Sarvati asosii obii Qirgiziston daryohoe meboshand, ki obro az piryakhhoi safedbarf megirand. Barfho va piryakhhoi abadi nazdik ba 4% hududi Qirgizistonro tashkil medihand. Zakhirai ob dar onho hamesha bo boridani barf pur karda meshavad. Piryakhho dar qirgiziston in zakhiragohi buzurgi obi toza buda, onho doroi 600 km2 yakh meboshand. Agar in hama ob shavand, pas hududi kishvari mo bo qabati obii gafsiyash 3 metr pushonida khohad shud. Bisyor daryohoi Qirgiziston sarchashmai khudro az piryakhho va barfho megirand, vale hej yake az onho ba uqyonus jory nameshavand.
Obi daryoho, ki az kuhhoi baland ibtido girifta, az bayni jinshoi ba mushkily shustashavanda jory meshavand, tozavu musaffo, shaffof buda, harorati past dorand. Zimiston in daryoho binobar surati tezi jorishaviashon yakh namebandand.
Daryohoe, ki az bayni jinshoi muloim meguzarand, hangomi obshavii barf va yo boridani boronhoi selovar iflos meshavand. Dar tarkibi in obho moddahoi tuno- guni madani, ki hosilnokii khokro baland mebardorand, mavjud meboshand. Daryoi
Norin, ki yake az buzurgtarin daryohoi Qirgiziston ba shumor meravad, az baham payvastani daryohoi Norini Kalon va Norini Hurd ba vujud meoyad. In daryochaho az piryakhhoi balandkuh sarchashma megirand( maydoni umumii piryakhho dar havzai Norin bolotar az 1 000 km2-ro tashkil medikhdd.
Daryoi Norin az sharq ba garbi kishvar jori shuda, bo Qaradaryoi vodii Fargona payvast shuda, daryoi Sirro tashkil mekunad. Daryohoi CHuy va Talas sistemahoi alohidai daryoiro tashkil mekunand. Daryoi CHuy, ki az piryakhhoi Tenir-Tooi Dokhily (Tyon-SHan) ibtido megirad, dar reghoi biyoboni Moyunkum dar Qazokiston tahshin meshavad. Az vodii Qochqor jori shuda, vay az kanori vodii Issiq- Kul jory mesha- vad. Vale chand kilometr to ba kul jori nashuda, ba garb megardad va tavassuti darai Boom guzashta ba vodii CHuy merasad.
DAR QIRGIZISTON KULHOI BISERE HAST.
Azbaski bisyore az kulhoi Qirgiziston az daryohoi jorishavanda paydo shudaand, obi onho baroi nushidan qobili istifoda ast.
Dar Issiq-Kul va CHatar-Kul ob shur ast.
Issiq-Kul – yake az kulhoi buzurgi dar jahon, ki dar bayni kuhhoi baland qaror girifta, ba shumor meravad. Darozii on barobar bo 177 km buda, pahnoi az hama kal oni on 58 km, va joyi az hama jarfi (chukuri) on 668 metro tashkil medihad. Issiqkul pas az Baykal va Hazar az nigohi jarfnoi joyi savvumro ishgol mekunad. Dar har yak litri obi kul 6 gramm namak mavjud buda, az in ru, on baroi nushidan va obyorii rastaniho ba kor nameoyad. Issik-kul hargiz yakh namebandad. Tanho vaqte ki zimiston bisyor khunuk meshavad, dar sohili khalijhoi nachandon jarf qabati boriki yakh paydo meshavad.
Dar havoi rushan rangi ob dar kul gunogun ast: az rangi oby to ba rangi kabud, dar joyhoi nachandon jarf vay sabz ast.
Hangomi shamoli sakht va havoi abrnok rangi ob to ba rangi khokistarivu qurgoshimy digar meshavad. Dar nishebihoi qatorkuhi CHatqal kuli az hama zebo Sari-CHelek qaror dorad. Vay bo shakhhoi rangashon zard ihota shuda, dar atrofi on sebu archazor, sarvho va alafhoi baland meruyand. Obi vay khele tozavu shaffof meboshad. Dar nohiyahoi gunoguni Jumkhurii mo kulhoi sershumori buzurgi suny- obanborho sokhta shudaand. Dar daryoi CHuy dar viloyati Norin obanbori Orto-Tokoy, dar vodii CHuy – Ala-Archai Kuchak va digarho, dar viloyati Ush – obanbori Bazar- Korgon, Nayman, dar viloyati obanbori Toktogul, dar viloyati Talas – obanbori Kirov mavjudand. Dar Qirgiziston zakhirahoi kaloni obhoi zerizaminy mavchud meboshad. Vodii CHuy az chunin obho khele boy meboshad. Dar bisyor nohiyahoi Jumkhurii mo sarchashmahoi ziyodi obhoi shifobakhshi madany va terminaly dida meshavand. Dar tarkibi baze az onho namakhoi gunogun, dar baze digari onho harorati baland mavjud meboshand. Baze sarchashmahoi Nazdi Issiq-Kul, vodii CHuy va viloyathoi Ushu Jalolobod ba maqsadhoi shifoy istifoda meshavand.
Daryohoi az hama buzurgi Qirgiziston
Nom | Darozy (dar km) | Nom | Darozy (dar km) |
Norin | 807 | Sokh | 127 |
Talas | 294 | Kokomeren | 108 |
CHuy | 1030 | CHos Kemin | 107 |
Kara-Darya | 189 | Tyup | 105 |
Sari-Jaz | 165 | Jirgalas | 81 |
CHatkal | 144 | Isfara | 85 |
Kizil-Suu | 128 | Ak-Buura | 58 |
Kulhoi buzurgi Qirgiziston
Nom | Masohat, dar km2 | Balandy az sathi bahr, dar metr | Joi az hama jarf, dar metr |
Issiq-Kul | 6 236 | 1 609 | 668 |
Son-Kul | 278 | 3 016 | 21 |
CHatir-Kul | 175 | 3 530 | 3 |
Sary-CHelek | 5 | 1 859 | 234 |
Obanborhoi az hama buzurgi Qirgiziston
Nom | Maydon, dar km/ murabba |
Toktogul (dar daryon Norin) | 284 |
Kirov (dar daryoi Talas) | 27 |
Orto-TOkoy (dar daryoi CHuy) | 24 |
ASOSITARIN NUKTAHOI MAVZU:
Dar sayyorai Zamin sharoitho baroi mavchudiyati ob dar se holat: moegy, sakht va gazmonand, muhayyo meboshand. Bayni uqyonusho va organizmi inson niz chunin monandiho mavjud meboshad: chy tavr uqyonus 70% kurai zaminro ishgol mekunad, hamon tavr 70% organizmi odam az ob iborat meboshad. Dar obi bahr va dar moehoe, ki dar badani odam davr mezanand, elementhoi hamson mavjud meboshand.
Pursishho
- Kadom qismati sathi Zaminro ob tashkil medihad?
- Dar dunyo chand uqyonus mavchud meboshad? Onhoro nom bared.
- CHy tavr gardishi musavvari ob dar Zamin surat megirad?
- Kadom daryohoero, ki dar Qirgiziston qaror dorand, medoned? Onhoro nom bared.