Нилуфар —ин калима аслан аз «нилупаҳл»-и забони ҳиндӣ мебошад ва маънои «нил» дар забони ҳиндӣ — «об» ва «паҳл» — самар аст. Ба русӣ лотос меноманд.
Нилуфар гулест, ки дар кӯлҳо ва дигар обҳои истода месабзад, баргаш ба рӯйи об паҳн мешавад ва аз паҳлӯи он поя баромада, дар сари он гули боҳашамат ва зебо медиҳад. Ранги гулаш намудҳои гуногун дорад: нили, сафед, арғувонӣ, бунафш, сурх, вале зарди он камтар аст. Баъд аз рехтани гулаш самари чун себ кулӯла мебандад, дар мағзи он тухмҳои майдаи сиёҳ ҷойгиранд. Решаи баъзеи ин монанди сабзӣ дарозаки сиёҳ ва баъзе кулӯла — ба таъм талх аст.
Мизоҷи ҳамаи қисмҳои он дар дараҷаи дувум хунук ва тар аст; мизоҷи гулаш аз бунафша ҳам сардтар ва дар тарӣ ҳам аз он зиёдтар аст; мизоҷи решааш гарм ва хушк аст ва мизоҷи тухмаш хунук ва хушк аст. Қувваташ ба як сол боқӣ мемонад.
Хислатҳои шифобахши он: бӯйидани гули он дил ва майнаи гарммизоҷро қувват медиҳад, хоб меоварад; дарди сареро, ки аз гармӣ бошад, таскин медиҳад ва хушкии майнаро ислоҳ мекунад. Инро бихӯранд низ, ҳамин гуна таъсир дорад, илова бар ин назларо мебандад; дағалии узвҳои даруни синаро ба ислоҳ меоварад, сурфаи гармро таскин медиҳад ва захмҳои берунӣ ва ботиниро, ки аз давоҳои тез ба ҳам расида бошанд, шифо мебахшад.
Чун онро бо заъфарон ва дорчинӣ омезиш дода бихӯранд, дилро қавӣ мегардонад ва дилтапак (дилбозӣ)-ро шифо мебахшад. Камтареро аз решаи он дар даҳан нигоҳ доранд, варамҳои ҳалқро таҳлил медиҳад ва дарди гулӯро дафъ мекунад. Гулашро дар об ҷӯш дода, он обро кам-кам ва бардавом ба сар бирезанд, тафси онро таскин медиҳад.
Гулаш ё решаашро бихӯранд, исҳолро, ки кӯҳна шуда бошад, мебандад, захми рӯдаҳоро шифо мебахшад, беихтиёр рехта шудани маниро ба ибро меоварад ва онро банд мегардонад, шаҳвати боҳро сокин мекунад ва дар вақти хоб шайтонӣ шуданро манъ мекунад. Гулашро батанҳоӣ бихӯранд, барои нағзак ва сурхича даво мешавад, ба шарте ки баъд аз баромадани доначаҳои ин иллатҳо, на пеш аз он бояд хурд, низ ҳарорати дил ва ҷигарро таскин медиҳад, табҳои тез ва гармро басанда месозад.
Вале хӯрдани нилуфар ба хичак зарар дорад — давои ин асал ва набот хӯрдан аст; барои боҳ ҳам футур мерасонад — давои ин мағзи донаки меваҳо ва асал хӯрдан мебошад. Миқдори як бор хӯрдан аз ҷирми нилуфар дар як рӯз то 10,5 грамм ва агар дар об ҷӯшонида, он обро нӯшиданӣ бошад, то 32 грамм андозанд.
Ба ҷойи нилуфар бунафша, бед, ё гулихайрии сафедро истеъмол намоянд, раво мебошад. Решаашро бихӯранд, исҳоли кӯҳнаро мебандад, сипурзро таҳлил медиҳад, захмҳои рӯдаҳоро шифо мебахшад ва беихтиёр равон шудани маниро манъ мекунад. Агар инро кӯфта, аз рӯй гузошта банданд, дарди меъда, мақъад ва хичакро шифо мобахшад, варами сипурз ва мақъадро таҳлил медиҳад.
Ин решаашро кӯфта, бо об сиришта гузошта банданд, доғи сафеди пӯст ва песро ба ибро меоварад, хусусан решаи сиёҳи он дар ин амал қавитар аст. Инро бо асал сиришта гузошта банданд, ба ҷойҳои гирдак-гирдак мӯйрехтаи сар ва риш мӯй мерӯёнад.
Агар решаи нилуфарро дар сирко ҷӯшонида, он сиркоро кам-кам ва бардавом бирезанд, варамҳои гармро таҳлил медиҳад. Миқдори як бор хӯрдан аз решаи нилуфар дар як рӯз аз 3,5 то 10,5 грамм аст. Ва агар аз ин зиёд бихӯранд, боҳро заиф мегардонад.
Вале тухмашро бихӯранд, боҳро суст мекунад ва маниро ғафс мегардонад. Агар инро се-чор маротиба бихӯранд, аз бачадон равон шудани рутубатҳои бемавридро хушк ва манъ мекунад. Тухмашро кӯфта гузошта банданд, хуни рафтаистодаро мебандад, дарди хиччакро таскин медиҳад, инчунин агар ҳайз беҳад ва беҷо равон мешуда бошад, мебандад.
Шароби нилуфарро бихӯранд, дарунро мулоим мекунад, дарди сари аз гармӣ сарзада, табҳои гарм ва табҳои сафровӣ, сурфа, зот-ул-ҷанб (варами пардаҳои даруни сина), варами шуш ва дағалии узвҳои даруни синаро шифо мебахшад.
Тарзи тайёр кардани шароби нилуфар ин аст. 300 грамм гули нилуфари тару тозаро дар 1200 грамм оби ширин як шабонарӯз тар мекунанд ва баъд хуб молида, аз дока гузаронида соф карда, бо 800 грамм қанди сафед ба қивом меоваранд, ин шароби нилуфар ҳисоб меёбад. Агар гули тараш ёфт нашавад, дар ин амал сеяк ё нисфи вазни он гули тар аз нилуфари хушк тартиб диҳанд, ҷойиз аст.
Нӯшидани арақи нилуфар дарди сари гарм, табҳои сафровӣ ва табҳои диқ (лоғаркунанда), нағзак, сурхича, сурфаи гарм, зот-ул-ҷанб, варами шуш ва тапиши дилро, ки аз гармӣ бошад, шифо мебахшад.
Санъати тайёр кардани арақи нилуфар чунин аст. Гули нилуфари тару тозаро бо чор баробари вазни он оби ширини соф дар анбиқ муқаттар менамоянд. Баъди хунук шудани арақи дохилшуда дар шиша нигоҳ медоранду вақти ҳоҷат истеъмол мефармоянд. Ин арақ монанди май ва шароб мастиовар нест. Дар ин амал агар гули тару тозаи нилуфар ёфт нашавад, чоряки нисфи вазни он гули хушкашро истифода баранд, раво мебошад.