Home / Madaniyat va Sanat / MIRZO SODIQI MUNSHI

MIRZO SODIQI MUNSHI

Mirzo Muhammadi Sodiqi Munshi taqriban bayni solhoi 1753-58 dar dehai Jondori Bukhoro tavallud shudaast. Pas az tahsili ibtidoi Mirzosodiq ba yake az madrasahoi Bukhoro dokhil shuda, onro bomuvaffaqiyat khatm menamoyad.

SHoir pas az khatmi madrasa hamchun donishmandi zaki, olimi tavono, muarrikhi pukhtakor va kotibi chiradast etirof karda meshavad. Muosiri Mirzosodiq, shoiri zaki Nosehi Hatloni ba tabu sanati Sodiq chunin baho medihad:

Hususan Munshii manimuvofiq,

Sipehri nazmro subh ast Sodiq.

Kunad tahriri insho on guharrez,

Qalam gardad saropo nayshakarrez.

arabSodiq hamchun shoir va olimi zabardast tez mashhur meshavad. Uro ba zuddi shohoni mangiti ba darbor davat mekunand. Sodiq dar darborhoi amir Doniyol (1758-85), amir SHohmurod (1785-1800) va amir Haydar (1800-1827) khidmat namudaast. Sodiq barobari daftardori va munshigi, inchunin ba madhi amironi mazkur kamar bastaast. Az baze ishorahoyash malum meshavad, ki Sodiq az khidmati darbor chandon khursand nabudaast. CHunonchi:

Gah madhi yake zi nafsi tome kardam,

Gah qadhi yake bemanofe kardam.

SHud umri aziz sarf bo nokasu kas,

Afsus, ki naqdi umr zoe kardam.

Sodiq khele shakhsi hozijavob budaast. Ruze u hamrohi amir SHohmurod dokhili chorbog meshavand. U az on jo sebe mechinad, va amir favran az shoir talab mekunad ki tarikhi chahorbogro insho kunad. Sodiq meguyad:

Tarikhi chahorbogi gulgun kardam,

«Sebe» zi «chahorbog» «berun kardam».

Dar in bayt kalimahoi «sebe» va «chahorbog», ki mutanosiband, tarikh buda, vojai «chahorbog» ba hisobi abjad 1212 meshavad. Az on se «b»-ro berun kunem, yane shashro tarh kuned, 1206 boqi memonad, ki on ba soli 1792 m. barobar buda, tarikhi binoi chahorbog ast.

Badtar Mirzosodiq bo igvoi hasudon ba Darvoz badarga karda meshavad. Dar in bora baze ishorahoi khudi shoir niz guvohi medihad. U ba hokimi darvoz Muhammad Rahimkhon du qasida bakhshidaast, ki dar yake az onho chunin ishorahoi sharhiholi dida meshavad:

Namuda nafyi vatan omadam sui Darvoz,

Ki to zi khud kunam isboti fikri sultoni.

Zi gardi rohi Muhammadrahim Bahodurkhon,

Ba chashmi bakht kunam surmai Sulaymoni.

Az in qazovat barmeoyad, ki dar pironsoli shoir ba in qalamrav badarga gardida budaast. SHoir badtar ba amir Haydar mazaratnomae navishta dar on yod mekunad, ki sinnash az 63 guzashta va to in muddat khidmathoi arzandae ba darbor kardaast. Vale aknun dar ayyomi piri uro az darbor dur kardaand. Pas az in u ba vatan meoyad va soli 1819 dar Qarshi vafot mekunad.

Dar in bora hamasri u Humulii Mogiyoni bakhshida ba sanai vafoti Sodiq qitai tarikhie ejod namudaast:

Umri guzaron daleli mo bas, ki hakim

Az obi ravon hayoti kullu shay kard.

Az jomi falak kase, ki yak nush kashid,

Sad neshi sitam nishonaash az pay kard.

Munshii falak janobi Mirzosodiq,

K-abnoi zamona ofarin bar vay kard.

Bigzasht chun az hayot dar tarikhash:

«Munshii qadar nomai umrash tay kard» Sodiq ba sukhan,

Humuli, on Husrav bud,

K-az Hind sipohi fathi rumu Ray kard.

YAne «Munshii qadar nomai umrash tay kard» moddai tarikh buda, ba hisobi abjad 1235 (soli 1819/20) meshavad.

Merosi aDabii MirzosoDiq

Olimi fozil, muarrikhi shinokhta, munshii mumtoz va nihoyat shoiri tavono Sodiq az khud devon va majmuai digare boqi guzoshtaast. YAne devoni gazaliyot va digare majmuai musammati mukhammas, qita va masnavihoi u meboshad. Devoni gazaliyoti Sodiq az 345 gazal, 14 musammat, 59 ruboi, 20 qita, 2 qasida, 34 muammo va 20 fard iborat meboshad. Majmuai digari asarhoi shoir, masnavihoi «Dakhmai shohon», «Rafi tumani Ohugiru Hayrobod», manzumahoi «Qazovu qodir», «Ba dukhtare oshiq shudani darvesh» va 33 qitai tarikh meboshand.

Mavzu va mazmuni gazaliyoti shoir

Mirzosodiq lirik, shoiri gazalsaro ast. U dar gazalsaroi goliban ba Sadi, Husrav, Hofiz, Kamol va ba Soibu Bedil payravi kardaast. Az u to ba imruz 345 gazal boqi mondaast, ki 2291 baytro tashkil medihad. Vale aslan devoni Sodiq doroi 15 hazor bayt budaast. SHoir dar aksari janrhoi nazmi zamon: gazal, qasida, ruboi, musammat, qita, masnavi va gayra sher guftaast.

Bo vujudi shoiri sermahsul budan, pesh az hama, Sodiq lirik – shoiri gazalsaro meboshad. Uro abulmaonii soni, shohanshohi iqlimi sukhan nom burdaand, ki behuda nest.

Baroi namuna chand gazali shoirro metavon zikr namud va zimni on az sanati sukhan, istedodi ejodi, hunari sukhansanji va poyai shoirii uro metavon muayyan namud. CHunonchi:

CHand rezi ba jafo ashki jigarguni maro,

Ay jafopesha, biyo, rez digar khuni maro.

Dil ba zanjiri sari zulfi tu orome dosht,

SHud sabo silsilajunbon dili majnuni maro.

Bo tu, ay sangdil, afsonai man darnagirift,

Dar dili sakhti tu nabvad asar afsuni maro.

SHulai ohi dil otash zada dar pirahanam,

Suzi piihoi chu darun sukhta beruni maro.

Gufti az khotiri mahzuni tu shodam, Sodiq,

SHod kardi ba hamin khotiri mahzuni maro.

Gazali mazkur az 5 bayt tarkib yoftaast va doroi radif («maro») buda, shoir radifi soddaro kor farmudaast, ki hadaf az on tahkim bakhshidan ba mazmuni gazal meboshad. Kalimahoi qofiyashuda: jigargun, khun, majnun, afsun, berun, mahzun buda, hurufi qofiya yakjoya bo bandaki izofi («i») dar shakli «…uni» omadaast. «N»-harfi ravi buda khudi qofiya mutlaq meboshad.

Az nigohi vazn niz gazali bolo jolib ast. Gazal dar bahri Ramali muasammani makhbuni mahzuf insho gardida, shakli afoili on chunin ast:

– V – – / V V – – / V V –        – / V V –

YAne: foilotun, failotun, failotun, failun.

Az nigohi mavzu, mazmunu muhtavo gazali bolo ishqi buda, mahbuba jafopesha, berahm, besabru toqat, bemehr, sangdil, hatto khunrez ast. Oshiq bovafo, purmehr, rostqavl, sobir, gamnoku gamkhor, hatto jonnisor meboshad. Hadafi oshiq visol ast va mahz ba khotiri vafoi mahbuba ba jonnisori rozist. Albatta, ohanghoi qavii ijtimoi kasb namudani gazaliyoti in davra va makhsusan, gazalhoi Mirzosodiq ba qonuniyati inkishofi adabiyoti davr va avzoi tarikhii zamon sakht vobastagi dorad. Zero mantiqan naqshi obrazhoi liriki – oshiq va mashuqa ba ham naqshi obrazhoi liriki – ba ham ziyod guzoshta shudaast. Ba nazari shoir in dardu ranjho, azobu shikanjaho zavqi lazzati digar dorand:

Dardu alami ishq ajab lazzati zavqe,

Dardu alame nest turo bas ajab ast in.

Ishqu muhabbatro Sodiq beoloishu pok, ozodavu sof tasavvur mekunad va chunin ishq kori har dunu sifla nest:

Boshad muhabbat onchunin pokiza durri bebaho,

Natvonad uro doshtan har siflayu dun dar bagal.

«Mo dar lirikai ishqii Sodiq – menavisad professor U.Karimov, du mayl, du raviyai ifodaro – ehsosi oshiqona va tafakkuroti oshiqonaro dida metavonem». Az in ru, dar lirikai Sodiq khele zaif boshad ham, ohanghoi sufiyonavu orifona joy dorand va in maylho goliban dar ashori javobii u beshtar ba nazar merasad:

Ba rohat merasonad ranj bar khud oshno kardan,

Ba nokhun nay shikastan band az shakkar judo kardan.

Namo pahlu tihi az toru pudi pastii gaflat,

Naboyad takya bar bolini in makhmal bino kardan.

Hamidan poi qaddi rosti zinat naafzoyyad,

Zi piron khush naoyad takya bar dushi aso kardan.

Durustihoi imkoni shikasta vahshate dorad,

Ki az gayr az shikastan nest fikri mumiyo kardan.

Dar in daryo guhar shav, qatrae gar obru dori,

Huboso sari kholi chi lozim bar havo kardan.

Zud oyat zangi zulmat az misi shab subhdam, Sodiq, Hamin iksir mebakhshad nafas az khud raho kardan.

Az nigohi shakl gazali zakrshuda navovorie nadorad. YAne, gazal doroi radifi sodda («kardan»), qofiyahoi muqayyad: oshno, judo, bino, aso, havo, raho buda, bo ravi khotima yoftaand. Az nigohi vazn niz jolib ast, zero suzu gudoz bo ranju mashaqqat barobar bayon shuda, tabiati janr bahri Hazajro taqozo namudaast. Binobar on, gazal dar bahri Hazaji musammani solim ejod shudaast, ki shakli afoili on chunin meboshad:

  • – – – / V – – – / V – – – / V – – –
  • – – – / V – – – / V – – – / V – – –

yane: mafoilun, mafoilun, mafoilun, mafoilun.

Gazal ohangi khele nozuk va muassiri orifona doshta, hadaf sayri manavii solik va paymudani marhalahoi kamolot ast, ki tanho tavassuti ranj, azob, sabr, hushyori, furutani, shikastanafsi, duri az tanosoi, parhezkori, kanoragiri az dunyo va aloiqi on va gayra meboshad. Az in jost, ki ru ovardan ba ranj, bo nokhun shikastani nay (inkisori qolab), band az shakar judo kardan (barham zadani hijobho), pahlu tihi kardan az toru pudi gaflat (dil kandan az dunyoi moddi), takya bar dushi aso kardan (ba olami besamar dil bastan), vahshat (dushvorihoi roh), gavhar shudan (pinhon budan), hubob (khudnamoi) va gayra. Intikhobi kalimaho, korgiri va manisozivu mazmunbofi az onho, ramzu kinoya kasb kardani bayonu ifoda niz vobasta ba mazmunu muhtavo va mavzui gazal meboshad. In holot, albatta, khosti tabiati ashori irfonist, ki dar ashori shoironi in asr niz khele kam boshad ham, dida meshavad.

YAke az masalahoe, ki dar ashori Sodiq va beshtar dar gazalhoi u ba nazar merasad, inikosi ohanghoi ijtimoi meboshad. Dar in asr niz vobasta ba siyosati peshgiriftai hukumatdoroni amiri holati quvvahoi ejodi-adabi chandon khub nabudaast. Binobar on, ohangi shikoyat az holati tangi muhit va ahvoli nokhubi ahli adab, bo omezish ba pandu nasihat, andarzu mavizat, tanqidi jaholatu nodoni, zulmu bedodi, noodilivu qallobi, fitnagarivu firebdihi, inchunin tanqidi zimomdoroni zamon, raftori ruhoniyon, kirdori zohidonu parhezkoron va gayra dar lirikai Sodiq tasvir shudaast:

CHuz kitobam hamnishini nuktadon paydo nashud,

CHuz nai kilkam harifi hamzabon paydo nashud.

Dil zi tanhoi ba jon omad, dilorome nayoft,

Joni beoromro oromi jon paydo nashud…

YO khud:

Bo mo zamona tarki khusumat namekunad,

CHun sifla hej kasbi muruvvat namekunad.

CHand afkanad ba majlisi mo shur muhtasib,

On beadab rioyati suhbat namekunad.

Dar lirikai Sodiq va makhsusan, dar gazalhoi u dar barobari ishqu oshiqi, vasfi mahbuba, bayoni olami manavi va zeboihoi zohirii u, sitoishi bahor, gulu lola, nasimu nakhati bahoron, mayu musiqi niz hast. Inchunin, mavzuhoi panduandarzi: ehtiromi inson, dust doshtani vatan, ru ovardan ba ilmu tahsil, mehnatdusti, khayrkhohivu khoksori, furutanivu shikastanafsi, rostgui, shirinzaboni, parhezkori, halolkori, ehtiromi padaru modar, ustodu omuzgor, vafo ba ahd va gayra khele khub ba mushohida merasad. Dar barobari in shoir khislathoi badi insoniro az qabili qatlu gorat mardumozori, avomfirebi, buhtonu duruggui, muftkhuri, havobalandi, kibru gurur, khudpisandi, khasisivu mumsiki, tanparvari, qaltaboni va gayraro nakuhish menamoyad. Vale mavzui markazii gazaliyoti u sunnati buda, ishqu isyonhoi qalbii inson, shuru valvalahoi botini, sadoi dilho, zorii oshiqu istignoi mahbuba va gayra khele qavi sado medihand. CHunonchi:

Zor murdemu rukhat ser nadidem, dareg,

Nuktae az labi lalat nashunidem, dareg.

Jon zi bemorii hijron ba lab omad az shavq,

SHarbati vasli tu hargiz nachashidem, dareg.

Dar gamat gunchasifat sar ba girebon burdam,

CHun gul az gussa girebon nadaridem, dareg.

Mond dar poi dili khastai mo khor furu,

Gule az gulshani vasli tu nachidem, dareg,

Bimi onro, ki shavad suzi dili mo zohir,

Sukhtem az gamu ohe nakashidem, dareg.

Ostoni tu buvad maqsadi arbobi vafo,

Mo ba on maqsadi oli narasidem, dareg.

Jon nadidem chu Sodiq ba gami dardi tu hayf,

Sarf shud naqdi matoe nakharidem, dareg.

Az nigohi shakl gazali mazkur ananavi buda, doroi haft bayt, radifi soda («dareg»), qofiyai mutlaq (harfi ravi- «d»), matla, maqta, takhallus va gayra meboshad. Inchunin, gazali mazkur dar bahri Ramali musammani makhbuni maqsur (bazan aslam, aslami musabbag) ejod shudaast, ki shakli afoili on chunin ast:

  • V – – / V V – – / V V – – / V V ~ (bazan: – – / – ~)
  • V – – / V V – – / V V – – / V V ~

Radif dar in gazal bori goyavi mekashad va baroi muayyan namudani holati qahramoni liriki – oshiq musoidat mekunad.

Az nigohi mavzu, mazmunu muhtavo boshad, gazali bolo ishqi buda, bayoni holati oshiq, yane hijron va duri az visol, intihoi ruzgor va afsusu hayfu dareg izhor namudani oshiq mazmuni onro faroham ovardaast.

Janbahoi hunari niz khele jolib ast: vobasta ba mavzui ishq: zor murdan, ser nadidani ruy, nashunidani nukta, ba lab rasidani jon, chashidani sharbat, dareg va gayra, kalimahoi mutanosib hamagi dar du bayt meboshand. In holat to intiho idoma dorad. Kinoya, majoz – yane murdan – guzashtani behudai umr; jon ba lab omadan – yane toqat namudan ba hama guna dushvoriho; nachashidani sharbati vasl – ittifoq naaftodani visol; gunchasifat – misli guncha; sar dar girebon budan – hanuz nashukuftan, yane ba manii hanuz az dunyo bahra nabardoshtan va gayra. Tavsif: dili khasta, maqsadi oli; istiora – gunchasifat, gul, ki tanho monandkunandaho ishtirok dorandu monandshavandaho nestand va gayra.

Albatta, janbahoi hunari dar sheri shoironi in ruzgor misli asrhoi XII, XIII, XIV, XV nest, vale shoironi judogona dar har surat nisbatan sanatu hunari volo dorand, ki Sodiqu Hoziq, SHukhiyu Pari az on jumlaand. Hususan, dar gazalsaroi in shoiron nisbatan panjai qavitare doshtaand. Zero gazali onho dar intihoi hol qonuniyathoi tahavvuli janrro dar in davra muayyan menamoyad.

Masnavii «Dakhmai shohon».

Mirzosodiq na tanho dar navhoi khurdi liriki khushzavq ast, balki dar dostonsaroi ham adibi tavono meboshad. Az u chor masnavi niz boqi mondaast. Az jumla: «Rafi tumani Ohugiru Hayrobod», «Ba dukhtare oshiq shudani darvesh», «Qazovu qadar» va «Dakhmai shohon». Masnavii «Dakhmai shohon», ki soli talifi on aniq qayd nashudaast, muhaqqiqon tarikhi onro solhoi 1785, 1791 va 1796 ishora kardaand. «Dakhmai shohon» az nigohi sokhtor va mazmunu mundarijai khud khele jolib ast. Doston az muqaddima va qismati asosi iborat meboshad. Muqaddimai asar az se bakhsh faroham omadaast. Dar bakhshi avval mulohizahoi falsafii adib, munosibati u ba mironu shohon, adlu dod, noodilivu bedodi bayon gardidaast.

Dar bakhshi duyum oid ba avzoi zamon, muhiti zindagi, bevafoii dunyo, arzishi ilmu donish, fazlu hunar bahs karda meshavad. Bakhshi seyumi muqaddimai asar doir ba mushohidavu sayru gashti shoir dar atrofi shahri Bukhoro va havodisi ba u duchoromada bahs mekunad. Muqaddimai doston bo zerfasli «Tasviri devoni mabad» intiho meyobad.

Qismati asosii doston, ki pas az muqaddima meoyad, «Ibtidoi shuru dar maqsud» nakhustzerfasli on meboshad. Mushohidahoi shoir ba tasviri «Dakhmai Subhonqulikhon» ogoz gardida, soni tasviri Dakhmai Ubaydullohkhon, «Dakhmai Abulfayzkhon» va «Dakhmai Abdulmuminkhon» meoyad va bo hamin doston ba poyon merasad.

Dar qismati asosii doston, hangomi sayri shoir nogah az dakhmae sadoe baland meshavad, ki:

Kusho sui mo chashmi ibrat, nigar,

Ki budem shohoni zarrinkamar!

Hadaf zikri bebaqoii dunyo, pushaymoni az amalhoi nosavobu zisht meboshad.

Bad shoir sadoi baso jozibu jolibe az yak dakhmai marmarin meshunavad, ki on az zindagii bemani, kirdori nosavob, amalhoi nokhubi khud hangomi hukumatdori bo suzu gudoz rivoyat mekunad. In dakhmai hokimi ashtarkhoni – Subhonqulikhon budaast.

Mirzosodiq bad az shunidani sadoi in amir boz peshtar meravad va dakhmai Ubaydullohkhon pesh meoyad. U sadoi in amirro meshunavad, ki az tarikhi saltanati zolimonai khud hikoya menamoyad. Amiri mazkur az faoliyati zolimonai khesh sakht pushaymon gardida, khudro khele sarzanish mekunad. Ubaydullohkhon az kardahoyash purra norizost va takid mekunad, to in ki odamon chunin galathoro sodir nakunand.

Mirzosodiq ba oromgohi Abulfayzkhon nazdik meshavad. Abulfayzkhon ham misli digar amiron az kirdorhoi khud sakht pushaymon ast:

Manam shoh Abulfayzi mulki Bukhor,

Padar to padar khusravi tojdor.

Abulfayzkhon vaqti sari qudrat omadanash asosan ba ayshu nush, tanparvarivu forigboli doda meshavad. Hudi amir meguyad:

Maro modari dahr ruze, ki zod,

Dari ayshu ishrat ba ruyam kushod.

Nishondand dar madh hamchun sarir,

Ba komam shakar rekht, bar jon shir.

Duvumbora bar takhti shohi nishond,

Ba farqam khazoyini dunyo fishond.

SHoir zulmi amirro az zaboni muganni va sozhoi musiqi ba tariqi tashkhisu tamsil zikr mekunad:

YAke dod tanburro gushmol,

Ki az dasti man peshi shoham manol.

CHunin guft tanbur: Ay zulmgar,

CHaro mezani zakhmam andar jigar?

Rasida maro kord bar ustukhon,

Nishasta burun az tanam tori jon.

Ba nokhun dilam khunfishon mekuni,

Maro man boz az figon mekuni?

Hameguft tanbur nolida zor,

Dili changu nay shud zi dardash figor,

Ba yakboragi jumla kardi figon,

Nayiston shud az nola rui jahon.

In amir hatto baroi mansab pisari khudro nest mekunad:

Hususan, ki az mastii jomi joh,

Pisarro namudam ba dastam taboh.

Sabohe guzashtam ba tarfi chaman,

CHu gul lab pur az khanda az anjuman.

SHunidam man az bogboni jahon,

Ki meguft dar khidmati gulsiton: –

Biburrand gar behjasti nihol,

Fizoyad bar on nakhl bori kamol.

CHu bishnidam az bogbon in sukhan,

Ba sui haram omadam az chaman.

Nihole, ki az reshaam rusta bud,

Ba peshi qadam sarv dilkhasta bud.

Ba tegi gazab kardam uro halok,

Ba khokash supurdam, zadam ruyi khok.

CHunin kor kardam ba ummedi on,

Ki shoyad maro davlati jovidon.

Abulfayzkhonro dar mavridi zaruri, yane hamlai Rahimbii mangit duston-dushman, itoatkoron-nofarmon va jamash-pareshon shudand. Rahimbi uro qatl kard, az in ru, Abulfayzkhon mukofoti amalro peshi ru meorad va bo suzu gudoz meguyad:

Zi bas mast budam zi jomi gurur,

Mukofotro didam az khesh dur.

Kunun in mukofoti kirdorhost,

Hamin ranjam ozori ozorhost.

Maranjon dili khalq az bahri u,

Ki boshad jahon dushmani dustru.

YAne dar doston sokini har yak dakhma sarguzashti khudro bo tamomi juziyot, bo zaboni khudash qoil meshavad. Agar zishtkoru zolim boshad, pas az kardaash sakht pushaymon ast. Agar zarrae kori khub karda boshad, natijai onro hatman didaast. Darego, ki in amiron hanuz solhoi saltanatdori inro fikr nakrdaast. Onho saltanati khudro «bezavolu jovid» donistaand. «Dakhmai shohon»-i Sodiq dar zaminai rivoyate, ki miyoni mardum pahn shudaast, ejod gardidaast. On rivoyati shohoni afsonavii Eroni qadim meboshad va bo nasr talif shuda, az porahoi sheri baroi tasdiqi fikr kor girifta shudaast.

YAne Iskandari Maqduni bo Aflotun va lashkarash ba qalamravi Ajam vorid shuda, Aflotun dakhmahoro ba u nishon medihad. Inho dakhmahoi Jamshed, Rustam, Faridun, Isfandiyor, Narimon, Manuchehr, Barzu, Suhrob va digaron ast.

Tavofuti asari Sodiq az dakhmai rivoyati az on iborat ast, ki:

  1. Dar rivoyat az kirdori nek qissa karda meshavad va dar asari Sodiq tanho amalhoi zishti onho bayon shudaast.
  2. Asari khalqi bo usuli rivoyat, naql buda, asari Sodiq bevosita az zaboni khudi qahramon ast.
  3. Dar asari khalqi pir donishmandu sohibtajriba buda, dar asari Sodiq mushohidai adib asosi tasvir qaror doda shudaast.
  4. Mavzu va mazmuni asari Sodiq dar adabiyoti tojik nav buda, ba adabiyot tasiri amiq meguzarad. Adibon: Mirzo Abdulazimi Somi, Abdurrahmoni Tamkin, Ajzii Samarqandi dar payravii Mirzosodiq asar talif kardaand.

Boyad guft, ki tozakoriho va navovarihoi Mirzosodiq dar tahavvuli gazal va ejodi masnavi khele va khele nazarras meboshad. Az in ru, u dar tarikhi adabiyoti okhirhoi asri XVIII va ogozi asri XIX chun adibi navovar mavqe dorad.

Savol va suporishho:

  1. Doir ba ovoni javonii Mirzosodiqi Munshi chi medoned?
  2. Sababhoi asosii ba darbor jalb namudani Mirzosodiqro dar chi mebined?
  3. Sababi ba Darvoz badarga shudani shoir chist?
  4. Poyonii ruzgori Mirzosodiq dar kujo va chi guna sipari gardidaast?
  5. Merosi adabii shoirro nombar kuned.
  6. Mavqei gazal dar tarkibi devoni Mirzosodiqro sharh dihed.
  7. Mazmunu muhtavoi gazali «CHand rezi ba jafo ashki jigarguni maro»-ro naql kuned.
  8. Gazali «Ba rohat merasonad ranj bar khud oshno kardan»-ro azyod gued.
  9. Gazali «Zor murdemu rukhat ser nadidem, dareg» ba kadom mavzu bakhshida shudaast.
  10. Mazmuni mukhtasari masnavii «Dakhmai shohon»-ro naql kuned.
  11. Tavofuti dostoni «Dakhmai shohon» az rivoyati khalqii onro tavzeh dihed.
  12. Mirzosodiq dar masnavii «Dakhmai shohon» ba kadom masalahoi ijtimoi beshtar tavajjuh zohir kardaast?
  13. Hususiyathoi badeii masnavii «Dakhmai shohon»-ro sharh dih

Инчунин кобед

mechet-dushanbe-2

Masjidi nav-kaloni shahri Dushanbe

Masjidi kalontarini shahri Dushanbe yake az machitoni kalontarini dunyo va az hama buzurgtarin dar Osiyoi …