ШАҲРИ КӮЛОБ (Ноҳияи Кӯлоб)

Кӯлоб як ноҳияи калон ва дар он замон шаҳр бо аҳолии зиёда аз 200 ҳазор нафар дар қисмати ҷануби Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳудуди ноҳияи Кӯлоб воқеъ аст. Дар забони модарӣ номи шаҳр “Кӯлоб” номида мешавад ва дар забони русӣ “Озеро” мебошад. Шаҳр дар дарёи Яхсу дар баландии 580 метр дар сатҳи баҳр ҷойгир аст. Роҳҳои ҷуғрофии шаҳр 37,54,56 шимол ва шимоли шарқии 69.46.53 метрро ташкил медиҳад.

Масоҳати умумии шаҳри Кӯлоб 272,9 км² ва дар соли 1934 таъсис ёфтааст. Шаҳри Кӯлоб дорои таърихи ҳазорсолаи таърихӣ мебошад, ки он 2700 солагии он дар соли 2006 дар сатҳи олӣ сурат гирифт. Тавсифи таърихӣ дар шаҳр дар асри дувум навишт, ки дар он ҷо шоҳиди он аст, ки дар наздикии роҳи абрешим ҷойгир аст. Ҳамчунин воқеаҳои таърихӣ, ки дар шаҳри Кӯлоб соли 691 таъсис ёфтаанд, вуҷуд доранд. Дар шаҳри Кӯлоб қисмати қисмҳои пойгоҳи низомии 201-уми Русия ҷойгир шудаанд: 859-юми бригадаҳои автомобилгарди Ченстаховский Краснознамëний ордени ситораи сурх баталëн, 729-юми ҷудоихоҳони худпӯши мустақил, ширкати алоҳидаи тиббӣ 30-тоаш, ки аз оғози соли 2016 боздошта мешавад.

Масофа аз пойтахти Тоҷикистон ба шаҳри Кӯлоб дар роҳи рост 110 км аст, вале бо  роҳи автомобилгард дар  масофаи 170 километр. Ба Кӯлоб низ метавонад бо ҳавопаймо аз Москва ва дигар шаҳрҳои ҷаҳон омад, ки шакли алтернативии нақлиëт аст. Билетҳои ҳавопаймо ба Кӯлоб метавонанд аз Интернет харидорӣ карда шаванд. Гарчанде ки шаҳри Кӯлоб дорои хатти роҳи оҳан аст, дар солҳои охир истифода нашудаст. Шаҳри Кӯлоб зебост, ва сокинони шаҳр бо ифтихор дар бораи он, ки дар шаҳри онҳо – қалъаҳои Ҳазрати Амирҷон (Мир Саид Алии Ҳамадонӣ) ҷойгиранд.

Харита

Низоми миллии Кӯлоб асосан аз 70% -и тоҷикон иборат буда, ӯзбекҳо 28% -ро ташкил медиҳанд. Қариб нисфи аҳолии ноҳияи Кӯлоб дар шаҳр ва дар дигар деҳаҳо зиндагӣ мекунанд. Забони асосии муоширати сокинони шаҳр тоҷикӣ аст, вале дар як талафузи мухталиф (Кулобӣ). Танҳо чизе, ки сокинони Кӯлоб бо муқоисаи сокинони минтақаҳои дигари кишвар он  қадар коргар нестанд, вале маҳорати зиëди сарояндагӣ доранд ва рушди  мусиқии тоҷик хеле муҳим аст.

Сарояндаҳои маъруфи Кӯлоб Ҷамшед Исмоилов, Шабнами Сураë, Сангалӣ Мирзоев, Гулрез Табарова ва дигарон мебошанд. Аз замонҳои қадим, Кӯлоб аз як давлат ба дигараш, аз ҷумла яке аз арабҳо, Македонияҳо, Муғулистон ва русҳо ғалаба кард. Ниҳоят, баъд аз ба даст овардани истиқлолияти Тоҷикистон, Кӯлоб бори дигар номи таърихии худро ба даст овард. Соли 1934 Кӯлоб мақоми шаҳриро гирифт ва дар соли 1956 як роҳи оҳани тиллоӣ ба шаҳри Кӯлоб бо Душанбе ва Москва пайваст шуд.

Ҷойҳои машҳури шаҳр чунин ёдгориҳои таърихӣ ва фарҳангӣ, ба монанди: мақбараи Мир Саид Алии Ҳамадонӣ, мақбараи Тилло Ҳалоҷӣ мақбараи Хоҷа Дурбод, мақбараи-мадрасаи Хоҷа Машҳад, Қалъаи Ҷаҳон Тахти Сангин (Камений трон), шаҳраки Kофирқалъа шоҳиди далелҳои  таърихии шаҳри азамат мебошанд .

Иқтисодиëти  Кӯлоб заиф аст, зеро он камбудии корхонаҳои калони саноатӣ дорад ва манбаи асосии даромади сокинон воридоти маблағҳои интиқолӣ, ки аз дигар кишварҳо бо сабаби ба муҳоҷирати меҳнатӣ мебошад.

Ҷуғрофияи Кӯлоб:  Мавқеи минтақаи Кӯлоб вобаста ба ҷойгиршавии он дар минтақаи континенталӣ хеле сард аст ва тобистон гарм аст. Ҳарорати ҳаво дар тобистон то + 45 дараҷа гарм ва дар зимистон то ба -25 дараҷа хунук мешавад. Боришот одатан дар як сол аз 350 миллиметр то 500 миллиметр мебошад.   Ноҳияи Кӯлоб дар наздикии  Ҳазрати Шоҳ дар байни ноҳияҳои Восеъ – аз ғарб, Хамаданӣ – аз ҷануб, Мӯминобод аз шарқ ва Ховалинг аз шимол ҷойгир аст.

Ноҳияи Кӯлоб ба 4 шаҳраки калон тақсим карда шудааст, аз ҷумла: шаҳраки Кӯлоб, ки дар он 16 ҳазор нафар аҳолӣ зиндагӣ мекунанд, сокини Даҳана бо аҳолии қариб 27 ҳазор, деҳаи Зарбдор бо шумораи аҳолии 20 ҳазор нафар ва Зираки бо аҳолии 28 ҳазор, ки ҷамоатҳо ном доранд. Аксар вақт дар 3-5 сол дар Кӯлоб боришоти сахти селӣ меборад, ки садҳо хонаҳо, майдонҳо, одамон ва ҳайвонотро нобуд мекунанд.  Минтақаи Кӯлоб умуман барои парвариши меваву сабзавот мутобиқ аст, чунки аксари ҳудуди шаҳр заминҳои обӣ мебошад.