نیزام حقوقی وضعیت فوق‌العادّه

قانون کانستیتوتسیانی جمهوری تاجیکستان در بارة نظام حقوقی وضعیت فوق‌العادّ

(اخبار مجلس عالی جمهوری تاجیکستانس. 1995 ش 21، ماد. 233؛ س. 1997، ش 23-24، ماد. 356؛ س. 2002، ش4، ق-1، ماد. 254؛س. 2005، ش12، ماد. 625؛ س. 2008، ش10، ماد. 795؛ قانون جت از 26. 07. 2014 س. ، ش 1085)

مادّة 1.

وزعیّت فوق‌العادّه تدبیر موقتی می‌باشد، که آن مطابق کانستیتوتسیة جمهوری تاجیکستان اعلان شده، نظام مخصوص حقوقی فعّالیّتیمقاماتیهاکیمیّت دولتی، مقامات خوداداره‌کنییمهلّی، کارخانه‌ها مؤسسه‌ها وتشکیلاتهاراپیشبینی می‌نماید وموقّتنهوقوق و آزادیهای کانستیتوتسیانی شهروندان، اینچنین حقوق شخصان یوریدیکی را محدود نموده، به زیمّ آنها وظیفه‌های علاوگی می‌گذارد، که توسطیهمینقانون کانستیتوتسیانی مقرّر کرده می‌شوند.

وزعیّت فوق‌العادّه در چنین موردها جاری کرده می‌شود:

1) هنگام رویی دادن آفتهای طبیعی، صدمه و فلاکتها، پهن‌شوی کسلیهای سرایت‌کننده، ایپیزااتیه‌ها (مُرامُری هیوانات) ، که بهیاتوسلامتی اهالی خطرناکند؛

2) در موردی، که ترتیباتیهوقوقی به طور عامّوی ویران کرده شده، واقعاً به حقوق و آزادیهای شهروندان تهدید می‌کند؛

3) هنگام کوشش غصب کردن حاکمیت دولتی یا با راه زوری تغییر دادن ساخت کانستیتوتسیانی جمهوری تاجیکستان؛

4) هنگام سوءقصد به تمامیّت ارزی دولت، که به تغییر سرحد آن تهدید می‌کند؛

5) در مورد ضرورت برقرار کردن ترتیباتیهوقوقی کانستیتوتسیانی و فعالیّت مقامات حاکمیت دولتی.

مادّة 2.

وزعیّت فوق‌العادّه در سراسر جمهوری تاجیکستان و یا در محلهای علی‌حدة آن با فرمان پرزیدنت جمهوری تاجیکستان اعلان کرده می‌شود و فرمان فوراً به تصدیقیجلسة یکجایه مجلس ملّیوه مجلس نمایندگانپیشنهاد کرده شده، به سازمان ملل متّحد خبر داده می‌شود. فرمان پرزیدنت جمهوری تاجیکستان در بارة جار نمودن وضعیت فوق‌العادّه در جلسة یکجایه مجلس ملّ و مجلس نمایندگان مجلس عالی جمهوری تاجیکستان در مهلت نه دیرتر از سه روز از لحظة مورد عمل قرار گرفتنش تصدیق کرده می‌شود.

قرار یکجایه مجلس ملّی و مجلس نمایندگان مجلس عالی جمهوری تاجیکستان در خصوص تصدیق فرمان پرزیدنت جمهوری تاجیکستان در بارة جار نمودن وضعیت فوق‌العادّه با طرفداری اکثریّت شمارة عمومی اعضای مجلس ملّ و وکیلان مجلس نمایندگان که هر یکی از مجلسها در علی‌حدگی آواز می‌دهندقبول کرده می‌شود.

مجلیس ملّی و مجلس نمایندگان در دورة وضعیت فوق‌العادّه  پراکنده نمی‌شود.

وزعیّت فوق‌العادّه را در تمام قلمرو جمهوری به مهلت تا سه ماهجاری کردن ممکن است. در حالتهای ضروری این مهلتمیتواند از جانب پرزیدنتیجومهوری تاجیکستان  دراز کرده شود.

در شرایط وضعیت فوق‌العادّه حقوق و آزادی شهروندان، که در مادّه‌های 16، 17، 18، 19، 20، 22، 25 و 28-ام کانستیتوتسیه پیش‌بینی شده‌اند، محدود کرده نمی‌شود.

مادّة 3.

 

در مورد جاری نمودن وضعیت فوق‌العادّه سبب و اساسهای قبول چنین قرار، مهلت و حدود عمل آن ذکر کردمیشوند.

پریزیدینت جمهوری تاجیکستان  میتواند آن را پیش از مهلت مقرّرشده بیکار کند یا مهلت وضعیت فوق‌العادّه را درازنماید، اگر حالتهایی، که باعث اعلان وضعیت فوق‌العادّه گردیده‌اند، برطرف نشده باشند.

قرار در بارة جاری نمودن، دراز کردن مهلت و یابیکار کردن وضعیت فوق‌العادّه از لحظة قبولش اعتبار پیدا می‌کند، اگر ترتیب دیگری مخصوص تأکید نشده باشد و فوراً انتشارمیگردد.

مادّة 4.

 

در شرایط وضعیت فوق‌العادّه وابسته به حالتهای مشخّص مقامات حاکمیت دولتی و اداره‌کنی می‌توانند چنین تدبیرها را اندیشهند:

1) محافظت ترتیبات جمعیّتی و ابژکتهای را، که فعالیّت حیاتی اهالی و خواجگی خلق را تأمین می‌کنند، پرزور نمایند؛

2) شهروندان را از منطقه‌های برای زیست خوفناک موقتاًکوچانده، حتماً برایشان خانه‌های دیگر استقامتی دائم یا موقتی دهند؛

3) نظام مخصوصی   دورفت شهروندان را جارینمایند؛

4) به شهروندان جداگانه در مهلت مقرّرشده ترکنمودن محل مویین و خانه‌اشان را (حولیشان را) منع کنند، ویرانکنندگان ترتیبات جمییتی را، که ساکنان محل مذکور نیستند، از حساب خود آنها به محل زیست دائمیشان یا بیرون از محلی، که وضعیت فوق‌العادّه اعلان گردیده است، فرستند؛

5) از شهروندان سلاح، لوازمات جنگ و از کارخانه‌ها، مؤسسه و تشکیلاتها -همچنین تکنیکة تعلیمیّهربی، مواد و مصالح ترکنده و رادیواکتیویی، مواد سخت‌تأثیریقیمیاوی و زهرناک را موقتاً کشیده گیرند؛ (قجت از 26. 07. 14 س. ، ش 1085)

6) گذراندن مجلس و گردهمایها، راهپیمای و نمایشهایکوچگی، که با مضمون خود باعث نااستوارشوی وضعیت می‌شوند، چنین گرسنه‌نشینی و اعتراضها، چاره‌بینیهای نمایشی، ورزشی و دیگر تدبیرهای عاموی را منع کنند؛

7) برای کارخانه‌ها، مؤسسه‌ها و تشکیلاتها صرف نظر از شکل مالکییتشان ترتیب مخصوص کار را جاری نمایند، همچنین دیگرمسعله‌های فعالیّت خواجگی آنهاراهل کنند؛

8) راهبران کارخانه و مؤسسه‌ها و تشکیلاتها را به وظیفتعین و از وظیفه سبک‌دوش کنند، با سببهای عذرناک از وظیفه خالی کردن کارگران و خذمتچیان را منع نمایند؛

9) برای پیشگیری و رفع عاقبتهای حالتهای فوق‌العادّه ذخیره و امکانیّتهای کارخانه‌ها و مؤسسه و تشکیلاتها استفاد‌نموده، بعداً مطابق ترتیب مقرّرکردة حکومت جمهوری تاجیکستان  مبلغ آنها را جبران نمایند؛

10) گذراندن کارپرتایها را منع کنند؛

11) شهروندان قابل محنت را برای کاردر کارخانه‌ها، مؤسسه و تشکیلاتها، اینچنین برای برطرف نمودن عاقبت حالتهای فوق‌العادّه جلب کنند و بی‌خطری محنت را تأمین نمایند؛

12) گردش سلاح، لوازماتیجنگی، مادّه‌های ترکنده، مادّهایسختّعسیریقیمیاوی و زهرناک، اینچنینمشروبات و اسپیرت ایتیلیرامهدود یا منع کنند، به استثنای مواد داروواری؛ (قجت از 26. 07. 14 س. ، ش 1085)

13) کرنتین جاری کنند و دیگر تدبیرهای حتمی سنیتری و ضداپیدیمیوی اندیشهند؛

14) استفادة دستگاههای نسخه‌بردار، تکنیکة ثبت اودیا و ویدیویی، اینچنین دستگاههای پهن‌کنندة موجهای رادیو، تلویزیون، شبکه‌های مابیلی و اینترنت را محدود یا منع کنند، تجهیزات تکنیکی سدابلندکننده را گیرند، به فعالیّت واسطه‌های اخبار عامّه نظارت کنند، هنگام ضرورت سینزوره و در انتشار روزنامه‌ها محدودیت جاری نمایند؛ (قجت از 26. 07. 14 س. ، ش 1085)

15) قاعده‌های مخصوص استفادة واسطه‌های علاقه را جاری کنند؛

16) حرکت واسطه‌های نقلیات را محدود کنند و آنها را تفتیش نمایند؛

17) ساعت کامیندنتیجاری کنند؛

18) تشکیل و فعالیّت گروههای مسلّح شهروندان را پیشگیری کنند؛ (قجت از 26. 07. 14 س. ، ش 1085)

19) حجّتهای شهروندان را تفتیش کنند، در موردهای ضروری، درسورت موجود بودن معلومات عاید در دست شهروندان بودنیسیلاه، لوازمات جنگی، مادّه‌های ترکنده، مادّه‌های سخت‌تأثیر کیمیاوی و زهرناک، ازنزر‌گذرانی شخصی، ازنزر‌گذرانی مال و واسطه‌های نقلیات را گذرانند؛ (قجت از 26. 07. 14 س. ، ش 1085)

20) به دیگر منطقه‌ها با مقصد پهن‌کنی بردن و آوردن موادی چاپی، ثبتهای مگنیتیوه ویدیوی را، که مضمون آنها به نامعتدلشوی وضعیت، برانگیختن نزاع ملّی، اطاعت نکردن به مقاماتیهاکیمیت و ادارة دولتی دعوت می‌نمایند، منع کنند.

مادّة 5.

پریزیدینت جمهوری تاجیکستان حقوق، دارد، سندهای مقامات حاکمیت نمایندگ و اجرائیة محلی واحدهای دخلدار مرزی و مأموری را، که در آن جا وضعیت فوق‌العادّه اعلان شده است و نظام وضعیت فوق‌العادّه را خلل‌دار می‌کنند، بیکار کند یا بازدارد.

برای تنظیم کارهای پیشگیری یا برطرف کردن عاقبت حالتهایفوقولادّه حکومت جمهوری تاجیکستان، رئیس ولایت مختار کوهستان بدخشان، رئیسان ولایتها و شهر دوشنبه، ناحیه‌ها وشهرها می‌توانند مقامات مخصوص موقتی تشکیل نمایند.

مادّة 6.

در دورة وضعیت فوق‌العادّه راهبران کارخانه‌ها، مؤسسه و تشکیلاتها حقوق دارند در موردهای ضروری کارگران و خذمتچیان را بی راضیگی آنها به کار دیگر، که با شرطنامة محنتیپیشبینینشده است، گذرانند.

در دورة وضعیت فوق‌العادّه پرنسیب انتخابی بودن راهبران کارخانه‌ها، مؤسسه و تشکیلاتها ممکن است رعایه نشود، اگر آن را منفعتهای معتدل گردانیدن وضعیت طلب نمایند.

مادّة 7.

 

در دورة ساعت کامیندنتی به شهروندان به رخصتنامیوهوجّتهای مخصوصیس، که شخصیت آنها را تصدیق می‌کنند، در کوچه یا دیگرجایهای جمعیّتی گشتن یا بی این حجّتها از منزل خود دور بودن منع است.

شخسانی، که ترتیبات پیش‌بینی‌شدة قسم یکم همین مادّه را  ویران کرده‌اند، از طرف میلیسه یا پاسبانهای حربی تا آخر ساعت کامیندنتی و شخصانی، که حجّت ندارند، تا وقت مویین شدن شخصیتشان، ولی نه بیشتر از سه شبانه‌روز، دستگیر کرده می‌شوند؛دستگیرشدگان و همچون چیز و چارة آنها را از نظر گذراندن ممکن.

مادّة 8.

 

برای ویران کردن طلبات بندهای 3، 4، 6، 10، 12، 16،   20-ام مادّة 4، اینچنین طلبات پیش‌بینیکردة قسم یکم مادّة 7-ام همین قانون کانستیتوتسیانیشخسان واقعی و حقوقی به جوابگری مأموری کشیده می‌شوند، اگر برای این ویرانکنیها موافق قانونهای جاری جمهوری تاجیکستان جوابگری جنایتی پیش‌بینینشده باشد. (قجت از 26. 07. 14 س. ، ش 1085)

مادّة 9.

برای پهن کردن آوازه‌های اغاوگرانه و عملهایی، که به ویران کردن ترتیبات حقوقی سبب می‌شوند، یا نزاع ملّیرابرمینگیزند، برای فعالانه ممانعت کردن به حقوقهای قانونیوه وظیفهایشان را به عمل برآوردن شهروندان و صاحب‌منصبان، همچنین برای قصداً اطاعت نکردن به امر قانونی یا طلبات کارمند مقامات کارهای داخلی، خذمتچی حربی، یا شخصان دیگری، کیوزیفة خذمتی یا قرض جمعیّتیشان را عاید حفظ ترتیبات جمعیّتی ادا می‌کنند، یا که عملهای دیگر به همین مانند، که ترتیبات جمعیّتی و آسایش شهروندان را خلل‌دار می‌کنند، یا خود برای ویران کردن قاعده‌های نظارت مأموری در محلهایی، که وضعیت فوق‌العادّه اعلان کرده شده است، شخصان واقعی و حقوقی به جوابگری مأموری کشیده می‌شوند. (قجت از 26. 07. 14 س. ، ش 1085)

پراتاکالها عاید کارهای قانون‌شکنیهای مذکور از طرف کارمندان به این وکالت‌دار مقامات کارهای داخلی یا کامیندتورة محل جداگانه ترتیب داده می‌شوند.

پرونده‌های عاید به قانون‌شکنیهای پیش‌بینیکردة مادّخا 8 و 9-ام همین قانون کانستیتوتسیانی از طرف سودیه به ترتیب مقرّرکردة کادکس حقوقویرانکنی مأموری جمهوری تاجیکستان و کادکس مرافعة حقوقویرانکنی مأموری جمهوری تاجیکستان در مهلت تا سه شبانه‌روز بررسی کرده می‌شوند. شخصانی، که حقوقویرانکنی مأموری صادر نموده‌اند، تا از طرف سودیه بررسی کرده شدن پرونده در حبس نگاه داشته شده می‌توانند. (قجت از 26. 07. 14 س. ، ش 1085)

مادّة 10.

برای راهبری به کارپرتایی منعشده در شرایط وضعیت فوق‌العادّه، همچنین برای مانع شدن به کار کارخانه، مؤسسه و تشکیلات ایبدار موافق قانونهای عملکنندة جمهوری تاجیکستان  به جوابگری جنایتی کشیده می‌شود.

مادّة 11.

به سود عالی جمهوری تاجیکستان حقوق داده می‌شود، که در شرایط وضعیت فوق‌العادّه تابعیت حدودی سودییپرونده‌های گرجدنی و جنایتی را، که قانون مقرّر کرده است، تغییر دهد.

مادّة 12.

به شهروندانی، که در حالتهای فوق‌العادّه یا در نتیجة اجرای کارهای پیشگیری یا برهمدیهی حالتهای فوق‌العادّه زرّر دیده‌اند، از طرف مقامات دخلدار دولتی، ایچونین کارخانه‌ها، مؤسسه‌ها، تشکیلاتها منزلگاهجودا کرده، ضرر مادّی دیده‌اشانجوبران کرده می‌شود، به آنها برای با کار تأمین شدن کمک و دیگر یاری ضروری رسانیده می‌شود.

شرت و شرایط و ترتیب دادن منزلگاه، جبران کردن ضرر و رسانیدن دیگر یاری را حکومت جمهوری تاجیکستان  مویینمیکند.

مادّة 13.

در موردهایی، که در محلهای وضعیت فوق‌العادّه اعلانشده مقامات حاکمیت و ادارة دولتی وظیفه‌های خود را باید و شاید اجرا نمی‌کنند، یا که آنها به فعالیّت ضدکانستیتوتسوانی راه می‌دهند، پرزیدنت جمهوری تاجیکستان  میتواند چنین شکل مخصوص ادارة موقتی جمهوری یا قلمرو جداگانة آن را مقرّر نماید؛

یدارکنی بی‌واسطة پرزیدنت جمهوری تاجیکستان ، دیگر مقامات یا شخص منصبداری، که پرزیدنت جمهوری تاجیکستان  تعین می‌کند، با راه بازداشتن وکالت مقامات دخلدار حاکمیت و ادارة دولتی.

تکلیفها را در بارة جاری نمودن شکلهای مخصوص اداره‌کنی، اینچنین مقامات و صاحب‌منصبانی، که موافق کانستیتوتسیة جمهوری تاجیکستان حقوق تشبث قانون‌‌گذاری دارند، پیشنهاد کرده می‌توانند.

مادّة 14.

 

شکلهای مخصوص اداره را مقامات زیل به عمل برآورده می‌توانند:

پریزیدینت جمهوری تاجیکستان  توسّوت مقاماتی، که تأسیس می‌دهد یا شخص منصبداری، که تعیین می‌کند.

قرار در بارة استفادة این یا آن مقامات هنگام عملینمودن شکلهای مخصوص ادارة جمهوری یا قلمرو علی‌حدة آن از طرف پرزیدنت جمهوری تاجیکستان قبول گردیده، از این خصوص بمجلیس ملّی و مجلس نمایندگان اطّلاع داده می‌شود.

مادّة 15.

هنگام جاری نمودن شکلهای مخصوص اداره سببهای قبول کردن چنین قرار، مهلت و حدود عمل آن نشان داده می‌شود.

پریزیدینت جمهوری تاجیکستان  میتواند عمل شکلهای مخصوص اداره را تا گذشتن مهلت مقرّرشده بیکار کند یا مهلت عمل آنها را در صورت برطرف کرده نشدن حالتهایی، که برای جارینمودن این شکلهای مخصوص اداره اساس شده بودند، دراز کند.

مل شکلهای مخصوص ادارة ناحیه‌ها، شهرها و منطقه‌های علی‌حده در صورت پراکنده کردن مجلسهای محلی وکیلان خلق، مقامات اجرائیة محلیّهاکیمیّت دولتی از لحظة انتخاب هیت نو مجلسهای محلی وکیلان خلق این حدودها و تشکیل مقامات اجرائیة محلی حاکمیت دولتی، قطع می‌گردد.

قرار در بارة جاری نمودن، بیکار یا دراز کردن مهلت شکلهای مخصوص اداره از لحظة قبول شدنش اعتبار پیدا می‌کند، اگرقایدة دیگری مخصوص پیش‌بینی نشده باشد و فوراً انتشار می‌شود.

مادّة 16.

 

مقامات یا منصبدارانی، که شکلهای مخصوص اداره را عملی می‌نمایند، حقوق دارند:

چاره‌های در مادّة 4-ام همین قانون کانستیتوتسیانی پیش‌بینی‌شده را عملی نمایند؛

فعالیّت مجلس محلی وکیلان خلق، مقامات اجرائیه‌یمهلّی حاکمیت دولتی بازدارند، موقتاً وظیفه‌های آنها را به عهده گیرند؛

اید به مسئله‌های ترقّیات دولتی، خواجگی و اجتماعی و مدنی منطقه‌های تابع به مقامات عالی حاکمیت و ادارة دولتییجومهوری تاجیکستان  تکلیفها پیشنهاد نمایند.

یجرایقرار مقام یا شخص منصبداری، که شکلهای مخصوص اداره را در محلهای علی‌حده از روی مسئله‌های موافق همین قانون کانستیتوتسیانی به صلاحیّت آنها تعلقداشته عملی می‌نمایند، برای همیمقامات دولتی، کارخانه‌ها، مؤسسه‌ها، تشکیلات و اتّحادیه‌های جمعیّتی، که در منطقه‌های دخلدار را واقع‌اند، حتمی می‌باشد.

در دورة عمل شکلهای مخصوص اداره همچنین چارهای را تطبیقکردن ممکن است، که مادّه‌های 5، 6، 7، 11، 12-ام همین قانون کانستیتوتسیانی پیش‌بینی کرده‌اند.

مادّة 17.

به شخصانی، که برای نگاه داشتن نظام وضعیت فوق‌العادّه جلبکرده می‌شوند، معاش وظیفوی و معاش برای رتبه‌های مخصوص و حربیبه اندازة دو برابر مقرّر کرده می‌شود. یک ماه خذمت آنها در وقت عمل وضعیت فوق‌العادّه سه ماههیساب گردیده، به سابقة خذمت آنها (ستج کاری) داخل می‌شود.

دایرة شخصانی، که برای نگاه داشتن نظام وضعیت فوق‌العادّجلب می‌گردند، از طرف پرزیدنت جمهوری تاجیکستان مویین کرده می‌شود.

(قجت از 26. 07. 14 س. ، ش 1085)

پریزیدینتی

جومهوری تاجیکستانه. رحماناو

ش. دوشنبه، 3 نوامبر سال 1995

ش94