БАРНОМАИ РУШДИ ТАРБИЯ ВА МАЪРИФАТИ ЭКОЛОГИИ АХОЛИИ ЧТ

БАРНОМАИ ДАВЛАТИИ КОМПЛЕКСИИ РУШДИ ТАРБИЯ ВА МАЪРИФАТИ ЭКОЛОГИИ АХОЛИИ ЧУМХУРИИ ТОЧИКИСТОН ДАР ДАВРАИ ТО СОЛИ 2020

Замимаи 1 Бо карори Хукумати Чумхурии Точикистон аз 2 апрели соли 2015, № 178 тасдик шудааст 

1. Мукаддима

1. Барномаи давлатии комплексии рушди тарбия ва маърифати экологии ахолии Чумхурии Точикистон дар давраи то соли 2020 ин системаи хадафхои афзалиятнок, вазифа ва принсипхое мебошад, ки асоси сиёсати давлатии Чумхурии Точикистонро дар сохаи тарбия ва маърифати экологи ташкил дода, самтхои асосии татбики он ва ташаккул додани маърифати экологии чомеаро муайян мекунад.
2. Барнома ба рушди низоми бефосилаи тарбия ва маърифати экологии ахоли равона карда шудааст. Он барои тарбияи инсоне, ки мухимияти мушкилоти мухити зистро дарк мекунад ва дорои дониш, махорат ва малакаи зарури буда, барои аз чихати экологи дуруст хал намудани масъалахои ичтимоию иктисодии рушди мамлакат заруранд, пешбини шудааст.
3. Барнома дар асоси Конститутсияи (Сарконуни) Чумхурии Точикистон, конунхои Чумхурии Точикистон “Дар бораи хифзи мухити зист”, “Дар бораи маориф”, “Дар бораи маърифати экологии ахоли” ва дигар санадхои меъёрии хукукии Чумхурии Точикистон ва санадхои хукукии байналмилалие, ки Точикистон онхоро эътироф намудааст, тахия шудааст.
4. Барнома хадафхои дарозмухлат, вазифахо ва самтхои афзалиятноки татбики онро муайян менамояд. Ои барои хамкории мутакобилаи самараноки макомоти хокимияти давлати, макомоти махаллии худидоракунии шахракхо ва дехот, муассисахои таълими, фарханги, хифзи табиат, илмии хамаи намуд ва сатххо, ташкилотхои тичорати ва иттиходияхои чамъияти дар сохаи маърифати экологи хизмат мекунад.

Хуччати мазкур хусусияти чамъияти дошта, барои мусоидат намудан ба танзими асосхои хукуки, иктисоди ва ташкили дар сохаи тарбия ва маърифати экологи пешбини гардидааст.

2. Холат ва дурнамои рушди маърифати экологи дар Чумхурии Точикистон

1. Дар Чумхурии Точикистон системаи тарбия ва маърифати экологи ташкил карда шудааст. Таркибхои асосии системаи тарбия ва маърифати экологии ахоли дар чумхури аллакай амал мекунанд, вале ба рушди минбаъда ниёз доранд. Дар асоси конунгузории амалкунанда заминаи меъёрии хукуки дар сохаи маърифати экологии ахоли тахия карда шудааст. Аз соли 2011 дар каламрави мамлакат Конуни Чумхурии Точикистон “Дар бораи маърифати экологии ахоли” кабул гардидааст.

Зарурати рушди маърифати экологи бо максади ноил шудан ба рушди устувор, дар барномахои милли ва санадхои хукукии зерин инъикос ёфтаанд:

– Накшаи миллии амалиёт оид ба бехдошти мухити зист (2000);

– Накшаи миллии амалиёт оид ба пешгирии биёбоншави (2001);

– Стратегияи миллии хифзи тандурустии ахоли (2002);

– Накшаи миллии амалиёти паст кардани окибати тагйирёбии иклим (2002);

– Стратегияи милли ва Накшаи амалиёт оид ба нигахдори ва окилона истифода бурдани гуногунии биологии Чумхурии Точикистон (2003);

Барномаи давлатии рушди худудхои табиии махсус мухофизатшаванда дар солхои 2005-2015;

– Конуни Чумхурии Точикистон “Дар бораи маориф” (2013); – – Накшаи миллии амалиёт оид ба хифзи мухити зист (2006);

– Консепсияи гузариши Чумхурии Точикистон ба рушди устувор (2007);

– Барномаи давлатии экологии Чумхурии Точикистон барои солхои 2009-2019 (2009);

– Барномаи давлатии рушди маорифи Чумхурии Точикистон дар солхои 2010-2015 (2009);

– Конуни Чумхурии Точикистон “Дар бораи маърифати экологии ахоли”(2010);

– Конуни Чумхурии Точикистон “Дар бораи хифзи мухити зист” (2011);

– Конуни Чумхурии Точикистон “Дар бораи иттилооти экологи” (2011);

– Конуни Чумхурии Точикистон “Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд” (2011).

1. Аз соли 1996 то соли 2010 “Барномаи давлатии маърифат ва тарбияи экологии ахолии Чумхурии Точикистон то соли 2000-ум ва дар давраи то соли 2010” татбик гардид. Барномаи мазкур барои татбики сиёсати давлати дар сохаи маърифати экологи, ичунин ба ташаккули тафаккури экологии шахрвандон ва мавкеи фаъоли онхо оид ба хифзи мухити зист равона шуда буд.

Барномаи зикргардида барои тарбия ва маърифати экологии мунтазам ва хамачониба дар Точикистон бояд замина ба вучуд меовард. Он тарбия ва маърифати экологиро дар муассисахои томактаби ва муассисахои тахсилоти ибтидои (синфхои 1-4), тайёр намудани мутахассисон оид ба масъалахои хифзи мухити зист дар муассисахои тахсилоти ибтидои, миёна ва олии касби, курсхои таълимиро барои шахсони мансабдор ва баланд бардоштани иттилоотони байни намояндагони воситахои ахбори омма ва чомеаи васеъро дар бар мегирифт.

1. Барои татбики он “Чорабинихо оид ба татбики Барномаи давлатии тарбия ва маърифати экологии ахолии Чумхурии Точикистон то соли 2000-ум ва дар дурнамои то соли 2010” тахия гардиданд, ки бо карори Хукумати Чумхурии Точикистон аз 17 октябри соли 1996, №462 тасдик шудаанд.

Дар чорабинихои мазкур тадбирхои мушаххас оид ба татбики Барнома бо нишон додани мухлати ичро, манбаъхои маблаггузори ва шахсони масъул муайян шуда буданд.

Тахлили ичрои Барномаи давлатии маърифат ва тарбияи экологии ахолии Чумхурии Точикистон то соли 2000-ум ва дар дурнамои то соли 2010 нишон медихад, ки дар муассисахои тахсилоти миёнаи умуми, гимназияхо, литсейхо, коллечхо ва муассисахои тахсилоти олии касби фанхои самти экологи чори шудаанд. Дар давоми татбики Барнома дар муассисахои тахсилоти оли, факултахо ва кафедрахои нав оид ба экология ва хифзи мухити зист таъсис ёфтанд. Дар Донишгохи миллии Точикистон мутахассисонро оид ба экология, биология, химия, геология ва Донишгохи давлатии омузгории Точикистон омузгорони чугрофия, экология, кимиё, биологияро тайёр намуда, дар Донишгохи техникии Точикистон барнома оид ба бехатарии фаъолияти хаёти ва методикаи тахияи меъёрхои таъсир ба мухити зист амал мекунад. Аз соли 2003 сар карда, дар Донишгохи мазкур мухандис-экологхоро аз руи ихтисоси “Мухофизати мухандисии мухити зист” тайёр мекунанд. Оид ба маърифати экологи барномахои таълими мавчуданд, ки ба тахассуси вобаста ба масъалахои экология ва хифзи табиат дар муассисахои тахсилоти олии касби ва миёнаи касби мутобиканд, дар мактабхо бошад, барномаи таълими фанхои экология, ботаника, зоология, биологияи умуми, генетика, чугрофия ва гайрахо ба рох монда шудааст. Дар баробари ин, мучаххазкунонии нокифояи моддию техникии муассисахои таълими, усулхои номукаммали таълим, набудани шабакаи иттилооти ба сифати таълим таъсири манфи мерасонад.

Мутобики Барномаи зикргардида аз тарафи вазоратхо ва идорахо, аз чумла аз чониби Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон чорабинихои гуногун оид ба баланд бардоштани иттилоотонии ахоли вобаста ба масъалахои хифзи мухити зист гузаронида мешаванд.

Кисми камбизоати ахоли аксар вакт беихтиёр омили кохишёбии (деградатсия) мухити зист мегарданд. Бо сабаби паст будани фарханги экологи аксарияти ахоли захирахои об ва заминро бо партовхои маиши ифлос намуда, дарахтхои чангалхои на он кадар сершуморро барои сузишвори мебуранд ва дар натича нишебихои куххо бедолу дарахт гашта, чараёни сел ва шусташавии хок зиёд мегардад.

Низоми мавчудаи тарбияи экологии ахоли ва тайёр намудани кадрхо ба таври кофи шумораи зарурии мутахассисонро таъмин карда наметавонад ва вокеан дар хамаи сохахои илми табиатшиноси, хочагии чангал, сохаи хифзи мухити зист ва гайра нарасидани мутахассисони баландихтисос ба назар мерасад. Нокифоягии хамохангсозии системаи байниидорави оид ба татбики чорабинихои Барномаи давлатии маърифат ва тарбияи экологии ахолии Чумхурии Точикистон то соли 2000-ум ва дар дурнамои то соли 2010 аксаран самаранокии онро паст карда, кушиши шахсони гайратмандро нисбат ба чори намудани усулхои бехтарини низоми ташкили тарбия ва маърифати экологии ахоли дар назар ноаён месозад.

То хол амалан механизмхои амалкунанда вучуд надоранд, ки барои шахсони чудогона, гуруххо ва ташкилотхои алохида имкон диханд, то дар масъалахои ташаккули фарханги экологи дар асоси тарбия ва маърифати экологи хамчун шарикони давлат накши масъулиятнок ва пурсамар бозида, инъикос кардани ин механизмхо ба Барномаи мазкур максаднок бошанд.

Барномаи давлатии маърифат ва тарбияи экологии ахолии Чумхурии Точикистон то соли 2000-ум ва дар дурнамои то соли 2010 на бо хамаи стратегия ва барномахои давлати хамгирои шуда буд.

1. Афзалияти маърифати экологи бояд чунин маълумоте бошад, ки хонандагонро барои халли масъалахои дар назди чомеа гузошташудаи ичтимои, иктисоди ва экологи дар сатхи махалли, милли ва глобали омода намояд. Чунин мавкеъ имкон медихад, ки дурии сохаи маориф аз масъалахои экологии чахони муосир бартараф карда шавад. Айни замон дониш ва махорат бояд бо амал мустахкам карда шаванд, ки ин ба ташаккулёбии малака ва тачрибаи шахси оварда мерасонад. Танхо таълим додани фанни “экология” дар муассисахои тахсилоти миёнаи умуми кофи нест. Барои дарки мохияти маърифати экологии шахрвандони мамлакат на танхо раванди таълим, балки экологикунонии тамоми сохахои хаёт ва фаъолияти инсон зарур аст, ки ии мохияти маърифати экологии шахрвандонро ифода мекунад.

Принсипи бефосилагии тарбия ва маърифати экологи аз зарурати мутобикшавии инсон ба мухити зисти доимо тагйирёбанда сарчашма мегирад. Маърифати экологи нисбатан бо муваффакият танхо мунтазам ва пайдарпай дар мувофикат бо даврахои ичтимоию равонии рушди шахсият ба амал омада метавонад.

Тавре тахлили нишондихандахои назорати давлатии экологи нишон медихад, аксари конунвайронкунии экологи бо сабаби кофи набудани донишу фарханги экологи ва сатхи пасти омодагии экологии рохбарон ва мутахассисони корхонахои саноати, ки фаъолияташон ба холати мухити зист таъсири манфи мерасонанд, руй медиханд.

Бинобар ин, баланд бардоштани сатхи дониши шахрвандон ва дарачаи иштироки онхо дар чустучуи рохи халли мушкилот вобаста ба нигахдории мухити зист хеле зарур аст.

 

3. Хадаф, вазифахо ва принсипхои Барномаи давлатии комплексии рушди низоми тарбия ва маърифати экологии ахолии Чумхурии Точикистон дар давраи то соли 2020

 

1. Хадафи Барномаи давлатии комплексии рушди низоми тарбия ва маърифати экологии ахолии Чумхурии Точикстон дар давраи то соли 2020 ин такмили асосхои сиёсати давлати дар сохаи маърифат ва тарбияи экологи барои ташаккули чахонбинии нав ва тарзи хаёти нави чомеа, бехтар намудани холати мухити зист ва ноил шудан ба мувофикати он ва фарохам овардани шароити мусоиди зисти ахолии Чумхурии Точикистон мебошад.
2. Вазифахои Барномаи мазкур иборатанд аз:

– тахияи асосхои методологи ва илмию методии ташаккули чахонбини ва тарзи хаёти нави инсон ва чомеа, ки бо конунхои муосири рушди табиат ва чомеа мувофикат карда шудаанд;

– ташкил додан ва рушди системахои бефосилаи тарбия ва маърифати экологи дар асоси арзишхои умдаи милли ва умумиинсонии рушди хамоханги табиат, инсон ва чомеа;

– муайян кардан ва тахия намудани самтхои афзалиятноки рушди мунтазами тарбия ва маърифати экологи дар шароити тагйирёбандаи ичтимои ва иктисодии чомеа.

1. Принсипхои асосии Барнома инхоянд:

– принсипи башардустонаи маърифати экологи аз хукуки инсон ба шароити мусоиди хаёт бармеояд ва гояи ташаккули инсони тафаккур ва чахонбиниаш муосирро ифода мекунад, ки ба фаъолияти максадноки экологи, нигахдории хаёт дар руи Замин, начот додани инсоният аз фалокатхои экологи кодир аст;

– кафолати аз чониби хар як шахрванд гирифтани донишхои умумии экологи;

– хатми будани донишхои экологи дар сохаи тарбия ва маърифати экологи;

– ворид кардани масъалахои тарбия ва маърифати экологи ба барномахои максадноки давлати, сохави ва махалли;

– иштироки шахрвандон дар хамаи мархалахои кабули карор оид ба татбики хама гуна лоихахои ба истифодаи сарватхои табиии дахлдор, инчунин эхтимолияти ба мухити зист ва саломатии инсон таъсиркунанда; афзалиятнокии маърифати экологи хамчун унсурхои башардустона ва ичтимоии табиии маълумоти умуми ва касби;

– умуми будани тарбия ва маърифати экологи;

– таъмини таълим ва тарбияи тамоми гуруххои ичтимои ва синиу соли ахоли;

– мунтазамии маърифати экологи ба шартхои зерин вобастаги дорад:

1) мархила ба мархила азхудкунии донишхои гуногун, ташаккули акидахои устувор ва инкишофи зехни дар раванди маърифати экологи ва рушди шахсият;

2) зарурати фарогирии доимии маълумоти нав дар баробари рушди босуръати илмию техникии инсоният;

3) зарурати мутобикшавии инсон ба мухити тагйирёбандаи хаёт бояд хамаи чанбахои системаи таълими, тарбияви, иттилооти ва фархангии зерин: муассисахои томактаби ва миёнаи умуми, муассисахои тахсилоти иловаги, донишгоххо, осорхонахо, китобхонахо, мамнуъгоххои табии ва паркхо, васоити ахбори омма ва муассисахои илмиро якчоя карда, таъмин ва алокаманд намояд:

– комплекси ва байнифанни будани маърифати экологи, ки дар шакли рушди мувози хамчун сохаи мустакил ва байнифаннии фанхои таълимиро ба инобат мегирад, инчунин, дар шакли баррасии муаммохои экологи дар хар як илм (низоми таълим) ифода меёбад;

– принсипи ошкор намудани муаммохои экологии глобали, милли, минтакави ва махалли, ки дар амал шиори байналмилалии “Андеша намо хаматарафа ва фаъолият намо мушаххас”-ро татбик мекунад;

– ахамияти амалии дониши андухташуда дар хусуси татбики онхо дар зиндагии хамаруза, хосил кардани малака ва рафтори махсус вобаста ба мухити зист;

– дар минтака пахн кардани унсурхои амалии дониши андухташуда дар сохаи хифзи мухити зист ва окилона истифода бурдани табиат, ки дар амалия зуд татбик кардани маълумоти назарияви ва малакахои азхудкардашударо бо назардошти хусусусиятхои махаллии табии, истехсоли, ичтимои ва иктисоди осон мекунад;

– хусусияти ичтимои доштани донишхои экологи, ки сохаи рафтори хусусии ба манфиатхои гуруххои гуногуни ахоли ва минтака зиддиятдоштаро фаро мегирад, инчунин, масъулияти насли имруз дар назди наслхои оянда.

 

4. Ташкили системаи тарбия ва маърифати экологии мунтазам

 

1. Хадафи рушди тарбия ва маърифати экологии мунтазам ин татбики сиёсати давлати дар сохаи тарбия ва маърифати экологи, максад ва вазифахои Барнома дар асоси бефосилаги, пайдарпайи ва таъсири мутакобилаи сатх ва унсурхои вобастаи он мебошад.
2. Системаи тарбия ва маърифати экологии мунтазам кисми таркибии системаи ягонаи маорифи Чумхурии Точикистон мебошад. Он мачмуи меъёрхои таълимии давлатии ба хам вобастабуда, барномахои таълимии сатххо ва самтхои гуногуне мебошад, ки мунтазам таълим ва фаъолияти муассисахои таълимию муассисахои идоракунии маорифро таъмин мекунад.
3. Вазифахо:

– такмили заминаи меъёрию хукуки, илмию методи ва моддию техникии тарбия ва маърифати экологии бефосила;

– муайян намудани самтхои афзалиятноки рушди сохаи тарбия ва маърифати экологии бефосила дар шароити тагйирёбандаи ичтимоию иктисодии тагйирёбандаи чомеа;

– ба накша гарифтан ва хамохангсозии хамкории унсурхои асосии сохаи тарбия ва маърифати экологии бефосила;

– хамохангсозии корхои амалии сохторхои давлати (вазоратхо, идорахо, макомоти идоракунии чумхурияви ва махалли), созмонхои чамъияти ва муассисахо оид ба ташкил ва рушди сохаи тарбия ва маърифати экологии бефосила.

1. Принсипхои асоси:

– хусусияти давлати-чамъиятии сохаи тарбия ва маърифати зкологии бефосила;

– ягонагии хукук ва ухдадорихои шахрвандони чумхури;

– хусусиятхои меъёри доштан ва накшави будани тарбия ва маърифати экологии бефосила;

– ба тагйирёбии шартхои ичтимои ва иктисоди фаври муносибат кардан;

– илми ва ошкоро будани сохаи мунтазами тарбия ва маърифати экологи;

– устувори ва вариантнокии сохаи тарбия ва маърифати экологии бефосила;

– хусусиятхои сохавию фаъолиятнокии системахои тарбия ва маърифати экологии бефосила;

– принсипхои худинкишофёбии сохаи тарбия ва маърифати экологии бефосила;

– мунтазами ва бефосилагии мархилахои сохаи тарбия ва маърифати экологи.

1. Таъминоти илмию методии сохаи тарбия ва маърифати экологии бефосила

Заминаи методологии сохаи тарбия ва маърифати экологии бефосила мукаррарот дар бораи табиати биоичтимоии инсон; дар бораи ягонаги ва робитахои байнихамдигарии рушди табиат ва чомеаи инсони бо дарки васеи эволютсияи онхо, таълимот дар бораи био ва ноосфера; хусусиятхои диалектикии конунхои мазкур ва гайра мебошад.

Хадафи таъминоти илмию методии маърифати экологи ин тахияи асосхои назарияви ва методи, мазмун, хамохангсози ва идораи системаи маърифати экологи; тагйирёбии педагогии фармоиши ичтимоии чамъият мувофики талаботи рушди устувор, максад ва вазифахои маърифати экологи барои хар як сатхи он махсуб меёбад.

Вазифахои таъминоти илмию методи барои сохаи тарбия ва маърифати экологи аз инхо иборатанд:

– коркарди хадафхо, мазмун, усулхо ва шаклхои тарбия ва маърифати экологии бефосила;

– коркарди роххои гуногуни тарбия ва маърифати экологи, ки ба омилхои милли ва махалли вобастаанд;

– тахияи барнома ва накшахои таълими;

– ташкил намудани мачмуъхои таълими-методи (дидактики);

– коркарди методикахои дахлдор;

– дар хамаи сатххои маълумоти касби мунтазам тахия намудани накшахо ва барномахои таълими дар самти экология;

– тахияи адабиёти илмии оммафахм ва дигар адабиёти таълими барои низоми маърифати экологи.

1. Самтхои асосии таъминоти илмию методии тарбия ва маърифати экологии бефосила инхоянд:

– тахияи асосхои назариявии ягонагии тасвири илмии чахон;

– муайян кардани меъёрхои конунгузори ва ахлоки оид ба масъалахои мухити зист, тарбияи муносибати арзишнок нисбат ба табиат;

– таъмини меъёри ва илмию методии сохаи тарбия ва маърифати экологи дар хамаи сатххо;

– экологикунонии тамоми системаи маълумот ва маорифи Чумхурии Точикистон;

– тайёр кардани мутахассисон дар сохаи маърифати экологи дар хамаи сатххои тарбия ва маърифати экологи.

 

5. Сатххои асоси ва самтхои тарбия ва маърифати экологии мунтазам

 

1. Маърифати экологии ахоли аз зинахои зерин иборат аст:

– тарбия ва маърифати экологии томактаби (маърифати экологи дар оила ва муассисахои томактаби);

– маърифати экологи дар зинаи тахсилоти умуми;

– маърифати экологи дар зинаи тахсилоти ибтидоии касби;

– маърифати экологи дар зинаи тахсилоти миёнаи касби;

– маърифати экологи дар зинаи тахсилоти олии касби;

– маърифати экологи дар зинаи тахсилоти баъдидипломи;

– маърифати экологи дар зинаи тахсилоти махсус ва иловаги;

– маърифати экологи дар байни гурухи васеи ахоли, аз чумла дар Куввахои Мусаллахи Чумхурии Точикистон.

1. Маърифати экологи дар оила

Хадаф – ташаккули тачрибаи шахсии ичтимоию арзишии мутакобилаи инсон бо мухити зист буда, кушиши даркшударо барои аз худ кардани дониш, махорат ва тачрибае, ки барои иштироки шахсии

хар як узви оила дар хал кардан ва пешгирии муаммохои экологи ва кам кардани таъсирот ба мухити зист заруранд, таъмин мекунад.

Вазифахо:

– ташаккули асосхои дарки ягонаги ва робитахои байнихамдигарии инсон бо мухити зист;

– тарбияи принсипхои асосии таъсири мадании мутакобилаи инсон бо мухити зист;

– эътирофи зарурати маърифати экологии бефосила ва худомузи.

Самтхо:

– омузиши кудакон ба малакаи муносибати эхтиёткорона ба манзили худ, хайвоноти хонаги ва растанихо;

– омузиши кудакон ба муносибати эхтиёткоронаи истифодаи об, кувваи барк, махсулоти хуроквори;

– дар хар як аъзои оила ташаккул додани маданияти истифода ва дарки зарурати истифодаи такрории партовхои маиши;

– дарки робитаи харрузаи байни рафтори инсон ва холати мухити зист, сифати зисти оила, аз чумла саломати ва бехбудии аъзои он;

– ташкили фаъолияти огохкунии маърифати дар байни волидайн.

1. Маърифати экологи дар муассисахои томактаби Хадаф – аз солхои аввали зиндаги тарбия кардани шахсияти инсондуст, фаъолнокии ичтимои, ки кобили дарк кардан ва дуст доштани мухити зист буда, ба он муносибати эхтиёткорона мекунад;

ташаккули системаи заминавии арзишхо нисбат ба мухити атроф. Самтхо:

– тарбияи мухаббат ва эхтиром гузоштан ба табиат, дарки арзишнокии он;

– ташаккули муносибати муассир ва мусби ба мухити зист, кобилияти дида тавонистани зебоии табиат (кабл аз хама мухити атрофи у);

– ташаккули низоми оддитарини донишхо дар бораи табиати мукаррари ва табиате, ки инсон онро дигаргун сохтааст;

– ташаккули малакахои рафтори экологии босаводона ва бехатар, тасаввуроти одди дар бораи вобастагии саломатии инсон ба вазъи мухити зист ва ахлоки шахсии худ (самти экологию валеологи);

– ташаккули тасаввуроти одди оид ба инсон хамчун мавчудоти биоичтимои ва мухити зисти он;

– тарбияи муносибати бошуурона ва эхтиёткорона ба объектхои табиат ва ашёи олами офарида;

– чалб намудани кудакон ба мехнати фоиданоки чамъияти, кумак ба аъзои калонсоли оила, нигохубини хайвоноти хонаги ва растанихо;

– ташаккули махорат ва хохиши пешбини намудани фаъолияти худ оид ба муносибат ба мухити зист; хадди имкон иштирок намудан дар нигахдори ва бехтарсозии он.

1. Маърифати экологи дар муассисахои тахсилоти умуми ва муассисахои тахсилоти иловаги

Хадаф – ташаккули муносибати масъулонаи чавонон нисбат ба мухити зист, саломатии худ ва саломатии одамони гирду атроф дар асоси меъёрхои хукуки ва ахлокии дар чамъият кабулгардида, дар хонандагон инкишоф додани мавкеи фаъоли ичтимоию экологи, аз худ кардани системахои нави арзишхо тавассути робита бо табиат (наздик кардани хонандагон ба табиат, ба онхо додани тасаввурот оид ба ягонагии олам, дар бораи инсон хамчун кисми органикии биосфера ва кайхон), интиколи эчодии арзишхои фарханги экологи дар фазои таълиму тарбия, босифат чори кардани даври тачрибавии берун аз мактабии маърифати экологии хонандагон дар чумхури.

Вазифахо:

– ташаккули салохияте, ки сифати маърифати экологиро муайян мекунад;

– ташаккули асосхои фарханги экологии шахсият;

– ташаккули системахои дониш ва махорати тачрибави оид ба омузиш ва арзёбии вазъи экологии мухити зист дар махалли худ, хифз ва бехтарсозии он;

– тарбияи талаботи солимии экологи, сабабхо, ташаббус ва рафтори одатшуда, ки барои риоя кардани тарзи хаёти солим равона гардидаанд;

– дастгирии хонандагон дар рузгор ва касбинтихобкунии онхо, дар мутобик шудани шахсияти шогирдон ба зиндаги дар чомеаи тагйирёбанда;

– хамгироии маълумоти умуми ва иловаги.

1. Маърифати экологи дар муассисахои тахсилоти ибтидои ва миёнаи касби

Хадаф – тайёр кардани захирахои мехнати, ки кобилияти мутобикшави ба шартхои тагйирёбандаи мухити зистро доранд, донишхои экологии гирифтаашонро дар фаъолияти касби окилона истифода карда метавонанд.

Вазифахо;

– тайёр кардани хайати кадрхои ихтисоснок, ташаккули мавкеи фаъоли зиндаги ва дарки масъулияти шахси оид ба масъалахои хифзи табиат ва нигахдории сарватхои табии;

Самтхо:

– ташаккули донишхои системави дар сохаи экология ва дарки зарурати истифодаи технологияхои захирахифзкунандаи барои инсон ва мухити зист бехатар;

– ташаккули талаботи фаъолияти окилона ва чустучуи роххои нави табиатистифодабарии окилона ва фаъолияти экологии бехатар;

– рушди хиссиёти эстетики ва фарханги истехсоли дар чойхои кори;

– чалб намудани таълимгирандагон ва омузгорон ба фаъолияти умумии хифзи табиат ва фаъолияти чамъияти тибки ихтисосхои касбии худ.

1. Маърифати экологи дар муассисахои тахсилоти олии касби

Хадаф – тайёр кардани мутахассисони баландихтисоси дорои сатхи баланди зехни, фарханги ва илми оид ба асосхои рушди устувор ва хукуку вазифахои шахрвандон, ки дар муносибат бо мухити зист дониши чукур доранд, ба дарачаи таъсири антропогени ба табиат ва саломатии инсон бахо дода метавонанд ва дорои тачрибаи маърифаткунонии экологи бошанд.

Вазифахо:

– гирифтани дониши амик оид ба асосхои рушди устувори чомеа ва табиат;

– ташаккули фарханги экологии шахсият;

– такомули хамачонибаи шахсият, аз он чумла кобилияти идрок ва эчодии он;

– омодагии психологию педагогии донишчуён ба тарбия ва маърифати экологии табакаи васеи ахоли.

Самтхо:

– ташаккули чахонбинии муосири илми, аз чумла арзёбии окибати имконпазири фаъолияти антропогени ба биосфера ва инсоният;

– тайёр кардани мутахассисони илми ва илмию педагоги дар сохаи экология ва окилона истифода бурдани табиат, ташкилотчиён ва рохбарони ояндаи хамаи сатххои маълумоти экологи дар муассисахои таълими;

– мутобик намудани таъминоти илмию методии маърифати экологи барои самтхо ва касбу кори гуногун;

– ба накшахои кафедравии корхои илмию тадкикоти дохил кардани мавзуъхои вобаста ба масъалахои хифзи мухити зист.

1. Маърифати экологи дар муассисахои тахсилоти олии самтхои гуманитари ва техники

Вазифахо:

– ташаккули фарханги баланди муносибат бо табиат;

– гирифтани асосхои назариявии дониши экологи ва чанбахои амали барои касбу кори гуногун;

– рушди малакахои корхои илмию тадкикоти дар сохаи хифзи мухити зист;

– ташаккули фаъолнокии ичтимоии донишчуён дар тачрибаи истифодабарии табиат;

Самтхо:

– ташаккули инфрасохтори васеъ ва таъмини иттилоотии маърифати экологии ахоли бо иштироки муасссисахои оли;

– таъмини омодагии самти экологидоштаи мутахассисони хамаи касбу кор;

– ташаккули махорат ва малакахои ташкили тарбия ва маърифати экологи дар рафти фаъолияти касбии худ;

– дарки зарурати ширкати шахси ва мушаххас дар фаъолияти экологияи амали;

– инкишоф ва тасаввурот рочеъ ба имкониятхои техники, иктисоди, ташкили, конунгузори, иттилооти ва роххои халли масъалахои экологи.

1. Маърифати экологи дар муассисахои тахсилоти олии самти омузгори

Вазифахо:

– гирифтани мачмуи донишхо ва махорати экологи;

– шинос кардани донишчуён бо системахои методии таълиму тарбия барои расидан ба хадафхои тарбия ва маърифати экологии ахоли;

Самтхо:

– Иштироки донишчуён дар фаъолияти экологи тавассути системахои макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлатии Чумхурии Точикистон;

– дар доираи тачрибаи педагоги ва тачрибахои истехсоли дар муассисахои томактаби ва тахсилоти умуми, лагерхои илми ва солимгардони барои кудакон, инчунин дар дигар муассисахои гайритаълими омузонидани вазъи экологии махалли мазкур;

– чалб намудани донишчуён ба корхои илмию тадкикотии самти экологидошта.

1. Маълумоти олии махсуси экологи

Вазифахо:

– аз худ кардани дониши амики экологи ва малакаю махорати вобаста бо он, ки барои арзёби ва пешгуии дарачаи таъсироти антропогени ба табиат имкон медихад;

– тайёрии васеи хукукии донишчуён, ки дар оянда барои кабул кардани карори максадноки экологи имкон медихад.

Самтхо:

– тайёр намудани мутахассисони баландихтисос барои муассисахои илми ва маъмури, аз чумла барои вазоратхо ва идорахои соха экология ва захирахои табии;

– таъмини иштироки амалии донишчуён дар барномахо ва корхои илмию тадкикотии экологии чумхурияви;

– чалб намудани донишчуён ба корхои сохторхои чамъиятии экологи оид ба тарбияи маърифати экологи.

1. Бозомузии касби ва такмили ихтисоси рохбарон ва мутахассисоне, ки дар кабул кардани карор дар сохаи хифзи мухити зист ва таъмини амнияти экологи масъуланд

Хадаф – пешниход намудани дониши асоси дар сохаи экология, хукуки экологи ва идоракунии истифодаи табиат ба хизматчиёни давлати ва мутахассисони гуруххои рохбарикунандаи саноат, ки дар сатхи давлати ва махалли карорхои мухимро кабул менамоянд.

Самтхо:

– ташаккули шуури экологи ва чахонбинии экологии хизматчиёни давлати, рохбарони соха ва корхонахое, ки ба истифодабарии табиат бевосита вобастаанд ва ба холати мухити зист таъсир мерасонанд;

– ташаккули фазои истифодаи окилонаи сарватхои табии, муносибати эхтиёткорона ба мухити зист дар раванди лоихасози, сохтмон, азнавсози ва истифодаи иншооти истехсоли;

– ташкили бунёди меъёрию хукуки ва таълимию методии маълумоти хатмии экологи;

– тахияи заминаи илмию методии рушди тайёрии мутахассисони касби аз руи самтхои зерин: идоракунии экологи; сугурта; литсензиядихи; аудити экологи; мониторинг; сертификатсияи экологи; экспертиза; амният; технологияи муосири хифзи табиат ва захирахифзкуни;

– рушди системахои тахсилоти фосилави;

– тахия ва нашри маводи дидактики, китобхои дарсии методи, модулхои мавзуи ва китобхои дарси дар сохаи экология, хифзи мухити зист ва амнияти экологи.

1. Иттилоотонии ахоли тавассути васоити ахбори омма дар системаи тарбия ва маърифати экологии мунтазам

Хадаф – ба ахоли пешниход намудани маълумоти дакик оид ба муаммохои экологи, таргиби донишхои экологи.

Вазифахо:

– баланд бардоштани накши васоити ахбори омма дар экологикунонии шуури чомеа;

– баланд бардоштани сатхи саводнокии экологии ахоли;

– ташкили системаи чумхуриявии дастгирии иттилоотии тарбия ва маърифати экологи.

Самтхо:

– таъмини иттилоотии тарбия оид ба масъалахои рушд ва нигох доштани мухити зист барои ахоли; – баланд бардоштани сатхи шуури экологии ахоли;

– ташаккули мавкеи фаъоли чамъияти дар масоили экологи ва хифзи табиат;

– баланд бардоштани талаботи чомеа ва кормандони воситахои ахбори омма ба маълумоти дакик ва асоснокунии хулосахои тахлили ва пешгуихо.

1. Худудхои махсус мухофизатшаванда, богхои ботаники, богхои хайвонот, китобхонахо ва осорхонахо дар системаи тарбия ва маърифати экологии мунтазам

Хадаф – дар байни ахоли пахн кардани иттилооти пурра, хаматарафа ва объективи дар бораи холат ва чараёни инкишофи равандхои мушкилиашон гуногун дар худудхои табиии махсус мухифизатшаванда; таргиби гояхои рушди ичтимоии устувор дар мувофикат бо табиат; ташаккули хисси масъулияти шахсии шахрвандони Чумхурии Точикистон барои холати мухити зист.

Самтхо:

– гирифтан ва пахн кардани иттилоот оид ба максад ва вазифахои худудхои табиии мухофизатшавандаи дарача ва макомашон гуногун, ахамияти биосферии онхо, накши онхо дар нигахдории гуногунии биологи ва мувозинати экологи, чамъ кардан ва истифода намудани маълумоти илми дар бораи системахои экологи ва унсурхои олами наботот ва хайвоноти онхо, мавкеи худудхои махсус мухофизатшаванда дар тарбия ва маърифати табиатхифзкуни;

– таргиби иттилоот оид ба накш ва фаъолияти богхои ботаники ва дигар марказхои интродуксиони оид ба нигахдории гуногунии биологии олами наботот ва истифодаи окилонаи захирахои наботот. Рушд ва таргиби богхои ботаники ба сифати марказхои корхои таълими ва илми бо хонандагон ва ахолии калонсоли Чумхурии Точикистон;

– омузиши накш ва ахамияти гуногунии биологи дар нигох доштани гардиши биологи, нигахдории устувори ва баланд бардоштани махсулнокии биологии системаи экологи, пешгирии талафоти экосистемахои нодир ва намудхои организмхои зинда.

1. Иштироки созмонхои чамъияти ва шахрвандон дар баланд бардоштани маърифати экологи

Хадаф – ташаккули сатхи олии шакли мутамаркази шуур хамчун гояи асосии чамъияти; чалб намудани хизбхо, харакатхои сиёси ва чамъияти дар гузаронидани корхои экологию маърифати дар байни аъзои худ ва ахоли; хамкори бо макомоти идоракунии сохаи маориф барои тадкикоти роххои ташаккули чамъияти устувор ва дар тавозун карордошта; таъсир расондан ба тахия ва сиёсати давлатии экологи.

Самтхо:

– ташаккули афкори умум вобаста ба хифзи мухити зист, оштинопазири бо вайрон кардани конунгузории хифзи табиат, меъёрхо ва коидахои одоб ва ахлоки экологи;

– истифодаи усулхои сиёси бо максади халли муаммохои экологи дар сатхи чумхурияви ва махалли;

– чалб намудани аъзои харакатхо ва хизбхои сиёси, созмонхои чамъияти ва ходимони дини ба фаъолияти фаъоли экологи;

– ташкили таргиботи васеи аксияхо (маъракахо)-и оммави барои хифзи мухити зист.

 

6. Идоракуни, хамохангсози ва маблаггузории ташкилотхои маърифати экологии ахоли

 

1. Бо назардошти ахамияти чамъиятию давлатии маърифати экологи, идоракунии ташкили он аз руи принсипхои хамохангсозии кушишхои вазорату идорахо – Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маорифи Чумхурии Точикистон, Вазорати фарханги Чумхурии Точикистон, Кумитаи чавонон, варзиш ва сайёхш назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Кумитаи телевизион ва радиои назди Хукумати Чумхурии Точикистон ва созмонхои чамъияти амали мегардад.
2. Барои хамохангсозии фаъолияти байни макомоти хокимияти ичроия ва ташкилотхои манфиатдор дар сохаи маърифати экологи комиссияхои давлати ва минтакавии байниидорави ташкил карда мешаванд.

Комиссияи давлатии байниидорави оид ба маърифати экологиро Хукумати Чумхурии Точикистон таъсис медихад.

Ба хайати Комиссияи давлатии байниидорави намояндагони вазоратхо ва идорахо, ки масъалахои маориф, илм, фарханг ва варзиш, иктисодиёт, молия, хифзи тандурусти ва назорати санитариву эпидемияви, мехнат, мудофиа, холатхои фавкулодда, корхои хоричи, хифзи мухити зист ва васоити ахбори умумро пеш мебаранд, шомил мегарданд.

1. Комиссияи байниидоравии минтакави аз тарафи макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлати таъсис дода мешавад.

Ба хайати Комиссияи байниидоравии минтакави намояндагони макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлати шомил мегарданд.

1. Маблаггузории фаъолият дар сохаи тарбия ва маърифати экологи аз хисоби бучетхои чумхурияви ва махалли, даромадхои хайрияви, грантхои байналмилали, фондхо ва ташкилотхои хайриявии давлати, тичорати ва гайритичорати амали мегардад.

 

7. Хамкории байналмилали дар сохаи маърифати экологии ахоли

 

1. Хадафи хамкории байналмилали дар сохаи маърифати экологи воридшавии фаъоли Чумхурии Точикистон дар фаъолияти муассисахои таълимии байналмилали, сохторхои сохаи маориф, хамкори бо муассисахои таълимии давлатхои хоричии наздик ва дур мебошад.

Принсипи мухимтарини чунин хамкори бояд ннгохдори ва зиёд кардани фазои умумии маълумоти экологи дар худуди Чумхурии Точикистон, рушди робитахо бо кишвархои наздику дури хоричи бошад.

Самтхои асосии хамкории байналмилали дар сохаи маърифати экологи инхоянд:

– хамкории мутакобила бо муассисахои таълимии кишвархои хоричии дур ва наздик оид ба ташкили системаи миллии босамари маърифати экологи;

– иштирок дар чорабинихое, ки сохторхои байналмилали дар сохаи маърифати экологи ташкил менамоянд;

– мутобиккуни ва истифодаи тачрибаи ватани дар сохаи маърифати экологи.

 

Замимаи 2

Накшаи

чорабинихо оид ба ичрои Барномаи давлатии мачмуавии рушди тарбия ва маърифати экологии ахолии Чумхурии Точикистон дар давраи то соли 2020

 

№

Номгуи чорабинихо

Ичрокунандагон

Мухлати ичро

Манбаи маблаггузори

I. Масъалахои умумии рушди маърифати экологи

1.1

Тахияи      барномахои      махаллии      рушди маърифати экологии ахоли (вилояти, шахри, нохияви)

Макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлати

2015

Бучети махалли

1.2

Ташкил    намудани    Комиссияи    давлатии байниидорави оид ба маърифати экологи дар назди Хукумати Чумхурии Точикистон

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон

2015

Маблагхои хусуси

1.3.

Ташкил  иамудани   Комиссияи   минтакавии байниидорави дар назди макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлати

Макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлати

2015

Бучети махалли

1.4

Тахияи   механизми   мониторинги   татбики Барнома

Кумитам хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон

2015

Маблагхои хусуси

II.Ташкили низоми мунтазами маърифати экологи

2.1

Таъминоти методию илмии маърифати мунтазами экологи

2.1.1

Тахияи     минимумхои     хатмии     мазмуни барномахои     таълимии     хамаи     зинахои тахсилот бо дохил кардани масъалахое, ки ба мушкилоти экологи, хифзи мухити зист ва амнияти экологи вобастаги доранд

Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2016

Маблагхои хусуси

2.1.2

Тахияи тавсияхои методи оид ба ташаккули механизмхои сиёсати сармоягузори дар сохаи маърифати экологи

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2017

Маблагхои хусуси

2.1.3

Тахияи методикахои мониторинг ва арзёбии шуури экологии чамъияти, маълумотнокии экологии гуруххои гуногуни ичтимоии ахоли дар асоси сохаи мазкури мониторинги маърифати экологи

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон

2015-2016

Маблагхои хусуси

2.1.4

Тахияи тавсияхо оид ба ташаккули хизматраоонии бозор дар сохаи тарбия ва маърифати экологи

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон

2015-2018

Маблагхои хусуси

2.1.5

Ташкили маркази чумхурияви, шабакахои нохияви, вилояти ва шахрии марказхои иттилоотиву методи дар сохаи маърифати экологи

Кумитаи   хифзи   мухити   зисти назди      Хукумати      Чумхурии Точикистон, Вазорати    маориф     ва илми Чумхурии Точикистон

2016-2018

Маблагхои хусуси

2.1.6

Тахияи лоихаи чумхуриявии “Китоби зкологи” барои таъминоти методи-таълимии хама сатхи маърифати экологи (аз чумла варакахо, сабтхои электронии аудио ва видео)

Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон, Вазорати фарханги Чумхурии Точикистон, Кумитан хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон

2016-2018

Маблагхои хусуси

III Сатх ва самтхои асосии маърифати зкологи

3.1

Маърифати эколоин дар оила

3.1.1

Баргузории    вохурихо         чихати    баланд бардоштан сатхи дониши экологии оилахо

Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Хукумаги Чумхурии Точикистон

2015-2016

Маблагхои хусуси

3.1.2

Ташкили    сарлавхаи    (рубрикаи)    махсуси оилави дар нашрияхои ВАО, телевизион ва радио

Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди       Хукумати       Чумхурии Точикистон, Кумитаи телевизион ва радиои назди Хукумати Чумхурии  Точикистон

2015-2016

Маблагхои хусуси

3.1.3

Ташкили шабакахои шурохои машваратдихи ва    маълумотдихи    оид    6а_   тарбия    ва маърифати     экологии     оила    дар     асоси маълумоти       идоракунии      махалли       бо фарогирии хамаи мактабхо, хона-интернатхо, богчахои кудакон, хонахои бачагон

Вазорати     маориф     ва     илми Чумхурии Точикистон, Вазорати    фарханги    Чумхурии Точикистон,    Шуъбахои кор бо ноболигони   макомоти   ичроияи махаллии хокимияти давлати

2015-2018

Маблагхои хусуси

3.1.4

Нашри силсилаи китобчахо, плакатхо оид ба    тарбияи    экологии    кудакони    синну солашон гуногун барои кумак ба волидайни онхо, тарчума ва нашри Грин-Пак

Вазорати     маориф     ва     илми Чумхурии Точикистон,  Кумитаи хифзи     мухити     зисти     назди Хукумати Чумхурии Точикистон Макомоти    ичроияи    махаллии хокимияти давлати

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.2

Маърифати экологи дар муассисахои томактаби

3.2.1

Ташкили     махзани     маълумоти     нохияви, вилояти,    шахри    ва    чумхурияви    оид    ба тачрибахои    муассиоахои    томактаби    дар бораи   маърифати   экологии  хурдсолон   ва волидайни онхо

Макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлати

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.2.2

Гузаронидани чорабинихои тачрибаивазкуни бо мамлакатхои хоричи дар сохаи тарбияи экологии кудакони синну соли томактаби

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикиотон

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.2.3

Тахияи    талабот    дар    сохаи    маърифати экологи    ба    муассисахои    томактаби    ва чузъиёти    экологии    хусусиятхои    бунёдии шахсияти кудакони томактаби

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.2.4

Идомаи   ташкили   майдончахои   озмоишии сатхи      нохияви,      вилояти,      шахри      ва чумхурияви       дар       асоси     муассисахои томактабии бехтарин

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.2.5

Чамъбаст    ва    пахн    кардани    тачрибахои бомуваффакияти       корхои       майдончахои озмоишии сатххои гуногун дар шакли китоб ва филмхои видеои

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.2.6

Нашри силсилаи мачмуахои илми-методи ва асбобхои     аёни,     китобхои     илми     барои омузгорон   ва   адабиёти   маърифати   барои кудакон, ташкили бозичахо  ва  бозихои ба мавзуи экология наздик (аз чумла бозихои компютери),   филмхои   видеои,   барномахои радиои       ва       телевизионии       кудакона, мултфилмхо,    нашрияхои   даврии   мохияти экологидошта

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон, Вазорати фархангн Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.2.7

Гузаронидани     намоишхо     ва     озмунхои харсолаи    нохияви,    вилояти,    шахри    ва чумхурияви       дар       байни       муассисахои тахсилоти        томактаби    чихати    ташкили корхои бехтарин оид ба маърифати экологи ва чорабинихои тачрибаивазкуни

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон, макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлати

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.2.8

Гузаронидани        тайёри        ва        такмили мутахассисон дар сохаи маърифати экологии кудакони синни томактаби

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.2.9

Чори намудани    вазифаи    мурабби —эколог дар муассисахои томактаби

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон , Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон, Вазорати молияи Чумхурии Точикистон

2015-2018

Бучети давлати

3.3

Маърифати экологи дар муассисахои тахсилоти умуми ва иловаги

3.3.1

Тахия ва кабули заминаи хукукии меъёрии маърифати   экологии   умуми      дар   сатхи махалли

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2016

Маблагхои хусуси

3.3.2

Тахия ва такмили минбаъдаи таъминоти илмию методии мунтазами маърифати экологи

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2018

Маблагхои хусуси

3.3.3

Такмили тайёрии мутахассисони омузгори барои амалисозии маърифати экологи дар муассисахои тахсилоти умуми ва иловаги

Кумитаи кифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.3.4

Тахияи Дастурамал оид ба ташкили китъахои наздимактаби

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2016

Маблагхои хусуси

3.3.5

Такмили олимпиадахои  экологии чумхурвяви, конференсияхои илми-тачрибави, чорабинихои мусобикави оид ба чалб намудани оммаи талабагон ва омузгорон ба маърифати экологи

Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2016-2020

Маблагхои хусуси

3.3.6

Такмили низоми сертификати экологи, экспертизаи экологи, амнияти экологи, технологияи муосири табиатхифзкуни ва захиранигахдори

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон

2015-2018

Маблагхои хусуси

3.3.7

Рушди низоми тахсилоти фосилави

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.3.8

Ташкили лоихахои нав, тахияи технологяяи илми-омузгории ба рушди тафаккури эчодии кудакон нигаронидашуда

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2016

Маблагхои хусуси

3.3.9

Такмили тачрибахои экспедитсияи тадкикоти дар худудхои махсус мухофизатшавандаи Чумхурии Точикистон

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон,   Академияи  илмхои Чумхурии Точикистон

2015-2018

Маблагхои хусуси

3.3.10

Идома ва такмили озмунхо:  китобхонахои муассисахои тахсилоти умуми, иттиходияхои бачагона, муассисахои тахсилоти    иловаги, лагерхои    экологи, китобхои дарси оид ба экология ва барномахои таълими

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон, Вазорати фарханги Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.3.11

Ташкил     намудани     силсилахои     махсуси барномахо     оид     ба     самтхои     гуногуни маърифати  экологи,   фаъолияхи  иттилооти дар  ВАО, дар телевизион ва радиошунавони

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон, Кумитаи телевизион ва радиои назди Хукумати Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.3.12

Тайёр кардани асбобхои аёнии таълими, аз чумла,    аудио    ва    видеофилмхо    оид    ба экология

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон, Кумитаи телевизион ва радиои назди Хукумати Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.4

Маърифати экологи дар муассисахои тахсилоти ибтидои ва миёнаи касбии махсус

,3.4.1

Тахия ва тасдики   стандартхои давлати оид ба фанхои экологи

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2016

Маблагхои хусуси

3.4.2

Ташкили    шабакаи    доимии     семинархои доимоамалкунанда     оид     ба     мушкилоти маърифати       экологи       барои        баланд бардоштани      тахассус       ва       бозомузии омузгорони муассиоахои тахсилоти   миёнаи махсус ва омузишгоххои касбии техники дар асоси марказхои илми-методи

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2016

Маблагхои хусуси

3.4.3

Ташкили низоми махзани маълумот оид ба мониторинги            экологии            махалли чойгиршавии муассисахои таълими

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.4.4

Ташкили        марказхои        чамъияти        ва китобхонахои     самти     экологидошта  дар заминаи муассисахои таълими

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2016

Маблагхои хусуси

3.4.5

Чори    кардани    фанхои    умумии    экологи (экологияи    умуми,    хифзи    мухити    зист, окилона    истифода    бурдани    табиат    ва гайрахо)        дар        накшахои        таълимии муассисахои тахсилоти    миёнаи махсус    ва омузишгоххои касбии техники

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2018

Маблагхои хусуси

3.4.6

Чори намудани фанхои экологии тахассуси ва курсхои махсус (химияи экологи, намунаи экологи,  мониторинги экологи,  менечменти экологи ва г.)

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2018

Маблагхои хусуси

3.4.7

Чори намудани курсхои махсуси тахсилоти умуми (“Инсон ва биосфера”, “Саломати ва мухити зист”, “Ёдгорихои табии” ва г.) дар раванди таълим

Кумитаи хифзи мухити зисти назди  Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2018

Маблагхои хусуси

3.5

Маърифати экологи дар муассисахои тахсилоти олии касби

3.5.1

Ташкили    лабораторияи    илми-методии байниидоравии тарбия ва маърифати экологи дар       заминаи       Донишгохи       техникии Точикистон

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2016

Бучети давлати

3.5.2

Тахияи методикаи  тайёри бо самти экологи барои донишчуёне,  ки мутахассиси     сохаи экология   ва   табиатистифодабари   нестанд (чори   намудани   фанхо   оид   ба   экологияи умуми   ва   ичтимои   дар   ихтисоси   онхо„ гузарондани     курсхои     “Хифзи     табиат”

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

“Масъалахои рушди устувор”, тайёр кардани корхои курси ва дипломи оид ба масъалахои мухити зист)

3.5.3

Гузаронидани конференсияи илми-тачрибавии донишчуён, семинархо, олимпиадахо оид ба экология ва маърифати экологи

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.5.4

Гузаронидани курсхои такмили ихтисос ва бозомузии омузгорони донишгоххо дар сохаи маърифати экологи

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.5.5

Хамохангсозии фаъолият оид ба ташкили маводи методи ва иттилооти барои хамаи сатхи тахсилот

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.5.6

Тасхехи накшахои таълимии донишгоххои омузгори бо максади такомули фанхои экологи ва методикаи татбики маърифати экологи

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2018

Маблагхои хусуси

3.5.7

Тахлил ва тахияи талаботи сохаи маърифати экологии ба кудакони синни томактаби ва муассисахои таълими пешниходшуда ва чузъиёти бунёдии хислатхои шахсии кудакони синни томактаби, талабагон ва мураббиёни муассисахои тахсилоти иловаги

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2018

Маблагхои хусуси

3.5.8

Ташкили майдончахои озмоиши бо равияхои агроэкологи, экологи, экологи-валеологи ва валеологидоштаи сатхи нохияви, вилояти, шахри ва чумхуриявй дар заминаи муассисахои бехтарини томактаби, муассисахои тахсилоти миёна ва тахсилоти иловаги

Кумитаи чавонон, варзиш ва сайёхии назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2018

Маблагхои хусуси

3.5.9

Гузаронидани       намоишгоххои       харсолаи

Кумитаи    хифзи    мухити    зисти

 

нохияви,   вилояти,   шахри   ва   чумхурияви, озмунхо дар байни кудакон ва муассисахои тахсилоти   умуми   барои   ташкили   корхои бехтарин   оид    ба    тарбия    ва   маърифати экологи

назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон, Макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлати

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.5.10

Баргузории конференсияхои илми-тачрибави, “мизхои    мудаввар”,    семинархо    оид    ба мушкилоти  тарбия   ва   маърифати  экологи барои  мураббиёни муасоисахои томактаби, омузгорони муассисахои тахсилоти умуми ва иловаги

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон, макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлати

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.5.11

Ташкили   махзанхои   маълумотии   нохияви, вилояти,   шахри   ва   чумхурияви   оид   ба тачрибаи           мураббиёни          муассисахои томактаби,         омузгорони         муассисахои тахсилоти умуми ва кормандони маълумоти иловаги оид ба тарбия ва маърифати экологи

Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон, Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон

2015-2016

Маблагхои хусуси

3.5.12

Чамъбаст    ва    пахн    кардани    тачрибахои мусбати    корхои    муассисахои    томактаби, муассисахои  маълумоти умуми  ва иловаги дар шакли китоб, филмхои ввдеои ва гайрахо

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон, макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлати

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.5.13

Гузаронидани   тачрибаивазкуни   дар   сохаи тарбияи экологи, тахсилоти   кудакони синну солашон томактаби, омузгорони муассисахои тахсилоти умуми байни минтакахо

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2014-2020

Маблагхои хусуси

3.6.

Бозомузии касби ва такмили ихтисоси рохбарон ва мутахассисоне, кн барои кабули   карор дар сохаи хифзи мухити зист ва таъмини бехатарии экологи масъуланд

3.6.1

Ташкили заминаи  меъёри-хукуки  ва  илми-методии тахсилоти хатмии экологи

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, вазоратхо ва идорахо

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.6.2

Тахияи     заминаи     илми-методии     рушди тайёрии мутахассисони касби аз руи самтхои идоракунии              экологи,              сугурта, литсензиякунони,           аудити          экологи, мониторинг,       сертификатсияи       экологи, экспертиза, бехатари, технологияи муосири хифзи табиат ва хифзи захирахои табии

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, вазоратхо ва идорахо

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.6.3

Тахия    ва    нашри    маводхои    дидактики, дастурхои       методи,    модулхои   фани   ва китобхои     дарои    дар     сохаи     экология, бехатарии экологи ва хифзи мухити зист

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, вазоратхо ва идорахо

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.7

Иттилоотонии ахоли бо васоити ахбори умум дар сохаи тарбия ва маърифати мунтазами экологи

3.7.1

Ташкили барномахои телевизионии махсуси экологи барои кудакон ва калонсолон

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.7.2

Гузаронидани           озмунхои           харсолаи чумхурияви барои нашри маводхои бехтарин

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.7.3

Вусъат додани барориши нашрияхои даврии экологй,   ташкили   сайтхо   дар   шабакахои интернети. оид   ба   тарбия   ва   маърифати экологй

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точшшстон

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.8

Худудхои махсус мухофизатшаванда, богхои ботаники, богхои хайвонот, китобхонахо ва осорхонахо дар низоми тарбия ва маърифати экологи

3.8.1

Гузаронидани озмунхо барои паркхои табии, богхои ботаники, осорхонахо ва китобхонахо барои   намоишхои   бехтарин   ва   ташкили корхои   экологию   маърифатии   ахоли,   аз чумла мактаббачагон ва донишчуён

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

3.8.2

Омода намудани филмхои видеои, албомхо, китобхо           ва           рисолахои          илми, маълумотномахо,     маводхои     харитакаши, буклетхо, нишонахои сарисинаги, таквимхо оид ба мавзуи экология ва табиатхифзкуни

Кумитаи хифзи мухити зисти назди       Хукумати       Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

IV. Иштироки созмонхои чамъияти ва шахрвандон дар маърифати экологи

4.1

Ташкили сохторхои махсуси салохиятдор дар харакату хизбхои сиёми барои гузаронидани фаъолият дар мохаи тарбия ва маърифати экологи

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикиотон

2015-2016

Маблагхои хусуси

4.2

Ташкили системаи кумакрасонии чомеа дар хифзи мухити зист

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон

2015-2016

Маблагхои хусуси

4.3

Гузаронидани экспертизаи экологии чамъиятии хамаи хатархои эхтимолии лоихахои фаъолияти хочагидори ва дигар намуди фаъолият барои мухити зист

Макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлати

2015-2019

Бучети махалли

4.4

Такмили маросими мусохибахои мусбат байни макомоти хокимият ва муассисахои экологи, дар   раванди   кабули      масъалахои   мухими экологи

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон

2015-2016

Маблагхои хусуси

4.5

Ташкили назорати чамъияти барои риоя кардани конунгузории хифзи табиат

Макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлати

2015-2020

Бучети махалли

4.6

Ташкили иттиходияхои гулпарварон, богдорон, паррандапарварон, аквариумистхо ва г. барои аз худкуни ва таргиби технологияи гайриоддии таъсири мутакобила бо табиат

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Макомоти ичроияи махаллии хокимияти давлати

2015-2018

Маблагхои хусуси

4.7

Дастгирии системаи молиявии фаъолияти ташкилоти чамъиятии экологи ва семинархо оид ба тачрибаивазкунии тарбияи экологии ахоли дар сатхи махалли ва чумхурияви

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон

2015-2017

Маблагхои хусуси

4.8

Хавасманд гардонии гуруххои алохида ва харакатхои фаъол дар маърифати    экологии ахоли

Кумитаи хифзи мухити зисти назди      Хукумати      Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси

V. Хамкорихои байналмилали дар сохаи маърифати экологии ахоли

5.1

Иштирок дар чорабинихои сохторхои байналмилали дар сохаи маърифати экологи бо максади мукаммалкунии хамкорихои мутакобила дар ин соха

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси, карзхои бебозгашт (грантхо) -и байналмилали

5.2

Иштирок дар намоишгоххои дар хорича ташкилшуда дар сохаи маърифати экологи

Кумитаи хифзи мухити зисти назди Хукумати Чумхурии Точикистон, Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон

2015-2020

Маблагхои хусуси, карзхои бебозгашт (грантхо)-и байналмилали