъиноти суд (карори судя), ки бе рафтан ба хонаи машварат бароварда шудааст;

– ишора дар бораи баровардани таъинот (карор) дар хонаи машварат;

– ба шахсони иштирокчии парванда фахмондани хукук ва ухдадорихои онхо;

– матни пурраи нишондод;

– саволхое, ки ба коршинос дода шудаанд ва чавоби у;

– натичахои азназаргузарони ва амалхои дигари тафтиши далелхо, ки дар мачлиси суд анчом дода шудаанд;

– ишора ба далелхое, ки шахсони иштирокчии парванда хохиш кардаанд‚ дар протокол тасдик карда шавад;

– мазмуни асосии баромади тарафхо дар музокираи суди;

– сухани охирини судшаванда;

– ишора дар бораи эълон кардани хукм ва фахмонда додани тартиб ва мухлати шикоят ё эътироз ба он.

Дар протокол инчунин далелхои беэхтироми нисбат ба суд, ба шарте, ки чунин амал вучуд дошта бошад, ишора ба шахсияти вайронкунандаи тартибот ва чорахои таъсиррасони, ки суд дар хакки вайронкунанда андешидааст, инъикос карда мешавад.
Протокол бояд аз чониби раисикунанда ва котиб тахия ва дар мухлати на дертар аз панч шабонаруз аз лахзаи хотимаи мачлиси суд имзо карда шавад.
Раисикунанда вазифадор аст ба тарафхо барои пурра шинос шудан бо протоколи мачлиси суд вобаста ба тахия гардидани протокол имконият фарохам орад.

Моддаи 294. Эродхо ба протоколи мачлиси суд

Тарафхо хукук доранд дар давоми панч шабонарузи баъди имзои протоколи мачлиси суд эродхои худро доир ба протокол пешниход кунанд. Ин мухлат аз чониби раисикунанда, мумкин аст бо дархости тарафхо то дах шабонаруз дароз карда шавад.

Моддаи 295. Баррасии эродхо доир ба протоколи мачлиси суд

Эродхо ба протоколи мачлиси суд аз чониби раисикунанда барраси карда мешавад ва барои дакик намудан шахсонеро, ки эрод пешниход кардаанд, даъват карда мешаванд. Эродхои прокурор ва химоятгар бо иштироки онхо барраси карда мешавад. Хозир нашудани шахсони мазкур барои барраси намудани эродхо монеа намешаванд.
Раисикунанда дар бораи натичахои баррасии эродхо доир ба тасдики кобили кабул будан ё набудани онхо карори асоснок мебарорад. Эродхо ва карори судя ба протоколи мачлиси суд замима карда мешаванд.

БОБИ 33. КИСМИ ОМОДАСОЗИИ МАЧЛИСИ СУД

Моддаи 296. Огози мачлиси суд

Раисикунанда мачлиси судро дар вакти таъиншуда кушода, эълон мекунад, ки кадом парвандаи чинояти мавриди барраси карор мегирад.

Моддаи 297. Муайян кардани хозиршави ба суд

Котиб дар бораи ба суд хозир шудани прокурор, судшаванда, химоятгар, чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхо, тарчумон, шохидон, коршиносон ва мутахассисон ва оид ба сабабхои хозир нашудани дигар иштирокчиён ахборот медихад.

Моддаи 298. Ба тарчумон фахмондани хукуку ухдадорихояш

Раисикунанда ба тарчумон ухдадорихои зерини уро мефахмонад:

– ба суд нишондод ва баёноти шахсони иштирокчии парвандаро, ки забони пешбурди мурофиаро намедонанд ва ба ин шахсон мазмуни нишондод, баёнот ва хуччатхоеро, ки дар суд эълон шудаанд, дакик ва пурра тарчума кунад;

– амри раисикунанда ва карори суд, судяро тарчума кунад.

Ба тарчумон инчунин бояд хукукхои зерини у фахмонда шаванд:

– савол додан ба иштирокчиёни парванда бо максади дакик намудани тарчума;

– шинос шудан бо протоколи мачлиси суд ва баён кардани эрод оид ба дурустии сабти тарчумааш.

Тарчумон аз чониби раисикунанда дар бораи чавобгарии чинояти барои дидаю дониста нодуруст тарчума кардан огохонида шуда, дар ин бора аз у забонхат гирифта мешавад ва он ба протоколи мачлиси суд замима мегардад.
Ба тарчумон фахмонда мешавад, ки барои саркаши аз ичрои ухдадори бо тартиби мукаррарнамудаи конунгузории Чумхурии Точикистон ба чавобгари кашида мешавад.

Моддаи 299. Баровардани шохидон аз толори мачлиси суд

Шохидони хозиршуда то огози пурсиш аз толори мачлиси суд бароварда мешаванд. Раисикунанда барои он ки шохидони аз чониби суд пурсиданашуда бо шохидони пурсидашуда, инчунин бо дигар шахсони дар толори мачлиси суд хузурдошта гуфтугу накунанд, чора меандешад.

Моддаи 300. Муайян намудани шахсияти судшаванда ва сари вакт ба у супурдани нусхаи фикри айбдоркуни

Раисикунанда шахсияти судшаванда, ном, номи падар, насаб, сол, мох, руз ва чои таваллуд, донистани забоне, ки бо он пешбурди парванда гузаронида мешавад, инчунин чои истикомат, машгулият, тахсилот, вазъи оилави ва дигар маълумотро, ки ба шахсияти у алокаманд аст, пурсида муайян мекунад. Сипас раисикунанда муайян мекунад, ки оё ба судшаванда ва дар холатхои дар кисми 4 моддаи 280 Кодекси мазкур бошад, ба химоятгар нусхаи фикри айбдоркуни ё карори макомоти тахкик оид ба огози парвандаи чинояти супурда шудааст ва кай ин кор анчом дода шудааст. Мухокимаи судиро дар мухлати на пештар аз се шабонаруз аз рузи супоридани фикри айбдоркуни ё карори макомоти тахкик оид ба огози парвандаи чинояти сар кардан мумкин нест (КЧТ аз 23.07.16 с., №1333).

Моддаи 301. Эълони хайати суд, дигар иштирокчиёни мурофиа ва фахмондани хукуки рад кардан

Раисикунанда хайати судро эълон карда, маълум мекунад, ки кадоме аз иштирокчиён айбдоркунанда, химоятгар, чабрдида ва намояндаи у, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндаи онхо, инчунин котиби мачлиси суд, коршинос, мутахассис ва тарчумон мебошанд. Раисикунанда ба тарафхо хукукашонро дар бораи тибки коидахои боби 8 Кодекси мазкур изхор намудани раддия нисбат ба хайати суд, яке аз судяхо, инчунин нисбат ба хар як шахси иштирокчии мурофиаи дар хамин модда зикршуда мефахмонад.
Агар дар мачлиси суд машваратчии эхтиёти иштирок намояд, раисикунанда дар ин бора эълон мекунад. Ба машваратчии эхтиёти низ раддия арз кардан мумкин аст.

Моддаи 302. Ба судшаванда фахмондани хукукхояш

Дар мухокимаи суди раисикунанда ба судшаванда хукукхояшро, ки дар моддаи 47 Кодекси мазкур пешбини шудаанд, мефахмонад.

Моддаи 303. Ба чабрдида, даъвогари граждани ва чавобгари граждани фахмондани хукукхояшон

Раисикунанда ба чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхо хукукхояшонро, ки мувофикан мутобики моддахои 42, 44, 54 ва 55 Кодекси мазкур пешбини гардидаанд, мефахмонад. Ба чабрдида оид ба парвандахои айбдоркунии хусуси ва хусуси-умуми, инчунин оид ба чиноятхои начандон вазнин ва дарачаи миёна хукукхояш дар бораи ошти шудан бо судшаванда фахмонда мешавад.

Моддаи 304. Ба коршинос фахмондани хукуку ухдадорихояш

Раисикунанда ба коршинос хукуку ухдадорихояшро, ки дар моддаи 58 Кодекси мазкур пешбини намудааст, фахмонда, уро дар бораи чавобгарии чинояти барои додани хулосаи бардуруг огох месозад ва аз у забонхат мегирад, ки он ба протоколи мачлиси суд хамрох карда мешавад.

Моддаи 305. Ба мутахассис фахмондани хукуку ухдадорихояш

Раисикунанда ба мутахассис хукуку ухдадорихояшро, ки моддаи 57 Кодекси мазкур пешбини намудааст, фахмонда, уро дар бораи чавобгарии чинояти барои рад ё саркаши аз ичрои ухдадорихои пешбиникардаи Кодекси мазкур огох намуда, аз у забонхат мегирад, ки он ба протоколи мачлиси суд хамрох карда мешавад.

Моддаи 306. Изхори дархост ва баррасии он

Раисикунанда аз тарафхо мепурсад, ки оё онхо дар хусуси даъвати шохидону, коршиносон, мутахассисони нав ва талаб карда гирифтани далелхои шайъи ё хуччатхо дархост доранд ё не. Шахсе, ки ба суд дархост пешниход кардааст, бояд нишон дихад, ки барои муайян кардани махз кадом холатхо далелхои иловаги заруранд.
Суд, судя фикри дигар иштирокчиёни мухокимаи судиро шунида, бояд хар як дархости баёншударо мавриди барраси карор дода, онхоро конеъ гардонад ё дар бораи рад кардани дархост таъиноти (карори) асоснок барорад.
Суд, судя хукук надорад, ки конеъ кардани дархости пурсиши шохидонро дар мачлиси суд, ки бо ташаббуси тарафхо хозир шудаанд, рад намояд.
Шахсе, ки дархосташ аз тарафи суд, судя рад шудааст, хукук дорад минбаъд низ ба суд дархост пешниход кунад.

Моддаи 307. Халли масъала дар бораи имконпазирии баррасии парвандаи чинояти хангоми иштирок надоштани яке аз иштирокчиёни мухокимаи суди

Хангоми хозир нашудани яке аз иштирокчиёни мухокимаи суди, аз чумла шохид, коршинос ё мутахассис суд фикру андешаи тарафхоро дар хусуси имконпазирии мухокимаи парвандаи чинояти шунида, оид ба идомаи мухокима ё мавкуф гузоштани он таъиноти (карори) асоснок мебарорад.
То халли масъала мавкуф гузоштани мухокимаи парванда суд, судя метавонад тафтиши судиро огоз намуда, шохидони хозиршуда, коршинос ё мутахассис, чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани, намояндагони онхоро пурсиш кунад ва сипас дар бораи мавкуф гузоштани мухокима таъинот (карор) барорад. Агар пас аз ин парванда дар хамон хайати суд барраси карда шавад, шахсони пурсидашуда ба мачлиси суд танхо дар холатхои зарури такроран даъват карда мешаванд.

БОБИ 34. ТАФТИШИ СУДИ

Моддаи 308. Огози тафтиши суди

Тафтиши суди аз баёни мохияти айбдоркунии пешниходшуда дар хакки судшаванда аз чониби айбдоркунандаи давлати, дар парвандахои айбдоркунии хусуси бошад, аз баёни шикоят аз чониби айбдоркунандаи хусуси ё намояндаи у огоз мегардад.
Раисикунанда аз судшаванда мепурсад, ки оё мохияти айби эълоншуда ба у фахмост, бо айби эълоншуда худро гунахгор мешуморад ё не, оё хохиш дорад, ки ба айби эълоншуда муносибати худро баён намояд. Хангоми нофахмо будани айб ба судшаванда мохияти он фахмонда мешавад.

Моддаи 309. Мукаррар намудани тартиби тахкики далелхо

Пас аз ичрои талаботи моддаи 308 Кодекси мазкур раисикунанда бо мувофикаи тарафхо тартиби тахкики далелхоро муайян мекунад. Суд, судя дар ин бора таъинот (карор) мебарорад. Тартиби пешниходи далелхо аз чониби тарафхо муайян карда мешавад. Тагйир додани тартиби тахкики далелхо аз чониби суд, судя, мумкин аст бо мувофикаи тарафхо ва бо баровардани таъиноти (карори) дахлдор гузаронида шавад.
Судшаванда бо ичозати раискунанда хукук дорад дар хар лахзаи тафтиши суди нишондод дихад.

Моддаи 310. Тартиби соддакардашудаи тафтиши суди

Дар сурати ба гунохаш икрор шудани судшаванда, ки аз чониби тарафхо мавриди бахс карор нагирифтааст ва судро низ тахти шубха намегузорад, суд, судя бо мувофикаи тарафхо баъди аз судшаванда мукаррар кардани он ки оё эътирофи у мачбури нест, хукук дорад, танхо бо тахкики далелхое махдуд шавад, ки тарафхо онхоро зикр кардаанд ё тафтиши судиро хатмшуда эълон карда‚ ба музокираи суди гузарад.
Раисикунанда бояд ба тарафхо фахмонад, ки даст кашидан аз тахкики далелхо боиси бо ин асосхо имконнопазир шудани арзи шикоят ё эътироз ба хукм мегардад.
Коидахои дар кисми 1 хамин модда зикргардида нисбат ба парвандахо оид ба чиноятхои ноболигон, чиноятхои вазнин ва махсусан вазнин, инчунин дар холатхое ки акаллан як нафар аз судшавандахо ба гунохи худ икрор набошад, ва парвандаро дар хакки у барои пешбурди алохида чудо кардан имконнопазир бошад, татбик карда намешаванд.
Дархост дар бораи гузаронидани мурофиа бо тартиби соддакардашудаи тафтиши суди танхо аз чониби судшаванда бо ризои айбдоркунандаи давлати ё хусуси ва чабрдида пешниход карда мешавад.
Дар сурати рад намудани дархости судшаванда ё норизоии айбдоркунандаи давлати ё хусуси ва ё чабрдида барои гузаронидани мурофиа бо тартиби соддакардашуда, мурофиаи суди бо асосхои умуми гузаронида мешавад.
Агар суд, судя муайян намояд, ки айби эътирофнамудаи судшаванда асоснок буда, бо далелхои чамъовардашуда оид ба парванда тасдик мегардад, хукми айбдоркуни бароварда, нисбати судшаванда чазо таъин мекунад. Зимнан чазои таъиннамудаи суд аз се ду хиссаи мухлат ё андозаи чазои баландтарини барои чиноятхои содиршуда пешбинигардида зиёд буда наметавонад.
Гузаронидани мурофиа бо тартиби соддакардашудаи тафтиши суди дар холатхои пешбининамудаи Кодекси мазкур катъ намудани пешбурди парвандаро истисно намекунад. (КЧТ аз 16.04.12с., №809)
Баъди эълони хукм ё таъинот суд, судя ба тарафхо хукук ва тартиби аз хукм ё таъинот шикояту эътироз оварданро мутобики талаботи боби 38 Кодекси мазкур мефахмонад. (КЧТ аз 16.04.12с., №809)
Нисбат ба хукме, ки мутобики талаботи хамин модда бароварда шудааст, бо асосхои пешбининамудаи сархатхои якум ва дуюми моддаи 372 Кодекси мазкур шикоят кардан ва эътироз овардан мумкин нест.

Моддаи 311. Пурсиши судшаванда

Раисикунанда ба судшаванда хукуки уро дар бораи додан ё надодани нишондод нисбат ба айби ба у эълоншуда ва холатхои дигари парванда фахмонда, инчунин дар бораи он ки тамоми гуфтахои у, мумкин аст, ба мукобили у истифода шаванд, огох месозад. Хангоми ба додани нишондод рози будани судшаванда сараввал уро химоятгар ва иштирокчиёни мурофиа аз тарафи химоя ва сипас айбдоркунандаи давлати ва иштирокчиёни мурофиа аз тарафи айбдоркуни пурсиш мекунанд. Раисикунанда саволхои рахнамункунанда ва ба парванда дахлнадоштаро аз байн мебардорад.
Суд, судя пас аз пурсиши судшаванда аз чониби тарафхо ба у савол медихад, вале саволхои дакиккунанда дар хар лахзаи пурсиши у дода шуданаш мумкин аст.
Агар судшаванда пурра ба гунохаш икрор шавад ва доир ба айби эълоншуда нишондод додан хохад, суд, судя гайр аз холатхое, ки нишондоди у ба парванда алокаманд нест, суханони уро набурида мешунаванд.
Пурсиши судшаванда дар гайби судшавандаи дигар танхо бо ташаббуси суд, судя ё дархости тарафхо ичозат дода мешавад. Дар ин бора суд, судя таъинот(карор) мебарорад. Дар ин сурат пас аз баргаштани судшаванда ба толори мачлиси суд раисикунанда уро аз мазмуни нишондоди дар гайби у додашуда вокиф намуда, ба у имкон медихад ба судшавандае, ки дар гайби у пурсиш шудааст, савол дихад.

Моддаи 312. Эълони нишондоди судшаванда

Дар суд эълон кардани нишондод ё баёноти судшаванда, ки хангоми пешбурди тахкик ё тафтиши пешаки додааст, инчунин ба шунидани сабти нишондоди у ё тамошои сабти видео, ки ба протокол замима шудааст, танхо бо дархости тарафхо ва бо ташаббуси суд, судя дар холатхои зайл ичозат додан мумкин аст:

– мавчуд будани ихтилофоти назаррас байни нишондоди судшаванда дар чараёни тафтиши пешаки ё тахкик дар суд;

– саркаши кардани судшаванда аз додани нишондод дар суд;

– дар гоибии судшаванда барраси гардидани парванда.

Коидахои пешбининамудаи кисми 1 хамин модда инчунин барои холатхои эълон кардани нишондоди судшаванда, ки каблан дар суд дода шуда буд, татбик мегарданд.
Ба шунидани сабти овоз ё нишон додани сабти видео бе эълони пешакии нишондод, ки дар протоколи дахлдори пурсиш ё протоколи мачлиси суд мавчуданд, ичозат дода намешавад. Дар бораи шунидан ё тамошои сабт дар протоколи мачлиси суд кайд карда мешавад.

Моддаи 313. Пурсиши чабрдида

Чабрдида мутобики коидахои пурсиши шохидон, ки дар кисмхои 2-5 моддаи 314 Кодекси мазкур пешбини гардидаанд, пурсиш карда мешавад.
Чабрдида дар хар лахзаи тафтиши суди бо ичозати раисикунанда нишондод дода метавонад.

Моддаи 314. Пурсиши шохид

Шохид дар алохидаги ва дар гайби шохидони хануз пурсиданашуда пурсиш карда мешавад.
Раисикунанда кабл аз пурсиш шахсияти шохидро муайян намуда, муносибати уро ба судшаванда ва чабрдида аник мекунад, карзи шахрванди ва ухдадории уро дар бораи додани нишондоди росткавлона рочеъ ба парванда, чавобгариро барои саркаши аз додани нишондод ва дидаю дониста додани нишондоди бардуруг мефахмонад. Ба шахсоне, ки мутобики конун аз додани нишондод озод карда шудаанд, дар сурати ихтиёран нишондод додан чавобгариашон танхо барои дидаю дониста додани нишондоди бардуруг фахмонда мешавад. Аз шохидон дар бораи он ки ухдадори ва масъулияташон фахмонда шудааст, забонхат гирифта мешавад. Забонхат ба протоколи мачлиси суд замима мегардад.
Шохидро айбдоркунанда, чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхо, судшаванда ва химоятгари у пурсиш мекунанд. Саволро аввал тарафе медихад, ки бо дархости у шохид ба мачлиси суд даъват гардидааст.
Раисикунанда ба пурсидани саволхои рахнамункунанда ва дигар саволхое, ки ба парванда алокаманд нестанд, ичозат намедихад. Суд, судя шохидро баъди пурсиши тарафхо низ пурсиш мекунад.
Шохидони пурсидашуда дар толори мачлиси суд мемонанд ва то хатми тафтиши суди бе ичозати раисикунанда ва ризои тарафхо толорро тарк намекунанд.
Пурсиши шохиде, ки дар руйхат танхо тахаллуси у дарч гардидааст, бе эълон намудани маълумоти аслии шахсияти у, бе рубарукунии вай бо дигар иштирокчиёни мурофиаи суди сурат мегирад. Дар ин бора суд, судя таъиноти (карори) дахлдор кабул мекунад.

Моддаи 315. Аз чониби чабрдида ва шохид истифода бурдани сабтхои хатти ва хуччатхо

Чабрдида ва шохид сабтхои хаттиро истифода бурда метавонанд. Ин сабтхо бо талаби суд бояд пешниход карда шаванд.
Ба чабрдида ва шохид ичозат дода мешавад, ки хуччатхои дар дасташон бударо, ки ба нишондоди онхо дахл доранд, хонанд, ба суд пешниход кунанд, тибки таъиноти (карори) суд мумкин аст ба парванда замима карда шаванд.

Моддаи 316. Хусусиятхои пурсиши чабрдида ва шохиди ноболиг

Хангоми пурсиши шохид ё чабрдидаи ба синни шонздах нарасида, инчунин шохид ё чабрдидаи ноболиге, ки бинобар холати чисмони ва рухии худ имконияти мустакилона химоя кардани хукук ва манфиатхои конунии худро надорад, иштироки омузгор ва ё равоншинос хатми мебошад. Омузгор ё равоншинос хангоми пурсиши шохид ва чабрдидаи синнаш аз шонздах боло бо салохдиди суд, судя ва ё бо дархости айбдоркунандаи давлати ё химоятгар иштирок мекунад. Хангоми пурсиши шохид ё чабрдидаи ноболиг иштироки намояндагони конунии онхо хатмист. Шахсони зикргардида бо ичозати раисикунанда метавонанд ба чабрдида ва шохид савол диханд (КЧТ аз 15.03.16 с., №1275).
Пеш аз пурсиши чабрдида ва шохиде, ки ба синни шонздах нарасидааст, раисикунанда ба онхо ахамияти доир ба парванда додани нишондоди пурра ва дурустро мефахмонад. Онхо барои дидаю дониста додани нишондоди бардуруг огох карда намешаванд ва аз онхо забонхат гирифта намешавад.
Пурсиши чабрдидаи ноболиг ё шохид бо дархости тарафхо ё бо ташаббуси суд, судя дар гоибии судшаванда анчом дода шуда, дар ин бора суд, судя таъинот (карор) мебарорад. Баъди ба толори мачлиси суд баргаштани судшаванда уро аз нишондоди ин шахсон хабардор кардан ва барои ба онхо савол додан имконият фарохам овардан лозим аст.
Чабрдида ва шохиде, ки синнашон ба шонздах нарасидааст, пас аз анчоми пурсиш, гайр аз холатхое, ки суд минбаъд хам хузур доштани онхоро зарур мешуморад, аз толори мачлиси суд хорич карда мешаванд.

Моддаи 317. Эълони нишондоди чабрдида ва шохид

Дар суд ба эълон кардани нишондоди чабрдида ва шохид, ки хангоми пешбурди тахкик ё тафтиши пешаки додаанд, инчунин ба шунидани сабти овоз ё тамошои сабти видеоии пурсиш мумкин аст бо дархости тарафхо ва ташаббуси суд дар холатхои зайл ичозат дода шавад:

– мавчуд будани ихтилофхои чидди байни ин нишондод ва нишондоде, ки дар суд дода шудааст;

– дар мачлиси суд хозир набудани чабрдида ё шохид бо сабабхое, ки имконияти ба суд омадани онхоро истисно мекунад.

Коидахои дар кисми 1 хамин модда зикршуда инчунин ба холатхои эълони нишондоди чабрдида ва шохид, ки каблан дар суд додаанд, татбик карда мешаванд.
Дар мачлиси суд инчунин нишондоди чабрдида ва шохид, ки мутобики мукаррароти кисми 2 моддаи 307 Кодекси мазкур аз тарафи суд пурсиш шудаанд, мумкин аст эълон карда шавад.
Сабти овози чабрдида ва шохид, сабти видеоии пурсиши онхоро тибки коидахои мукаррарнамудаи кисми 3 моддаи 312 Кодекси мазкур шунидан ё тамошо кардан мумкин аст.

Моддаи 318. Гузаронидани экспертиза дар суд

Суд, судя бо дархости тарафхо, инчунин бо ташаббуси худ хукук дорад дар мачлиси суд экспертиза таъин кунад. Экспертизаро коршиносоне, ки дар тафтиши пешаки хулоса додаанд ё дигар коршиносоне, ки суд таъин кардааст, анчом медиханд.
Экспертиза дар суд тибки коидахои дар боби 24 Кодекси мазкур зикргардида гузаронида мешавад.
Раисикунанда таъиноти (карори) баровардаро дар бораи таъини экспертиза эълон намуда, хукуки тарафхоро дар бобати рад кардани коршинос, пешниход намудани дархост доир ба хайати коршиносон, ба таври иловаги ворид намудани шахси нишондодаи тараф, гузаронидани экспертиза аз тарафи намояндагони дигар муассисаи эксперти, гузаронидани экспертиза бо иштироки тарафхо мефахмонад.
Дар мачлиси суд коршинос хукук дорад ба шахсони пурсидашаванда савол дихад, бо далелхои хатти, протоколхои амали тафтиши, хулосаи дигар коршиносон шинос шавад, дар азназаргузарони ва озмоиш (эксперимент) ва дигар амалхои суди, ки ба мавзуи экспертиза алокаманд мебошанд, иштирок намояд.
Хангоми зарурати ба ихтиёри коршинос вогузоштани намунахо барои тахкики мукоисави коидахои моддаи 215 Кодекси мазкур истифода бурда мешаванд.
Раисикунанда баъди муайян кардани хамаи холатхои барои додани хулоса ахамиятнок ба тарафхо пешниход мекунад, ки саволхои худро ба тарики хатти ба коршинос пешниход намоянд. Саволхо бояд эълон карда, нисбат ба онхо акидаи иштирокчиёни мухокимаи суди шунида шавад. Суд, судя ин масъалахоро барраси намуда, бо таъиноти (карори) худ саволхоеро, ки ба парванда алокаманд нестанд ва ё тахти салохияти коршинос намебошанд, рад намуда, саволхои навро тартиб медихад, ки баъди он коршинос ба доир намудани экспертиза ва тартиб додани хулоса шуруъ мекунад.
Хулосаи коршинос ба тарики хатти дода, дар мачлиси суд аз чониби у эълон карда, якчоя бо саволхо ба парванда хамрох карда мешавад.
Агар ба суд коршинос даъват шуда бошад, ки дар тафтиши пешаки хулоса додааст, суд метавонад пас аз эълони хулоса, ба шарте, ки он аз чониби тарафхо мавриди эътироз карор нагирад, экспертиза таъин накунад ва танхо бо пурсиши коршинос каноат кунад.

Моддаи 319. Пурсиши коршинос

Баъди аз чониби коршинос додани хулоса ба у барои тавзех ё пурра кардани хулосааш савол додан мумкин аст.
Ба коршинос тарафхо савол медиханд, зимнан аввал тарафе савол медихад, ки бо дархости он экспертиза таъин карда шудааст. Суд, судя хукук дорад дар хар лахзаи пурсиш ба коршинос савол дихад.

Моддаи 320. Гузаронидани экспертизаи иловаги ё такрори

Дар холатхои пешбининамудаи моддаи 220 Кодекси мазкур суд, судя метавонанд экспертизаи иловаги ё такрори таъин карда, дар ин бора таъинот (карор) бароранд.
Экспертизаи иловаги ё такрори тибки коидахои муайяннамудаи моддахои 208-210, 215, 217-219 Кодекси мазкур гузаронида мешавад.

Моддаи 321. Азназаргузаронии далелхои шайъи

Далелхои шайъии хангоми тахкик ва тафтиши пешаки ба парванда хамрох кардашуда, инчунин далелхои шайъии нав пешниходгардида бояд аз чониби суд аз назар гузаронида шавад ва ба тарафхо пешниход гарданд.
Далелхои шайъиро бо дархости тарафхо ва ё бо ташаббуси суд, судя дар хар лахзаи тафтиши суди аз назар гузаронидан мумкин аст.
Далелхои шайъиро барои азназаргузарони ба шохидон, коршинос, мутахассис пешниход кардан мумкин аст.
Шахсоне, ки ба онхо далелхои шайъи пешниход шудаанд, метавонанд таваччухи суд, судяро бо холатхои вобаста ба азназаргузарони чалб намоянд.
Натичаи азназаргузарони дар протоколи мачлиси суд сабт карда мешавад.
Далелхои шайъиро дар махалли чойгиршавиашон суд бо риояи коидахои мукаррарнамудаи кисми 1 хамин модда аз назар мегузаронад.

Моддаи 322. Эълони протоколи амали тафтиши ва хуччатхо

Протоколи амалхои тафтиши, ки холату далелхои дар рафти азназаргузарони, шаходаткунони, ёфта гирифтан, кофтуков, хабси молу мулк, дастгиркуни, барои шинохтан пешниход кардан, озмоиши тафтиши, гуш кардани гуфтугуи телефони ва дигар гуфтушуниди айбдоршаванда, судшаванда ё дигар шарикони чиноят мукарраршуда инчунин хуччатхои ба парванда хамрохшуда ё ба мачлиси суд пешниходгардидаро тасдик менамоянд, ба шарте, ки дар онхо холатхои барои парванда ахамиятнок инъикос ё тасдик шуда бошанд, бояд аз чониби раисикунанда пурра ё кисман эълон карда шаванд.
Хуччатхои ба мачлиси суд пешниходгардида мумкин аст бо таъиноти (карори) суд, судя ба парванда хамрох карда шаванд.

Моддаи 323. Азназаргузаронии махал ва бино

Суд, судя зарурати азназаргузаронии ягон бино ё махалро эътироф намуда, онро бо иштироки тарафхо аз назар мегузаронанд. Хангоми зарурат объект бо иштироки шохидон, коршинос ва мутахассис аз назар гузаронида мешавад. Барои азназаргузаронии бино суд, судя таъинот (карор) мебарорад.
Хангоми расидан ба махалли азназаргузарони раисикунанда идомаи мачлиси судро эълон карда, суд, судя ба азназаргузарони шуруъ менамоянд ва ба чабрдида, шохид, коршинос, мутахассис ва судшаванда метавонанд вобаста ба азназаргузарони савол диханд.
Натичаи азназаргузарони дар протоколи мачлиси суд сабт карда мешавад.

Моддаи 324. Гузаронидани озмоиши (эксперименти) тафтиши

Агар тафтиш ё дакик кардани маълумот, вазъият ё дигар холатхои ходисаи муайян ва анчом додани амали озмоиши зарур бошад, суд, судя хукук дорад озмоиш гузаронад.
Озмоиш аз чониби суд, судя бо иштироки тарафхо гузаронида мешавад. Дар холатхои зарури барои иштирок дар озмоиш шохид ва мутахассис чалб карда мешаванд.
Суд, судя озмоишро бо риояи коидахои пешбининамудаи моддаи 188 Кодекси мазкур мегузаронад.

Моддаи 325. Нишондихи барои шинохтан

Дар холатхои зарури ба суд барои шинохтан нишон додани шахс ё ашё бо риояи коидахои мукаррарнамудаи моддахои 205 ва 206 Кодекси мазкур анчом дода мешавад.

Моддаи 326. Шаходаткунони

Шаходаткунони дар мачлиси суд дар холатхои пешбининамудаи кисми 1 моддаи 186 Кодекси мазкур тибки таъиноти (карори) суд гузаронида мешавад.
Шаходаткунони, ки бо барахна кардани шахс вобаста аст, дар бинои алохида аз чониби духтур ё дигар мутахассис анчом дода мешавад ва пас аз анчоми кор санади шаходаткунони тахия намуда, имзо мегузоранд. Баъд ин шахсон ба толори мачлиси суд баргашта, дар хузури тарафхо ва шахси шаходаткунонидашуда дар бораи паю нишонахои бадани у, ба шарте, ки чунин нишонахо ошкор шуда бошанд, ба суд маълумот дода, ба саволхои тарафхо ва суд, судя чавоб медиханд. Санади шаходаткунони ба парванда хамрох карда мешавад.

Моддаи 327. Анчоми тафтиши суди

Баъди ба анчом расонидани тахкики хамаи далелхо раисикунанда аз тарафхо мепурсад, ки оё онхо хохиши пурра кардани тафтиши судиро доранд ва махз бо кадом далелхо. Хангоми арзи дархост дар бораи пурра кардани тафтиши суди онхоро суд барраси мекунад.
Баъди халли дархостхо ва ичрои амали зарурии суди раисикунанда анчом ёфтани тафтиши судиро эълон мекунад.

БОБИ 35. МУЗОКИРАИ СУДИ ВА СУХАНИ ОХИРИНИ СУДШАВАНДА

Моддаи 328. Мазмун ва тартиби музокираи суди

Суд, судя баъди анчоми тафтиши суди ба музокираи суди мегузарад, ки он аз нутки айбдоркунанда, чабрдида ё намояндаи у, даъвогари граждани, чавобгари граждани ё намояндагони онхо, судшаванда дар холати даст кашидан аз химоятгар ва химоятгар иборат мебошад. Пайдархамии баромади иштирокчиёни музокираи суди тибки пешниходи онхо аз чониби суд муайян гардида, вале дар хама холат айбдоркунандаи давлати ё хусуси, ки мутобики натичахои тафтиши суди бояд хулосаро дар бораи айбдории судшаванда асоснок намоянд, ба кирдори у бахо диханд, акидаи худро дар бораи чазое, ки бояд дода шавад, изхор намоянд ё хукук доранд аз айбдоркуни даст кашанд, аввалин шуда суханрони мекунанд.
Иштирокчиёни музокираи суди хукук надоранд, суханронии худро бо далелхое, ки дар мачлиси суд барраси нашудаанд, асоснок кунанд. Онхо хангоми зарурат барои тахкик ба суд пешниход намудани далелхои навро дар бораи аз нав огоз намудани тафтиши суди дархост карда метавонанд.
Суд, судя хукук надоранд давомнокии музокираи тарафхоро бо вакти муайян махдуд созанд, вале раисикунанда хукук дорад суханронии шахсони ширкаткунандаи музокираро, агар онхо холатхоеро дар бар гиранд, ки бо парвандаи баррасишаванда иртибот надоранд, катъ намояд.
Баъди суханронии иштирокчиёни музокираи суди хар кадоми онхо метавонанд дар чавоби нутки намояндагони тарафхо бо эродхо (норизоии чавоби, лукмапартои) боз якмаротибаги баромад кунанд. Хукуки изхори эроди охирин ба судшаванда ё химоятгари у тааллук дорад.
Хар як иштирокчии музокираи суди метавонад ба тарики хатти ба суд тавсияи карори таклифнамудаашро оид ба масъалахои дар сархатхои якум-шашуми кисми 1 моддаи 335 Кодекси мазкур нишондодашуда пешниход кунад. Тавсияи пешниходгардида барои суд, судя хатми нест.

Моддаи 329. Сухани охирини судшаванда

Пас аз хотима ёфтани музокирахои суди раисикунанда ба судшаванда сухани охирин медихад. Хангоми сухани охирин ба судшаванда додани хама гуна савол манъ аст.
Суд, судя наметавонанд давомнокии сухани охирини судшавандаро бо вакти муайян махдуд созад, вале раисикунанда хукук дорад, агар судшаванда ба холатхое дахолат намояд, ки ба парвандаи баррасишаванда марбут намебошанд, уро аз суханрони боздорад.

Моддаи 330. Аз нав сар кардани тафтиши суди

Агар иштирокчиёни музокираи суди ё судшаванда дар сухани охирин оид ба холатхои наве, ки барои парванда ахамият дорад, маълумот диханд ё ба далелхои каблан тахкикнашудаи ба парванда дахлдошта истинод кунанд, суд, судя бо дархости тарафхо ё бо ташаббуси худ тафтиши судиро аз нав огоз мекунад. Пас аз хатми тафтиши судии аз нав огозшуда суд, судя аз сари нав музокираи судиро кушода, ба судшаванда сухани охирин медихад.

Моддаи 331. Ба хонаи машварати даромадани суд, судя

Суд, судя баъди шунидани сухани охирини судшаванда барои баровардани хукм дархол ба хонаи машварати медароянд ва дар ин бора раисикунанда дар мачлиси суд эълон мекунад.

2 Раисикунанда вакти хондани хукмро ба иштирокчиёни мурофиаи суд пеш аз даромадан ба хонаи машварати эълон мекунад.

БОБИ 36. БАРОВАРДАНИ ХУКМ

Моддаи 332. Аз номи Чумхурии Точикистон баровардани хукм

Суд хукмро аз номи Чумхурии Точикистон мебарорад.

Моддаи 333. Талаботе, ки нисбат ба хукм пешниход карда мешаванд

Хукми суд бояд конуни, асоснок ва одилона бошад.
Хукм хангоме конуни эътироф карда мешавад, ки он бо риояи талаботи конун ва дар асоси конун бароварда шуда бошад.
Хукм хамон вакт асоснок эътироф карда мешавад, ки он дар асоси тахкики хамачониба, пурра ва холисонаи далелхое, ки ба суд пешниход гардида, дар мачлиси суд мухокима шудаанд, бароварда шуда бошад.
Хукми суд ба шарте одилона дониста мешавад, ки дар он чазои ба гунахгор таъингардида мутобики моддаи Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон, ки чавобгарии чиноятиро барои содир намудани чиноят пешбини мекунад, бо назардошти шахсияти гунахгор, холатхои вазнинкунада ва сабуккунандаи чазо таъин шуда бошад.
Хар шахси бегунох бояд сафед карда шавад.

Моддаи 334. Махфи будани машварати судяхо

Хукм аз чониби суд, судя дар хонаи машварати бароварда мешавад. Хангоми баровардани хукм дар хонаи машварати танхо хайати суде, ки хамин парвандаро барраси кардааст, хузур дошта метавонад.
Суд, судя хукук доранд бо фарорасии шаб, хангоми зарурат, инчунин рузона аз хонаи машварати баромадан барои истирохат танаффус эълон кунанд. Судяхо хукук надоранд фикру мулохизаи хангоми мухокима ва баровардани хукм чойдоштаро фош кунанд.

Моддаи 335. Масъалахое, ки суд хангоми баровардани хукм хал мекунад

Суд дар хонаи машварати хангоми баровардани хукм масъалахои зеринро хал мекунад:

– кирдоре, ки дар содир намудани он судшаванда айбдор карда мешавад, чой дорад ё не;

– оё исбот шудааст, ки кирдорро судшаванда содир кардааст;

– ин кирдор чиноят аст ё не ва он махз бо кадом моддаи конуни чинояти пешбини карда шудааст;

– судшаванда дар содир намудани ин чиноят гунахгор аст ё не ва холатхои сабуккунанда ва вазнинкунандаи чазо мавчуданд ё не;

– ба судшаванда барои чинояти содирнамудааш чазо додан лозим аст ё не;

– ба судшаванда кадом чазо бояд таъин карда шавад;

– шахси аз озоди махрумшуда дар кадом намуд ва низоми муассисаи ислохи бояд мухлати чазоро адо намояд.

– даъвои граждани кобили конеъгардони аст ё не, ба манфиати ки ва инчунин агар даъвои граждани арз нашуда бошад, товони зарари молу мулки ситонида мешавад ё не;

– бо молу мулке, ки барои таъмини даъвои граждани ё эхтимоли мусодира тахти хабс карор дода шудааст, чи бояд кард;

– бо далелхои шайъи чи бояд кард;

– харочоти мурофиави ба кадом андоза ба зиммаи ки бояд гузошта шавад;

– судшавандаро аз унвонхои махсус ё рутбахои харби, инчунин ордену медалхо ва унвонхои фахри махрум созад ё не;

– татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тиббиро, дар холатхое, ки дар кисми 2 моддаи 98 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон, пешбини шудаанд;

– дар хусуси чораи пешгири ба хакки судшаванда.

Агар судшаванда дар содир намудани якчанд чиноят айбдор карда шавад, суд масъалахои дар сархатхои якум-шашуми кисми 1 хамин модда зикршударо оид ба хар як чиноят дар алохидаги хал мекунад.
Агар ба содир намудани чиноят якчанд судшаванда айбдор карда шавад, суд ин масъалахоро бо муайян кардани накш ва дарачаи иштирокашон дар кирдори содиршуда нисбат ба хар як судшаванда дар алохидаги хал мекунад.

Моддаи 336. Халли масъалаи мукаллафии судшаванда

Суд вазифадор аст хангоми баровардани хукм масъалаи мукаллафии судшавандаро мухокима кунад.
Бо эътирофи он ки судшаванда хангоми содир намудани кирдор дар холати номукаллафи карор дошт ё баъди содир намудани чиноят ба бемории рухи мубтало шудааст, ки уро аз имконияти дарки вокеии мохияти амали содирнамуда, зарари он ё идора кардани он махрум сохтааст, суд хукук дорад парвандаи чиноятиро мутобики талаботи боби 45 Кодекси мазкур барраси намуда, карор кабул намояд.

Моддаи 337. Тартиби машварати судяхо хангоми баррасии дастачамъонаи парванда

Хангоми баррасии дастачамъонаи парванда кабл аз баровардани карор машварати судяхо доир мегардад. Раисикунанда масъалахоро бо тартиби дар моддаи 335 Кодекси мазкур зикргардида барои хал пешниход мекунад.
Хангоми халли хар як масъала хеч яке аз судяхо, ба гайр аз холатхои пешбининамудаи кисми 3 хамин модда, хукук надорад, аз овоздихи худдори кунад. Хамаи масъалахо бо аксарияти овозхо хал карда мешаванд. Раисикунанда пас аз хама овоз медихад.
Судяи дар акаллият карордошта хукук дорад фикри худро оид ба хукми баровардашуда хатти баён кунад, ки он ба хукм замима гардида, набояд дар толори мачлиси суд эълон карда шавад.

Моддаи 338. Намудхои хукм

Хукми суд айбдоркунанда ё сафедкунанда шуда метавонад.
Хукми айбдоркуни метавонад бароварда шавад:

– бо таъини чазои чинояти, ки махкумшуда бояд онро адо кунад;

– бо таъини чазои чинояти ва озод кардан аз адои он;

– бе таъини чазои чинояти.

Моддаи 339. Асосхои кабули хукми айбдоркунанда

Хукми айбдоркунанда танхо ба шарте бароварда мешавад, ки дар чараёни мухокимаи суди гунахгор будани судшаванда дар содир намудани чиноят бо мачмуи далелхои тахкикшуда тасдик гардидааст. Хукми айбдоркунанда ба тахмин асос ёфта наметавонад.
Суд хукми айбдоркунандаро бо таъини чазо, ки судшаванда онро бояд адо кунад, бароварда, бояд намуд‚ андоза ва огози бахисобгирии мухлати адои чазоро дакик муайян кунад.
Суд хукми айбдоркунандаро бо таъини чазо ва озод кардан аз адои он дар холатхое мебарорад, ки то лахзаи баровардани хукм:

– санади авф кабул гардад, ки он махкумшударо аз татбики чазои бо ин хукм таъингардида озод мекунад;

– мухлати оид ба хамин парванда тахти хабс карор доштани судшаванда мутобики коидахои бахисобгирии хабси пешаки, ки моддаи 70 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон мукаррар кардааст, чазои таъиннамудаи судро дар бар гирад.

Суд хукми айбдоркунандаро бе таъини чазо дар холатхое мебарорад, ки дар лахзаи кабули он:

– мухлати ба чавобгарии чинояти кашидани шахс барои хамин чиноят гузашта бошад;

– судшаванда фавтида бошад.

Моддаи 340. Асосхои баровардани хукми сафедкунанда

Хукми сафедкунанда дар сурате бароварда мешавад, ки:

– ходисаи чиноят вучуд надошта бошад;

– дар кирдори судшаванда таркиби чиноят мавчуд набошад;

– иштироки судшаванда дар содир кардани чиноят исбот нашуда бошад.

Сафедкуни вобаста ба хар яке аз асосхои номбаршуда маънои эътирофи бегунохии судшавандаро дошта, боиси пурра сафед кардани у мегардад.
Агар хангоми баровардани хукми сафедкунанда бинобар исбот нашудани иштироки судшаванда дар содир намудани чиноят ва шахсе, ки ин чиноятро содир кардааст, муайян нашуда бошад, суд баробари эътибори конуни пайдо кардани хукм парвандаро ба прокурор барои андешидани чора чихати муайян кардани шахсе, ки ба сифати айбдоршаванда бояд чалб гардад, равон мекунад.

Моддаи 341. Тартиб додани хукм

Суд пас аз халли масъалахои дар моддаи 335 Кодекси мазкур зикргардида ба тартиб додани хукм мегузарад. Он ба забоне тахия карда мешавад, ки бо он мухокимаи суди сурат гирифта буд ва аз кисми мукаддима, баёнию асосноккуни ва кисми хулосави иборат мебошад.
Хукм бояд аз чониби яке аз судяхо, ки дар баровардани он иштирок дошт, навишта шавад ё бо ёрии воситахои техники тахия гардад ва аз чониби хамаи судяхо имзо карда шавад.
Ислох даровардан ба хукм бояд то эълон кардани он дар хонаи машварати ворид карда шуда, эзох дода ва бо имзои хамаи судяхо тасдик карда шавад.

Моддаи 342. Кисми мукаддимавии хукм

Дар кисми мукаддимавии хукм инхо инъикос мегарданд:

– баровардани хукм аз номи Чумхурии Точикистон;

– вакт ва чои баровардани хукм;

– номи суде, ки хукмро баровардааст, хайати суд, котиби мачлиси суд, айбдоркунанда, химоятгар;

– насаб, ном ва номи падари судшаванда, сол, мох, руз ва чои таваллуди у, чои истикомат, чои кор, шугл, тахсилот, вазъи оилави ва дигар маълумот оид ба судшаванда, ки барои парванда ахамият доранд;

– конуни чиноятие, ки чавобгариро барои чинояте, ки дар содир намудани он судшаванда айбдор дониста мешавад, пешбини мекунад.

Моддаи 343. Кисми баёнию асосноккунии хукми айбдоркунанда

Дар кисми баёнию асосноккуни бояд баёни кирдори чинояти, ки суд онро исботшуда эътироф кардааст, бо нишон додани махал, вакт, тарзи содир кардани он, намуди гунох, сабаб, максад ва окибатхои чиноят инъикос гарданд. Дар хукм далелхое, ки хулосаи суд бо онхо асоснок карда шудаанд ва вачххое, ки мутобики он суд дигар далелхоро рад кардааст, оварда мешаванд. Дар он холатхои сабуккунанда ва вазнинкунандаи чазо ва дар сурати эътирофи беасосии кисми айб ё муайян намудани нодурустии бандубасти чиноят асос ва сабабхои тагйир додани айб зикр мешаванд.
Суд инчунин вазифадор аст асосхои халли хамаи масъалахоеро, ки бо таъини чазои чинояти, озод кардан аз чазо ё аз адои он, татбики дигар чорахои таъсиррасони алокаманданд, инъикос кунад.
Кисми баёнию асосноккуни асоснокии карорхои кабулшударо оид ба масъалахое, ки дар моддаи 335 Кодекси мазкур зикр гардидаанд, дар бар мегирад.

Моддаи 344. Кисми хулосавии хукми айбдоркунанда

Дар кисми хулосавии хукми айбдоркунанда инхо бояд нишон дода шаванд:

– насаб, ном ва номи падари судшаванда;

– карори гунахгор донистани судшаванда дар содир намудани чиноят;

– кисм ва бандхои моддаи конуни чинояти, ки тибки он судшаванда гунахгор эътироф шудааст;

– намуд ва андозаи чазои нисбат ба судшаванда таъиншуда барои хар як чинояте, ки дар содир намудани он у гунахгор эътироф шудааст, чораи нихоии чазо, ки дар асоси моддахои 67, 68 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон бояд адо карда шавад, намуд ва низоми муассисаи ислохи, ки дар он бояд махкумшуда чазоро адо кунад;

– давомнокии мухлати санчиш хангоми шартан татбик накардани чазо ва ухдадорихое, ки ба зиммаи махкумшуда гузошта мешаванд;

– карор дар бораи таъин кардани чазои иловаги;

– карори бахисобгирии мухлати дар хабси пешаки карор доштан, ба шарте, ки судшаванда то баровардани хукм дастгир ё нисбати у чорахои пешгири дар намуди бахабсгири, хабси хонаги татбик шуда бошад ё у дар муассисахои равонпизишки чой дода шуда бошад.

– карори чорахои пешгири нисбат ба судшаванда то эътибори конуни пайдо кардани хукм.

Агар ба судшаванда оид ба якчанд моддахои‚ конуни чинояти айб эълон шуда бошад, дар кисми хулосавии хукм бояд дакик нишон дода шавад, ки бо кадоме аз онхо судшаванда сафед ва бо кадоме аз онхо махкум карда шудааст.
Дар сурати озод кардани судшаванда аз адои чазо ё баровардани хукм бе таъини чазо дар ин бора дар кисми хулосавии хукм нишон дода мешавад.

Моддаи 345. Кисми баёнию асосноккунии хукми сафедкунанда

Дар кисми баёнию асосноккунии хукми сафедкунанда инхо зикр мегарданд:

– мохияти айби пешниходшуда, холатхои парванда, ки суд муайян кардааст;

– далелхое, ки барои сафед кардани судшаванда асос шудаанд;

– асосхое, ки мувофики онхо далелхои пешниходнамудаи тарафи айбдоркуни рад карда мешаванд;

– асосхои карор нисбат ба даъвои граждани.

Моддаи 346. Кисми хулосавии хукми сафедкунанда

Дар кисми хулосавии хукми сафедкунанда инхо бояд зикр гарданд:

– насаб, ном ва номи падари судшаванда;

– карори бегунох эътироф кардани судшаванда ва сафед кардани у;

– асосхои сафедкуни;

– карори бекор кардани чорахои пешгири, ба шарте, ки он татбик шуда бошад;

– карори бекор кардани таъмини мусодираи молу мулк, ба шарте, ки чунин чорахо андешида шуда бошанд.

Моддаи 347. Дигар масъалахое, ки бояд дар кисми хулосавии хукм хал карда шаванд

Дар кисми хулосавии хам хукми айбдоркунанда ва хам хукми сафедкунанда гайр аз масъалахое, ки мувофикан дар моддахои 344 ва 346 Кодекси мазкур номбар шудаанд, бояд инъикос гарданд:

– карори даъвои граждании арзшуда;

– халли масъалахои далелхои шайъи;

– карори таксими харочоти мурофиави;

– фахмондани тартиб ва мухлати овардани шикоят ё эътирози кассатсиони ба хукм.

Моддаи 348. Эълони хукм

Пас аз имзои хукм суд, судя ба толори мачлиси суд бармегардад ва раисикунанда ё судя хукмро эълон мекунад. Хамаи хозирони толори мачлиси суд хукмро аз чой бархоста мешунаванд.
Раисикунанда ба судшаванда, тарафхои дигар мазмуни хукм, тартиб ва мухлати аз он шикоят карданро мефахмонад. Агар ба судшаванда чазои катл таъин шуда бошад, ба у инчунин хукуки пешниходи дархости бахшиши чазо фахмонда мешавад.
Хангоми эълон кардани кисми мукаддимави ва хулосавии хукм раисикунанда ба иштирокчиёни мурофиаи суди тартиби бо матни пурраи он шинос шуданро мефахмонад.(КЧТ аз 27.11.14с., №1134)

Моддаи 349. Озод кардани судшаванда аз хабс

Хангоми сафед кардани судшаванда, инчунин хангоми баровардани хукми бо озод кардан аз адои чазо ё бе таъини чазо ё бо шартан махкум кардан ё бо махкум кардан ба чазое, ки бо махрум кардан аз озоди алокаманд намебошад, судшавандаи ба хабс гирифташуда бояд фавран дар толори мачлиси суд озод карда шавад.

Моддаи 350. Супурдани нусхаи хукми суд

На дертар аз панч шабонаруз баъд аз эълони хукми суд нусхаи он бояд ба махкумшуда ё сафедшуда супурда шавад. Дар хамин мухлат нусхаи хукм ба айбдоркунандаи давлати ва ба истиснои парвандахое, ки дар мачлиси пушидаи суди барраси карда мешаванд ба,химоятгар, чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхо бо дархости шахсони зикргардида супурда мешавад. (КЧТ аз 14.03.14 с., № 1067; аз 27.11.14с., №1134)

Моддаи 351. Масъалахое, ки суд хамзамон бо баровардани хукм хал мекунад

Агар шахси ба махрум сохтан аз озоди махкумшуда фарзандони ноболиг, дигар шахсони дар таъминоташ буда ё падару модари пиронсол, ки бе нигохбон мемонанд, дошта бошад, суд хамзамон бо баровардани хукми айборкунанда масъалаи ба хешовандони наздик, ё дигар шахсон супоридани ин шахсон ё чихати чойгир намудани онхо дар муассисахои кудакона ё хифзи ичтимои карор ё таъинот мебарорад. Агар махкумшуда молумулк ё манзиле дошта бошад, ки бе нигахбон мемонанд, суд чихати мухофизати онхо низ чора меандешад.
Агар дар парванда химоятгар мутобики таъинот иштирок дошта бошад, суд хамзамон бо баровардани хукм дар бораи андозаи подошпули, ки судшаванда бояд ба машваратхонаи хукуки супорад, таъинот (карор) мебарорад.
Хамаи карорхои мурофиавии дар хамин модда номбаршуда бояд дар толори мачлиси суд баъд аз эълони хукм эълон карда шаванд.

Моддаи 352. Додани имконияти вохури бо махкумшуда

То ба ичро расонидани хукми суд раисикунанда ё раиси суд бояд ба хешовандони наздики махкумшудаи тахти хабс карордошта бо хохиши онхо имконият дихад то бо у вохури кунанд.

БОБИ 37. ПЕШБУРДИ ПАРВАНДАИ АЙБДОРКУНИИ ХУСУСИ

Моддаи 353. Тобеияти судии парвандаи айбдоркунии хусуси

Парвандаи айбдоркунии хусуси, ки дар кисми 2 моддаи 24 Кодекси мазкур пешбини шудааст‚ аз тарафи судяи суди шахру нохия барраси карда мешавад.

Моддаи 354. Огоз кардани парвандаи айбдоркунии хусуси

Парвандаи айбдоркунии хусуси аз чониби чабрдида ё намояндаи конунии у бо рохи ба суд додани ариза дар бораи ба чавобгарии чинояти кашидани шахс огоз карда мешавад.
Парвандаи айбдоркунии хусуси аз чониби прокурор тибки талаботи кисми 4 моддаи 24 Кодекси мазкур огоз карда мешавад.
Ариза бояд инхоро дар бар гирад:

– номи судеро, ки ариза ба он супурда мешавад;

– баёни ходисаи чиноят;

– махал ва вакти содир кардани чиноят бо нишон додани далелхо;

– дархост ба суд оид ба кабул карда гирифтани парванда барои пешбурд;

– маълумот дар бораи шахсе, ки ба чавобгарии чинояти кашида мешавад;

– руйхати шохидоне, ки даъваташон ба суд зарур аст;

– имзои шахси арзкарда.

Ариза ба суд бо нусхахои баробари шумораи шахсоне, ки дар хакки онхо парвандаи айбдоркунии хусуси огоз мегардад, пешниход карда мешавад.
Аз лахзаи аризаро барои пешбурд кабул кардани суд шахси онро пешниходкарда айбдоркунандаи хусуси хисобида шуда, ба у бояд хукукхои бо моддаи 43 Кодекси мазкур пешбинишуда фахмонда шаванд.

Моддаи 355. Ваколатхои суд оид ба парвандаи айбдоркунии хусуси то огози мухокимаи суди

Дар холате ки аризаи пешниходшуда ба талаботи кисмхои 3 ва 4 моддаи 354 Кодекси мазкур чавобгу набошад, судя бо карори худ шахси арзнамударо вазифадор мекунад, ки далелхо пешниход кунад, камбудихоро бартараф созад ва барои он мухлат мукаррар мекунад. Хангоми ичро накaрдани карор судя бо карори худ чихати барраси кабул намудани аризаро рад намуда, дар ин бора шахси арзнамударо огох месозад.
Ба мачлиси суд бе сабабхои узрноки дар кисми 2 моддаи 224 Кодекси мазкур зикргардида хозир нашудани айбдоркунандаи хусуси ё намояндаи у боиси катъ кардани пешбурди парванда мегардад.
Бо дархости айбдоркунандаи хусуси судя бояд ба у дар чамъоварии далелхо мусоидат кунад.
Судя хангоми мавчуд будани асосхо барои таъини мачлиси суд дар мухлати то хафт шабонаруз аз лахзаи ворид гардидани ариза ба суд вазифадор аст, шахсеро, ки нисбати у шикоят карда шудааст, даъват намуда, уро бо маводи парванда шинос кунад ва хукукхои судшавандаро дар мачлиси суд, ки моддаи 47 Кодекси мазкур пешбини намудааст, фахмонад ва муайян кунад, ки кихоро ба сифати шохид ва химоятгар ба суд даъват кардан мумкин аст.
Судя вазифадор аст ба тарафхо имконияти ошти шуданро фахмонад.
Дар сурати аз чониби тарафхо расидани ариза дар бораи ошти пешбурди парванда дар асоси сархати панчуми кисми 1 моддаи 27 Кодекси мазкур бo карори судя катъ карда мешавад.
Агар тарафхо бо хамдигар ошти нашаванд, судя пас аз ичрои талаботи кисмхои 3 ва 4 хамин модда тибки коидахои моддаи 262 Кодекси мазкур баррасии парвандаро таъин мекунад.

Моддаи 356. Баррасии парванда дар мачлиси суд

Парванда дар мачлиси суд аз тарафи судя тибки коидахои умумии мухокимаи суди бо истиснои тартиби мукаррарнамудаи хамин модда, барраси карда мешавад.
Мухокимаи суди бояд дар мухлати на дертар аз чордах шабонаруз аз лахзаи ба суд расидани ариза сар карда шавад.
Баррасии аризаро оид ба парвандаи айбдоркунии хусуси бо баррасии аризаи мутакобила якчоя пеш бурдан мумкин аст. Якчоя кардан тибки карори судя то огози тафтиши суди ичозат дода мешавад. Хангоми якчоя кардани аризахо дар як пешбурд, шахсоне, ки онро арз кардаанд, дар мурофиа хамзамон ба сифати айбдоркунандаи хусуси ва судшаванда иштирок мекунанд. Барои омодаги ба химоя ва вобаста ба ворид шудани аризаи мутакобила ва якчоя кардани пешбурд тибки дархости шахсе, ки нисбати у аризаи мутакобила дода шудааст, парвандаро ба мухлати на бештар аз се шабонаруз мавкуф гузоштан мумкин аст.
Пурсиши ин шахсон оид ба холатхои дар аризахо инъикоснамудаашон тибки коидахои пурсиши чабрдида, оид ба холатхои дар аризахои мутакобила инъикосёфта бошад, тибки коидахои пурсиши судшаванда анчом дода мешавад.
Айбдоркуни дар мачлиси суд аз чониби айбдоркунандаи хусуси ё намояндаи у таквият дода мешавад.
Тафтиши суди аз зикри ариза аз тарафи шахси онро арзкарда ё намояндаи у огоз меёбад.

ФАСЛИ IV. АЗ НАВ ДИДА БАРОМАДАНИ ХУКМ, ТАЪИНОТ ВА КАРОРЕ, КИ ЭЪТИБОРИ КОНУНИ ПАЙДО НАКАРДААНД

БОБИ 38. ШИКОЯТ ВА ЭЪТИРОЗИ КАССАТСИОНИ АЗ КАРОРИ СУД, КИ ЭЪТИБОРИ КОНУНИ ПАЙДО НАКАРДААСТ

Моддаи 357. Хукуки овардани шикоят ва эътирози кассатсиони аз хукм

Мутобики коидахои пешбининамудаи боби мазкур аз хукми суд, ки эътибори конуни пайдо накардааст, аз чониби тарафхо тибки тартиби кассатсиони шикоят ва эътироз овардан мумкин аст.
Тибки тартиби кассатcиони шикоят ва эътирозхо ба хукмхои эътибори конуни пайдонакардаи суди мархилаи якум барраси карда мешаванд.
Хукуки шикоят оварданро ба хукм махкумшуда, сафедшуда, химоятгари онхо ва намояндагони конунии онхо, чабрдида ва намояндаи у доранд.
Даъвогари граждани, чавобгари граждани ё намояндагони онхо хукук доранд ба хукм дар кисми вобаста ба даъвои граждани, инчунин дигар шахсоне, ки хукуку манфиятхои молумулкии онхо бо хукм халалдор шудааст, дар кисми хукуку манфиятхои молумулкии халалдоршуда чавобгари граждани ё намояндагони онхо хукук доранд ба хукм дар кисми вобаста ба даъвои граждани шикоят оваранд.(КЧТ аз 28.12.12с., №932)
Хукуки эътироз овардан ба хукм ба прокуроре тааллук дорад, ки дар суд ба сифати айбдоркунандаи давлати баромад кардааст. Прокурори генералии Чумхурии Точикистон, прокурорхои Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, шахри Душанбе, вилоятхо, шахрхо, нохияхо, прокурорхои ба онхо баробаркардашуда ва муовинони онхо дар доираи салохияти худ хукук доранд, сарфи назар аз ширкаташон дар мурофиаи судии парвандаи чинояти, ба хукм эътироз оваранд.

Моддаи 358. Тартиби шикоят кардан ва эътироз овардан ба хукмхо

Бо тартиби кассатсиони шикоят карда ва эътироз оварда мешаванд аз:

– хукмхои судхои шахри ва нохияви ба суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, судхои вилоят ва хукмхои судхои нохиявии шахри Душанбе ба суди шахри Душанбе;

– хукмхои судхои нохияхо ва шахрхои тобеи чумхури ба Суди Олии Чумхурии Точикистон;

– хукмхои суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, суди вилояти ва суди шахри Душанбе ба Суди Олии Чумхурии Точикистон;

– хукмхои судхои харбии гарнизонхо ба Коллегияи харбии Суди Олии Чумхурии Точикистон;

– хукмхои коллегияхои судии Суди Олии Чумхурии Точикистон ба Суди Олии Чумхурии Точикистон.

Шикоятхо ва эътирозхои кассатсиони ба воситаи суде, ки хукмро баровардааст, пешниход мегардад, аммо бевосита ба мархилаи кассатсиони овардани шикоят ё эътироз ба баррасии шикоят ё эътироз монеъ намешавад.
Аз хукме, ки хангоми баррасии такрории парванда бароварда шудааст‚ бо тартиби умуми шикоят ва эътироз овардан мумкин аст.

Моддаи 359. Мухлатхои шикоят кардан ва эътироз овардан ба хукмхо

Тарафхо метавонанд аз хукми суд дар мухлати дах шабонаруз аз лахзаи эълони он, агар махкумшуда тахти хабс карор дошта бошад‚ дар хамин мухлат аз лахзаи ба у супорида шудани нусхаи хукм шикоят кунанд ё эътироз оваранд.
Дар чараёни мухлати барои шикоят кардан аз хукм муайянгардида парвандаро аз суд талаб карда гирифтан мумкин нест.
Шикоят ва эътирозхое, ки бо гузаронидани мухлат арз шудаанд, мавриди барраси карор дода намешаванд.

Моддаи 360. Тартиби баркарор намудани мухлати шикоят кардан ва эътироз овардан

Дар сурати бо сабаби узрнок гузаронидани мухлати шикоят кардан ва эътироз овардан шахсоне, ки барои шикоят кардан ва эътироз овардан хукук доранд, метавонанд ба суди хукмбароварда дар хусуси баркарор намудани мухлат дархост пешниход намоянд Дархости баркарор намудани мухлат дар мухокимаи судии парванда мавриди барраси карор дода шуда, судя хукук дорад, шахсеро, ки дархостро пешниход кардааст, барои додани баёнот ё хулоса даъват кунад.
Аз карори суд дар хусуси рад намудани баркарор кардани мухлати гузаронидашуда ба суди болои, ки хукук дорад, мухлати гузаронидашударо баркарор ва парвандаро тибки шикоят ё эътироз барраси намояд, шикоят кардан ва эътироз овардан мумкин аст.

Моддаи 361. Огох кардани тарафхо аз шикоят ва эътирози пешниходшуда

Дар хусуси шикоят ва эътирози дохилшуда судяе, ки хукм баровардааст, махкумшуда ё сафедшуда, химоятгар, айбдоркунанда, чабрдида ё намояндаи у, инчунин даъвогари граждани, чавобгари граждани ва намояндагони онхоро, ба шарте ки эътироз ё шикоят ба манфиати онхо дахолат кунад, огох намуда, мефахмонад, ки онхо хукук доранд, бо шикоят ё эътироз шинос шаванд ва ба таври хатти эродхои худро ба шикоят ё эътироз пешниход кунанд.
Бо хохиши онхо суд нусхаи эътироз ё шикоятро, ки тарафи дигар додааст, ба онхо месупорад.
Эродхое, ки нисбат ба эътироз ё шикоят расидаанд‚ ба парванда хамрох карда мешаванд.

Моддаи 362. Окибатхои шикоят кардан ва эътироз овардан

Шикоят кардан ва эътироз овардан ичрои хукмро бозмедорад.
Пас аз гузаштани мухлати барои шикоят ё эътирози хукм муайянгардида судяе, ки хукмро баровардааст, парвандаро бо шикоят, эътироз ва эродхои нисбат ба он расида ба суди мархилаи кассатсиони мефиристад ва дар ин бора тарафхоро огох мекунад.
Шахсе, ки аз хукм шикоят кардааст ва эътироз овардааст, хукук дорад онро то огози мачлиси суди мархилаи кассатсиони бозхонад.
Шахсе, ки аз хукм шикоят кардааст ва эътироз овардааст, хукук дорад онро тагйир дихад ё шикоят ё эътирози худро бо далелхои нав пурра кунад. Зимнан дар эътирози иловагии прокурор ё дар шикояти шахс дар бораи тагйир додани шикоят, хамчунин дар шикояти иловагии чабрдида, айбдоркунандаи хусуси ё намояндагони онхо, ки пас аз гузаштани мухлати овардани шикоят ё эътироз ба хукм пешниход шудааст‚ дар бораи бад кардани вазъи махкумшуда, ба шарте ки чунин талаб дар шикоят ё эътирози пештар овардашуда чой надошта бошад, масъала гузоштан мумкин нест.

Моддаи 363. Шикоят кардан ва эътироз овардан аз таъиноти (карори) суди мархилаи якум

Аз таъиноти (карори) суди мархилаи якум‚ ба истиснои мукаррароти кисми 3 хамин модда‚ аз чониби шахсони дар моддаи 357 Кодекси мазкур зикршуда шикояти хусуси кардан ё эътирози хусуси овардан мумкин аст.
Мутобики коидахои хамин модда аз таъиноте (кароре), ки дар рафти мухокимаи суди дар бораи тахкики далелхо, дархости иштирокчиёни мурофиа, инчунин риояи тартибот дар толори мачлиси суд, гайр аз таъиноти (карори) дар хусуси ситонидани чарима баровардашуда, шикоят ё эътироз карда намешавад. Эрод ба карорхои дар боло зикршуда мумкин аст ба тарики шикояти кассатсиони ё эътироз нисбати хукм пешниход шавад. (ЌЉТ аз 14.03.14 с., № 1067)
Шикояти хусуси ё эътироз аз таъиноти (карори) суди мархилаи якум аз чониби тарафхо дар мухлати дах шабонаруз аз лахзаи бароварда шуданашон дода шуда, тибки талаботи боби 39 Кодекси мазкур барраси карда мешаванд.
Дар сурати шикоят кардан ва эътироз овардан ба таъиноте (кароре), ки дар чараёни мухокимаи суди бо баровардани хукм хотима ёфтааст, парванда танхо пас аз гузаштани мухлати барои шикояти хукм муайянгардида ба суди мархилаи болои фиристода мешавад. Зимнан, агар ба хукм шикояти кассатсиони оварда шуда бошад, тафтиши шикояти хусуси ё эътирози хусуси аз чониби он мархилаи суди анчом дода мешавад, ки парвандаро бо тартиби кассатсиони барраси мекунад.
Хукуки шикоят кардан аз таъиноти суд ва карори судя, инчунин ба шахсоне тааллук дорад, ки дар парвандаи мазкур ба сифати тараф иштирок надоштанд, вале таъинот ё карор ба манфиати онхо дахолат мекунад.

БОБИ 39. БА ТАРИКИ КАССАТСИОНИ БАРРАСИ КАРДАНИ ПАРВАНДАИ ЧИНОЯТИ

Моддаи 364. Мавзуи мухокимаи суди дар мархилаи кассатсиони

Суди мархилаи кассатсиони аз руи шикоят ва эътирозхои кассатсиони конуни, асоснок ва одилона будани хукм ва дигар карорхои судиро тафтиш менамояд.

Моддаи 365. Хайати суд хангоми баррасии парвандае, ки аз он шикоят карда ва ба он эътирози кассатсиони оварда шудааст

Парвандаи чинояти ба тарики кассатсиони аз тарафи суд дар хайати се нафар судя барраси карда мешавад.

Моддаи 366. Мухлатхои баррасии парванда дар суди мархилаи кассатсиони

Суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, судхои вилояти ва суди шахри Душанбе бояд парвандаи тибки шикоят ё эътирози кассатсиони расидаро дар мухлати на дертар аз чордах шабонаруз аз рузи ворид шуданаш барраси кунанд. Хангоми махсусан мураккаб будани парванда ё дар холатхои дигари истиснои раиси суди дахлдор метавонад бо карори худ ин мухлатро то чордах шабонаруз дароз кунад.
Суди Олии Чумхурии Точикистон парвандаи тибки шикоят ё эътирози кассатсиони расидаро бояд дар мухлати на дертар аз як мох аз рузи ворид шуданаш барраси кунад. Дар холатхои истисно Раиси Суди Олии Чумхурии Точикистон ё муовини у метавонанд бо карори худ ин мухлатро то як мох дароз кунад.
Дар сурати дароз кардани мухлати баррасии парванда дар мархилаи кассатсиони иштирокчиёни парванда бояд пешаки огох карда шаванд.

Моддаи 367. Шикоят ё эътирози кассатсиони

Шикоят ё эътирози кассатсиони инхоро бояд дар бар гирад:

– номи суде, ки аз он шикоят ё ба он эътироз оварда шудааст;

– маълумот дар хусуси шахсе, ки шикоят ё эътирозро овардааст (вазъи мурофиавии у), чои истикомат ва махалли будубоши у;

– хукм ё дигар кароре, ки аз он шикоят ё ба он эътироз оварда шудааст ва суде, ки ин карорро баровардааст;

– вачххои шахсе, ки шикоят ё эътироз овардааст, нодурустии хукм ё дигар карор дар чист ва хохиши у аз чи иборат аст;

– номгуи маводе, ки ба шикоят ё эътироз замима карда шудааст;

– имзои шахсе, ки шикоят ё эътироз овардааст.

Моддаи 368. Таъини мачлиси суди мархилаи кассатсиони

Хангоми бо шикоят ё эътирози кассатсиони ворид шудани парванда раиси суди мархилаи кассатсиони ё муовини у оид ба парванда хайати коллегияи кассатсиони ва судяи маърузакунандаро таъин намуда, дар айни замон раисикунанда, чой ва вакти дар мачлиси суд барраси кардани парвандаро муайян мекунад.
Дар бораи чой ва вакти баррасии парванда дар мархилаи кассатсиони тарафхо бояд огох карда шаванд. Масъалаи даъвати махкумшудае, ки тахти хабс карор дорад, аз чониби суд хал карда мешавад. Махкумшудаи тахти хабс карордошта, ки хохиши ширкат кардан дар баррасии шикояташ ё эътирози хилофи манфиати у овардаи прокурор намудааст, бояд ба мачлиси судии мархилаи кассатсиони оварда шавад.
Хозир нашудани шахсоне, ки дар бораи чой ва вакти мачлиси кассатсиони сари вакт огох гардидаанд, барои баррасии парванда монеа шуда наметавонад.
Шахсоне, ки мутобики кисми 3 моддаи 357 Кодекси мазкур барояшон хукуки шикоят овардан аз хукм дода шудааст, инчунин химоятгари махкумшуда (сафедшуда) ё намояндаи чабрдида, ки пас аз баровардани хукм супориши онхоро кабул кардаанд, дар хама холатхо ба мачлиси кассатсиони рох дода мешаванд. Бо хохиши онхо барои асоснок кардани шикоят ё эътироз ё эрод гирифтан ба онхо сухан дода мешавад.

Моддаи 369. Тартиби баррасии парванда аз чониби суди мархилаи кассатсиони

Раисикунанда мачлиси судро кушода, эълон мекунад, ки кадом парванда ва дар асоси шикоят ё эътирози кассатсионии ки мавриди барраси карор мегирад. Пас аз ин раисикунанда муайян мекунад, ки аз руи парванда кихо хозир шудаанд ва баъд суд масъаларо дар бораи имконияти баррасии парванда хал менамояд. Сипас раисикунанда хайати суд, прокурор ва тарчумонро эълон мекунад ва ба шахсони ба суд хозиршуда хукуки изхори рад намуданро фахмонда, аз онхо мепурсад, ки аризахои радкуни доранд ё не. Оид ба радкунии арзшуда суд таъинот мебарорад.
Раисикунанда аз шахсони хозиршуда дар бораи дархости онхо пурсида ва суд аз руи баррасии дархост таъинот мебарорад.
Баррасии парванда бо иттилооти судяи маърузакунанда огоз ёфта, у мохияти парванда ва вачххои шикоят ё эътирозро баён мекунад. Пас аз маъруза шахсони шикоят ё эътироз арзкарда вачххои худро асоснок мекунанд. Дар сурати пешниходи маводи иловаги раисикунанда ё судяи маърузакунанда онхоро эълон мекунад ва барои шиносои ба прокурор ва шахсони дар моддаи 368 Кодекси мазкур нишондодашуда медихад, ба шарте ки онхо дар мурофиа иштирок дошта бошанд. Пас аз ин махкумшуда ё сафедкардашуда, химоятгарони онхо ва намояндагони конунии онхо, даъвогари граждани ва чавобгари граждани ё намояндагони онхо, ба шарте ки онхо дар мурофиа иштирок дошта бошанд, баёнот медиханд. Баъди додани баёнот суд хулосаи прокурорро мешунавад ва барои баровардани таъинот ба хонаи машварати меравад.
Маводи иловагии пешниходгардида набояд бо рохи гузаронидани амалхои тафтиши ба даст оварда шуда бошад.
Тартиби мачлиси суд ва чорахое, ки нисбат ба вайронкунандагон андешида мешаванд, аз руи талаботи моддахои 291 ва 292 Кодекси мазкур муайян карда мешаванд.
Суди мархилаи кассатсиони парвандаро, гайр аз холатхои дар моддаи 273 Кодекси мазкур зикргардида‚ дар мачлиси ошкорои суд барраси мекунад.
То сар шудани мачлиси суд шахсе, ки аз хукм шикоят ё ба он эътироз овардааст, хукук дорад шикоят ё эътирози худро бозхонад. Прокурори болои хукук дорад, ки эътирози овардаи прокурори поёниро бозпас хонад.

Моддаи 370. Хадди баррасии парванда дар суди мархилаи кассатсиони

Суд бо вачххои дар шикоят ё эътирози кассатсиони овардашуда вобаста набуда, парвандаро дар хачми пуррааш дар хакки хамаи айбдорон, аз чумла нисбат ба онхое, ки шикоят ё эътирози кассатсиони наовардаанд, месанчад.

Моддаи 371. Кароре, ки суди мархилаи кассатсиони кабул мекунад

Хангоми бо тартиби кассатсиони барраси намудани парванда суд яке аз карорхои зайлро кабул мекунад:

– хукмро бетагйир ва шикоят ё эътирозро беканоат мемонад;

– хукмро бекор ва парвандаро катъ менамояд;

– хукмро тагйир медихад;

– хукмро бекор мекунад ва парвандаро барои тафтиши нав ё ба мухокимаи нави суди мефиристад.

Моддаи 372. Асосхо барои бекор кардан ё тагйир додани хукм дар суди мархилаи кассатсиони

Барои бо тартиби кассатсиони бекор кардан ё тагйир додани хукм инхо асос шуда метавонанд:

– яктарафа ё нопурра будани тахкик, тафтиши пешаки ё суди;

– мувофикат накардани хулосаи суд, ки дар хукм баён шудаанд, ба холатхои вокеии парванда;

– ба таври чидди вайрон карда шудани конуни мурофиавии чинояти;

– нодуруст татбик карда шудани конуни чинояти;

– номувофикии чазои таъиншуда ба вазнинии чиноят ва шахсияти махкумшуда.

Моддаи 373. Яктарафа ё нопурра будани тахкик, тафтиши пешаки ё суди

Тахкик, тафтиши пешаки ё суди яктарафа ё нопурра ба хисоб меравад, ба шарте ки зимни анчом додани он холатхои барои баровардани хукм ахамияти чидди дошта муайян карда нашуда бошанд.
Тахкик, тафтиши пешаки ё суди дар хама холат яктарафа ё нопурра эътироф карда мешавад, ба шарте ки доир ба парванда:

– шахсоне нопурсида монда бошанд, ки нишондодхои онхо барои парванда ахамияти чидди доранд ё экспертизае гузаронида нашуда бошад, ки мувофики конун гузаронидани он хатмист, хамзамон хуччатхое талаб карда гирифта ё далелхои шайъие, ки дарёфт нагардида ба парванда хамрох карда нашуда бошанд, ки ахамияти чидди доранд;

– холатхое тахкик нашуда бошанд, ки дар таъиноти суди парвандаи чиноятиро ба тафтиши нав ё мухокимаи нави суди фиристода нишон дода шудаанд;

– маълумот оид ба шахсияти судшаванда пурра муайян карда нашуда бошад.

Моддаи 374. Ба холатхои вокеии кор мувофик набудани хулосаи суд, ки дар хукм ифода ёфтаанд

Хукм ба холатхои вокеии кор номувофик эътироф карда мешавад, ба шарте ки:

– хулосаи суд бо далелхое, ки дар мачлиси суд тахкик шудаанд, тасдик нашаванд;

– суд холатхоеро, ки ба хулосаи он таъсири чидди расонида метавонистанд, ба хисоб нагирифта бошад;

– далелхои ба хам мукобил, ки барои хулосаи суд ахамияти чидди доранд, мавчуд бошанду дар хукм нишон дода нашуда бошад, ки суд бо кадом асосхо баъзеи ин далелхоро кабул кардаасту далелхои дигарро рад намудааст;

– хулосаи суд, ки дар хукм ифода ёфтаанд, ихтилофхо дошта бошанду барои хал намудани масъалаи гунахгор будан ё бегунохии шахси махкумшуда, ё худ сафед кардашуда, барои дурустии татбик намудани конуни чинояти ё барои муайян кардани чораи чазо таъсир расонанд ё худ таъсир расонда метавониста бошанд.

Моддаи 375. Ба таври чидди вайрон кардани конуни мурофиавии чинояти

Ба таври чидди вайрон кардани конуни мурофиавии чинояти чунин вайронкунии принсипхо ва дигар мукаррароти умумии Кодекси мазкур хангоми пешбурди парванда эътироф карда мешавад, ки бо рохи махрум ё махдуд кардани хукукхои ба шахсони дар парванда иштироккунанда кафолатдодаи конун, риоя накардани расмияти пешбурди суди ё бо рохи дигар ба тахкики хамачониба ва холисонаи холатхои парванда халал расонида, барои баровардани хукми одилонаи суди таъсир расонидаанд ё метавонистанд таъсир расонанд.
Хукм бояд бекор карда шавад:

– вакте ки яктарафа ё нопурра будани тафтиши суди натичаи сахван аз барраси истисно кардани далелхои имконпазир ё беасос рад кардани пешниходи тараф дар тахкики далелхое бошад, ки барои парванда ахамият дошта метавонистанд;

– тахкик накардани далелхое, ки бояд хатман тахкик шаванд (набудани хулосаи коршинос, хангоме ки он хатми мебошад, ичро накардани таъиноти суде, ки парвандаро аз мухокимаи пешаки барои тафтиши иловаги фиристодааст ва гайра).

Хукм дар хар холат бояд бекор карда шавад, ба шарте ки:

– хангоми мавчуд будани асосхои пешбининамудаи моддаи 288 Кодекси мазкур парвандаи чинояти аз чониби суд катъ нагардида бошад;

– хукм бо хайати гайриконунии суд бароварда шуда бошад;

– парванда дар гоибии судшаванда барраси гардида бошад, ба гайр аз холатхои пешбининамудаи кисмхои 3 ва 4 моддаи 280 Кодекси мазкур;

– парванда бе иштироки химоятгар барраси шудааст, хангоме ки иштироки у тибки конун хатми мебошад ё бо тарзи дигар хукуки айбдоршаванда барои доштани химоятгар вайрон карда шуда бошад;

– дар суд хукуки айбдоршаванда (судшаванда) дар бобати истифодаи забони модари ё хизмати тарчумон вайрон карда шуда бошад;

– ба судшаванда хукуки иштирок дар музокираи суди пешниход нашуда бошад;

– ба судшаванда сухани охирин дода нашуда бошад;

– хангоми баровардани хукм махфи будани машварати судяхо вайрон карда шуда бошад;

– хукм аз тарафи судя ё яке аз судяхо имзо нашуда бошад;

– дар парванда протоколи мачлиси суд набошад.

Моддаи 376. Нодуруст татбик карда шудани конуни чинояти

Конуни чинояти нодуруст татбикшуда ба хисоб меравад, ба шарте ки:

– суд конунеро, ки татбик карда шудани он лозим буд, татбик накарда бошад;

– суд конунеро, ки татбик карда шудани он лозим набуд, татбик карда бошад;

– суд конунро нодуруст маънидод кардааст, ки он ба мазмуни дакики конун мухолиф бошад.

Моддаи 377. Номувофикии чазои таъиннамудаи суд

Ба вазнинии чиноят ва шахсияти мaхкумшуда чунин чазо номувофик дониста мешавад, ки агар он аз доираи пешбиникардаи конуни чинояти берун набаромада бошад хам, вале аз руи намуд ва андозаи худ, чи аз чихати сабуки ва чи аз чихати вазниниаш баръало беадолатона мебошад.

Моддаи 378. Норавоии вазнин кардани чазои махкумшуда ё дар хакки у татбик намудани конуни оид ба чинояти вазнинтар дар мархилаи кассатсиони

Суд дар вакти ба тарики кассатсиони дида баромадани парванда метавонад чазоеро, ки суди мархилаи якум таъин кардааст, сабуктар намояд ё ки конуни оид ба чинояти сабуктарро татбик кунад, вале хукук надорад, ки чазоро пурзур намояд ва хамчунин конуни доир ба чинояти вазнинтарро татбик кунад. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)
Хукмро бо зарурати татбики конун дар бораи чинояти вазнинтар ё худ барои сабук будани чазо факат дар хамон мавридхо бекор кардан мумкин аст, ки бо хамин асосхо прокурор эътироз оварда ё чабрдида шикоят карда бошад.

Моддаи 379. Бекор кардани хукми айбдоркуни ва катъ кардани парванда

Суд парвандаро бо тартиби кассатсиони барраси намуда, хангоми мавчуд будани асосхои пешбининамудаи сархатхои панчум-нухуми кисми 1 моддаи 27 ва моддаи 28 Кодекси мазкур хукми айбдоркуниро бекор карда ва парвандаро катъ мекунад.

Моддаи 380. Бекор кардани хукми сафедкунанда

Хукми сафедкунандае, ки судя танхо ё суд баровардаанд, дар мархилаи кассатсиони танхо аз руи эътирози прокурор ё шикояти чабрдида, айбдоркунандаи хусуси ё намояндагони онхо, инчунин шикояти шахси аз чониби суд сафедкардашуда, ки бо асосхои сафедкуни рози намебошад, мумкин аст бекор карда шавад.
Хукми сафедкунанда, таъинот дар бораи катъ кардани парванда ё дигар кароре, ки ба манфиати судшаванда бароварда шудааст, наметавонад бинобар ба таври чидди вайрон кардани конуни мурофиавии чинояти, ба истиснои холатхои пешбининамудаи сархатхои дуюм, нухум ва дахуми кисми 3 моддаи 375 Кодекси мазкур бекор карда шавад.

Моддаи 381. Окибатхои бекор кардани хукм

Суд хангоми бекор кардани хукм ва ба мухокимаи нави суди ирсол намудани парванда дар таъйинот нишон медихад, ки пешбурди парванда бояд аз тахкик ё тафтиши нав ё аз мухокимаи суди сар карда шавад.
Дар сурати бекор кардани хукм бинобар зарурати эълон кардани айби нисбатан вазнинтар ё айбе, ки аз руи холатхои вокеи аз айби дар ибтидо эълон кардашуда чиддан фарк мекунад, парванда тавассути суде, ки хукм баровардааст, барои тафтиши нав ба прокурор равон карда мешавад.
Дар сурати бекор кардани хукм бо сабаби рох додан ба вайронкунии конун хангоми баррасии парванда дар суд, парванда барои баррасии нав ба хамон суде, ки хукмро баровардааст, дар хайати нав ё ба суди дигар ирсол карда мешавад.

Моддаи 382. Тагйир додани хукм

Агар зимни баррасии парванда ба тарики кассатсиони муайян карда шавад, ки суди мархилаи якум конуни чиноятиро нодуруст татбик кардааст ё чазои таъинкарда ба вазнинии чиноят ва шахсияти махкумшуда мувофик нест, суди мархилаи кассатсиони метавонад парвандаро ба баррасии нав надода, тибки мукаррароти моддаи 378 Кодекси мазкур ба хукм тагйирот ворид намояд, ба шарте ки чазои тагйирдодашуда аз чазои дар ибтидо таъиншуда зиёд набошад ва ё конуни чиноятии нисбатан вазнин татбик нашуда бошад.
Суди мархилаи кассатсиони хукук надорад ба хукм тагйироте дарорад, ки ба холатхои дар хукми суди мархилаи якум мукаррар карданашуда ё ин ки ба далелхои радкардаи он асос карда шуда бошад.

Моддаи 383. Мазмуни таъиноти кассатсиони

Дар таъиноти кассатсиони инхо бояд зикр гарданд:

– вакт ва чои баровардани таъинот;

– номи суд ва хайати коллегияи кассатсиони, ки таъинотро баровардааст;

– шахсоне, ки зимни баррасии парванда дар мархилаи кассатсиони иштирок доштанд;

– шахсоне, ки шикоят ё эътирози кассатсиони арз намудаанд;

– мохияти шикоят ё эътироз;

– мазмуни кисми хулосавии хукме, ки аз он шикоят карда ё эътироз оварда шудааст;

– асосхои кабули карор дар мархилаи кассатсиони;

– карори суди мархилаи кассатсиони оид ба шикоят ё эътироз.

Кисми баёнияи таъинот дарчи мухтасари вачххои шахсеро, ки шикоят арз ё эътироз кардааст, эродхои дигар шахсони иштирокчии мархилаи кассатсиони, инчунин асосхои кабул кардани карорро дар бар мегирад. Агар шикоят ё эътироз конеъ гардонида нашуда бошад, асосхое, ки тибки он шикоят ё эътироз беасос ё камахамият дониста шудааст, нишон дода мешаванд. Хангоми бекор кардан ё тагйир додани хукм зикр карда мешавад, ки талаботи кадом моддахои конуни чинояти ё мурофиавии чинояти вайрон карда шудааст ва ин вайронкунихо аз чихо иборатанд; асосхое, ки тибки онхо чазои таъиннамудаи суди мархилаи якум гайриодилона эътироф шудааст. Дар сурати ба тафтиши нав ва мухокимаи нави суди фиристодани парванда нишон дода мешавад, ки кадом вайронкунихои конун бояд бартараф карда шаванд. Дар айни замон суди мархилаи кассатсиони хукук надорад оид ба исботшуда ё исботнашуда будани айб, оид ба хаккони ё нодурустии ин ё он далел ва бартарии як далел нисбат ба далели дигар, оид ба татбики конуни чинояти дар бораи чазо аз чониби суди мархилаи якум, дар бораи чораи чазо масъалахоро пешаки хал намояд.
Таъинот дар хонаи машварати бароварда шуда, ба он хамаи хайати суд имзо мегузоранд ва пас аз баргаштани хайати суд аз хонаи машварати фавран эълон карда мешавад.

Моддаи 384. Хадди хукукхои суди мархилаи кассатсиони

Суди мархилаи кассатсиони хукук дорад дар холати зарури оид ба парванда экспертизаи суди таъин намуда, баррасии парвандаро боздорад, маводи иловагии пешниходшударо тахкик кунад, намуди низомро таъин кунад, ба шарте ки он бо хукм таъин нашуда бошад, инчунин ба карори суд дигар тагйиротро, ки вазъи махкумшударо бадтар намекунанд, ворид намояд.

Моддаи 385. Ба ичро расонидани таъиноти суди мархилаи кассатсиони

Таъиноти суди мархилаи кассатсиони барои ичро дар мухлати на дертар аз хафт шабонарузи баъди баровардани он якчоя бо парванда ба суде, ки хукмро баровардааст, фиристода мешавад.
Таъиноте, ки мувофики он махкумшуда бояд аз хабс озод карда шавад дар ин кисм фавран ичро карда мешавад, ба шарте ки махкумшуда дар мачлиси суди мархилаи кассатсиони иштирок дошта бошад. Дар холатхои дигар нусхаи кисми хулосавии таъинот чихати ичрои карори аз хабс озод кардани махкумшуда фавран ба маъмурияти махалли тахти хабс нигохдори фиристода мешавад.

БОБИ 40. БА ИЧРО РАСОНИДАНИ ХУКМ, ТАЪИНОТ ВА КАРОР

Моддаи 386. Эътибори конуни пайдо кардани хукм ва ичрои он

Хукми суди мархилаи якум пас аз гузаштани мухлати овардани шикоят ё эътирози кассатсиони, ба шарте ки аз он шикоят ё ба он эътироз оварда нашуда бошад, эътибори конуни пайдо мекунад ва бояд ба ичро расонида шавад. Дар сурати шикоят ё эътироз овардан ба тарики кассатсиони хукм, ба шарте ки бекор карда нашуда бошад, дар рузи баровардани таъинот эътибори конуни пайдо мекунад.
Хукм аз чониби суди мархилаи якум дар мухлати на дертар аз се шабонаруз аз рузи эътибори конуни пайдо кардани он ё баргардонидани парванда аз суди мархилаи кассатсиони ба ичро расонида мешавад.
Агар хукми айбдоркунанда дар мухлатхои мукаррарнамудаи моддаи 81 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон ичро нашуда бошад, шахси барои чиноят махкумшуда аз адои чазо озод карда мешавад.
Агар хукм танхо нисбат ба яке аз махкумшудагон шикоят ё эътироз оварда шуда бошад, он то баррасии тамоми хукм дар суди мархилаи кассатсиони ба андозаи пуррааш эътибори конуни пайдо намекунад.

Моддаи 387. Эътибори конуни пайдо кардани таъиноти (карори) суд ва ичрои он

Таъиноти (карори) суди мархилаи якум пас аз гузаштани мухлати шикоят ё эътироз, вале дар сурати арзи шикояти хусуси ё эътироз кардан пас аз баррасии парванда аз чониби суди болои эътибори конуни пайдо мекунад ва ба ичро расонида мешавад.
Таъиноти (карори) суде, ки аз он шикоят ё ба он эътироз кардан мумкин нест, пас аз баровардани он фавран эътибори конуни пайдо мекунад ва ба ичро расонида мешавад.
Таъиноти (карори) суд дар бораи катъ кардани пешбурди парванда хангоми халли масъалаи таъини мачлиси суд ё дар мачлиси суд дар он кисме, ки ба озод кардани айбдоршаванда ё судшаванда аз хабс марбут аст, бояд фавран ичро карда шавад.
Таъиноти суди мархилаи кассатсиони аз лахзаи эълони он эътибори конуни пайдо мекунад ва танхо бо тартиби пешбининамудаи бобхои 42 ва 43 Кодекси мазкур аз нав дида баромада мешавад.
Таъиноти суди мархилаи кассатсиони, инчунин таъинот ё карори суди мархилаи назорати бо тартиби пешбининамудаи моддаи 388 Кодекси мазкур ичро карда мешавад.

Моддаи 388. Тартиби ичрои хукм, таъинот ва карори суд

Хукм, таъинот ва карори суд, ки эътибори конуни пайдо кардаанд, барои хамаи корхонахо, ташкилотхо ва муассисахо, шахсони мансабдор ва шахрвандон хатми буда, дар тамоми худуди Чумхурии Точикистон бояд ба ичро расонида шаванд.
Ичрои хукм, таъинот ва карор ба зиммаи суде гузошта мешавад, ки парвандаро дар мархилаи якум барраси намудааст. Фармоиши ичрои хукм аз тарафи судя якчоя бо нусхаи хукм ба он макомоте, ки тибки конунгузории ичрои чазои чинояти ичрои хукм ба зиммааш гузошта шудааст, ирсол мегардад. Дар сурати бо тартиби кассатсиони барраси намудани парванда тагйир додани хукми суди мархилаи якум ба нусхаи хукм нусхаи таъиноти суди мархилаи кассатсиони замима карда мешавад.
Иктибос аз хукми суд вобаста ба махрум кардан аз хукуки ишголи мансабхои муайян ё машгул шудан ба фаъолияти муайян, ки эътибори конуни пайдо кардааст, ба макоми анчомдихандаи бакайдгирии давлатии шахсони хукуки ва сохибкорони инфироди ирсол карда мешавад (КЧТ аз 14.05.2016 с., №1306).
4. Макомоти ичрокунандаи хукм фавран ба суде, ки хукмро баровардааст, аз ичрои он хабар медиханд. Маъмурияти муассисаи ислохи судеро, ки хукм баровардааст, бояд аз махалли адои чазо аз тарафи махкумшуда огох созад.
5. Ичро накардани хукм, таъинот ва карори эътибори конуни пайдонамудаи суд боиси чавобгарии чиноятии пешбининамудаи моддаи 363 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон мегардад.

Моддаи 389. Хабар додан ба хешовандони наздики махкумшуда ва даъвогари граждани дар бораи ичрои хукм

Пас аз эътибори конуни пайдо кардани хукм, ки тибки он махкумшудаи тахти хабси пешаки карордошта аз озоди махрум карда шудааст, маъмурияти махалли адои чазо вазифадор аст яке аз хешовандони наздики махкумшударо огох созад, ки у барои адои чазо ба кучо равон карда мешавад.
Барои вохури бо махкумшудае, ки тахти хабси пешаки карор дорад, то ба ичро расонидани хукм тибки мукаррароти моддаи 352 Кодекси мазкур имконият дода мешавад.
Дар холати конеъ гардонидани даъвои граждани дар хусуси ичрои хукм даъвогари граждани огох карда мешавад.

БОБИ 41. ПЕШБУРД ОИД БА БАРРАСИ ВА ХАЛЛИ МАСЪАЛАХОИ ВОБАСТА БА ИЧРОИ ХУКМ

Моддаи 390. Мавкуф гузоштани ичрои хукм

Ичрои хукм дар бораи махкум кардани шахс ба махдуд кардани озоди ё махрум кардан аз озоди хангоми мавчуд будани яке аз асосхои зерин мумкин аст мавкуф гузошта шавад:

– бемории вазнини махкумшуда, ки ба адои чазо халал мерасонад – то шифо ёфтани у;

– хомила будани махкумшуда ё фарзандони ноболиг доштани зани махкумшуда, ба гайр аз онхое, ки барои чиноятхои махсусан вазнин махкум шудаанд, – то ба хаштсолаги расидани фарзанди хурди;

– хангоме ки адои фаврии чазо барои махкумшуда ё аъзои оилаи у аз сабаби сухтор ё дигар офатхои табии, бемории вазнин, марги ягона узви кобили мехнати оила ё дигар холатхои истисно боиси окибатхои вазнин гардида метавонад, – ба мухлати муайяннамудаи суд, вале на бештар аз шаш мох.

Агар фавран пардохтани чарима барои махкумшуда гайриимкон бошад, пардохти онро ба мухлати то шаш мох дароз кардан ё ба даврахо таксим кардан мумкин аст.
Масъалаи мавкуф гузоштани мухлати ичрои хукм аз чониби суд бо дархости махкумшуда, намояндаи конунии у, хешовандони наздик, химоятгар ё бо пешниходи прокурор хал карда мешавад.

Моддаи 391. Озод кардан аз адои чазо вобаста ба бемории вазнин

Агар махкумшуда дар давоми адои чазо ба бемории рухи ё дигар бемории вазнин гирифтор шуда бошад, ки ба адои чазо халал мерасонад, суд бо пешниходи сардори макомоте, ки ичрои чазоро анчом медихад, дар асоси хулосаи комиссияи тибби хукук дорад махкумшударо аз адои минбаъдаи чазо озод кунад.
Суд хукук дорад, хамзамон бо озод кардани махкумшудаи гирифтори бемории рухи аз адои минбаъдаи чазо нисбат ба у чорахои мачбурии дорои хусусияти тиббиро татбик намояд ё уро ба парастории макомоти тандурусти ё хешовандони наздик супорад.
Хангоми халли масъалаи аз адои минбаъдаи чазо озод кардани шахсоне, ки гирифтори бемории вазнин мебошанд ва он ба адои чазо халал мерасонад, ба гайр аз онхое, ки ба бемории рухи гирифторанд, судя вазнинии чинояти содиркардашуда, шахсияти махкумшуда ва дигар холатхоро ба эътибор мегирад.
Суд, судя баробари махкумшударо бо сабаби бемори аз адои минбаъдаи чазо озод намудан хукук дорад, уро на танхо аз чазои асоси, балки аз чазои иловаги низ озод кунад.

Моддаи 392. Шартан пеш аз мухлат аз адои чазо озод кардан

Шартан пеш аз мухлат аз адои чазо озод кардан дар холатхои пешбининамудаи моддаи 76 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон аз чониби суди махалле, ки махкумшуда чазоро адо мекунад, бо пешниходи якчояи макомоти ичрои чазо ва комиссияи назорати (комиссия оид ба хукуки кудак) татбик карда мешавад. Нисбат ба онхое, ки чазоро дар кисми харбии интизоми адо мекунанд, чунин чорахо аз чониби суд бо пешниходи фармондехии кисми интизоми татбик мегарданд.
Шартан пеш аз мухлат аз адои чазо озод кардани шахсоне, ки то хаждахсолаги чиноят содир кардаанд, дар холатхои пешбининамудаи моддаи 91 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон, бо пешниходи якчояи макомоти ичрои чазо ва комиссия оид ба хукуки кудак ё комиссияи назорати татбик карда мешавад.
Агар суд шартан пеш аз мухлат аз адои чазо озод карданро рад намояд, баррасии такрории пешниход оид ба хамин масъала баъди се мохи аз рузи баровардани карор дар бораи рад кардан имконпазир аст.
Суд баробари татбики шартан пеш аз мухлат аз адои чазо озод кардан метавонад ба зиммаи махкумшуда ухдадорихои зеринро гузорад:

– бе ичозат тагйир надодани махалли истикомат;

– нарафтан ба чойхои муайян;

– гузаштани курси муоличаи майзадаги, нашъаманди, токсикомания ва ё беморихои сил ё таносули; (КЧТаз 23.11.15 с., №1229)

– расонидани ёрии модди ба оила;

– ичрои ухдадорихои дигаре, ки барои ислохи у мусоидат мекунанд.

Назорати рафтори шахсе, ки аз чазо шартан пеш аз мухлат аз адои чазо озод карда шудааст, ба зиммаи макомоти давлатии ваколатдор рафтори хизматчиёни харби ба зиммаи фармондехии кисмхо ва муассисахои харби гузошта мешавад.
Агар махкумшуда дар давоми мухлати кисмати адонакардаи чазо тартиботи чамъиятиро вайрон кунад, ки барои он дар хакки у чазои маъмури андешида шуда бошад ё аз ичрои ухдадорие, ки суд хангоми татбики шартан пеш аз мухлат аз адои чазо озод кардан ба зиммааш гузошта буд, ашадди саркаши кунад, суд бо пешниходи макомоти дар кисми 5 хамин модда зикргардида дар бораи бекор кардани шартан пеш аз мухлат аз адои чазо озод кардан ва татбики кисми адонашудаи чазо карор кабул мекунад.

Моддаи 393. Бекор кардани махкумкунии шарти

Агар то гузаштани мухлати санчиш шахси шартан махкумшуда бо рафтори худ ислох шудани худро собит карда бошад, суд бо пешниходи макомоте, ки аз болои рафтори шартан махкумшуда назорат мекунад, метавонад дар бораи бекор кардани махкумкунии шарти ва бардоштани доги судии махкумшуда карор кабул кунад.
Суд дар холатхои пешбининамудаи кисми 7 моддаи 71 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон, бо пешниходи макомоти дар кисми 1 хамин модда зикргардида дар бораи бекор кардани шартан махкумкуни ва барои адои чазои мутобики хукм таъиншуда фиристодани махкумшуда карор кабул мекунад.

Моддаи 394. Иваз кардани мухлати адонакардаи чазо бо чазои нисбатан сабуктар

Мутобики моддахои 77 ва 92 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон ба шахсе, ки чазои махрум кардан аз озодиро адо мекунад, суд мутобики рафтори у дар давраи адои чазо метавонад кисми адонакардаи чазоро ба чазои нисбатан сабуктар иваз кунад.(КЧТ аз 21.07.10с., № 618)
Иваз намудани кисми чазое, ки адо карда нашудааст, ба чазои нисбатан сабуктар баъди аз тарафи махкумшуда вокеан адо кардани мухлате, ки дар кисми 3 моддаи 77 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон пешбини гардидааст, мумкин аст татбик шавад. Дар ин сурат мумкин аст махкумшуда хамзамон аз чазои иловаги низ пурра ё кисман озод карда шавад.

Моддаи 395. Иваз кардани корхои ислохи ва чарима бо чорахои дигари чазо

Дар сурати ашадди саркаши кардани махкумшуда аз корхои ислохи суд онро дар доираи мухлатхои пешбининамудаи кисми 3 моддаи 52 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон ба махдуд кардани озоди ё махрум кардан аз озоди иваз мекунад. Дар айни замон вакте, ки дар тули он махкумшуда кор кардааст, хангоми муайян кардани мухлати махдуд кардани озоди ё махрум кардан аз озоди ба хисоб гирифта мешавад.
Дар сурати ашадди саркаши кардани махкумшуда аз пардохти чарима суд онро дар доираи мухлатхои пешбининамудаи кисми 5 моддаи 49 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон бо корхои ислохи ё махдуд кардани озоди ё бо тартиби пешбинимамудани кисми 9 моддаи 49 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон бо махрум сохтан аз озоди иваз карда метавонад. (КЧТ аз 21.07.10с., № 618)

Моддаи 396. Катъ кардани чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби

Катъ кардани чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби, ки бо адои чазо хамрох карда шудааст, аз чониби суд бо пешниходи макомоти ичрокунандаи чазо, ки ба хулосаи комиссияи духтурони равонпизишки ё бемории сил асос ёфтааст, анчом дода мешавад. (КЧТаз 23.11.15 с., №1229; КЧТ аз 23.07.2016 с., №1332)

Моддаи 397. Аз як намуди муассисаи ислохи ба намуди дигари муассисаи ислохи гузаронидани махкумшуда

Дар холатхои пешбининамудаи кисми 5 моддаи 80 Кодекси ичрои чазои чиноятии Чумхурии Точикистон аз як намуди муассисаи ислохи ба намуди дигари муассисаи ислохи гузаронидани махкумшуда аз чониби суд тибки аризаи шахси махкумшуда ё бо пешниходи сардори муассисаи ислохи анчом дода мешавад.

Моддаи 398. Бахисобгирии мухлати дар муассисаи табобати гузаронидашуда ба мухлати адои чазо

Агар шахсе, ки чазои махрум кардан аз озодиро адо мекунад, дар муассисаи табобати чойгир карда шуда бошад, мухлати дар он чо будани махкумшуда ба мухлати адои чазо ба хисоб гирифта мешавад.

Моддаи 399. Ичрои хукм дар сурати мавчуд будани хукмхои дигари ичронашуда

Агар дар хакки махкумшуда якчанд хукми ичронашуда мавчуд бошад ва суде, ки хукми охиринро баровардааст ин масъаларо хал накарда бошад суде, ки хукми охиринро баровардааст ё суди хамноми махалли ичрои хукм вазифадор аст, дар бораи нисбати махкумшуда татбик кардани чазохоро аз руи хамаи хукмхои зикршуда дар асоси моддаи 68 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон таъинот (карор) кабул кунад.
Агар мухлати умумии чазохо зиёда аз панч сол махрум кардан аз озодиро ташкил дихад, масъала аз чониби хайати дастачамъонаи суд барраси карда мешавад.

Моддаи 400. Судхое, ки масъалахои марбут ба ичрои хукмро хал мекунанд

Масъалахои мавкуф гузоштани ичрои хукм – мутобики моддаи 390 Кодекси мазкур, доир ба озод намудан аз адои чазо бо сабаби гузаштани мухлати хукми айбдоркуни – мутобики моддаи 81 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон ва кисми 3 моддаи 386 Кодекси мазкур, дар бораи иваз кардани махдуд кардани озоди ва чарима бо чорахои дигари чазо – мутобики моддахои 49, 54 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон ва моддаи 395 Кодекси мазкур, хамчунин тамоми гумонхо ва норавшанихое, ки хангоми ичрои хукм ба вучуд меоянд, аз чониби суде, ки хукмро баровардааст, хал карда мешаванд.
Агар хукм берун аз худуди фаъолияти суде, ки хукмро баровардааст, ичро карда шавад, ин масъалахо аз чониби суди хамном ва дар сурати дар нохияи ичрои хукм мавчуд набудани суди хамном аз тарафи суди болои хал карда мешаванд. Дар ин холат нусхаи карори ичрои хукм ба суде, ки хукмро баровардааст, фиристода мешавад.
Масъалахои озод намудан аз адои чазо бо сабаби бемории вазнин – мутобики моддахои 79 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон ва 391 Кодекси мазкур, доир ба шартан пеш аз мухлат аз адои чазо озод намудан – мутобики моддахои 76 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон ва 392 Кодекси мазкур, дар бораи иваз кардани кисми адо карданашудаи чазо бо чазои нисбатан сабуктар – мутобики моддахои 77 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон ва 394 Кодекси мазкур, оид ба катъ намудани татбики чораи мачбурии дорои хусусияти тиббии ба адои чазо хамрох кардашуда – мутобики моддахои 100 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон ва 396 Кодекси мазкур, дар бораи гузаронидан аз як намуди муассисаи ислохи ба намуди дигари муассисаи ислохи мутобики моддахои дахлдори Кодекси ичрои чазои чиноятии Чумхурии Точикистон ва моддаи 397 Кодекси мазкур аз тарафи суди нохиявии махалли адои чазо, сарфи назар аз ин ки хукм аз чониби кадом суд бароварда шудааст, хал карда мешаванд.
Масъалахои бекор кардани шартан татбик накардани чазо – мутобики моддахои 71 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон ва 393 Кодекси мазкур, доир ба шартан пеш аз мухлат аз адои чазо озод кардан – мутобики моддахои 76 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон ва 392 Кодекси мазкур аз чониби суди нохиявии махалли зисти махкумшуда хал карда мешаванд.

Моддаи 401. Тартиби халли масъалахои марбут ба ичрои хукм

Татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби бо озод кардан аз адои чазо дар холатхое, ки дар кисми 2 моддаи 391 Кодекси мазкур пешбини шудааст, аз тарафи суд ба таври дастачамъона анчом дода мешавад. Хамаи масъалахои дигари марбут ба ичрои хукмро судя дар мачлиси суд танхо хал мекунад.
Дар бораи вакти баррасии масъалаи марбут ба ичрои хукм ба прокурор ва махкумшуда хабар дода мешавад. Масъалаи даъвати махкумшударо, ки дар хабс нигох дошта мешавад, суд, судя хал мекунад. Агар масъала бо ичрои хукм дар кисми даъвои граждани марбут бошад, даъвогари граждани даъват карда мешавад. Хозир нашудани шахсони зикршуда ба баррасии парванда монеъ намегардад.
Хангоми аз тарафи суд барраси шудани масъалахои шартан, пеш аз мухлат аз адои чазо озод кардан, дар бораи иваз кардани кисми адокарданашудаи чазо бо чазои нисбатан сабуктар, доир ба гузаронидани махкумшуда аз як намуди муассисаи ислохи ба намуди дигари муассисаи ислохи намояндаи макомоти ичрои чазо даъват карда мешавад.
Дар холатхое, ки парванда аз тарафи суд бо пешниходи якчояи макомоти ичрои чазо, комиссия оид ба хукуки кудак ё комиссияи назорати ё ин ки бо пешниходи бо комиссияхои мазкур мувофикашудаи макомоти ичрои чазо барраси карда мешавад, судя ба ин макомот доир ба вакт ва махалли баррасии пешниход хабар медихад.
Хангоми аз тарафи суд барраси шудани масъалаи бекор кардани шартан татбик накардани чазо нисбат ба махкумшуда ба мачлиси суд намояндагони макомоте, ки ба рафтори махкумшуда назорат менамояд, даъват карда мешавад.
Баррасии парванда бо маърузаи судя (ё раисикунанда хангоми баррасии дастчамъона) огоз шуда, сипас баёноти шахсони ба мачлис хозиршуда шунида мешаванд.
Аз руи натичахои баррасии масъалаи марбут ба ичрои хукм суд таъинот ва судя карор мебарорад, ки бояд дар толори мачлиси суд эълон карда шавад. Нусхаи таъинот (карор) дар мухлати панч шабонаруз ба махкумшуда, прокурор, макомоте, ки бо пешниходи он масъалаи марбут ба ичрои хукм барраси гардидааст, хамчунин ба даъвогари граждани, ба шарте, ки масъалаи ичрои хукм ба даъвои граждани дахл дошта бошад, равон карда мешавад.

Моддаи 402. Баррасии дархост дар бораи бардоштани доги суди

Масъалаи бардоштани доги суди мутобики кисми 6 моддаи 84 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон аз чониби суди нохияви ё шахрии махалли зисти шахсе, ки чазоро адо кардааст, бо дархости у хал карда мешавад.
Дар суд хозир будани шахсе, ки нисбат ба у дархости бардоштани доги суди барраси карда мешавад, хатмист.
Баррасии дархости бардоштани доги суди бо маърузаи судя огоз мегардад, сипас у баёноти шахсони даъватшударо мешунавад.
Дар холати рад кардани бардоштани доги суди ба суд на пештар аз як соли баъди рузи бароварда шудани карори рад кардани он дархости такрори пешниход кардан мумкин аст.

ФАСЛИ V. АЗ НАВ ДИДА БАРОМАДАНИ ХУКМ, ТАЪИНОТ ВА КАРОРЕ, КИ ЭЪТИБОРИ КОНУНИ ПАЙДО КАРДААНД (ПЕШБУРДИ НАЗОРАТИ)

БОБИ 42. ПЕШБУРД ДАР СУДИ МАРХИЛАИ НАЗОРАТИ

Моддаи 403. Эътироз ё шикоят овардан ба тарики назорати аз хукм, таъинот, карори суд, ки эътибори конуни пайдо кардаанд

Эътироз ё шикоят дар бораи аз сари нав дида баромадани хукм, таъинот ва карори суде, ки эътибори конуни пайдо кардаанд, ба истиснои карорхои раёсати Суди Олии Чумхурии Точикистон, ба суди мархилаи назорати аз чониби прокурор, махкумшуда, сафедкардашуда, химоятгарон ва намояндагони онхо, чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани ё намояндагони конунии онхо, инчунин дигар шахсоне, ки хукуку манфиятхои молумулкии онхо бо хукм халалдор шудааст тибки мукаррароти хамин боб пешниход карда мешавад. (КЧТ аз 28.12.12с., №932)
Прокурори генералии Чумхурии Точикистон, муовинони у, Сарпрокурори харби, прокурори Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, вилоятхо, шахри Душанбе, прокурори наклиёти Точикистон ба санадхои суд, ки эътибори конуни пайдо кардаанд, тибки талаботи кисми 2 моддаи 404 Кодекси мазкур метавонанд эътироз оваранд.
Раиси Суди Олии Чумхурии Точикистон бо максади таъмини тачрибаи ягонаи суди хукук дорад бевосита ба суди мархилаи назорати барои аз нав дида баромадани санадхои эътибори конуни пайдокардаи суд ба тарики назорати эътироз оварад.
Шахси эътироз ё шикоятоварда хукук дорад, онро бозхонад. Бозхонди эътироз ё шикоят то огози мачлиси суде, ки дар он эътироз ё шикоят бояд барраси гардад, имконпазир аст.

Моддаи 404. Тартиби пешниходи эътироз ё шикояти назорати

Эътироз ё шикояти назорати бевосита ба суди мархилаи назорати, ки хукуки аз нав дида баромадани санадхои судии эътибори конуни пайдокардаро дорад, пешниход карда мешавад.
Эътироз ё шикояти назорати ба санадхои судии зерин пешниход мегардад:

– оид ба таъиноти суди мархилаи кассатсионии суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, судхои вилоят, суди шахри Душанбе, оид ба хукм, таъинот ва карори эътибори конуни пайдокардаи судхои шахр ва нохия – мутаносибан ба раёсати суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, судхои вилоят, суди шахри Душанбе;

– оид ба хукм, таъинот ва ё карори эътибори конуни пайдокардаи судхои шахру нохияхои тобеи чумхури, оид ба хукм, таъинот ва ё карори эътибори конуни пайдокардаи суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, судхои вилоят ва суди шахри Душанбе, ки ба сифати суди мархилаи якум кабул кардаанд, ба шарте, ки ин хукм, таъинот ё карор дар Суди Олии Чумхурии Точикистон мавриди баррасии кассатсиони карор нагирифта бошад, оид ба карори раёсати суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, судхои вилоят ва суди шахри Душанбе, оид ба хукм, таъинот ва ё карори эътибори конуни пайдокардаи Суди Олии Чумхурии Точикистон, ба шарте, ки онхо ба тарики кассатсиони мавриди барраси карор нагирифта бошанд, ба коллегияи суди оид ба парвандахои чиноятии Суди Олии Чумхурии Точикистон;

– оид ба хукм, таъинот ва карори эътибори конуни пайдокардаи судхои харбии гарнизонхо–ба коллегияи харбии Суди Олии Чумхурии Точикистон;

– оид ба таъиноти коллегияи суди оид ба парвандахои чиноятии Суди Олии Чумхурии Точикистон, оид ба таъиноти коллегияи харбии Суди Олии Чумхурии Точикистон–ба Раёсати Суди Олии Чумхурии Точикистон.

Моддаи 405. Мухлати ба тарики назорати аз нав дида баромадани хукм, таъинот ва карори суд

Ба тарики назорати аз нав дида баромадани хукми айбдоркунанда, таъинот ва карори суд вобаста ба зарурати татбики конун дар бораи чинояти нисбатан вазнинтар, сабукии чазо ё бо дигар асосхо, ки ба бад кардани вазъи махкумшуда меоваранд, инчунин аз нав дида баромадани хукми сафедкунанда ё таъинот, карори суд дар бораи катъ кардани пешбурди парвандаи чинояти дар давоми як сол аз рузи эътибори конуни пайдо кардани онхо имконпазир аст. (КЧТ аз 2.08.11с., №755)

Моддаи 406. Мухтавои эътироз ё шикояти назорати

Эътироз ё шикояти назорати бояд маълумоти зеринро дар бар гирад:

– номи суде, ки ба он шикоят ё эътирози назорати ирсол мегардад;

– ном, номи падар ва насаби шахсе, ки шикоят ё эътирози назорати пешниход кардааст, махалли истикомат ё махалли будубош ва мавкеи мурофиавии у дар парванда;

– зикри судхое, ки парвандаро ба сифати суди мархилаи якум ё мархилаи кассатсиони ё назорати барраси намудаанд ва мухтавои санадхои судии кабулнамудаи онхо;

– зикри санадхои суди, ки тахти эътироз ё шикояти назорати карор гирифтаанд;

– ишора ба вайрон кардани конун хангоми пешбурди парванда;

– хохиши шахсе, ки эътироз ё шикоят пешниход кардааст.

Агар эътироз ё шикояти назорати каблан ба мархилаи назорати пешниход шуда бошад, дар он бояд ба карори кабулнамудаи суд ишора гардад.
Шикояти назоратиро бояд шахси онро пешниходнамуда ё намояндаи у имзо кунад. Ба шикояти назорати, ки намоянда пешниход кардааст, ваколатнома ё хуччати дигари тасдиккунандаи ваколати намоянда замима мегардад. Эътирози назорати бояд аз чониби прокуроре, ки эътироз овардааст, имзо карда шавад.
Ба эътироз ё шикояти назорати нусхаи санадхои нисбат ба парванда кабулнамудаи суд ва хуччатхои дигари мурофиавии тасдиккунандаи вачххои дар шикоят ё эътироз овардашуда, ки ба таври дахлдор тасдик карда шудаанд, замима мегардад.
Маводи иловагии пешниходгардида набояд бо рохи гузаронидани амалхои тафтиши ба даст оварда шуда бошанд.

Моддаи 407. Бе барраси баргардонидани эътироз ё шикояти назорати

Эътироз ё шикояти назорати аз чониби судя дар мухлати як мох аз рузи воридшави ба суди мархилаи назорати бе барраси дар холатхои зерин баргардонида мешавад:

– эътироз ё шикоят чавобгуи талаботи пешбининамудаи моддаи 406 Кодекси мазкур набошад;

– эътироз ё шикоятро шахсе пешниход карда бошад, ки барои мурочиат ба суди мархилаи назорати хукук надорад;

– мухлати пешниходи эътироз ё шикоят нисбат ба санадхои суди бо тартиби назорати гузаронида шуда бошад;

– то кабули эътироз ё шикоят барои мохиятан барраси намудани он дар хусуси баргардонидан ё бозхонди онхо дархост ворид шуда бошад;

– эътироз ё шикоят бар хилофи тартиби мукаррарнамудаи моддаи 404 Кодекси мазкур пешниход шуда бошад.

Моддаи 408. Амалхо оид ба эътироз ё шикояти назоратии воридшуда

Эътироз ё шикояти назорати баъди ба суди дахлдор ворид шудан аз тарафи Раис ё муовини у барои барраси ба судяи хамин суд супорида мешавад. Эътироз ё шикояти назорати бояд дар мухлати 30 шабонаруз барраси карда шавад.
Судя, ки шикоят ё эътирозро меомузад, парвандахои чиноятии дахлдорро аз судхои поёни талаб менамояд.
Судя эътироз ё шикояти назоратиро омухта, яке аз карорхои зеринро кабул менамояд:

-дар бораи беканоат монондани эътироз ё шикояти назорати;

– дар бораи огоз намудани пешбурди назорати ва ба баррасии мархилаи назоратии суди додани эътироз ё шикояти назорати.

Карори судя бояд маълумотхои зеринро дар бар гирад:

– сана ва махалли кабул кардани карор;

– номи суд, насаб, ном ва номи падари судяе, ки карорро кабул кардааст;

– насаб, ном ва номи падари шахсе, ки шикоят ё эътирози назоратиро пешниход намудааст;

– ишора ба санадхои суди, ки мавриди шикоят ва эътироз карор гирифтаанд;

– асосхои кабули карор.

Раиси Суди Олии Чумхурии Точикистон ва муовинони у, раисони суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, судхои вилоят ва суди шахри Душанбе хукук доранд бо карори судя дар бораи беканоат монондани эътироз ё шикояти назорати рози нашаванд. Дар ин маврид шахсони номбурда карори судяро бекор карда, мутобики сархати дуюми кисми 3 хамин модда карор мебароранд. Эътирози Раиси Суди Олии Чумхурии Точикистон бевосита дар суди мархилаи назорати барраси мегардад.
Карор ба парвандаи чинояти хамрох карда, нусхаи он ба шахси эътироз ва шикоятоварда равон карда мешавад. (КЧТ аз 27.11.14с., №1134)

Моддаи 409. Талаб карда гирифтани парвандаи чинояти

Прокурори генералии Чумхурии Точикистон, муовинони у, прокурори Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, вилоятхо, шахри Душанбе, прокурори наклиёти Точикистон, Сарпрокурори харби метавонанд парвандаи чиноятиро, ки санади судии аз руи он кабулшуда эътибори конуни пайдо кардааст, бо максади омузиши асоснокии карорхои суди аз суди дахлдор талаб намоянд. (ЌЉТ аз 14.03.14 с., №1067)
Прокурорхои шахру нохияхо ва прокурорхои ба онхо баробаркардашуда аз судхои шахр ва нохия, судхои харбии гарнизонхо хукуки талаб карда гирифтани парвандахои чиноятиро доранд ва дар мавридхои зарури ба прокурори болои дар хусуси ба таври назорати овардани эътироз пешниход менамоянд.

Моддаи 410. Хайат ва тартиби баррасии парвандаи чинояти аз руи эътироз ё шикоят

Парванда ба тарики назорати дар коллегияхои Суди Олии Чумхурии Точикистон дар хайати се нафар судя, дар раёсати суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, вилоятхо, суди шахри Душанбе ва Суди Олии Чумхурии Точикистон дар хайати на камтар аз се ду хиссаи аъзои раёсат барраси карда мешавад.
Дар баррасии парвандаи чинояти ба тарики назорати инхо иштирок мекунанд:

– дар Раёсати Суди Олии Чумхурии Точикистон –Прокурори генералии Чумхурии Точикистон ё муовинони у;

– дар Коллегияи суди оид ба парвандахои чиноятии Суди Олии Чумхурии Точикистон – прокуроре, ки Прокурори генералии Чумхурии Точикистон ваколатдор намудааст;

– дар Коллегияи харбии Суди Олии Чумхурии Точикистон -Сарпрокурори харбии Чумхурии Точикистон ё прокуроре, ки Сарпрокурори харбии Чумхурии Точикистон ваколатдор намудааст; (КЧТ аз 2.08.11с., №755)

– дар раёсати судхои Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, вилояти ва суди шахри Душанбе – мувофикан прокурори Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, вилоятхо, шахри Душанбе, прокурори наклиёти Точикистон ё муовинони онхо.

Суде, ки парвандаи чиноятиро ба тарики назорати дида мебарояд, хукук дорад ё агар зарур шуморад, махкумшударо ба мачлиси суд даъват намояд.
Парвандаи чинояти аз лахзаи ба баррасии суди мархилаи назорати супурдан дар мухлати на дертар аз як мох бояд барраси карда шавад.
Дар мавридхои зарури ба мачлиси суд, ки дар он парвандаи чинояти ба тарики назорати барраси мегардад‚ барои додани баёнот махкумшуда, сафедкардашуда, химоятгарони онхо, намояндагони конуни, чабрдида, даъвогари граждани, намояндагони онхо даъват карда мешаванд. Ба шахсони ба мачлиси суд даъватшуда имконияти бо эътироз шинос шудан дода мешавад.
Парвандаи чиноятиро раиси суд ё бо супориши у яке аз аъзои раёсат ё судяе, ки пеш дар баррасии ин парванда иштирок накардааст, маъруза мекунад. Маърузачи холатхои кор, мазмуни хукм, таъинот, карор, эътироз ё шикоятро баён мекунад. Ба маърузачи аз чониби судяхое, ки парвандаро барраси менамоянд, инчунин прокурор саволхо доданашон мумкин аст. Агар дар мачлиси суд махкумшуда, сафедшуда, химоятгарони онхо, намояндагони конуни, чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани, намояндагони онхо иштирок дошта бошанд, онхо баъди маърузаи судя хукуки додани баёноти шифохиро доранд.
Тарафхо баъд аз баромади маърузачи хулосаи прокурорро оид ба эътироз ё шикояти назорати шунида, пас аз он толори мачлиси судро тарк мекунанд.
Дар мухокимаи эътироз ё шикоят мувофикан танхо аъзои раёсатхои судхои Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, вилоятхо, суди шахри Душанбе, Раёсати Суди Олии Чумхурии Точикистон иштирок менамоянд. Раёсатхои суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, судхои вилоят, суди шахри Душанбе ва Раёсати Суди Олии Чумхурии Точикистон карор мебароранд, ки онхо бо аз се ду хиссаи овозхои аъзои раёсат, ки дар мачлис иштирок кардаанд, кабул карда мешаванд. Хангоми баробар будани овозхои тарафдор ва мукобил эътироз ё шикоят дар Раёсати суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, судхои вилоят, суди шахри Душанбе ва Раёсати Суди Олии Чумхурии Точикистон барраси шуда, радкардашуда эътироф мешавад.
Коллегияи суди оид ба парвандахои чинояти ва Коллегияи харбии Суди Олии Чумхурии Точикистон дар хонаи машварати таъинот мебарорад ва он бо аксарияти овозхо кабул карда мешавад.
Кисми хулосавии таъиноти баровардашуда дар мачлиси суд аз чониби раисикунанда ё яке аз судяхо эълон карда мешавад.

Моддаи 411. Таъинот ва карори суде, ки эътироз ё шикоятро дида мебарояд

Дар натичаи ба тарики назорати барраси кардани парвандаи чинояти суд метавонад:

– эътироз ё шикоятро рад намояд;

– хукм ва хамаи таъиноту карорхои минбаъд баровардашударо бекор кунад ва пешбурди парвандаро катъ намояд ё онро ба тафтиши нав ё ин ки барои баррасии нави суди равон кунад;

– таъиноти кассатсиони, инчунин таъинот ва карорхои минбаъдаи судро, ба шарте ки онхо бароварда шуда бошанд, бекор кунад ва парвандаро барои аз нав ба тарики кассатсиони барраси кардан равон кунад;

– таъинот ва карорхоеро, ки ба тарики назорати бароварда шудаанд, бекор кунад ва хукми суд ва таъиноти кассатсиониро бетагйир мононад ё ки тагйир дихад;

– ба хукм, таъинот ё карори суд тагйирот дохил кунад.

Суде, ки парвандаро ба тарики назорати барраси мекунад, хангоми мавчуд будани асосхои дар моддаи 35 Кодекси мазкур пешбинишуда таъиноти (карори) хусуси мебарорад.

Моддаи 412. Асосхои бекор кардан ё тагйир додани хукм, таъинот ва карори эътибори конуни пайдокардаи суд

Дар вакти баррасии парванда ба тарики назорати холатхое, ки дар моддаи 372 Кодекси мазкур нишон дода шудаанд, барои бекор кардан ё тагйир додани хукм асос шуда метавонанд.
Таъиноти суди мархилаи якум, карори судя, таъиноти суди мархилаи кассатсиони, таъинот ва карори мархилаи назорати дар мавридхое бояд бекор карда шаванд, ки суди эътирозро баррасикунанда эътироф намояд, ки бо ин таъинот ё карор суди мархилаи якум карори гайриконуни ё беасос баровардааст ё ки суди болои таъинот, карор ё хукмеро, ки пеш аз ин оид ба хамин парванда мавчуд буд, беасос бетагйир монондааст, бекор кардааст ё тагйир додаст ё ки агар дар вакти дида баромадани парванда дар суди болои чунин вайронкунихои конун руй дода бошанд, ки онхо ба дурустии таъинот ё карори баровардаи суди мазкур таъсир кардаанд ё таъсир карда метавонистанд.

Моддаи 413. Хадди хукукхои суди мархилаи назорати

Суд дар вакти ба тарики назорати барраси кардани парванда ба вачххои эътироз ё шикоят вобаста нест ва вазифадор аст, ки хамаи маводи парвандаро дар хачми пуррааш санчида барояд. Агар мувофики парванда якчанд кас махкум шуда бошаду аммо эътироз ё шикоят факат дар хакки як нафар ё ки баъзе махкумшудагон баён карда шуда бошад, суд ухдадор аст, ки парвандаро дар хакки хамаи махкумшудагон санчида барояд.
Суд дар вакти ба тарики назорати барраси кардани парванда метавонад чазоеро, ки дар хакки махкумшуда таъин карда шудааст, сабуктар намояд ё худ конун оид ба чинояти сабуктарро татбик намояд, низоми адои чазоро тагйир дихад, ба хисоб гирифтани саршавии вокеии мухлати адои чазо ва масъалахои дигари вобаста ба тагйир додани хукмро хал намояд, аммо хукук надорад, ки чазоро пурзур кунад ё конун оид ба чинояти вазнинтарро татбик намояд.
Агар суди мархилаи назорати эътироф намояд, ки дар суди мархилаи якум судшаванда нодуруст сафед карда шудааст ё дар суди мархилаи кассатсиони парвандаи чинояти нодуруст катъ карда шудааст, хамчунин чазое, ки дар хакки махкумшуда таъин карда шудааст, ба сабаби сабукиаш ба кирдори содиршуда номувофик аст, дар он сурат хукук дорад, бо риояи шартхое, ки дар моддаи 378 Кодекси мазкур мукаррар кардашуда хукм ё таъинотро бекор кунад ва парвандаи чиноятиро барои баррасии нав мувофикан ба суди мархилаи якум ё ки ба мархилаи кассатсиони равон кунад.
Агар беасос катъ кардани парвандаи чинояти ё гайриконуни сабук намудани чазои махкумшуда дар вакти ба тарики назорати барраси кардани парванда руй дода бошад, мархилаи болоии назорати хукук дорад, ки таъинот ё ки карори мархилаи поёнии назоратиро бекор кунад ва хукми суди мархилаи якум ё таъиноти мархилаи кассатсиониро бетагйир мононад.
Дар мавридхое, ки аз руи парванда якчанд нафар судшаванда махкум ё сафед карда шуда бошанд, суд хукук надорад хукм, таъинот ё карорро дар хакки он шахсони махкумшуда ё сафедкардашуда, ки нисбат ба онхо эътироз баён карда нашудааст, бекор кунад, ба шарте ки бекор кардани хукм, таъинот ё карор вазъияти онхоро бад мекарда бошад.

Моддаи 414. Хатми будани дастурхои суде, ки ба тарики назорати парвандаро барраси кардааст

Дастурхои суди мархилаи назорати дар вакти баррасии такрории хамин парванда барои судхои поёни хатми мебошанд.
Суде, ки парвандаро ба тарики назорати барраси менамояд, хукук надорад холатхоеро, ки дар хукм муайян карда нашудаанд ё ки рад карда шуда буданд, мукаррар кунад ё ин ки исботшуда шуморад, хамчунин хукук надорад, ки масъалахои исботшуда ё исботнашуда будани айбдори, эътиборноки ё беэътибории ин ё он далел ва бартарии баъзе далелхоро назар ба дигарашон, татбик намудани ин ё он конуни чиноятиро аз тарафи суди мархилаи якум ва масъалаи чораи чазоро пешаки хал намояд.
Инчунин суд вакте ки парвандаро ба тарики назорати барраси карда, таъиноти кассатсиониро бекор мекунад, хукук надорад хулосахоеро, ки мархилаи кассатсиони мумкин аст дар вакти маротибаи дуюм барраси кардани парванда барорад, пешгуи намояд.

Моддаи 415. Мазмуни таъинот ё карор

Кароре, ки хангоми баррасии парванда Раёсати Суди Олии Чумхурии Точикистон, Раёсати суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, судхои вилоят, суди шахри Душанбе, ё худ таъиноте, ки коллегияи суди оид ба парвандахои чинояти ё ин ки коллегияи харбии Суди Олии Чумхурии Точикистон ба тарики назорати баровардаанд, бояд ба талаботи моддаи 383 Кодекси мазкур мувофик бошад.
Таъинотро хамаи хайати суд, карорро– раисикунандаи мачлиси Раёсат имзо мекунанд.
Таъинот ё карори суд якчоя бо эътироз ё шикоят ба парванда хамрох карда мешавад.

Моддаи 416. Баррасии парванда баъд аз бекор карда шудани хукми аввал ё таъиноти суди мархилаи кассатсиони

Баъд аз бекор карда шудани хукми аввал ё таъиноти суди мархилаи кассатсиони парвандаи чинояти аз руи тартиби умуми барраси мешавад.
Вазнин кардани чазо ё худ татбик кардани конун оид ба чинояти вазнинтар дар вакти парвандаро аз нав барраси кардани суди мархилаи якум факат ба шарте мумкин аст, ки хукм ба тарики назорати барои сабук будани чазо ё худ бинобар зарур будани татбик кардани конун оид ба чинояти вазнинтар бекор карда шуда бошад.

БОБИ 43. АЗ НАВ САР КАРДАНИ ПЕШБУРДИ ПАРВАНДАИ ЧИНОЯТИ БИНОБАР ХОЛАТХОИ НАВ ОШКОРШУДА

Моддаи 417. Асосхои аз нав сар кардани пешбурди парвандаи чинояти

Хукм, таъиноти суд ва карори судя, ки эътибори конуни пайдо кардаанд, метавонанд бекор карда шаванд ва пешбурд аз руи парванда бинобар холатхои нав ошкоршуда аз нав сар карда шавад.
Асосхои аз нав сар кардани пешбурд аз руи парвандаи чинояти бо сабаби холатхои нав ошкоршуда иборатанд аз:

– дидаю дониста нишондоди бардуруг додани чабрдида ё шохид, хулосаи коршинос, хамчунин калбаки будани далелхои шайъи, протоколхои амалхои тафтиши ва суд ва дигар хуччатхо ё дидаю дониста бардуруг тарчума кардан, ки боиси кабули хукм, таъинот ё карори гайриконуни ё беасос шудаанд ва бо хукми эътибори конуни пайдокардаи суд мукаррар шудаанд;

– аъмоли чинояткоронаи тахкикбаранда, муфаттиш ё прокурор, ки боиси кабули хукм, таъинот ё карори гайриконуни ва беасос шудаанд ва бо хукми эътибори конуни пайдокардаи суд мукаррар шудаанд;

– аъмоли чинояткоронаи судяхо, ки хангоми баррасии парвандаи мазкур содир кардаанд ва бо хукми эътибори конуни пайдокардаи суд мукаррар шудаанд;

– аз чониби Суди конститутсиони хилофи Конститутсияи Чумхурии Точикистон эътироф намудани конуне, ки суд зимни баррасии парвандаи чиноятии мушаххас татбик намудааст; (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)

– холатхои дигаре, ки ба суд хангоми баровардани хукм, таъинот, ки худ ба худ ё якчоя бо холатхои каблан мукарраршуда дар бораи бегунохии махкумшуда ё дар хусуси аз тарафи у содир шудани чинояти дигари дорои дарачаи вазнин нисбат ба чинояте, ки барои он махкум шудааст ва ё оид ба гунахгор будани шахси сафедшуда ё шахсе, ки нисбат ба у пешбурди парванда катъ карда шудааст, шаходат медиханд ва онхо дар натичаи санчиш ва тафтиши бо тартиби пешбиникардаи моддаи 419 Кодекси мазкур мукаррар ва дар хулосаи прокурор баён гардидаанд.

Холатхои дар сархатхои якум – сеюми кисми 2 хамин модда зикршуда метавонанд ба гайр аз хукм, таъиноти суд бо карори судя, прокурор, муфаттиш ё тахкикбаранда оид ба катъи парвандаи чинояти бо сабаби гузаштани мухлат, бинобар татбики санади авф ё бахшиши чазо, бо сабаби фавти айбдоршаванда ё нарасидан ба синне, ки барои ба сифати айбдоршаванда чалб кардан мумкин аст, мукаррар карда шаванд.

Моддаи 418. Мухлатхои аз нав сар кардани пешбурд

Аз нав дида баромадани хукми айбдоркунанда бинобар холатхои нав ошкоршуда ба нафъи махкумшуда бо хеч гуна мухлат махдуд карда намешавад.
Фавти махкумшуда барои аз нав сар кардани мурофиа бинобар холатхои нав ошкоршуда бо максади сафедкунии у монеъ намегардад.
Аз нав дида баромадани хукми сафедкуни, таъинот, карор доир ба катъи парванда, хамчунин аз нав дида баромадани хукми айбдоркуни бо сабабхои сабукии чазо ё зарурати нисбат ба махкумшуда татбик намудани конун оид ба чинояти нисбатан вазнинтар танхо дар давоми мухлатхои ба чавобгарии чинояти кашидан, ки дар моддаи 75 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон мукаррар шудаанд ва на дертар аз як сол аз рузи ошкор шудани холатхои нав мумкин аст.
Рузи ошкор шудани холатхои нав хисоб карда мешавад:

– рузи эътибори конуни пайдо кардани карори Суди конститутсионии Чумхурии Точикистон оид ба хилофи Конститутсияи Чумхурии Точикистон эътироф намудани конуне, ки суд зимни баррасии парвандаи чиноятии мушаххас татбик намудааст; (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)

– дар холатхои пешбининамудаи сархатхои якум-сеюми кисми 2 моддаи 417 Кодекси мазкур рузи эътибори конуни пайдо кардани хукм (таъинот, карор) нисбат ба шахсоне, ки дар додани нишондоди бардуруг, пешниходи далелхои бардуруг, тарчумаи нодуруст ё аъмоли чинояткоронае, ки хангоми тахкик ё баррасии парванда содир шудаанд, гунахгоранд;

– дар холати пешбининамудаи сархати чоруми кисми 2 моддаи 417 Кодекси мазкур рузи аз тарафи прокурор имзо шудани хулосаи аз нав сар кардани пешбурд бинобар холатхои нав ошкоршуда.

Моддаи 419. Аз нав сар кардани пешбурд

Хукуки аз нав сар кардани пешбурд бинобар ошкор шудани холатхои нав ба прокурор тааллук дорад, ба истиснои холати дар кисми 5 моддаи мазкур пешбинишуда.
Аризахои шахрвандон, хабархои шахсони мансабдори муассисахо ва ташкилоту корхонахо, хамчунин маълумоти дар чараёни тахкик ва баррасии дигар парвандахои чинояти ошкоршуда сабабхои аз нав сар кардани пешбурд бинобар ошкор шудани холатхои нав мегарданд.
Агар дар ариза ё хабари воридгардида ба мавчуд будани хукми суд, ки он вобаста ба холатхои дар сархатхои якум-сеюми кисми 2 моддаи 417 Кодекси мазкур зикрёфта бароварда шудааст, ишорае бошад‚ прокурор бо карори худ пешбурдро бинобар холатхои нав ошкоршуда аз нав сар мекунад, санчиши дахлдор гузаронида, нусхаи хукм ва маълумотномаи судро оид ба эътибори конуни пайдо кардани он талаб карда мегирад.
Агар дар ариза ё хабар холатхои дигари дар сархати чоруми кисми 2 моддаи 417 Кодекси мазкур зикр шуда бошанд, прокурор дар хадди салохияти худ дар бораи аз нав сар кардани пешбурд бинобар холатхои нав ошкоршуда карор мебарорад ва ин холатхоро тахкик мекунад ё дар ин бобат ба муфаттиш супориш медихад. Хангоми чунин тахкики холатхои нав ошкоршуда бо риояи коидахои Кодекси мазкур метавонанд пурсишхо, муоинахо, экспертизахо, ёфта гирифтани ашё ва дигар амалхои тафтиши анчом дода шаванд.
Аз нав дида баромадани хукм, таъинот ё карори суд бинобар холатхои ошкор гардидаи сархати чоруми кисми 1 моддаи 421 Кодекси мазкур бо пешниходи Раиси Суди Олии Чумхурии Точикистон аз чониби Раёсати Суди Олии Чумхурии Точикистон дар мухлати на дертар аз як мох аз лахзаи ворид шудани пешниход барраси мегардад.

Моддаи 420. Амали прокурор баъди анчоми тахкик ё тафтиш

Баъди анчом ёфтани тахкик ё тафтиши холатхои нав ошкоршуда, дар сурати мавчуд будани асосхо барои аз нав сар кардани пешбурд аз руи парванда, прокурор парвандаро бо хулосаи худ, нусхаи хукм дар холатхои пешбининамудаи сархатхои якум-сеюми кисми 2 моддаи 417 Кодекси мазкур ва маводи тахкик ба суди дахлдор мефиристад ва зимнан кисми 1 моддаи 417 Кодекси мазкурро ба асос мегирад.
Дар сурати мавчуд набудани асосхо барои аз нав сар кардани пешбурд аз руи парванда прокурор бо карори далелноки худ пешбурди аз чониби у бинобар холатхои нав ошкоршуда огозгардидаро катъ мегардонад.
Карор дар бораи катъ гардидани пешбурд ба маълумоти шахсони манфиатдор расонида, фахмонда мешавад, ки онхо хукук доранд нисбат ба карор ба суд шикоят кунанд ва суд мутобики моддаи 413 Кодекси мазкур салохият дорад масъалаи аз нав сар кардани пешбурдро аз руи парвандаи мазкур бинобар холатхои нав ошкоршуда хал намояд.

Моддаи 421. Аз чониби суд хал намудани масъалаи аз нав сар кардани пешбурд аз руи парванда

Пешниходи Раиси Суди Олии Чумхурии Точикистон ё хулосаи прокурор доир ба зарурати аз нав сар кардани пешбурд аз руи парванда бинобар холатхои нав ошкоршуда бо тартиби зайл барраси мегардад:

– дар бораи хукм, таъинот ва карори суди нохия (шахр) аз чониби раёсати суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, судхои вилоят ва шахри Душанбе;

– дар бораи хукм, таъинот ва карори суди Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон, судхои вилоят, суди шахри Душанбе, судхои шахру нохияхои тобеи чумхури аз чониби Коллегияи суди оид ба парвандахои чиноятии Суди Олии Чумхурии Точикистон; (ЌЉТ аз 14.03.14 с., №1067)

– дар бораи хукм, таъинот ва карори судхои харбии гарнизонхо аз чониби Коллегияи харбии Суди Олии Чумхурии Точикистон;

– дар бораи хукм, таъиноти дар мархилаи аввал баровардашуда ва карорхои Суди Олии Чумхурии Точикистон аз чониби Раёсати Суди Олии Чумхурии Точикистон.

Баррасии каблии парвандаи чинояти ба тарики кассатсиони ё назорати ба баррасии он дар хамон мархилаи суди чихати аз нав сар кардани пешбурд бинобар холатхои нав ошкоршуда монеъ намегардад.
Пешниходи Раиси Суди Олии Чумхурии Точикистон ё хулосаи прокурор дар бораи аз нав сар кардани пешбурд аз руи парванда бинобар холатхои нав ошкоршуда дар мачлиси суд мувофики коидахои мукаррарнамудаи моддаи 410 Кодекси мазкур барраси карда мешавад.

Моддаи 422. Таъиноти (карори) суде, ки пешниходи Раиси Суди Олии Чумхурии Точикистон ё хулосаи прокурорро барраси мекунад

Суд пешниходи Раиси Суди Олии Чумхурии Точикистон ё хулосаи прокурорро дар бораи аз нав сар кардани пешбурд аз руи парванда бинобар холатхои нав ошкоршуда барраси карда, яке аз таъиноти зеринро мебарорад:

– доир ба бекор кардани хукм, таъиноти суд ё карори судя ва равон кардани парванда барои гузаронидани тахкик ва тафтиши иловаги ё мурофиаи нави суди;

– дар бораи бекор кардани хукм, таъинот ё карори суд ва оид ба катъи парванда, вакте ки тахкик ва тафтиши иловаги ё мурофиаи нави суди барои кабули карори нихои аз руи парванда талаб карда намешавад;

– дар хусуси рад кардани пешниходи Раиси Суди Олии Чумхурии Точикистон ё хулосаи прокурор.

Моддаи 423. Пешбурди парванда баъди бекор кардани карорхои суд

Пешбурди тафтиш ва мурофиаи суди аз руи парванда баъди бекор кардани карорхои суд оид ба он бинобар холатхои нав ошкоршуда, хамчунин шикоят кардан аз карорхои нав баровардаи суд ё эътироз намудан ба онхо бо тартиби умуми анчом дода мешавад.

ФАСЛИ VI. ХУСУСИЯТХОИ ПЕШБУРДИ ПАРВАНДАХОИ ЧИНОЯТИИ КАТЕГОРИЯХОИ АЛОХИДА

БОБИ 44. ТАРТИБИ ПЕШБУРДИ ПАРВАНДАХО ОИД БА ЧИНОЯТХОИ НОБОЛИГОН

Моддаи 424. Тартиби пешбурди парвандахо оид ба чиноятхои ноболигон

Мукаррароти хамин боб дар бораи парванда марбут ба шахсе, ки дар лахзаи содир намудани чиноят ба хаждахсолаги нарасидааст, татбик мегардад.
Тартиби пешбурди парвандахо оид ба чиноятхои содиркардаи ноболигон бо коидахои умумии Кодекси мазкур, инчунин бо назардошти моддахои хамин боб муайян карда мешавад.

Моддаи 425. Холатхое, ки бояд мукаррар карда шаванд

Хангоми гузаронидани тафтиши пешаки ва мурофиаи суди аз руи парвандахои чинояти нисбат ба ноболигон дар баробари исботи холатхои дар моддаи 85 Кодекси мазкур зикршуда муайян кардан зарур аст:

– синну соли ноболиг (сана, мох, соли таваллуд);

– шароити зиндаги таълиму ва тарбия, дарачаи инкишофи акли, ирода ва рухи, хислат ва мичоз, талабот ва завку рагбат ва дигар холатхое, ки дар моддаи 25 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон пешбини гардидаанд; (КЧТ аз 2.08.11c., №755)

– таъсири шахсони калонсол ва ноболигони дигар.

Моддаи 426. Ба пешбурди алохида чудо кардани парвандаи чинояти нисбат ба ноболиг

Парванда нисбат ба ноболиге, ки дар содир намудани чиноят якчоя бо калонсолон иштирок кардааст, дар мархилаи тафтиши пешаки ба тафтиши алохида чудо карда мешавад. Агар ба тафтиши алохида чудо кардани парванда нисбати ноболиг барои тахкики хамачониба ва холисонаи холатхои парванда монеаи чидди ба вучуд оварда тавонад, нисбат ба айбдоршавандаи ноболиге, ки аз руи як парванда бо калонсолон ба чавобгари кашида шудааст, бояд коидахои хамин боб татбик карда шаванд.

Моддаи 427. Татбики чорахои пешгири ва дастгир намудан нисбат ба гумонбаршуда, айбдоршаванда, судшавандаи ноболиг

Хангоми татбики чораи пешгири нисбат ба ноболиг дар хар як холат бояд имконияти интихоби чораи пешгирии дар моддаи 108 Кодекси мазкур пешбинишуда мухокима гардад.
Дастгир намудани гумонбаршуда, айбдоршаванда, хамчунин ба хабс гирифтан ба сифати чораи пешгири дар сурати мавчуд будани асосхои дар моддахои 92, 93, 101, 111 Кодекси мазкур зикршуда танхо дар холатхои истисно хангоми содир намудани чинояти вазнин ва махсусан вазнин татбик шуда метавонанд.
Мухлати дар хабс нигох доштани айбдоршавандаи ноболиг хамчун чораи пешгири дар давраи тафтиши пешаки бо тартиби мукаррарнамудаи моддаи 112 Кодекси мазкур метавонад ба муддати то шаш мох дароз карда шавад.
Дар бораи дастгир намудан, ба хабс гирифтан ё дароз кардани мухлати дар хабс нигох доштани айбдоршавандаи ноболиг ба намояндагони конунии у хабар дода мешавад.

Моддаи 428. Тартиби даъвати гумонбаршуда, айбдоршаванда ва судшавандаи ноболиг

Гумонбаршуда, айбдоршаванда ё судшавандаи ноболиге, ки дар хабс карор надорад, ба воситаи падару модари у ё намояндагони дигари конунии вай ва агар ноболиг дар муассисаи махсуси кудакон бошад‚ ба воситаи маъмурияти ин муассиса ба назди муфаттиш ё ба суд даъват карда мешавад.

Моддаи 429. Пурсиши гумонбаршуда, айбдоршавандаи ноболиг

Пурсиши гумонбаршуда, айбдоршавандаи ноболиг наметавонад дар як руз бетанаффус зиёда аз ду соат ва дар мачмуъ бештар аз чор соат давом ёбад.

Моддаи 430. Иштироки омузгор ва равоншинос (психолог)

Хангоми пурсиши гумонбаршуда, айбдоршавандае, ки ба синни шонздах нарасидааст, хамчунин ба ин син расидаасту нокисулакл дониста шудааст, иштироки омузгор ва равоншинос хатмист. Омузгор ё равоншинос хангоми пурсиши гумонбаршуда, айбдоршавандаи калонтар аз шонздахсола бо салохдиди муфаттиш, прокурор ва ё бо дархости химоякунанда иштирок мекунад.
Омузгор ва равоншинос хукук доранд бо ичозати муфаттиш ба гумонбаршуда, айбдоршаванда саволхо диханд ва баъди ба охир расидани пурсиш бо протоколи пурсиш шинос шаванд ва доир ба дурусти ва пуррагии сабтхои он мулохизахояшонро навишта диханд. Ин хукукро муфаттиш пеш аз пурсиши ноболиг ба омузгор ё равоншинос мефахмонад. Дар ин бобат дар протоколи пурсиш сабт карда мешавад.
Иштироки омузгор ё равоншинос хангоми пурсиши судшавандаи ноболиг дар суд бо коидахои кисмхои 1 ва 2 хамин модда муайян карда мешавад.

Моддаи 431. Иштироки намояндаи конунии гумонбаршуда, айбдоршавандаи ноболиг дар тафтиши пешаки

Намояндаи конуни барои иштирок дар парванда бо карори муфаттиш аз лахзаи пурсиши аввалини гумонбаршуда, айбдоршавандаи ноболиг рох дода мешавад. Хангоми ичозат додан барои иштирок дар парванда ба намояндаи конуни хукуки дар кисми 2 хамин модда фахмонда мешавад.
Намояндаи конуни хукук дорад:

– донад, ки ноболиг бо кадом гунох гумонбар ё айбдор карда мешавад;

– хангоми эълон кардани айб хозир бошад, дар вакти пурсиши ноболиг, хамчунин бо ичозати муфаттиш дар амалхои дигари тафтиши, ки бо иштироки гумонбаршуда, айбдоршавандаи ноболиг ва химоятгари у сурат мегиранд, иштирок намояд;

– бо протоколи амалхои тафтиши, ки у иштирок дошт, шинос шавад ва доир ба дуруст ва пуррагии сабтхои он мулохизахояшро навишта дихад;

– дархост ва раддия дихад;

– оид ба амалхо ва карорхои муфаттиш ва прокурор шикоят пешниход намояд;

– далелхо пешниход кунад;

– баъди анчоми тафтиш бо тамоми маводи парванда шинос шавад, аз он хама гуна маълумотро ба андозаи дилхох нависад.

Баъди анчоми тафтиш муфаттиш хукук дорад дар бораи ба ноболиг чихати шиносои пешниход накардани маводе, ки метавонанд ба у таъсири манфи расонанд, карор барорад ва бо ин мавод намояндаи конунии ноболигро шинос намояд.
Агар асосхое мавчуд бошанд, ки иштироки намояндаи конуни ба манфиатхои ноболиг зарар мерасонад ё ба тафтиши холисонаи парванда монеъ мешавад, намояндаи конуни аз иштирок дар пешбурди парванда дур карда мешавад. Муфаттиш дар ин бобат карори асоснок кабул мекунад. Барои иштирок дар парванда, мумкин аст ба намояндаи дигари конунии ноболиг ичозат дода шавад.

Моддаи 432. Катъ кардани парвандаи чинояти бо истифодаи чорахои мачбурии дорои хусусияти тарбияви

Агар дар чараёни тафтиши пешаки аз руи парванда оид ба чинояти на чандон вазнин ё дарачаи миёна мукаррар гардад, ки ноболиг ин чиноятро бори аввал содир намудааст ва ислохи у метавонад бе ба чавобгарии чинояти кашидан имкон дошта бошад, прокурор, хамчунин муфаттиш бо ризои прокурор хукук доранд, ки парвандаро дар хакки ноболиг бо татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тарбиявии дар кисми 2 моддаи 89 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон пешбинишуда катъ намоянд. Ин гуна карор танхо дар холате кабул шуда метавонад, ки ба он айбдоршавандаи ноболиг ва намояндаи конунии у рози бошанд. Нусхаи карор дар бораи катъи парванда нисбат ба ноболиг бо татбики чорахои зикршуда ба комиссия оид ба хукуки кудак фиристода мешавад.
Дар холати аз тарафи ноболиг мунтазам ичро нагардидани талаботе, ки бо чорахои мачбурии дорои хусусияти тарбиявии нисбат ба у таъингардида пешбини шудаанд, прокурор бо пешниходи комиссия оид ба хукуки кудак карорро дар бораи катъи парванда бекор мекунад ва он баъди ба охир расидани тафтиш мувофики коидахои умуми бо фикри айбдоркуни ба суд фиристода мешавад. Чунин карор метавонад то гузашти як сол аз рузи кабули карор дар бораи катъи парванда бароварда шавад.

Моддаи 433. Иштироки намояндаи конунии судшавандаи ноболиг дар мухокимаи суди

Намояндагони конунии судшавандаи ноболиг бояд ба мачлиси суд даъват карда шаванд. Онхо хукук доранд дар тахкики далелхо дар тафтиши суди иштирок намоянд, нишондод диханд, далелхо пешниход кунанд, дархостхо ва раддияхо баён намоянд, доир ба амалхо ва карорхои суд шикоят кунанд, дар мачлиси суде, ки парвандаро бо тартиби кассатсиони барраси мекунад, иштирок намоянд ва шикоятхои худро шарх диханд. Хукуки мазкур бояд ба онхо дар кисми тайёрии мурофиаи суди фахмонда шавад. Намояндагони конуни дар толори мачлиси суд дар давоми тамоми мурофиаи суд хозир мебошанд. Бо ризои намояндагони конуни суд метавонад онхоро хамчун шохид пурсиш намояд.
Намояндаи конуни метавонад бо таъиноти (карори) асосноки суд, судя агар асос мавчуд бошад, ки амалхои у ба манфиатхои судшавандаи ноболиг зарар мерасонанд ё барои баррасии холисонаи парванда монеа ба вучуд меоранд, аз ширкат дар мурофиаи суд дур карда шавад. Дар ин холат ба мурофиаи суд намояндаи дигари конунии судшавандаи ноболиг рох дода мешавад.
Хозир нашудани намояндаи конунии судшавандаи ноболиг‚ ба шарте ки суд иштироки уро хатми нашуморад, боиси боздоштани баррасии парванда намегардад.
Агар намояндаи конунии судшавандаи ноболиг барои иштирок дар парванда хамчун химоятгар ё чавобгари граждани чалб шуда бошад, у дорои хукук ва ухдадорихои иштирокчиёни зикршудаи мурофиа мегардад.

Моддаи 434. Аз толори мачлиси суд берун кардани судшавандаи ноболиг

Бо дархости химоятгар ё намояндаи конуни ё пешниходи прокурор, инчунин бо ташаббуси худ суд хукук дорад дар асоси акидахои тарафхо бо таъиноти худ дар муддати тахкики холатхое, ки ба судшавандаи ноболиг таъсири манфи расониданашон мумкин аст, уро аз толори мачлиси суд берун кунад.
Баъди баргашта овардани ноболиг раисикунанда дар хачм ва андозаи зарури ба у мазмуни амалхоеро, ки дар набудани у доир гардидааст, хабар медихад ва ба ноболиг имкон медихад, ки ба шахсони дар набудани у пурсидашуда саволхо дихад.

Моддаи 435. Масъалахое, ки суд хангоми кабули хукм нисбат ба судшавандаи ноболиг хал менамояд

Хангоми баровардани хукм дар хакки судшавандаи ноболиг суд гайр аз масъалахои дар моддаи 335 Кодекси мазкур зикршуда вазифадор аст масъалаи шартан аз озоди махрум кардан, таъини чазое, ки ба махрум кардан аз озоди вобаста нест, хамчунин аз чазо озод карданро дар холатхои пешбининамудаи моддаи 90 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон мухокима намояд.
Дар холатхои шартан аз озоди махрум кардан, таъини чораи чазое, ки бо махрум кардан аз озоди вобаста нест, дар муассисаи махсуси тарбияви ё табобатию тарбияви чойгир кардан ва ё татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тарбияви суд ба комиссия оид ба хукуки кудак дар ин бобат хабар медихад ва назорати рафтори махкумшударо ба зиммаи он мегузорад.

Моддаи 436. Бо татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тарбияви ноболигро аз чавобгарии чинояти озод кардани суд

Агар хангоми баррасии парванда оид ба чинояти на чандон вазнин ё дарачаи миёна эътироф гардад, ки ноболиги чинояти мазкурро содиркарда метавонад бе татбики чорахои чазои чинояти ислох шавад, суд хукук дорад парвандаро катъ намуда, нисбат ба ноболиг чорахои мачбурии дорои хусусияти тарбиявии дар кисми 2 моддаи 89 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон пешбинишударо татбик намояд. Нусхаи карор ба комиссия оид ба хукуки кудак ва прокурор фиристода мешавад.

Моддаи 437. Ноболигро аз чазо озод кардани суд бо равон кардани у ба муассисаи махсуси тарбияви ё табобатию тарбияви

1.Агар хангоми баррасии парвандаи чинояти муайян карда шавад, ки ислохи ноболиги бори аввал чинояти на чандон вазнин ё дарачаи миёна содирнамуда бо рохи татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тарбияви ё табобатию тарбияви имконпазир аст, суд хукук дорад хукми айбдоркунанда бароварда, уро аз адои чазо озод намояд ва ба яке аз муассисахои махсуси тарбияви ё табобатию тарбияви равон кунад.

Дар муассисаи махсуси тарбияви ё табобатию тарбияви карор доштани ноболиг метавонад то ба синни балогат расидан, ба шарте, ки бо сабаби ислохшавии ноболиг ба татбики минбаъдаи чорахои таъсиррасонии мазкур зарурат боки намонад, катъ карда шавад. Дароз кардани мухлати дар муассисахои махсуси тарбияви ё табобатию тарбияви карор доштани шахс пас аз расидан ба синни хаждах танхо то давраи хатми тахсилоти умуми ё омодагии касби ичозат дода мешавад. Масъалаи катъ намудан ё дароз кардани мухлати дар муассисаи махсуси тарбияви ё табобатию тарбияви карор доштани шахс бо пешниходи комиссия оид ба хукуки кудак судяи суде, ки хукмро баровардааст ё суди махалли зисти махкумшудаи ноболиг дар мухлати дах шабонаруз аз рузи ворид гардидани пешниход танхо барраси ва хал мекунад.
Ба мачлиси суд махкумшудаи ноболиг, намояндаи конунии у, химоятгар, прокурор ва намояндаи комиссия оид ба хукуки кудак даъват карда мешаванд. Хозир нашудани шахсони мазкур монеи баррасии парванда намегардад.
Дар мачлиси суд пешниходи комиссия оид ба хукуки кудак тахкик ва акидахои шахсони иштироккунандаи парванда шунида мешаванд.
Аз натичаи баррасии парванда судя дар хонаи машварати карор кабул мекунад, ки он бояд дар мачлиси суд эълон карда шавад.
Нусхаи карор дар мухлати панч шабонаруз ба намояндаи конунии махкумшудаи ноболиг, комиссия оид ба хукуки кудак, прокурор ва суде, ки хукм баровардааст, фиристода мешавад.
Оид ба карор шикоят ва эътироз кардан мумкин нест.

БОБИ 45. ПЕШБУРДИ ПАРВАНДАХО ДОИР БА ТАТБИКИ ЧОРАХОИ МАЧБУРИИ ДОРОИ ХУСУСИЯТИ ТИББИ

Моддаи 438. Асосхо барои пешбурди парвандахо доир ба татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби

Пешбурди парвандахо доир ба татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тиббии дар кисми 1 моддаи 97 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон пешбинишуда, нисбат ба шахсоне, ки дар холати номукаллафи кирдори хавфноки чамъияти содир намудаанд ё баъди содир кардани чиноят ба бемории рухи гирифтор шудаанд, ки таъин ё ичрои чазоро гайриимкон мегардонад, анчом дода мешавад.
Чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби танхо дар холате таъин карда мешаванд, ки бемории рухи барои худи шахс ё шахсони дигар хавф дошта бошад ва ё хавфи аз тарафи у расонида шудани зарари чиддии дигар мавчуд бошад.
Пешбурди парвандахо доир ба татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби мутобики коидахои умумии Кодекси мазкур ва бо дарназардошти мукаррароти хамин боб ба амал бароварда мешавад.

Моддаи 439. Холатхое, ки бояд исбот карда шаванд

Хангоми пешбурди тафтиши пешаки бояд холатхои зерин исбот карда шаванд:

– вакт, чой, тарз ва дигар холатхои кирдори содиршуда;

– аз тарафи шахс содир гардидани кирдоре, ки бо конуни чинояти манъ шудааст;

– хусусият ва андозаи зараре, ки дар натичаи кирдори содиршуда расидааст;

– рафтори шахс то содир кардани чиноят ва баъди он;

– каблан гирифтори бемории рухи будани шахс, дарача ва хусусияти бемории рухи дар лахзаи содир кардани чиноят ва пешбурди тафтиши пешаки;

– хавфи бемории рухи барои худи шахс ё дигарон ва ё хавфи аз тарафи у расонидани зарари дигари чидди.

Моддаи 440. Дар муассисаи махсусгардонидашудаи беморихои рухи чойгир кардан

Хангоми мукаррар кардани вокеияти бемории рухии шахсе, ки нисбат ба у дар хабс нигох доштан хамчун чораи пешгири татбик шудааст, дар асоси дархости прокурор бо ичозати суд ба муассисаи махсусгардонидашудае, ки барои нигох доштани хабсшудагон мувофик гардонида шудааст, гузаронида мешавад.
Дар муассисаи беморихои рухи чойгир намудани шахсе, ки ба хабс гирифта нашудааст, аз чониби суд ичозат дода мешавад.

Моддаи 441. Чудо кардани парвандаи чинояти

Хангоми тафтиши парвандаи чиноятии гурухи ашхос мукаррар гардад, ки яке аз онхо дар холати номукаллафи чиноят содир кардааст ё баъди содир кардан ба бемории рухи гирифтор шудааст, парвандаи чинояти нисбат ба у барои тафтиши алохида чудо карда мешавад.

Моддаи 442. Хукуки шахсе, ки нисбат ба у парванда оид ба татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби пеш бурда мешавад

Шахсе, ки нисбат ба у парванда оид ба татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби пеш бурда мешавад, агар мувофики хулосаи экспертизаи судию равонпизишки хусусият ва вазнинии бемории у ба ин монеъ нагардад, метавонад хукукхои пешбининамудаи моддаи 47 Кодекси мазкурро истифода барад.

Моддаи 443. Иштироки намояндаи конуни

Хешовандони наздики шахсе, ки нисбат ба у парванда доир ба татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби пеш бурда мешавад, бо карори муфаттиш ё прокурор ва ё таъиноти суд намояндаи конунии шахси мазкур дониста мешавад ва барои иштирок дар парванда чалб карда мешавад.
Намояндаи конуни хукук дорад:

– донад, ки шахсе, ки у намояндаги мекунад, дар содир кардани кадом кирдори бо конуни чинояти манъшуда гунахгор дониста мешавад;

– дархост ва раддияхо баён кунад;

далелхо пешниход намояд;

– бо ичозати муфаттиш дар амалхои тафтиши, ки бо дархости у ё химоякунанда гузаронида мешаванд, иштирок кунад;

– бо протоколхои амалхои тафтиши, ки дар онхо иштирок кардааст, шинос шавад ва мулохизахои худро доир ба дуруст ва пуррагии сабти онхо хатти баён намояд;

– баъди ба охир расидани тафтиши пешаки бо тамоми маводи парванда шинос шавад, аз он хар гуна маълумотро ба хар андоза навишта гирад;

– нусхаи карорро доир ба катъи парванда ё ба суд барои татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби равон кардани парвандаро гирад;

– дар мурофиаи суд иштирок намояд;

– аз амалхои муфаттиш, прокурор ва суд шикоят кунад;

– аз таъиноти суд шикоят пешниход намояд ва нусхаи карорхои шикоятшавандаро гирад;

– шикоятхо ва эътирозхои оид ба парванда овардашударо донад ва норозигии худро доир ба онхо пешниход кунад;

– дар баррасии судии шикоятхо ва эътирозхо иштирок намояд.

Дар бораи ба намояндаи конуни фахмондани хукуки у дар протокол кайд карда мешавад.

Моддаи 444. Иштироки химоятгар

Иштироки химоятгар дар пешбурди парванда доир ба татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби аз лахзаи мукаррар шудани далели номукаллафи ё бемории рухии шахсе, ки нисбат ба у тафтиш гузаронида мешавад, агар химоятгар пештар аз руи асосхо дигар дар парванда иштирок накарда бошад, хатмист.
Химоятгар аз лахзаи ба пешбурди парванда шомил шудан ба мулокоти ру ба ру бо химояшаванда хукук дорад, ба шарте ки вазъи саломатии химояшаванда ба ин монеъ нагардад, хамчунин хукук дорад аз хамаи хукукхои дигаре, ки дар моддаи 53 Кодекси мазкур пешбини шудаанд, истифода барад. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)

Моддаи 445. Анчом додани тафтиши пешаки

Пас аз анчом додани тафтиши пешаки муфаттиш яке аз карорхои зеринро кабул мекунад:

– дар бораи катъи парванда-дар холатхои пешбининамудаи моддаи 27 ва сархати дуюми кисми 1 моддаи 234 Кодекси мазкур, хамчунин вакте ки беморихои рухи ба худи шахс ё шахсони дигар хавфнок нестанд ё имкони расонидани зарари дигари чидди надоранд;

– дар бораи равон кардани парванда ба суд барои татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби.

Муфаттиш шахсеро, ки нисбат ба у тафтиши пешаки гузаронида шудааст, ба шарте ки у бинобар вазъи рухии худ дар амалхои тафтиши иштирок карда тавонад, намояндаи конуни ва химоятгари у, хамчунин чабрдидаро оид ба катъи пешбурди парванда ё ба суд фиристодани парванда хабардор мекунад. Муфаттиш хукуки иштирокчиёни зикршудаи мурофиаро дар хусуси шинос шудан бо маводи парванда мефахмонад ва хабар медихад, ки дар кучо ва кай онхо ин хукукро истифода бурда метавонанд. Тартиби шинос шудан бо парванда, аризахо ва халли дархост доир ба пурра намудани тафтиш дар асоси моддахои 240-243 Кодекси мазкур муайян карда мешавад.
Карори катъи пешбурди парванда мувофики моддаи 235 Кодекси мазкур бароварда мешавад.
Дар карор дар бораи ба суд равон кардани парванда барои татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби баён карда мешавад:

– холатхои дар моддаи 439 Кодекси мазкур зикрёфта ва далелхои оид ба парванда мукарраршуда;

– асосхо барои татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби;

– вачххои химоятгар ва дигар шахсон, ки асосхои татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби мавриди бахс карор додаанд, ба шарте ки изхор шуда бошанд.

Замимахо ба карори ба суд фиристодани парванда аз руи коидахои моддаи 245 Кодекси мазкур тартиб дода мешаванд.
Муфаттиш парвандаро бо карори ба суд равон кардан ба прокурор месупорад, ки у парвандаро омухта, яке аз карорхои зеринро кабул мекунад:

– карори муфаттишро тасдик карда, парвандаро ба суд равон мекунад;

– парвандаро ба муфаттиш барои гузаронидани тафтиши иловаги бармегардонад;

– парвандаро бо асосхое, ки дар сархати якуми кисми 1 хамин модда зикр шудаанд, катъ мекунад.

Нусхаи карори ба суд равон кардани парванда барои татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби ба намояндаи конуни супорида мешавад.

Моддаи 446. Таъин кардани мачлиси суд

Баъди ба суд ворид гардидани парванда дар хусуси татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби судя баррасии онро дар мачлиси суд мувофики коидахои пешбининамудаи боби 31 Кодекси мазкур таъин мекунад.

Моддаи 447. Мухокимаи суди

Баррасии парванда доир ба татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби бо иштироки хатмии прокурор ва химоятгар анчом дода мешавад.
Тафтиши суди аз тарафи прокурор бо баёни далелхои зарурати татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби нисбат ба шахсе, ки номукаллаф дониста ё ба бемории рухи гирифтор шудааст, огоз меёбад. Тафтиши далелхо ва мубохисахои тарафхо аз руи коидахои дар Кодекси мазкур пешбинишуда сурат мегирад.

Моддаи 448. Масъалахое, ки аз тарафи суд хангоми кабули карор оид ба парванда хал карда мешаванд

Дар чараёни мурофиаи суд бояд масъалахои зерин тафтиш ва хал карда шаванд:

– оё кирдори бо конуни чинояти пешбинишуда вучуд дошт;

– оё шахсе, ки дар хусуси у парванда барраси мешавад, кирдорро содир кардааст;

– оё шахсе, ки дар хакки у парванда барраси мешавад, кирдорро дар холати номукаллафи содир кардааст;

– оё шахси мазкур баъди содир кардани чиноят ба бемории рухи гирифтор шудааст, ки таъин ё ичрои чазоро номумкин мегардонад;

– оё бемории рухии шахс ба худи у ё шахсони дигар хавф дорад ва ё имкони расонидани зарари дигари чидди ба онхо мавчуд аст;

– оё татбики чораи мачбурии дорои хусусияти тибби зарур аст ва махз кадоме аз онхо.

Суд хамчунин масъалахоеро, ки дар сархатхои дахум, ёздахум ва сенздахуми кисми 1 моддаи 335 Кодекси мазкур зикр шудаанд, хал мекунад.

Моддаи 449. Карори суд

Суд бо эътирофи исбот шудани ин ки чиноят аз тарафи шахси мазкур дар холати номукаллафи содир шудааст ё ин шахс баъди содир намудани чиноят ба бемории рухие гирифтор шудааст, ки таъин ё ичрои чазоро номумкин гардонидааст, мутобики моддахои 24 ва 98 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон доир ба озод кардани ин шахс аз чавобгарии чинояти ё аз чазо ва дар бораи нисбат ба у татбик кардани чораи мачбурии дорои хусусияти тибби ва махз кадом чора таъинот мебарорад.
Агар шахси дар кисми 1 хамин модда зикршуда мувофики вазъи рухии худ хавфнок набошад ё аз тарафи у кирдори начандон вазнин содир шуда бошад, суд доир ба катъи пешбурди парванда ва дар хусуси татбик накардани чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби карор мебарорад.
Агар суд эътироф намояд, ки иштироки шахси мазкур дар содир кардани кирдор исбот нашудааст, хамчунин дар сурати мукаррар намудани холатхои дар моддахои 27 ва 28 Кодекси мазкур пешбинишуда, суд доир ба катъи пешбурди парванда аз руи асоси аз чониби он мукарраргардида, сарфи назар аз вучуд доштани бемори ё хусусияти бемории шахс карор мебарорад.
Дар сурати катъи пешбурди парванда бо асосхое, ки дар кисмхои 2 ва 3 хамин модда зикр шудаанд, нусхаи карори суд дар мухлати панч шабонаруз ба макомоти тандурусти чихати халли масъалаи табобат ё ба муассисаи равонпизишкии таъминоти ичтимои фиристодани шахсоне, ки ба ёрии равонпизишки мухточанд, фиристода мешавад.
Агар собит шуда бошад, ки бемории рухии шахсе, ки нисбат ба у парванда барраси мешавад, мукаррар нашудааст ё бемории шахсе, ки чиноят содир кардааст, татбики чорахои чазоро нисбат ба у бартараф накунад, суд бо карори худ парвандаро барои гузаронидани тафтиши иловаги бармегардонад.
Дар карори суд масъалахое, ки дар моддаи 347 Кодекси мазкур зикр шудаанд, хал мегарданд.

Моддаи 450. Шикоят ва эътироз овардан ба таъиноти суд

Ба таъиноти суд химоятгар, чабрдида ва намояндаи у, намояндаи конуни ё хешованди наздики шахсе, ки нисбат ба у парванда барраси гардид, шикоят карда метавонанд, хамчунин прокурор метавонад бо тартиби кассатсиони мувофики коидахои дар боби 38 Кодекси мазкур баёншуда эътироз оварад.

Моддаи 451. Тартиби дароз кардани мухлат, тагйир додан ва катъ намудани татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби

Суд бо пешниходи маъмурияти муассисае, ки ёрии равонпизишки мерасонад ва хулосаи комиссияи равонпизишки татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тиббиро катъ менамояд, тагйир медихад ё мухлати онро шаш мохи дигар дароз мекунад.
Масъалахои катъ намудан, тагйир додан ва ё дароз кардани мухлати татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби аз тарафи суде, ки дар бораи татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби карор баровардааст ё аз чониби суди махалли татбики ин чора дастачамъона барраси карда мешаванд.
Суд дар бораи таъин кардани парванда барои дида баромадан дар мачлиси суд ба намояндаи конунии шахсе, ки нисбат ба у чораи мачбурии дорои хусусияти тибби татбик шудааст, маъмурияти муассисаи тибби, химоятгар ва прокурор хабар медихад. Иштироки химоякунанда ва прокурор дар мачлиси суд хатми буда, хозир нашудани дигар шахсон монеи баррасии парванда намегардад.
Дар мачлиси суд пешниходи муассисаи тибби, фикри комиссияи равонпизишки тахкик карда, акидаи иштирокчиёни мачлис шунида мешавад. Агар хулосаи комиссияи равонпизишки мавриди шубха карор гирад, суд бо дархости шахсони дар мачлис иштироккунанда ё бо ташаббуси худ метавонад экспертизаи судию равонпизишки таъин намояд, хуччатхои иловагиро талаб карда гирад, хамчунин шахсеро, ки нисбат ба у масъалаи катъ намудан, тагйир додан ё дароз кардани мухлати татбики чораи мачбурии дорои хусусияти тибби барраси мегардад, ба шарте, ки ин кор аз руи вазъи рухии у имконпазир бошад, пурсиш намояд.
Суд чораи мачбурии дорои хусусияти тиббиро дар сурати чунин вазъи рухии шахс, ки ба татбики чораи пештар таъиншуда зарурат боки намонда бошад ё зарурати таъини чораи дигари дорои хусусияти тибби ба миён ояд катъ мегардонад ё тагйир медихад. Суд мухлати табобати мачбуриро дар сурати мавчуд набудани асосхо барои катъ намудан ё тагйир додани чораи мачбурии дорои хусусияти тибби дароз мекунад.
Дар бораи катъ намудан, тагйир додан ё дароз кардан, хамчунин дар бораи радди катъ намудан, тагйир додан ё дароз кардани мухлати татбики чораи мачбурии дорои хусусияти тибби суд дар хонаи машварати таъинот мебарорад ва онро дар мачлиси суд эълон мекунад.

Моддаи 452. Аз нав сар кардани парванда дар хакки шахсе, ки нисбат ба у чораи мачбурии дорои хусусияти тибби татбик шудааст

Агар шахсе, ки нисбат ба у бинобар гирифтор шуданаш ба бемории рухи баъди содир кардани чиноят чораи мачбурии дорои хусусияти тибби татбик шудааст, аз чониби комиссияи равонпизишки шифоёфта эътироф гардад, суд дар асоси хулосаи муассисаи тибби бо тартиби пешбининамудаи моддаи 400 Кодекси мазкур оид ба катъи татбики чораи мачбурии дорои хусусияти тибби таъинот мебарорад ва масъаларо доир ба гузаронидани тахкик ё тафтиши пешаки, чалби шахси мазкур хамчун айбдоршаванда ва бо тартиби умуми ба суд додани парвандаро хал мекунад.
Вакти дар муассисаи табобат гузаронида ба мухлати адои чазо хисоб карда мешавад.

БОБИ 46. ПЕШБУРДИ СУРЪАТНОК

Моддаи 453. Тартиби пешбурди суръатнок

Хангоми мавчуд будани аломатхои чиноятхои бо кисми 1 моддаи 111, кисми 1 моддаи 125, кисми 1 моддаи 126, кисми 1 моддаи 131, кисми 4 моддаи 196, кисми 1 моддаи 230, кисми 1 моддаи 232, кисми 1 моддаи 234, кисми 1 моддаи 237, кисми 1 моддаи 247, кисми 1 моддаи 253, кисми 1 моддаи 254, кисми 1 моддаи 255, кисми 1 моддаи 294, моддаи 334, ва моддаи 339 Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон пешбинишуда, дар холатхое ки вокеияти чиноят аён асту шахси гумонбар барои содир кардани чиноят маълум ва у дар содир кардани чиноят алокаманд будани худро рад намекунад, макомоти тахкик дархол ба пешбурди суръатнок шуруъ менамояд. (КЧТ аз 2.08.11c., №755)
Тартиби пешбурди суръатнок бо коидахои умумии Кодекси мазкур, бо назардошти мукаррароти моддахои хамин боб муайян карда мешаванд.
Хангоми пешбурди суръатнок макомоти тахкик то огоз кардани парвандаи чинояти дар муддати хафт шабонаруз аз шахси чиноят содиркарда, шохидон ва дигар шахсон дар бораи холатхои чинояти содиршуда баёнот мегирад, маълумотро дар бораи мавчуд будан ё набудани доги судии шахси чиноят содиркарда, маълумот доир ба шахсият ва дигар маълумотхоро, ки барои баррасии парванда дар мачлиси суд ахамият дорад, талаб менамояд.
Шахси чиноят содиркарда барои аз руи даъват хозир шудан ба макомоти тахкик ва суд, хабар додан аз тагйири чои истикомат ухдадор карда мешавад. Дар холати хозир нашудан ба макомоти тахкик ё ба мачлиси суд шахс мачбуран оварда мешавад.

Моддаи 454. Мухлати пешбурди суръатнок

Пешбурди суръатнок бояд на дертар аз дах шабонаруз аз рузи ба макомоти тахкик ворид шудани ариза ё хабар дар бораи чиноят то ба прокурор фиристодани парванда тамом карда шавад.

Моддаи 455. Анчом додани пешбурди суръатнок

Макомоти тахкик маводи чамъовардаро барои огоз кардани парвандаи чинояти ва ба суд равон кардани он кифоя эътироф карда, дар бораи огоз кардани парвандаи чинояти карор кабул карда, онро

ба пешбурди худ кабул мекунад ва шахси чиноят содиркардаро бо тартиби мукаррарнамудаи моддахои 221 –228 Кодекси мазкур ба сифати айбдоршаванда чалб менамояд, масъаларо дар бораи чораи пешгири нисбат ба айбдоршаванда мутобики моддахои 101-111 Кодекси мазкур хал менамояд, хамчунин дар бораи эътироф намудани шахс ба сифати чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани карор кабул мекунад.

Макомоти тахкик амалиёти дар кисми 1 хамин модда зикршударо ичро намуда, аз руи асосхо ва бо тартиби пешбининамудаи моддахои 239-246 Кодекси мазкур мурофиаи суръатнокро ба анчом мерасонад.

Моддаи 456. Амали прокурор оид ба парвандаи чинояти

Хангоми аз макоми тахкик ворид шудани парвандаи чинояти, ки бо тартиби пешбурди суръатнок анчом дода шудааст, прокурор ё муовини у вазифадоранд дар муддати на зиёда аз 24 соат парвандаро санчида, бо асосхо ва бо тартиби дар моддахои 247-250 Кодекси мазкур пешбинишуда дар бораи он карор кабул намояд.

Моддаи 457. Пешбурди тахкик

Тахкики парвандахои чинояти дар бораи чиноятхои дар моддаи 453 Кодекси мазкур номбаркардашуда аз чониби макомоти тахкик аз руи коидахои умумии Кодекси мазкур дар холатхои зерин анчом дода мешавад:

– хангоми аз чониби сардори макомоти тахкик огоз кардани парвандаи чинояти, ба шарте, ки дар давоми хафт шабонаруз муайян намудани холатхои мухими содир шудани чиноят аз имкон берун бошад;

– хангоми аз чониби прокурор барои пешбурди тахкик баргардонидани парвандаи чиноятие, ки бо тартиби пешбурди суръатнок анчом дода шудааст;

– хангоми дар муддати се шабонаруз аз имкон берун будани ичрои амалхои мурофиавии дар моддаи 453 Кодекси мазкур пешбинишуда.

Дар холатхои пешбининамудаи Кодекси мазкур тахкик бояд на дертар аз бист шабонаруз аз рузи огози парвандаи чинояти ё баргардонидани он анчом дода шавад.

Моддаи 458. Пешбурди тафтиши пешаки

Доир ба чиноятхои дар моддаи 453 Кодекси мазкур пешбинишуда, ба шарте, ки онхо аз чониби ноболигон содир шуда бошанд, хамчунин дар бораи кирдори барои чамъият хавфноки бо конуни чинояти пешбининамудаи номукаллафон ё шахсоне, ки баъди содир кардани чиноят ба касалии рухи дучор шудаанд, тафтиши пешаки анчом дода мешавад.
Тафтиши пешаки бояд на дертар аз як мох аз рузи огоз кардани парвандаи чинояти анчом дода шавад.

Моддаи 459. Салохияти судя доир ба парвандаи чиноятии ба суд воридшуда

Доир ба парвандаи чиноятии аз прокурор ба суд воридшуда судя амалиёти тайёриро гузаронида, мутобики коидахои боби 31 Кодекси мазкур карор кабул менамояд.
Доир ба парвандаи чинояти судя бояд на дертар аз панч шабонаруз аз рузи ба суд ворид шудани он карор кабул кунад.

Моддаи 460. Баррасии парвандаи чинояти дар мачлиси суд

Баррасии парвандаи чинояти дар мачлиси суд аз чониби судя мутобики коидахои умумии мухокимаи суди анчом дода мешавад.

БОБИ 47. ПЕШБУРД ОИД БА РУЁНИДАНИ ЗАРАРЕ, КИ ДАР НАТИЧАИ АМАЛИ ГАЙРИКОНУНИИ СУД ВА МАКОМОТИ АНЧОМДИХАНДАИ ПЕШБУРДИ ТОСУДИ ДОИР БА ПАРВАНДАИ ЧИНОЯТИ РАСИДААСТ

Моддаи 461. Асосхо ва шартхои ба вучуд омадани хукук барои руёнидани товони зарар

Товони зараре, ки ба шахс дар натичаи гайриконуни дастгир кардан, дар хабс ва хабси хонаги нигох доштан, муваккатан аз вазифа дур кардан, дар муассисаи тибби чойгир кардан, махкум кардан, татбик намудани чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби расонида шудааст, аз тарафи давлат сарфи назар аз гунохи тахкикбаранда, макомоти тахкик, муфаттиш, прокурор ва суд пурра руёнида мешавад.
Хукуки руёнидани товони зарар дар холатхои зерин ба вучуд меояд:

– дар сурати озод намудани дастгиршуда ё хабсшуда бо сабаби тасдик нагардидани гумон дар содир кардани чиноят;

– катъ намудани парвандаи чинояти бо асосхои дар сархатхои якум ва дуюми кисми 1 моддаи 27 ва сархати дуюми кисми 1 моддаи 234 Кодекси мазкур пешбинишуда;

– баровардани хукми сафедкунанда;

– тагйир ёфтани бандубасти кирдор дар асоси он моддаи конун, ки чинояти нисбатан сабуктарро бо таъини чазои нисбатан сабуктар мувофики ин модда ё аз хукм хорич кардани кисми айбдоркуни ва бо ин сабаб сабук кардани чазоро пешбини менамояд;

– бекор карда шудани карори гайриконунии суд доир ба татбики чорахои мачбурии дорои хусусияти тибби.

Дар холати фавти шахрванд хукуки руёнидани товони зарар бо тартиби мукарраршуда ба ворисони у ва дар кисмати гирифтани нафака ва кумакпулихое, ки пардохти онхо боздошта шудааст, ба он аъзои оилаи у мегузарад, ки ба доираи шахсони дар холати фавти сарпараст бо нафакаи вобаста ба гум кардани сарпараст таъминшаванда мансубанд.
Товони зарар дар холате руёнида намешавад, ки шахрванд дар чараёни тахкик, тафтиши пешаки ва мурофиаи суди бо рохи худайбдоркуни барои ба миён омадани окибатхои дар кисми 1 хамин модда зикршуда мусоидат карда бошад. Аммо худайбдоркуние, ки дар натичаи нисбат ба шахрванд татбик гардидани зуровари, тахдид ва дигар чорахои гайриконуни ба вучуд омадааст, ба руёнидани товони зарар монеъ намегардад. Зимнан далели татбики чорахои гайриконуни бояд аз тарафи макомоти тафтишоти, прокурор ё суд мукаррар карда шаванд.
Коидахои хамин модда ба холатхое дахл надоранд, ки чорахои мачбуркунии мурофиавии нисбат ба шахс татбикшуда ё хукми айбдоркунанда бекор карда ё бо сабаби кабули санади афв, гузаштани мухлати даъво, нарасидани синну сол ё кабули конуне, ки чавобгарии чиноятиро аз байн мебарад ё чазоро сабук мегардонад, тагйир дода шуда бошанд.

Моддаи 462. Товони зараре, ки бояд руёнида шавад

Дар сурати мавчуд будани асосхо ва шартхои дар кисмхои 1 ва 2 моддаи 464 Кодекси мазкур зикршуда, шахс хукук дорад ба:

– руёнидани товони зарари молумулки (маош, нафака, кумакпули ва маблагхои дигаре, ки аз онхо дар натичаи амалхои гайриконуни, мусодираи гайриконунии молу мулк ё дар асоси хукмхо ё карорхои суд ба фоидаи давлат дохил кардани молу мулк махрум гаштааст, чаримахо ва харочоти мурофиавие, ки барои ичрои хукми гайриконунии суд ситонида шудаанд, маблаге, ки барои расонидани кумаки хукуки пардохта шудаанд ва харочоти дигар);

– бархам додани окибатхои зарари маънави;

– баркарор намудани хукукхои мехнати, нафакави, манзили ва гайра.

Моддаи 463. Эътирофи хукук ба руёнидани товони зарар

Суд, прокурор, муфаттиш, макомоти тахкик доир ба пурра ё кисман сафедкунии шахс карор кабул карда, бояд хукуки уро оид ба руёнидани товони зарар эътироф намоянд. Нусхаи хукми сафедкунанда ё таъиноти (карори) катъ намудани парвандаи чинояти, бекор кардан ё тагйир додани дигар карорхои гайриконуни ба шахси манфиатдор супорида ё тавассути почта фиристода мешавад. Хамзамон бо ин ба у хабарнома бо фахмондани тартиби руёнидани товони зарари молумулки ва баркарор намудани хукуки дигари у фиристода мешавад.

Моддаи 464. Муайян кардани андозаи зарари молумулки ва тартиби руёнидани товони он

Шахс хукук дорад, дар давоми шаш мох аз лахзаи гирифтани нусхаи хуччатхои дар моддаи 463 Кодекси мазкур зикршуда бо хабарномаи тартиби руёнидани товони зарар, ба макомоте, ки хукми сафедкунанда, оид ба катъи парванда, бекор кардан ё тагйир додани карорхои дигари гайриконуни таъинот (карор) баровардааст, бо талабнома руёнидани зарари молумулки мурочиат намояд. Агар аз тарафи суди болои парванда катъ карда ё хукм тагйир дода шуда бошад, аризаи руёнидани товони зарар ба суде, ки хукм баровардааст, равон карда мешавад.
Судя, прокурор, муфаттиш, макомоти тахкик на дертар аз як мохи баъд аз рузи ворид гардидани ариза андозаи зарарро муайян мекунанд ва дар холатхои зарури аз макомоти молия ва таъминоти ичтимои хисобу китобро дархост карда, дар бораи анчом додани пардохтхо доир ба руёнидани товони зарар карор мебароранд.
Аризаи руёнидани товони зарари молумулки аз тарафи судя бо тартиби мукаррарнамудаи моддаи 401 Кодекси мазкур хал карда мешавад.
Нусхаи тасдикгардидаи карор ба шахс ва дар холати фавти у ба шахсони дар кисми 3 моддаи 461 Кодекси мазкур зикршуда барои пешниход ба макомоте, ки вазифадоранд пардохтро анчом диханд, супорида ё фиристода мешавад.

Моддаи 465. Шикоят аз карорхои анчом додани пардохтхо

Аз карорхои судя, прокурор, муфаттиш, макомоти тахкик оид ба анчом додани пардохтхо мувофики тартибе, ки дар Кодекси мазкур мукаррар гардидааст, шикоят кардан мумкин аст.

Моддаи 466. Бартараф кардани окибати зарари маънави ва зарархои дигар

Даъвои руёнидан ба тарики пули барои зарари расонидашуда бо тартиби мурофиаи судии граждани пешниход карда мешавад.
Агар маълумоти дастгир намудан, ба хабс гирифтан, муваккатан аз вазифа дур сохтан, дар муассисаи тибби чойгир кардан, махкум намудан ва амалхои дигари гайриконунии нисбат ба шахс татбикшуда дар матбуот чоп карда, тавассути радио, телевизион ва воситахои дигари ахбори омма интишор шуда бошад, бо талаби шахси мазкур ва дар холати фавти у бо талаби хешовандони у ё супориши суд, прокурор, муфаттиш ё макомоти тахкик воситахои дахлдори ахбори умум вазифадоранд, ки дар муддати як мох дар ин бобат хабари зарури интишор намоянд.
Бо талаби шахс ва дар холати фавти у бо талаби хешовандони у судя, прокурор, муфаттиш, макомоти тахкик вазифадоранд, ки дар муддати то чордах шабонаруз доир ба бекор кардани карорхои гайриконунии макомоти хифзи хукук ба чои кор, тахсил ё зисти у ба тарики хатти хабар диханд.

Моддаи 467. Баркарор кардани хукукхои дигар

Агар ариза доир ба баркарор кардани хукуки мехнати, нафакави ва манзили, анчом додани пардохтхо, хамчунин дар бораи баргардонидани молу мулк ё арзиши он конеъ гардонида нашавад ё шахс бо карори кабулшуда рози набошад, у хукук дорад, ки бо тартиби мурофиаи граждани ба суд мурочиат намояд.
Ба шахсоне, ки аз рутбахои харби ва унвонхои дигар, дарачахои тахассуси, хамчунин ордену медалхо махрум карда шудаанд, бо тартиби мукарраршуда рутбаю унвонхо, дарачахои тахассуси баркарор карда, ордену медалхои онхо баргардонида мешаванд.

Моддаи 468. Мухлати пешниходи ариза

Ариза оид ба анчом додани пардохтхои пули ба ивази товони зарари молумулки метавонад дар давоми се сол аз лахзае, ки шахсони дар кисми 3 моддаи 461 Кодекси мазкур зикршуда таъинот ё карорро доир ба анчом додани чунин пардохтхо мегиранд, пешниход карда шаванд.
Ариза дар хусуси баркарор кардани хукукхои дигар метавонад аз тарафи шахс дар давоми як сол аз лахзаи гирифтани хабарномае, ки тартиби баркарор намудани хукукро мефахмонад, пешниход карда шавад.
Дар сурати бо сабабхои узрнок гузаштани мухлатхои зикршуда, ин мухлатхо бо аризаи шахсони манфиатдор метавонанд аз тарафи муфаттиш, прокурор ё суд баркарор карда шаванд.

Моддаи 469. Руёнидани товони зарар ба шахсони хукуки

Товони зараре, ки ба шахсони хукуки дар натичаи амалхои гайриконунии суд, прокурор, муфаттиш, макомоти тахкик расонида шудааст, аз тарафи давлат пурра ва дар мухлатхои мукаррарнамудаи хамин боб руёнида мешавад.

ФАСЛИ VII. МУКАРРАРОТИ АСОСИИ ТАРТИБИ ХАМКОРИИ МУТАКОБИЛАИ СУДХО, ПРОКУРОРХО, МУФАТТИШОН ВА МАКОМОТИ ТАХКИК БО МАКОМОТ ВА ШАХСОНИ МАНСАБДОРИ ДАХЛДОРИ ДАВЛАТХОИ ХОРИЧИ ДОИР БА ПАРВАНДАХОИ ЧИНОЯТИ

БОБИ 48. ХАМКОРИИ МУТАКОБИЛАИ СУДХО, ПРОКУРОРХО, МУФАТТИШОН ВА МАКОМОТИ ТАХКИК БО МАКОМОТ ВА ШАХСОНИ МАНСАБДОРИ ДАХЛДОРИ ДАВЛАТХОИ ХОРИЧИ ДАР ТАРТИБИ РАСОНИДАНИ КУМАКИ ХУКУКИ ОИД БА ПАРВАНДАХОИ ЧИНОЯТИ

Моддаи 470. Равон кардани супориш доир ба гузаронидани амалиёти мурофиави

Суд, прокурор, муфаттиш, макомоти тахкик хангоми зарурати гузаронидани пурсиш, муоина, ёфта гирифтан, кофтуков, экспертиза ва амалиёти дигари алохидаи мурофиавии пешбининамудаи Кодекси мазкур дар худуд давлати хоричи гузаронидани онхоро ба макомоти дахлдори давлати хоричие, ки бо он доир ба расонидани кумаки мутакобили хукуки шартнома ё созишномаи байналмилали мавчуд аст, супориш медихад. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)
Супориши гузаронидани амали алохидаи тафтиши ба воситаи Прокурори генералии Чумхурии Точикистон ва гузаронидани амали суд ба воситаи Раиси Суди Олии Чумхурии Точикистон ва ё мутобикан тавассути муовинони онхо фиристода мешавад, ки онхо дар холатхои зарури барои мусоидат ба Вазорати корхои хоричии Чумхурии Точикистон мурочиат мекунанд. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)
Хангоми ба расмият даровардани супориш, ба шарте, ки дар шартномаи байналмилали холати дигар пешбини нашуда бошад, забони хамон давлате татбик мегардад, ки супориш ба он равон карда мешавад.

Моддаи 471. Мазмуни супориши гузаронидани амалиёти мурофиави

Супориши гузаронидани амалхои алохидаи тафтиши ва суди бояд ба тарики хатти тартиб дода, аз тарафи шахси мансабдоре, ки супоришро мефиристад, имзо ва бо мухри нишондори макомот тасдик карда шавад ва маълумоти зеринро дошта бошад:

– номи макомоте, ки супоришро мефиристад;

– ном ва сурогаи макомоте, ки супориш ба он фиристода мешавад;

– номи парванда ва мушаххасоти супориш;

– маълумот дар бораи шахсоне, ки нисбат ба онхо супориш дода мешавад, шахрвандии онхо, шугл, чои зист ё махалли будубош ва барои шахсони хукуки – ном ва махалли чойгиршавии онхо;

– баёни холатхое, ки бояд муайян карда шаванд, хамчунин номгуйи хуччатхо, далелхои шайъи ва далелхои дигари дархостшаванда;

– маълумот доир ба холатхои вокеии чинояти содиршуда ва бандубасти он бо замимаи нусхаи матни моддаи дахлдори Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон, дар мавриди зарурат маълумот дар бораи андозаи зараре, ки дар натичаи амали содиргардида расонида шудааст.

Моддаи 472. Даъват ва пурсиш кардани шохид, чабрдида, коршинос, даъвогари граждани, чавобгари граждани, намояндагони онхо, ки берун аз худуди Чумхурии Точикистон мебошанд

Агар шохид, чабрдида, даъвогари граждани, чавобгари граждани, намояндагони онхо ва коршинос шахрвандони давлати хоричи бошанд, метавонанд бо ризоии онхо аз тарафи шахси мансабдоре, ки парвандаи чиноятиро тафтиш мекунад, барои гузаронидани амалхои тафтиши ё суди ба худуди Чумхурии Точикистон даъват карда шаванд. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)
Дархост дар бораи даъвати шахс бо тартиби дар Кодекси мазкур пешбинишуда фиристода мешавад.
Амалхои тафтиши ва суди бо иштироки шохид, чабрдида, дигар иштирокчиёни мурофиа, ки дар кисми 1 хамин модда зикр шудаанд, аз руи коидахои Кодекси мазкур гузаронида мешавад.
Шахсони дар кисми 1 хамин модда нишондодашуда, ки ба даъват хозир шудаанд наметавонанд дар худуди Чумхурии Точикистон ба чавобгарии чинояти кашида шаванд, ба хабс гирифта шаванд ё хукукхои шахсии дигари онхо махдуд карда шаванд, ба шарте, ки хукми суд то ба худуди Чумхурии Точикистон ворид шудани ин шахсон бароварда шуда бошад. Масуният ба шарте катъ меёбад, ки шахси бо даъват хозиршуда имкони тарк кардани худуди Чумхурии Точикистонро дошта, дар мухлати 15 шабонаруз аз лахзаи аз байн рафтани зарурати хузури у худуди Чумхурии Точикистонро тарк намекунад ва ё баъди тарки худуди Чумхурии Точикистон дубора ба Чумхурии Точикистон бармегардад. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)

Моддаи 473. Ичрои супориш оид ба гузаронидани амалхои мурофиави дар Чумхурии Точикистон

Суд, прокурор, муфаттиш, макомоти тахкик супоришхои бо тартиби мукарраргардида ба онхо додаи макомот ва шахсони мансабдори дахлдори давлатхои хоричиро оид ба гузаронидани амалхои тафтиши ё суди мувофики коидахои умумии Кодекси мазкур ичро мекунанд.
Хангоми ичрои супориш метавонанд меъёрхои мурофиавии давлати хоричи истифода шаванд, ба шарте, ки ин амал дар шартномаи байналмилали бо он давлат пешбини шуда бошад.
Дар холатхои пешбининамудаи шартномаи байналмилали, хангоми ичрои супориш намояндаи макомоти дахлдори давлати хоричи иштирок карда метавонад.
Агар ичрои супориш имкон надошта бошад, хуччатхои воридшуда мутобикан тавассути Прокурори генералии Чумхурии Точикистон ё Суди Олии Чумхурии Точикистон ба макомоти хоричие, ки супориш аз он омадааст, бо зикри сабабхое, ки ба ичрои он монеъ гардидаанд, баргардонида мешаванд. Агар ичрои супориш ба истиклолият ё амнияти Чумхурии Точикистон зарар расонида тавонад ва ё мухолифи конунгузории Чумхурии Точикистон бошад, бе ичро баргардонида мешавад. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)

Моддаи 474. Барои идома додани таъкиби чинояти равон кардани маводи парванда

Дар холати содир шудани чиноят дар худуди Чумхурии Точикистон аз тарафи шахрванди давлати хоричие, ки аз худуди Чумхурии Точикистон берун рафтааст, тамоми маводи парвандаи огозшуда ва тахкикшаванда ба Прокуратураи генералии Чумхурии Точикистон дода мешавад, то ки масъалаи фиристодани маводро ба макомоти дахлдори давлати хоричи барои идома додани таъкиби чинояти хал кунад. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)

Моддаи 475. Ичрои дархости идома додани таъкиби чинояти ё оид ба огоз кардани парвандаи чинояти дар Чумхурии Точикистон

Мурочиати макомоти дахлдори давлати хоричи доир ба додани парвандаи чинояти нисбати шахрванди Чумхурии Точикистон, ки дар худуди давлати хоричи чиноят содир карда, ба Чумхурии Точикистон баргаштааст, барои тафтиши минбаъда аз чониби Прокуратураи генерали барраси карда мешавад. Тафтиши пешаки, тахкик ва мурофиаи суд дар чунин холатхо бо тартиби пешбининамудаи Кодекси мазкур анчом дода мешавад. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)
Далелхое, ки дар чараёни тахкики парванда дар худуди давлати хоричи аз чониби шахси мансабдори ваколатдоршуда дар доираи салохияти у ва бо тартиби мукарраршуда ба даст оварда шудаанд, хангоми идома додани тафтиш дар Чумхурии Точикистон баробари дигар далелхои доир ба парвандаи чинояти чамъшуда эътибори хукуки доранд. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)
Дар холати аз тарафи шахрванди Чумхурии Точикистон дар худуди давлати хоричи содир кардани чиноят ва то нисбат ба у огоз шудани таъкиби чинояти дар махалли содир шудани чиноят ба Чумхурии Точикистон баргаштанаш парвандаи чинояти метавонад аз тарафи макомоти босалохияти Чумхурии Точикистон дар асоси маводе, ки макомоти давлати хоричи ба Прокуратураи генералии Чумхурии Точикистон пешниход намудааст, огоз ва тафтиш карда шавад. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)

БОБИ 49. СУПОРИДАНИ ШАХС БАРОИ БА ЧАВОБГАРИИ ЧИНОЯТИ КАШИДАН Ё БАРОИ ИЧРОИ ХУКМ

Моддаи 476. Равон кардани талабнома дар хусуси додани шахсе, ки дар худуди давлати хоричи мебошад

Прокуратураи генералии Чумхурии Точикистон дар холат ва бо тартибе, ки дар конунгузории Чумхурии Точикистон ва дар шартномахои байналмилалии Чумхурии Точикистон пешбини шудаанд, ба макомоти дахлдори давлати хоричи бо талабномаи додани шахсе, ки дар худуди Чумхурии Точикистон чиноят содир кардааст, мурочиат мекунад ба шарте, ки оид ба ин шахс хукми айбдоркунанда ё карори ба чавобгари кашидан ба сифати айбдоршаванда кабул шуда бошад. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)
Талабнома бояд маълумоти зеринро дар бар гирад:

– насаб, ном ва номи падари махкумшуда (айбдоршаванда), соли таваллуд, маълумот дар бораи шахрванди, тасвири зохири, аксхо;

– баёни холатхои вокеии чинояти содиршуда бо зикри матни конуне, ки барои ин чиноят чавобгариро пешбини мекунад ва зикри хатмии чазо;

– маълумот дар бораи чой ва вакти баровардани хукме, ки эътибори конуни пайдо кардааст ё карор дар бораи ба сифати айбдоршаванда чалб кардан бо замимаи нусхахои тасдикшудаи хуччатхои дахлдор.

Моддаи 477. Хадди чавобгарии чиноятии шахси ба Чумхурии Точикистон супоридашуда

Шахсе, ки аз тарафи давлати хоричи ба Чумхурии Точикистон супорида шудааст, бе ризои давлате, ки уро супоридааст, барои чинояти дигаре, ки бо супоридани у вобаста нест, наметавонад ба чавобгарии чинояти кашида, чазо дода шавад, хамчунин ба давлати сеюм супорида шавад.
Коидаи кисми 1 хамин модда дар холати аз тарафи шахс содир шудани чиноят баъди супоридани у татбик намегардад.

Моддаи 478. Ичрои талабномаи супоридани шахсе, ки дар Чумхурии Точикистон карор дорад

Талабномаи супоридани шахрванди давлати хоричи, ки дар содир намудани чиноят айбдор карда мешавад ё дар худуди давлати хоричи махкум шудааст, аз тарафи Прокурори генералии Чумхурии Точикистон ё муовини у барраси карда мешавад. Дар сурати мавчуд будани талабномаи якчанд давлат доир ба супоридани шахс карори ба кадом давлат супоридани шахсро Прокурори генералии Чумхурии Точикистон кабул мекунад. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)
Шарт ва тартиби супоридан тавассути Кодекси мазкур ва шартномаи тарафайни Чумхурии Точикистон бо давлати хоричи муайян карда мешавад.
Агар дар бораи шахрванди давлати хоричи, ки барои чинояти дигар дар худуди Чумхурии Точикистон адои чазо мекунад, дархости супоридани у ворид гардад, супоридан метавонад то ба охир расидани мухлати чазо ё озод кардан аз чазо мувофики хар гуна асоси конуни ба таъхир андохта шавад. Агар шахрванд ба чавобгарии чинояти кашида шуда бошад, мухлати супоридани уро то баровардани хукм, ба охир расидани мухлати чазо ё озод кардан аз чавобгарии чинояти ё аз чазо мувофики хар гуна асоси конуни мумкин аст, ба таъхир андохта шавад. Агар ба таъхир андохтани мухлати супоридани гунахгор боиси гузаштани мухлати таъкиби чинояти гардад ё ба тахкики чиноят халал расонад, шахсеро, ки супоридани у дар асоси талабнома зарур аст, муваккатан супоридан мумкин аст. (КЧТ аз 24.02.17 с., №1381)

Моддаи 479. Рад кардани супоридани шахс

Супоридани шахс дар холатхои зерин рад карда мешавад, агар:

– ба шахс аз чониби Чумхурии Точикистон панохгохи сиёси дода шуда бошад;

– кирдоре, ки асоси талабнома доир ба супоридан карор дода шудааст, аз чониби Чумхурии Точикистон хамчун чиноят эътироф нагардад;

– нисбат ба шахс аллакай барои хамон чиноят хукме бароварда шуда бошад, ки эътибори конуни пайдо кардааст ё тафтиши парванда катъ карда шудааст;

– дар бораи дар давлати супоридашаванда мавриди шиканча карор гирифтани шахс маълумот мавчуд бошад; (КЧТ аз 27.11.14с., №1134)

– мувофики конунгузории Чумхурии Точикистон бо сабаби гузаштани мухлат ё аз руи асоси дигари конуни парвандаи чинояти наметавонад огоз ё хукм ичро карда шавад.

Моддаи 480. Супоридани шахсони дорои душахрванди ва шахсони бешахрванд

Тартиби супоридани шахсони дорои душахрванди ва шахсони бешахрванд бо коидахои моддаи 478 Кодекси мазкур муайян карда мешавад.
Супоридани шахрванди Чумхурии Точикистон, ки дорои душахрванди мебошад, танхо дар холатхое имконпазир аст, ки махсус дар шартнома ё созишномаи тарафайн пешбини шуда бошанд.

Моддаи 481. Ба хабс гирифтан барои супоридан

Хангоми аз макомоти дахлдори давлати хоричи ворид гардидани талабномаи ба таври зарури ба расмият даровардашуда ва дар сурати мавчуд будани асосхои конуни барои супоридан у метавонад дастгир карда ва нисбат ба у чораи пешгири дар намуди ба хабс гирифтан бо тартиби мукаррарнамудаи боби 12 Кодекси мазкур татбик карда мешавад.
Дар бораи ба хабс гирифтани шахс ба макомоти давлати хоричие, ки талабномаи супориданро фиристодааст, якчоя бо пешниходи вакт ва чои супоридан фавран хабар дода мешавад.
Агар дар давоми си шабонаруз супоридан ичро нагардад, шахсе, ки дар хабс нигох дошта мешавад бояд бо карори суд озод карда шавад. Такроран ба хабс гирифтан танхо баъди баррасии талабномаи нав доир ба супоридан мутобики кисми 1 хамин модда имконпазир аст.

Моддаи 482. Супоридани ашё

Хангоми ба макомоти давлати хоричи супоридани шахрванд, инчунин ашёе, ки олоти чиноят аст ва осори чиноят дорад ё бо рохи чинояти ба даст оварда шудааст, дода мешавад. Ин ашё дар асоси талабнома ва дар холате, ки супоридани шахс ба сабаби фавти у ё бо сабабхои дигар амали шуда наметавонад дода мешавад.
Агар ашёи дар кисми 1 хамин модда зикршуда, барои тафтиш аз руи парвандаи дигари чинояти зарур бошад, мумкин аст муваккатан нигох дошта шавад.
Барои таъмини хукуки конунии шахсони сеюм супоридани ашёи дар кисми 1 хамин модда зикршуда, танхо дар сурати мавчуд будани кафолатхои макомоти давлати хоричи дар бораи баргардонидани ашё баъди ба охир расидани тафтиш аз руи парванда анчом дода мешавад.

БОБИ 50. СУПОРИДАНИ ШАХСЕ, КИ БА МАХРУМ КАРДАН АЗ ОЗОДИ МАХКУМ ШУДААСТ, БАРОИ АДОИ ЧАЗО БА ДАВЛАТЕ, КИ У ШАХРВАНДИ ОН АСТ

Моддаи 483. Асосхо барои супоридани шахсе, ки ба махрум кардан аз озоди махкум шудааст, барои адои чазо ба давлате, ки у шахрванди он аст

Шартномаи байналмилалии Чумхурии Точикистон бо давлати хоричии дахлдор ё созиши хаттии бо шартхои мутакобил имзонамудаи Прокурори генералии Чумхурии Точикистон бо макомоти босалохият ва шахсони мансабдори давлати хоричи барои супоридани шахсе, ки аз тарафи суди Чумхурии Точикистон ба махрум кардан аз озоди махкум шудааст, барои адои чазо дар давлате, ки у шахрванди он давлат мебошад, хамчунин барои супоридани шахрванди Чумхурии Точикистон, ки аз тарафи суди давлати хоричи махкум шудааст, барои адои чазо дар Чумхурии Точикистон асос ба шумор меравад.

Моддаи 484. Шарт ва тартиби супоридани махкумшуда барои адои чазо ба давлате, ки у шахрванди он аст

Супоридани шахсе, ки дар Чумхурии Точикистон махкум шудааст, барои адои чазо ба давлате, ки у шахрванди он давлат аст, то хатми чазои у ба тарики махрум кардан аз озоди дар асоси дархости махкумшуда, намояндаи конуни ё хешовандони наздики у, хамчунин дар асоси талабномаи макомоти босалохияти давлати дахлдор бо ризои махкумшуда имконпазир аст.
Шахс танхо баъди эътибори конуни пайдо кардани хукм бо карори Прокурори генералии Чумхурии Точикистон ё муовини у метавонад супорида шавад ва онхо дар бораи супорида шудани махкумшуда ба суде, ки хукм баровардааст, хабар медиханд.

Моддаи 485. Рад кардани супоридани шахси ба махрум кардан аз озоди махкумшуда ба давлати хоричи барои адои чазо

Супоридани шахси ба махрум кардан аз озоди махкумшуда барои адои чазо ба давлате, ки у шахрванди он давлат аст дар холатхои зерин рад карда мешавад, ба шарте, ки:

– кирдоре, ки шахс барои он махкум шудааст, бо конунгузории давлате, ки у шахрванди он мебошад, чиноят эътироф нагардад;

– чазо бо сабаби гузаштани мухлат ё бо дигар асоси пешбининамудаи конунгузории ин давлат наметавонад дар давлати хоричи адо карда шавад;

– аз махкумшуда ё аз давлати хоричи кафолатхои ичрои хукм дар кисми даъвои граждани ворид нашуда бошанд;

– доир ба супоридани махкумшуда дар асоси шартхои пешбининамудаи шартномаи байналмилали мувофика хосил нашуда бошад;

– махкумшуда дар Чумхурии Точикистон чои зисти доими дошта бошад.

Моддаи 486. Баррасии дархост дар бораи дар Чумхурии Точикистон адо намудани чазо

Шахрванди Чумхурии Точикистон, ки аз тарафи суди давлати хоричи ба махрум кардан аз озоди махкум шудааст, намояндаи конуни ё хешовандони наздики у, хамчунин макомоти босалохияти давлати хоричи бо ризои махкумшуда метавонанд ба Прокурори генералии Чумхурии Точикистон бо дархости адои чазо аз тарафи махкумшуда дар Чумхурии Точикистон мурочиат намоянд.

КОНУНИ ЧУМХУРИИ ТОЧИКИСТОН

Дар бораи кабул ва мавриди амал карор додани

Кодекси мурофиавии чиноятии Чумхурии Точикистон

Бо Карори Мачлиси намояндагони Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон

аз 14-уми октябри соли 2009, № 1425

(Ахбори Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон, соли 2009, № 9-10, моддаи 591) кабул гардидааст.

Бо Карори Мачлиси миллии Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон

аз 19-уми ноябри соли 2009, № 694

(Ахбори Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон, соли 2009, № 11, моддаи 702) чонибдори гардидааст.

Моддаи 1. Кабули Кодекси мурофиавии чиноятии Чумхурии Точикистон

Кодекси мурофиавии чиноятии Чумхурии Точикистон кабул карда шавад.

Моддаи 2. Мавриди амал карор додани Кодекси мурофиавии чиноятии Чумхурии Точикистон

Кодекси мурофиавии чиноятии Чумхурии Точикистон аз 1 апрели соли 2010 мавриди амал карор дода шавад.

Моддаи 3. Аз эътибор сокит донистани баъзе санадхои конунгузории Чумхурии Точикистон

Кодекси мурофиавии чиноятии Чумхурии Точикистон, ки бо Конуни Чумхурии Точикистон аз 17 августи соли 1961 тасдик карда шудааст (Ведомостхои Совети Олии Чумхурии Точикистон, c.1961, №24, мод.126; с. 1962, №1, мод.7; с. 1964, №1, мод. 9; с.1967, №1, мод.8,9; с.1968, №24, мод.204; с. 1970,№12, мод.67 (сархатхои 1 ва 3); с.1973, №1, мод.9 (сархати 3), №12, мод.114; с.1975, №13, мод.14; с.1977, №11, мод.90; с. 1978, №14, мод, 142; с.1981, №24, мод. 225; с.1984, №2, мод. 15 (сархатхои 3 ва 5), №4, мод.36 (сархати 3), №23, мод.222; с.1985, №7, мод.9 (сархати 1), №23, мод.233; с.1987, №5, мод.74, №24, мод.333; с.1988, №5, мод.55, №21, мод.167, №24, мод.225; с.1990, №7, мод.56, №16, мод.268, №24, мод.410; с.1991, №14, мод.237; Ахбори Шурои Олии Чумхурии Точикистон, с.1992, №23, мод.333; с.1993, №9-10, мод.137, №19-20, мод.438, №21-22, мод.455; Ахбори Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон, с.1995, №23-24, мод.358; с.1996,№4, мод.62; с.1997, №9, мод.117; с.1998, №10, мод.72; с.1999, №12, мод.305; с.2000, №11, мод.523; с.2002, №4, к.1, мод.281; с.2004, №7, мод.461; с.2005, №7, мод.644; с.2007, №5, мод.359; с.2008, №3, мод.287, №6, мод.445; с.2009, №3, мод.79) аз 1 апрели соли 2010 аз эътибор сокит дониста шавад.

Моддаи 4. Тартиби мавриди амал карор додани Конуни мазкур

Конуни мазкур пас аз интишори расми мавриди амал карор дода шавад.

Президенти

Чумхурии Точикистон Эмомали Рахмон

ш.Душанбе, 3 декабри соли 2009

№ 564