Главная / Варзиш / ВАРЗИШГАР КИСТ

ВАРЗИШГАР КИСТ

Агар хохи, ки баскетбол бози куни, бояд на факат коидахои техника онро омузи. Баскетболчии хуб бояд пуркувват, пурдошт, чаккон, чобук бошад. Баскетбол дар ин боб ба ту ёри мерасонад. Аммо ту хам бояд ба он кушиш намои, ки чун варзишгари хакики инкишоф ёби.

Ба ту дар майдонча чи тавр зуд баскетболчиён, доимо самт ва суръатро иваз намуданашон, чи тарз баланд чахидан, кушиши тубро сохиб шуданашон ё онро ба халка партоб доданашон дидани муяссар мешавад.

Хангоми бози онхо кариб 7 км медаванд, даххо чахишхоро анчом медиханд. Барои он бояд тайёри ё омодагии хуби чисмони дошт, варзишгари хакики бояд буд. Зеро туб бо суръати кариб 18,3 м дар сония мепарад! Бояд дастхо пуркувват бошанд!

Варзиш

Аз ин ру пеш аз он, ки тубро ба даст гиред, хислатхои чисмонии асосии ба баскетболист зарури чаккони, кувва, пуртокатиро хамаруза такмил дихед.

Пеш аз хама бояд бозии бандпаракро дони. Бале, бале бо бандпараки одди. Дарозии он бояд чи кадар бошад? Бандпаракро аз хар ду охираш гирифта, дар болои он ист, пойхоро дар баробари китф гузор, дастхоро поён фурор ва хам намо. Агар бандпарак сахт гашт, дарозиаш барои ту мувофикат менамояд .

Бо тарзхои гуногун паридан аз бандпаракро омуз: бо кадамгузори аз болои он (расми 49); теладихи бо як ва харду пой (расми 50);

кайчимонанд кардани пойхо (расми 51) ва гайра. Хар чи бештар бипар. Бидон, ки баскетболчиёни хуб дар як дакика ба бандпарак мечаханд,

150-160 маротиба бо харду по тела медиханд. Ту хам ба ин натичахо кушишу саъй намо. Дар огоз бе дамгири 10-15 сония бипар, сипас 20-30 сония ва паришхоро хисоб кун.

Хангоми машки пагохи машкхои зайлро ичро намо:

  1. Пойхоро дар баробари китфон гузошта, дастхоро ба тарафхо дароз намо. Бо кафи дастхо ба панчахои пой бирас.
  1. Баданро гардонида, дасти рост ба пои чап, пойхоро дар зонухо хам накарда дасти чапро ба пои рост расонед ва гайра.
  1. Рост шуда ба болои пои чап нишинед, сипас хамин амалро ба пои рост анчом дихед.
  1. Шинед. Гелхури ба акибро ичро намоед ва пойхоро аз болои сар ба фарш расонед. Бо дастон ба фарш такя кунед. Рост шуда, ба пеш хам шавед, дастонатонро ба панчаи пойхо расед.
  1. Пойхоро васеъ гузошта, ба чап ва рост хам шавед, бо оринчи чап ба каяи пойхои рост, баъд оринчи ростатонро ба панчаи чапи пой расонед ва гайра.
  1. Пойхоро охиста гузоред. Ба акиб хам шуда, кушиш кунед, дастонро ки ба пушти пой расонед.

Ин амалхоро ичро карда албатта. Ту бе иштибох чаккон мешави. Ана якчанд машк барои инкишофи

ин хислат:

  1. Нишастани бо навбат ба пойхои чапу рост (расми 58).
  2. Давидан ба 30 м. Аввал дави суст, баъд босуръат. Дам гирифта, давиданро такрор намо.
  1. Ин масофаро давида, зонухоро баланд бардошта, зуд суръатро зиёд намо.
  1. Зуд 3-5 маротиба ба баланди баро. Танаффус пас аз хар дафъаи баромадан.
  1. Бо дастонатон дарахт ё деворро доред. Ба чои худ хар чи тезтар давед.

Агар аз бандпарак париданро ёд гиред ва доим ин корро кунед – чобуки, чахиш ва бадоштиро инкишоф медихед.

Чахишро метавон бо воситахои дигар инкишоф дод. Хар як имконияти чахиданро истифода баред:

  1. Вакте ки дар саёхат бошед аз болои хар як монеъа чукури, чуб бутта парида гузаред.
  1. Кушиш намоед, ки ба ашёхои дар баланди вокеъбудаи шоххои дарахтон, тахтаи баскетбол расед.
  1. Аз болои курсихои гимнастики бо пахлу бо хар ду по парида гузаред. Дар 10, 20,30 сония чанд бор чахиданро хисоб кунед.
  1. Ба хар кадом баланди парида (курсии гимнасти, кутти ва гайра) ва хар чи зудтар аз болои он бипар.
  1. Аз зинахо парида гузаред.
  1. Харчи болотар паред, тоб хурда ва дуруст фуруд оед, мувози-натро нигох доред.
  1. Нишастан, чахидан ба баланди, харакат кардан ба пешро омузед.
  2. Фосилаи доимиро (масалан 20м) интихоб намуда, бо хар ду ё як пойя бо чахишхо харакат кунед. Чахишхоро хисоб намоед. Хамон фоси-лаи интихобнамудаатонро харчи бештар бо чахишхои камтар тай намоед.

Оё дар даст бо туб парида метавони. Боз хам хубтар мешавад агар ба толор, ба майдонча, ба майдон ту бо рафики худ ои. Харду метавонед машкхои гуногунро ичро намоед.

Ана баъзе аз онхо:

Р а с м и 6 1 Р а с м и 6 2 Р а с м и 63 Р а с м и 64

  1. Шумо бо рафикатон дар мукобили якдигар руи фарш , ба оринчхо такя дода истодаед. Панчахои як дастро ба якдигар часпонида, кушиш намоед, ки якдигарро аз чой чунбонед. Ба кадоме аз шумо ин кор муяссар мегардад.
  1. Ба пеш бо дастони кушода рафта, бо якдигар бо китфон такя кунед ва кушиш намоед рафикатонро аз чой чунбонед.
  1. Дар мукобили якдигар нишаста, бо кафхои пойхои ростгузошта такя намоед. Дастхои якдигарро капида ба пеш ва акиб тела дихед.
  1. Нишаст дар мукобили якдигар, дастхоро ёзонда кафхои дастонро часпонед. Чахида, кушиши якдигарро аз чой чунбондан намоед.
  1. Нишаст бо як пой, дигарро ба пеш ёзонед, дастхоро часпонда чахед. «Ки бештар тоб меорад?» .

  1. Дар мукобили якдигар нишинед. Бо пойхои дарозкарда давр занонед: яке ба рост, дигаре ба чап .
  1. Дар мукобили якдигар истед. Пои якдигарро дошта кушиши якдигарро аз чой кашидан намоед .
  1. Дар пахлу истед. Аз дасти якдигар гирифта масофаи 15-метрро чахида тай намоед: чахидан, теладихи бо пои чап, рост ва харду поро ёдгиред .
  1. Дар мукобили якдигар нишинед. Дастхоро бо хамдигар часпонда ва яке ба пеш, дигар ба акиб паред. Ба холати аввала баргардед.
  1. «Чуйбор»-и васеъшаванда кашед. Кушиш кунед, ки дар чои аз хама васеъаш паред (расми 68).

Футбол яке аз бозихои варзишии кадиммебошад, ки дар карнхои миёна пайдо шудааст. Ватани футбол Англия ба хисоб меравад. Дастаи мунтахаби футболи Иттифоки Шурави. Ба он 15 чумхурии иттифоки шомил буданд. Дастахои мунтахаби ИЧШС голибони бозихои Олимпи дар Мелбурн (с.1956) ва Сеул (с.1988) гардиданд. Дар солхои охир дар барномаи бозихои Олимпи ва чемпионатхои чахон мусобика байни дастахои занхо дохил карда шудааст.

Дар миёнаи карни XX таваччух ба бозии нав – минифутбол зиёд гардид. Бози бо он дар толори варзишии мактаб ва дар майдончахо имкон дорад.

Коидахои асосии бози

Чадвали 1

Ченакхои майдон, кадам Шумораи бозингарон дарози баланди

Бар/баландии дарвоза, м. Шумораи даврахо ва вакти бозихо, дакика

Вакти танаффусхо дакика баста аст.

Бозиро яке аз дастахо аз руи куръа аз маркази майдон шуруъ менамояд. Баъди хар як туби задашуда айнан хамин ба амал меояд. Барои вайрон кардани коидахои бози – зарба ба хариф бо даст ё пой, пешпо додан, хамлаи дурушт, аз акиб тела додан, маъталкуни, бози бо даст зарбаи чаримави таъин мегардад. Барои вайрон кардани коидаи бози дар майдончаи чаримави зарбаи чаримавии 11-метра ба дарвоза мукаррар карда мешвад. Зарбаи озод барои бозии хавфнок, зада гирифтани туб аз дасти дарвозабон, кашол додани вакт таъин мегардад. Холати нобози бо дастхо (бо пойхо – дар мини-футбол) аз хатхои пахлуи партофта мешавад.

Агар туб аз химоятгарон ё дарвозабон аз хати рости дарвоза гузарад, зарбаи кунчи таъин мегардад, ки аз кунчи майдон бо пой зада мешавад. Шумораи ивазкуни дар футбол се, дар мини-футбол номахдуд аст.

Барои рахои аз осебхо дар машгулиятхои футбол зарур аст, ки коидахои зеринро риоя намоед:

  1. Пеш аз бози тамрин бояд кард.
  2. Аз пойафзоли махсус ё кеди истифода баред.
  3. Ба машкхо ё бози бо туб танхо пас аз тамрини пешаки бе туб шуруъ бояд кард.
  1. Бозии хавфнок бо пойхои рост задан ва зарбахо, пешпо задан, бо по задан аз акиб манъ аст.
  1. Бо хис кардани дард дар мушакхо ё узвхои пойхо, эхсоси бади норохати машгулиятро катъ карда, дар ин бора ба мурабби, волидайн хабар дихед.
  1. Пас аз хатми машгулият оббози намуда сипас либосхоро пушед.

Футбол хамаи кобилиятхои харакаткунандагиро инкишоф дода, чунин хусусиятхои характер чун чолоки, чобуки, сабру токат, иродаро тарбия менамояд. Дар айни замон инкишофи шахсияти бозингар дар футбол инъикоси худро дар амалиётхои коллективона, кобилияти додани тамоми кувва ва махорат бахри галаба зухур меёбад.

Коидахои асосии бози Харакаткуни. Воситаи асосии серхаракатии футболбозон дар бози дав ба хисоб меравад. Кадами футболист кутох ва мулоим аст, аммо он бояд вакти зарури давида тавонад, зуд ба чои холи чойгир шавад, туб ва харифро пеш ё дарёб намояд.

Кисмати чудонашавандаи техникаи идоракунии туб зарбахо ба туб бо пойхо, бурдан ва манъ кардани туб мебошад.

Навъхои асосии зарбахо ва манъкунихоро аз худ намуда, футболбозон метавонанд дар баъзе бозихои машккуни ширкат кунанд, мини футбол бози намоянд.

Зарбаи тарафхои дохилии кафхо  барои интиколи туб дар фосилахои кутох ва миёна, инчунин барои сохиб шудан ба дарвоза аз фосилаи кутох истифода мегардад. Зарба аз чо ва бо дав ичро мегардад.

Пои такяи аз зону на он кадар хамшуда, каме аз пахлу аз туб дар 10-15 см гузошта мешавад.

Кафи пои зарбазананда тавре чойгир мешавад, ки хати аз каф ва панча гузаранда бо париши туб перпендикуляр бошад.

Машк:

  1. 5-6 кадам аз девор дур истед. 20-30 зарбахо ба туби аз чо начунбанда дар чоро ичро кунед.

Кушиш кунед, ки туб аз руи хати рост парвоз намояд. Саъй кунед машкро аввал бо пои бокувват, баъд пои заиф ичро созед.

  1. Пас аз 2-3 кадам дави охиста кушиш намоед туби хобрафтаро ба девор поёни равон кунед. Баъд аз он ки дар мо ин зарбахо ба хуб пайдошави сар карданд, саъй намоед тубро ба боло ба нишона дар баландии 60-70 см кашидашуда равона созед.
  1. Дар чуфт. Дар 3-4 м дури аз якдигар чойгир шавед ва бо навбат поёни тубдихиро ичро кунед.

Агар шумо аз ду нафар зиёд бошед ба ду ё сетои чудо шавед. Техникаи дурусти манъкунии туб бо харакатхои манъкунандаи пойхо, сар, бадан ноил мегардад. Ист метавонад пурра бошад, ки баъд аз он туб дар пеши пои футболбоз хоб рафта, вакте ки харакати туб пурра катъ нашудааст ва факат суръати он суст гардидааст ва самти харакаташ тагйирёбанда аст.

Бозихо «Аз кафои туб», «гузаштан аз мухофизатгар», «фиреб дода туб зан!», «давидан бо туб», «Ки чакконтар?!», «Тубро пеш кунед!».

Манъ кардани туби гелон бо кафи пой (расми 70 а, б). Ин амал вакте ичро мешавад, ки туб ба пеши бозингар харакат мекунад ё меояд.

Пои манъкунанда, каме аз зону хамшуда, ба пешвози туби наздикшаванда бардошта мешавад, дар болои туб «камон»-ро ташкил медихад.

Кафи пои такяи ба самти харакати туб параллели аст. Хангоми бархурди туб бо таги пой каме акиб гашта, тубро ба замин зер карда, андом ба пеш партофта мешавад.

Манъкунии туби гелон бо тарафхои дохилии кафхо дар бози бештар вомехурад ва ичро карда мешавад. Пои такядори каме хамхурда ба пеш гузошта мешавад, ба он вазнинии бадан мегузарад. Пои манъкунанда аз зону хам мегардад, кафи он зуд ба берун тоб мехурад.

Вай ба пешвози туби наздикшаванда гузошта мешавад. Дар лахзаи бархурди туб ба пой нарм ба акиб мегузарад ва туб дар пеши бозингар хобида боки мемонад

Бурдани туб барои баромадан ба мавкеи озод, ё вакте ки бозингарони хамдаста «махкам»-анд ва ба хеч кас туби аник додан имкон надорад, истифода бурда мешавад.

Бурдани туб бо зарбахои на он кадар сахт амали мегардад. Нигох дар лахзаи бархурд бо туб ба он равона шудааст ва ба вазъият дар майдон футболист бо биниши васеъ менигарад.

Машкхои санчишии намунави Рохравии тез ва гузаштан ба дав, дав дар чой бо гузаштан ба давидани рост кадамхои ивазшаванда бо гузаштан ба мукаррари, рохрави бо гузаштан ба дави «мормонанд» байни ашёхо, дави бо истодан ва кадамхои кайчимонанд, пас аз дави охиста бо кадам истодан, баъд аз шитобидан бо чахиш истодан, зарба бо тарафхои дохилии кафхо, манъи туби гелон бо тарафхои дохилии кафи пойхо, бурдани туб ба рост, бо гузаштан аз предметхо.

Тестхои санчишии намунави (барои машккунандагон дар сексияхои футбол)

Эзох: Ба футбол дар дарсхои варзиш на танхо писарон, балки духтарон хам бози мекунанд.

Туби дасти. Бози бо туби дасти ё гандбол дар охири асри XIX дар Дания пайдо шудааст. 50 сол лозим шуд, ки ин бозии ачоиб ва хассос дар тамоми чахон машхурият касб намояд. Аз руи гандбол чемпионатхои чахон гузаронида мешавад ва ба барномаи бозихои Олимпи дохил мегардад. Хам командахои занона ва хам мардонаи собик СССР чандин маротиба чемпионхои бозихои Олимпи, чахон ва Аврупо гардидаанд.

Хеч як давлати дунё дар гандбол чунин комёбиро дар бозихои Олимпи, чун командаи мунтахаби собик СССР надошт: аз 10 медалхо – 6 тиллои, 1 нукраги ва 2 биринчи. Чахор маротиба тиллои олимпиадахоро бурдаанд (1976, 1988, 1992, 2000) мардон бо сарварии А. Евтушенко ва В. Максимов, занхо ду маротиба (1970, 1976) дар тахти рохбарии И.Тургина.

Аломатхои асосии бози махорату малакае, ки барои хаёти рузмарра заруранд – дав, чахишхо, партобдихи. Машгулияти пайвастаи гандбол барои зохиршавии барои суръатнокии баланди бозихои серхаракат, зуд, ногахони ва харакатхои чобукона бо туб мусоидат мекунад.

Алокамандии шарикон дар команда, реаксияи саривакта ба холатхои зудивазшавандаи бози.

Дар бози истифодабарии часпишхои кувваги бо харифон барои туб, барои мавкеи бозиги ичозат дода шудааст.

Бози хамеша бо холати баланди эхсосоти аз сабаби суръати бози, динамикаи муборизаи варзиши, характери коллективи харакатхои бозиги мегузарад. Хамаи ин шароити мусби барои инкишофи таъсирноки хамаи кобилиятхои харакаткунанда, инчунин таваччух, масъулиятноки хислатхои иродави амали мегардад.

Коидахои асосии бози Дар синфи V ба туби дасти бози карданро огоз менамоянд. Майдонча барои бози аз 18 то 40 м ба дарози ва аз 9 то 20 м ба бар аст. Дарвоза 3 х 2 м (2,70 – 1,80 – барои мини-туби дасти) аст. Дар хар дастаи дар майдон бозикунанда 7-нафари, яке аз онхо – дарвозабон аст. Ивазкунии бозингарон дар хар вакти бози ичозат дода мешавад.

Мухлати бозихо 2 кисм 15-дакикаги барои духтарон ва 20 дакика барои писарон (барои калонсолон 2 х 30 дакика) мебошад. Танаффус 10 дакика. Бозингарон хукук доранд тубро дар даст то 3 сония дошта ва на

зиёда аз се кадам монанд. Пас аз он зарур аст, ки ба дарвоза партоянд, тубро ба дигар кас диханд ё ба бурдани туб огоз намоянд.

Тубро бо як даст ба мухлати номахдуд бурдан ичозат дода мешавад, аммо пас аз доштан онро ба додан ё ба дарвоза партофтан лозим аст.

Монеъ шудан ба хариф факат бо бадан мумкин аст. Аз холати нобози туб бо як даст партофта мешавад. Агар туб аз хати пеш аз химоятгарон (дарвозабонро хисоб накарда) равад, он гох аз кунч партофта мешавад.

Аз бозингари тубро ба бози дароварда дар хамаи холатхо харифон ба 3м акиб меистанд. Бозингарони майдон наметавонанд ба минтакаи дарвозабон дохил шаванд ва дарвозабон дар майдон коидахои умуми барои хамаро риоя менамояд.

Чаримахо барои хатоги. Дар мавриди коидавайронкунии на он кадар мухим (сабук, камахамият) даводави, ду баранда, бози бо пой, дохилшави ба майдончаи дарвозабон, часпиши дастон, капидан ва зарбахои хариф, партоби озод аз чой хатоги таъин мегардад. Барои хатогие, ки ба имкониятхои задани туб ба дарвоза алокаманд аст, партоби чаримави ба дарвоза аз фосилаи 7 метр таъин мегардад, химоятгар танхо дарвозабон асту халос. Барои коидавайронкунии шадид ё ахлоки гайриварзиши бозингарон аз майдон бе хукуки ивазкуни то 2 дакика пеш карда мешаванд.

Гандболисте, ки се маротиба аз майдон ронда шавад, минбаъд дар бози иштирок намекунад, уро бозингари дигар иваз менамояд.

Бози аз маркази майдон бо куръапартоии яке аз дастахо огоз меёбад. Баъд аз задани хар як гол дастаи голсардода бозиро аз марказ огоз мекунад.

Хангоми гузаронидани машгулиятхо ё мусобикахо зарур аст, ки коидаи техникаи бехатари риоя гардад:

  1. Пеш аз бози тамрин намуда, мушакхо ва пайвандхоро хуб гарм намудан.
  1. Холати гигиении майдон барои бозиро тафтиш карда, холати дарвозахоро муоина карда, мустахкамии турхо ва устувории онхоро тафтиш менамоянд.
  1. Либосхои варзишии бозингаронро аз назар мегузаронанд. Бо пойафзоли мехдор бози кардан мумкин нест. Гушворхо, занчирхо, соат ва дигар ороишотро бояд гирифт, нохунхоро бояд кайчи кард.
  1. Ба болочуби дарвоза овезон шудан манъ аст.
  2. Худхимоякуниро дар афтидан риоя бояд кард. Чашмхороэхтиёт кардан лозим аст.
  1. Хангоми партофтани туб ба дарвоза бо чахиш ба боло пеш бичахед, пои теладихандаро ба тарафе аз химоятгар гузаронд.
  1. Муковимати хучумкуни бо дастхои рост мамнуъ аст, аз акиб аз сар ё даст надоред.

Коидахои асосии бози

Холати химоятгар (расми 72), пойхо дар баробари кадам меистанд, узвхои зонуги хам гашта, андом каме ба пеш хам шуда меистад. Дастхо васеъ ба тарафхо кушода шуда ба боло, кафхо ба пеш, ангуштхо гузошта шудаанд. Химоятгар бояд ба хучум кардан ва муковимати хучумкунанда, тубро зада гирифтан, мавкеи кулайро ишгол кардан тайёр бошанд.

Дар холати дифои харакаткуни бо кадамхо ба чап ва ба ростро омузед, зуд ба пеш ба 3-4 м баромадан ва акиб пушт ба дарвоза, тездави ба 8-15 м ба пеш барои капидани туб.

Холати хучумкунанда (расми 73) пойхо аз кисмати зонухо хамшуда, яке ба пеш, дигар аз акиб (фосилаи байни кафхо 40-50 см), дастхо каме хам шуда ва ба пеш ба тарафи туб бароварда шудаанд. Бозингар ба харакаткуни ва доштани туб тайёр аст.

Холати асосии дарвозабон  пойхо каме аз зонухо хам шуда, кафхо дар баробари 20-25 см, дастхо ба тарафхо гузошта шудаанд, оринчхо хам шуда, кафхо ба пеш.

Дарвозабон бояд доимо омода ба бози карор гирад. Хангоми хучум аз пахлухо дарвозабон дар наздикии кунч меистад.

Дасти наздик ба пахлучуби дарвозаро мепушонад, дигари ба боло равона гаштааст, кунчи болоии дурро махкам менамояд. Харакаткуни дар майдон яке аз аломатхои асосии техники хисоб мешавад.

Бозингарон бо кадамхои мукаррари ва часпанда, дави ру ва пушт ба пеш, босуръат, бо чахиш харакат менамоянд. Харакатхои ба пеши таъсирнок ба бозингар барои ишголи чои дар он лахза кулай дар майдон, канда шудан аз хариф барои дар холати кулай баромада партофтан ба дарвоза ёри мерасонад.

Харакат ё чоивазкунии химоятгарон асосан бо кадамхои ивазшаванда дар холати химояви ба чап ва ба рост, дави босуръат ба 3-4 м ба пеш аз хати 6-9-метра ва пуштноки акиб баргаштан, ба дарвозахои худ ба амал меояд.

Зуд аз дави ру ба пеш ба дави бо кадамхои ивазшаванда гузаштан, нимпахлу бо гардиш ба рост ва ба чап, ба пеш пуштноки.

Чоивазкунии хучумкунандагон – ин тездавии кутох (5-7 м) ва кадамхои часпанда ва кайчимонанд ба чап ва ба рост, зуддавии дароз (тездави 20-30 м), дави босуръат руй ва пушт ба пеш бо тагйирдихии самт, чахишхо.

Хучумкунандагон ва химоятгарон бояд пас аз давидан дархол истанд, мувозинатро дар холати бозингари гум накунанд. Ин усул барои фиреб додани харифон, интихоби вазъияти кулай зарур аст.

Таваккуф ё ист бо як ё ду кадам пас аз давидан бо кадамхои пахни исткунанда бо гардишхои нуги пой ичро мешавад. Баъди дави тез ё босуръат кадами аввал кутох, дуюм – манъкунанда карда мешавад. Комат дар холати рост ё каме хам ба акиб вокеъ мегардад.

Чоивазкунии дарвозабон аз чоивазкунии бозингарони майдон камтар фарк мекунад. Дарвозабон дар холати асоси бо кадамхои часпандаи кутох аз як пахлучуб ба пахлучуби дигари дарвоза (ба тарафи чойгиршавии туб), дави тези кутох (2-4 м) ба пеш хангоми партофт ба дарвозаи у, бо баргарди ба акиб, пушт ба дарвоза.

Хангоми хучумхо ба дарвозаи у дарвозабон дар холати доимо харакаткуни ва омода будан ба баргардонидани зарбахо мебошад.

Бозихои серхаракати махсуси намунави барои азхудкунии чоивазкуни ва таваккуфхо. «Пуштноки давидан». Чуфт. Як нафар пуштноки ба пеш ё бо кадамхои часпанда мегурезад, дуюм бо дави одди расида ба пушти аввала савор мешавад. Баъд аз ин бозингарон чойхои худро иваз менамоянд.

«Давидан аз пушт». Чуфт. Хамлакунанда босуръат самти давро ба чап ё ба рост иваз карда, ба пушти шарикаш медавад. Химоятгар китфро ба пеш партофта, бо кадамхои часпанда ё нимпахлу, харифро намемонад. Ивазкунии чойхо пас аз давидани фосилаи муайян.

«Катора». Дар гуруххо. Огозкунанда пеш аз гуруххои аз 4-7 нафар буда меистад, ки аз миёни якдигар доштаанд. Сардор бо дави тез ба чап ва ба рост ба охири саф медавад ва ба бозингари охирин савор мешавад.

Хамаи гурух пахн нагардида бо кадамхои часпанда ба рост ва ба чап чой иваз мекунад ва шарики худро химоя менамояд. Пас аз саворшавии охи рин ё кандашавии гуруххо сардор ба бозингари якум табдил меёбад ва бозингари охирин ба сардор.

Доштани туб бо як ё ду даст. Пойхо каме аз зонухо хамшуда, дастхо дар оринчхо, панчахо дар сатхи сина. Тубро бо кафхои васеъ пахнгардида ва ангуштон нигах медоранд. Ин холат имконият медихад тубро аз хариф пушонад, ба дигар кас дихад ё худ ба бози гузарад ва бозиро давом дихад.

Бо як даст туб аз хисоби нигахдории мувозинат дошта мешавад дар давраи тайёри ба тубдихи, партофт ё бурдани он. Ангуштони пахнгузошташуда тубро мустахкам медорад, каме онро фишордода.

Доштани туб бо хар ду даст (расми 77) – унсури асосии бози мебо шад. Барои дилпурона доштани туб зарур аст дар чой, дар харакат, дар чахишро аз худ намоянд. Барои доштани туб дар чой бояд ба тарафи туб

тоб хурд ва дастро каме дар кисматхои оринчхоро хам сохта ба пеш дароз кард. Ангуштхои омода ба тарафхо гузошта шудаанд.

Ангуштони калон кариб намерасанд ва дигархояшон чукуриро ташкил медиханд, монанди доштани туб. Дар лахзаи бархурд бо туб ангуштон онро мекапанд ва дастхо аз кисматхои оринчхо хам мехуранд, кувваи

туби парвозкунандаро суст мегардонанд. Дар вакти капидан зарур аст, ки барои идома додани бози дархол холати устуворро кабул кард.

Доштани тубхо, ба поён, ба боло, ба тарафхо, гелхуранда ва чахандаро омузед. Азхудкунии доштани тубро бо чуфтхо огоз намоед:

дар пахлуи якдигар истода, якум зарбаро суст намуда кабул мекунад,

дуюми, хар дафъа кувваи теладихиро зиёд карда, тубро ба дасти шари-

каш мегузорад.

Додани туб (расми 78) – яке аз аломатхои аз хама мухими бози. До-

дани туб бояд аник, зуд, пуркувват ва саривакт бошад. Он дар чой, дар

харакат, бо чахиш, пинхони бо дастони рост ва чап ичро мешавад.

Аз хама беш тубдихи аз боло бо дасти хамшуда маъмул гардидааст.

Хангоми тубдихи бо дасти рост кисми чапи бадан ба пахлу гардонида

шуда, ба тарафи тубдихи бо гузоштани ба пеши пои чап. Туб дар дасти

рост чойгир аст, каме аз оринч хам шуда ва дар пахлу дар сатхи сар ё бо-

69

лотар.

Бо гардиши зуд бадан ба пеш – ба чап ва аз акиб теладихии пои ис-

тода тубдихи ба амал меояд. Аввал ба пеш оринчи дасти тубдор барома-

да, баъд кисмати китф. Даст даррав хам мехурад ва бо харакати илова-

гии панча ва ангуштон туб ба пеш равона мегардад.

Машкхо:

  1. Тубдихи ба якдигар дар чуфтхо бо афзоиши фосила.
  2. Холати мукаррари – холати аввала – пои рост ба пеш. Хамзамон

бо доштан кадами чап ба пеш намуда ва ба рафик тубро дод.

  1. ХМ. – холати (рости) хучумкунанда. Хамзамон бо доштан туб бо

пои чап ба пеш кадам гузошта, хангоми кадами рост ба акиб – боло ме-

бардоранд, бо пои чап кадам мегузоранд, тубдихиро ба шарики худ ичро

намуда ва зуд ба акиб баргашта дар холати мукаррари ё одди карор ме-

гиранд.

Бозихо: «Тубро ба замин парто», «Гардонандаи туб», «Хол медихи»,

«Тубро дошта гир», «Мухориба бо монеъа», «Тубдихи ба якдигар»,

«Бози дорондани бо туб бо сар», «Туб ба худихо».

Бурдани туб коидаи асосии техники дар гандбол ба хисоб намеравад.

Онро баъзан истифода мебаранд, асосан хангоми пешравии зуд, вакте ки

тубро ба хеч кас додан имкон надорад ё вакти гурехтан аз харифи

хамачониба махкамшуда. Дар минтакаи инкишофи хучум туббари кариб

истифода намегардад, он ба кохиш ёфтани суръат мешавад.

Гандболист, барандаи туб, бо харакатхои теладихандаи нарми

панчахо ба руи майдон ба пешу ба пахлу зарба мезанад, ба он кунчи за-

рурии инъикос медихад. Кувваи теладихи баландии чахишхо – (70-80 см)

дуруст мекунад.

Туббариро бо дастхои рост ва чап, бо тагйирдихии самтхо, холати

фиребдихи дар мукобили химояи фаъолро омузед.

Партофтани туб ба дарвоза аз чой бо тавоноии имконпазир амали

мегардад. Хангоми ичрои 7-9 м ва партофтхои гайричашмдошт бе

омодаги аз масофахои гуногун ба кор бурда мешавад.

Дар лахзаи партофтани туб маркази вазнинии бозингар ба хамшави

дар зонуи пои истодаи акиб гузаронида мешавад. Тавоноии хотимавиро

бо хамшавии бакувват– «зарбаи сахт» – панчахо аз боло ба поён, на

танхо ба туб кувваи париш медихад, балки дакикии ба хадаф расидан

амали мегардад.

Машкхо:

70

  1. Партофтани туб ба якдигар аз масофаи 15-20 м бо дастхои рост ва

чап.

  1. Ичрои партофтхои 7-9-метра барои дакикият ба кунчхои гуногуни

дарвоза.

  1. Бозихо «Ба хадаф расонидан», «Тубпаррони».

Волейбол. Нахустин маротиба волейбол дар Иёлоти Муттахидаи

Амрико дар соли 1895 пайдо шудааст. Ин бозиро муаллими варзиш Ви-

лям Морган фикр карда баровардааст. Дар ибтидо ба волейбол бо

камерахои резини бози мекарданд, ки онро аз болои банди дар баландии

198 см кашида шуда, сипас – аз болои тур мепартофтанд.

Дар 100 соли гузашта волейбол яке аз маъмултарин ва оммавитарин

навъи варзиш дар чахон ва дар мамлакати мо, инчунин навъи варзиши

олимпи гардид. Дастахои Точикистон пайваста машгулият дошта ва ба

бозихои олимпи омодаги мебинад.

Ин бози ба кудакон ва калонсолон дастрас аст. Ба он чи дар

толорхои варзиши ва чи дар майдони кушод бози кардан мумкин аст.

Дар бози кобилиятхои неруги, чахиш, чолоки, хамохангии харакатхо ин-

кишоф меёбанд. Бозии волейбол на факат саломатиро тахким мебахшад,

балки боз чунин хислатхоро чун чолоки, нотарси, максадноки, дар даста

бозидан, ёрии байнихамдигари, эхсоси дустиро тарбия менамояд.

Коидахои асосии бози.

Волейбол – бозии варзишии дастави аст, ки ду даста 6-нафари дар

майдончаи 18х9 м бози мекунанд.

Бозингарони яке аз дастахо саъю кушиш мекунанд бо тубпартои ё

зарбахо ба он ба чониби ракибон тавре равона созанд, ки коидахоро

вайрон насохта тубро баръакс баргардонида натавонанд,.

Тури волейбол майдонро ба ду ними баробар чудо мекунад. Бари

тур – 1м, баланди – 2,43см барои мардон, 2,24см – барои занон, 2,10см –

духтарон, 2,20см – барои бачахо ва чавонон.

Бози аз 3 ё 5 кисм иборат аст, ки хар кадоми он то муддат ё вакте

идома меёбад, ки яке аз дастахо 25 хол (бо фаркият ба ду хол) нагирад.

Кисми халкунанда панчум мебошад, ки то 15 хол давом мекунад. Хар

даста хукук дорад се маротиба, блокро ба хисоб нагирифта дар тарафи

майдони худ ба туб даст расонанд. Тубро баргардонидан бо хамаи

кисматхои бадан аз миёну пойхо баланд ичозат аст. Туб дар бози то дав-

рае мемонад, ки ба майдон нарасад, девор, сакф ва дигар ашёхо ё то

71

хатогихои яке аз бозингарон. Барои хар туби бурдашуда даста 1 хол ме-

гирад.

Бозингарон дар майдон (расми 79) ду хатро ташкил мекунанд:

пешинахо (2,3,4) ва акиббудагон (5,6,1). Гузариши бозингарон аз руи

гардиши акрабаки соат ичро мегардад.

Р а с м и 79

Дар машгулиятхо доир ба волейбол зарур аст, ки бозингарон либоси

варзишии мувофик – футболка, шортхо, кроссовкахо ё кедихо бо

тагпушхои мулоим дошта бошанд.

Барои пешгири намудани осебхо бояд коидахои техникаи бехатарии

зерин риоя гарданд:

  1. Дар ибтидои машгулият машкхои пешакии нармкунандаи бадан,

мушакхо ва пайвандхоро гарм месозанд.

  1. Майдони бозиро муоина кардан, ки дар он ашёхои хавфнок

мавчуд набошад.

  1. Аз боло бо дастхои рост, ангуштони калон ба пеш нагузошта

тубро кабул накунанд.

  1. Дар вакти кабули туб аз поён дастхоро аз кисмати оринчхо хам

накардан.

  1. Бодиккат назорат намудан, ки дар пеши пойхо наафтед.
  2. Пас аз чахишхо ба пойхои хамшуда ба холати васеъ фуруд биёед.

Коидахои асосии бози

Дар волейбол 5 коидахои асоси мавчуд аст: додани туб, кабул, ба

якдигардихи, зарбаи хамлави ва манъкуни. Хамаи ин аломатхо бо

холатхои гуногун ва чойвазкунии бозингарон мусоидат менамоянд.

Холати мукаррарии бозингар (расми 80) – ин холати оддии мувофики

волейболбоз: пойхо каме хам шуда, вазни бадан ба хар ду по баробар

таксим шуда, бадар ба пеш хам гашта аст.

72

Хангоми чойивазкунихо кадамхои ____________часпанда истифода мешавад, ки ба

пеш, акиб ба рост, ба чап ичро мегарданд. Харакат бо пойе, ки ба самти

чойивазкуни наздик аст (хангоми чойивазкуни ба рост – аз пои рост, дар

вакти чойивазкуни ба чап – аз чап) огоз меёбад. Чунин чойивазкуни мав-

риди истифода карор мегирад, вакте ки бозингар вакти кифоя дорад ва

ба масофаи на он кадар дур чой иваз кардан лозим аст.

Кадами дугона хангоми дархол баромадан ба туб истифода мегар-

дад. Харакат аз дур ба самти харакати пойхо огоз мекунанд.

Давро хангоми чойивазкунии нисбатан калон истифода мебаранд,

чахишхоро бошад дар вакти ичрои зарбахои хамлаовар ва монеъшави.

Чойивазкуниро зарур аст, ки дар вакти тамрини хар як машгулият

дохил намуд. Ин метавонад дав аз холатхои оддии гуногун (нишаст, хоб,

пушт ба пеш ва гайра) дави «мормонанд», дави якто-якто, чойивазкуни

бо кадамхои часпида бо фиреб коидахои бози бошанд.

Тубдихи аз боло бо ду даст (расми 81) коидахои асосии техники ме-

бошад. Бозингар бояд дуруст ба туб баромада ва холати аввалаашро

кабул кунад.

Техникаи ичроиш: пойхо аз зонухо хам гашта, як пой ба пеш. Бадан

рост, дастхо ба пеш – ба боло гузошта шуда ва аз оринчхо хам шуда,

панчахо кат гардида. Ангуштон омода шуда ва каме катъ гардидаанд.

Хангоми тубдихи дастхо ва пойхо рост мегарданд ва ба туб самти зарури

дода мешавад.

Машкхо:

  1. Хамкуни ва катъкунии дастон аз кисматхои пайвандхо харакати

даврии панчахо, зеркуни ва бозкунии ангуштони даст.

  1. Аз такяи рост дар деворхо яквакта ва бо фосила хамкуни ва

катъкунии дастхо.

Р а с м и 80 Р а с м и 81

73

Р а с м и 82

  1. Партофти туби дамкардашуда бо ду даст.
  2. Машкхо барои панчахои даст бо гантелхо, эспандери панчаги (ас-

боби дастфишори), зер ё пахшкунии туби теннис.

  1. Тубпартои аз болои сари худ, ба девор, дар чой.
  2. Бо чуфтхо: тубдихи ба якдигар, ки аз баландихои гуногун мепар-

ранд; тубдихи аз

  1. Тубдихи бо ду даст аз боло ба хати сайри баланд, миёна ва паст.

Бозихо: «Тубдихии волейболбозон», «Туб аз руи давр», «Туби пар-

рон», «Мусобикаи тубхо», «Азнавпартоии туб», эстафетахо бо тубхо,

«Туб ба байн», «Дархости шуморахо».

Кабули туб аз кисмати поёнии худ (расми 82). Тубдихи ё зарбаи

хучуми маъмулан аз поён бо ду даст кабул карда мешавад.

Барои кабул бозингар холати мобайни ё поёниро ишгол мекунад.

Дастхо рост карда шуда ва поён гардида, панчахо «мушт ба мушт» пай-

вастаанд, ё «оринч ба оринч». Туб ба кисми поёни оринч пеши китфхо бо

каткунии яквактаинаи пойхо ва бадан ба пеш – ба боло кабул карда ме-

шавад. Дастхои рост ба сатхи сина баланд бардошта мешаванд.

Машкхо:

  1. Барои худ тарзи аз хама куллайи пайвастани панчахо хангоми

кабул аз поёнро интихоб намоед. Панчахоро 5-6 маротиба пайваст ва

чудо намоед.

  1. Задани туби волейбол дар чой. Харакати дастхо аз хисоби хамку-

нии пойхо ичро мегардад.

  1. Дар чуфтхо: шарик тубро ба масофаи 2-3 м мепартояд. Шарика-

тон тубро аз поён кабул менамояд.

  1. Дар назди деворхо гирифтани туб аз поён (10 маротиба паихам).
  2. Кабули туб аз поёни сари худ дар чой. Баландии тубдихи 1-1,5 м.
  3. Дар чуфтхо: кабули туб аз поён ва додани он ба рафикаш аз бол

обо ду даст.

Ин машкро мумкин аст якка, дар назди деворхо ичро кард.

Партофти поёнии рост. Бози дар волейбол аз тубдихи шуруъ меша-

74

вад.

Бозингар берун аз хатти пеш чойгир шуда, тубро мепартояд ва бо

зарбаи як даст онро ба тарафи ракиб тавре равон месозад, ки туб ба тур

нарасад.

Хамаи партофтхо ба поёни ва болои чудо мешаванд. Дар мавриди

партофтани болои зарба ба туб дар сатхи сархо ва боло зада мешавад ва

мавриди поёни – поён аз сатхи сархо. Агар тубдиханда руй ба чониби тур

бошад – тубдихии рост, агар аз пахлу бошад – пахлуги.

Аз хама тубдихии одди барои волейболбозони навогоз рости поёни

(расми 83) ба шумор меравад. Дасти рост босуръат ба акиб гузаронида

ва бо дасти чап туб ба боло ба 30-50 см партофта мешавад. Ба туб бо

панчаи сахт дар сатхи миён зарба зада мешавад. Баъд аз зарба бозингар

бо пои рост кадам ба пеш мекунад.

Р а с м и 83

Машкхо:

  1. Тубро бо панчаи дасти чап чойгир мекунед. Онро рост ба балан-

дии 50-60 см партофта ва имкони ба фарш афтидан медихед (10-15 маро-

тиба).

  1. Бо дасти рост тубро, ки дар панчаи росткардашуда дар сатхи миён

дасти рост аст, задан.

Пеш аз зарба дастро ба кафо партофта бо он зарбаро анчом

медихед.

  1. Тубпартои ба деворро аз масофаи 5-6 м ичро намудан.
  2. Тубпартоиро аз болои тур аз масофаи 4-6 м амали сохтан.
  3. Айнан хамон, аммо аз хатти руи.

Шахрак. Донистани техникаи бехатари дар дарси варзиш хангоми

варзиши шахраки.

Коидаи тартиб (рафтор) дар машгулиятхо. Либоси варзиши ва пой-

афзол. Пешгирии осеб. Гигиенаи варзишгари чавон.

Коидаи бозихо. Майдончаи варзиш. Тачхизот, асбобу анчом. Вазифа

ва хукуки бозингарон. Тарзхои гузаронидани мусобикахо. Истилохоти

75

довари.

Таъминоти модди. Майдони бозихо. Бози дар майдончаи махсусан

тачхизонидашуда ё дар рохрави 15-30 м мумфарш гардонида шуда гуза-

ронида мешавад. Дар майдонча дар як самт дар фосилаи 2-2,5 м аз якди-

гар ду росткунча кашида мешавад. Хар як тарафи росткунча ба 2 метр

баробар аст. Дар масофаи 2-3 м аз росткунчахо хат мегузаронанд – ин

нимдавра, дар масофаи 2,5-3 м хати дигар – давраро мегузаронанд. Аз

тарафхои акиби росткунча, каме (1-1,5 м) аз он кафотар теппачаи хоки ё

аз симтури охани монеъа месозанд, барои он ки чубчахои бозикунанда

(чиллик ва дангал) ба тарафхои гуногун паранд.

Барои бозихо ба шахрак лозим аст, ки (чиллик, дангал)-ро пайдо

карда, ё худ онхоро аз чуб сохтан мумкин аст.

Дангал бояд 60-70 см дарози дошта, лик – 10-15 см аст. Дангалхо бо-

яд ба кувваи бачахо мувофикат намоянд ва на зиёда аз 450 г вазн дошта

бошанд.

Кисмати болои дангалро барои истифодаи кулай (агар он аз чуб со-

хта шуда бошад) зарур аст, ки каме суфта намоянд. Хамаи ликхо хачм,

шакл ва вазни якхела доранд. Асосашон росткунчаанд. Ин ба онхо

устувори медихад, ки онхоро вертикали мегузоранд.

Кабл аз хама дуруст задани дангал ба ликхоро меомузанд. Барои ин

ду тарзи асосии ин машкхоро нишон медиханд – задан бо дастони рост

ва хам. Якуми аз онхо бо дасти рост гуё ки аз китф ичро мегардад ва

«китфи» номида мешавад. Пас аз задани лик тобхурон ба майдонча

параллели мепаррад. Партофти дангал, ки аз оринч хам шудаи даст

«оринчи» ном дорад. Ва дар ин партофт дангал харакати тобхурандаги

ба майдонча параллелиро ба худ мегирад.

Ззадани дангал ба ликро аз худ намуда, мумкин аст бози гузаронид,

ки дар он ду ё зиёда бозингарон (то панч дар як даста) иштирок менамо-

янд.

Максади бози аз он иборат аст, ки бо шумораи камтари дангал шу-

мораи муайяни колабхоро задан.

Барои кудакони синни хурди мактаби, чун коида, 6 колаб истифода

мебаранд.

Хар як аз он аз панч шахрак иборат аст, ки дар мобайни хатти ру ба

руи росткунча мукаррар мегардад. Ба бачахо барои бози чунин

колибхоро пешкаш намудан мумкин аст: «туп», «лонаи мусалсал», «му-

шак», «хавопаймо», «мактуб» (расми 84,85).

76

Афтонидани колабхоро аз асп шуруъ мекунанд. Вакте ки аз беруни

росткунча аккалан як шахрак зада мешавад, он гох зада афтондани

шахракхои бокимонда аллакай аз нимаспа давом менамоянд.

Колаби «мактуб»-ро хатман аз асп задан лозим аст, хол он ки авва-

лан шахракро, ки дар байни росткунча истодааст мезананд.

Бози хамеша бо задании колабхо аз росткунчаи рост шуруъ меша-

вад. Бозингари хар даста хукук доранд задании ду дангалиро паихам

ичро намоянд, баъд аз он партофтхоро шахси дигар ичро мекунад, ки аз

хамон даста аст.

Агар хамаи колабхои якуми шахрак зада шуданд колабхои дигариро

мегузоранд ва гайра.

Р а с м и 84 Р а с м и 85

Техникаи бози. Тарзхои доштани дангал. Холати асоси ва тарзхои

холатии зарбахо.

Тактикаи бози. Интихоби вазъият, чойивазкуни.

Бозихо: «Дангал», «лик», «Аз давра берун зан», «лики парранда»,

«Шахраки хурд».

Чавгонбози. Тасодуфан нест, ки

пуркувваттарин чавгонбозон варзишгарони

Хиндустон ва Покистон махсуб мегарданд. Ин бо-

зии кадима дар мамолики чануб бештар густариш

ёфтааст. Навъхои гуногуни ин бозихо дар Эллада ва

Рим, Форс ва Хиндустони кадим ба вучуд омадааст.

Харчанд бо номи муосираш ин бози ба

чупонхои фаронсави, ки тубро бо чубчахои шаст-

монанд «хокэ – крюк» мезаданд, вазифадор аст.

Дар бозихои III Олимпи «лякросс» – бозии мил-

лии хиндухои канадаги бо туб ва чавгонхо буд.

Коидаи муосири чавгонбози (хоккей дар замин) дар Антверпен дар

77

бозихои Олимпии VII дар августи 1920 муайян гардид.

Дар карнхои V-IV то солшумории мо чавгонбози дар Точикистон

маълум буд. Дар нохияхои дури Помир бо маркабхо, вале аксар вакт

пиёда бози мекарданд.

Барои ин бозихо факат чуб, ки охираш кач шуда бошад – чавгон та-

лаб мегардиду халос.

Номи худро чавгонбози аз бозихои кадимии чор-

водорон гирифтааст. Аллакай баъд аз он, ки чун

чавгонбози бо асп дар тамоми Осиёи Маркази пахн

гашт, бози ба дигар мамолики Шарк хам гузашт.

Чавгонбози бо асп дар бисёр сарчашмахои адаби –

таърихи ёдовари мешавад. Дар «Шохнома»-и

Абулкосим Фирдавси ба тасвири бози як кисмати пур-

раи достони «Чавгонбозии Сиёвуш ва Афросиёб» бах-

шида шудааст. Назми классики точик корнамоихои

Рустам, Сиёвуш, Бахром ва дигаронро тараннум мена-

мояд. Дар халк хотира аз дигар устодони бозии чавгон, аз он чумла

Гаршосп ва Эрач боки мондааст. Эрач дар байни мардумони Шарк чун

«Эрач – пахлавон» машхур аст.

Таърих нишон медихад, ки Искандари Макдуни пас аз забт, ё

ишголи Осиёи Маркази ва Эрон, барои чалби чанговарон чавгонбози

ташкил медод. Абуали ибни Сино чавгонбозиро ба навъхои аз хама

кавии машкхои варзиш дохил мекард.

Унсурулмаолии Кайковус хануз дар асри XI дар китобаш

«Кобуснома» ба писараш маслихат медихад, ки дар бози бояд боэхтиёт

бошад, тасия медод, ки дар даста 8 бозингар дошта бошанд.

Аз асри V сар карда ин бозиро туркхо, арабхо ва халкхои дигар хам

омухтанд.

Дониши техникаи бехатари дар дарси варзиш хангоми машгулияти

чавгонбози хатмианд.

Коидаи тартиб дар машгулият. Либоси варзиши ва пойафзол. Пеш-

гирии осеб. Гигиенаи варзишгари чавон.

Коидахои бози. Майдончаи варзиши, тачхизот, асбобу анчом,

ашёхо.

Вазифахо ва хукуки бозингарон. Тарзхои гузаронидани мусобикахо.

Истилохоти довари.

Таъминоти модди. Майдони бозингари. Факат дар майдони хамвор

78

чавгонбози кардан мумкин аст. Дарозии майдони бозингари ба 91 м, ба-

ри он ба 50-55 м баробар аст. Хар як нимаи майдон дар навбати худ боз

бо чорякхатхо чудо гаштаанд. Хар чорякхат бо хатти фосиладор ба сам-

ти дарвоза параллели дар масофаи 22,90 м аз он мегузарад. Ба дарвозахо

турхо махкам шудаанд.

Ченакхои дохилии дарвоза: дарози – 3,66 м, баланди – 2,14 м. Барои

он ки майдончаи чаримави нишон дода шавад, пеш аз хар дарвозахо бо

хатти дарвоза параллел ва дар масофаи 14,63 м аз он хат ба дарозии 3,66

м гузаронида мешавад. Сипас аз охири хар хат чоряк ба атроф то

карибии хати дарвоза гузаронида шуда, инчунин ба сифати маркази дав-

ра хар як пахлучуби дарвоза истифода мегардад.

Бари хатхои дарвоза ва хатхои майдончаи чаримави бояд 7,5 м бо-

шад. Дар масофаи 7,31 м аз байни дарвоза мустакиман пеш аз онхо ни-

шонаи 7-метра нишон дода мешавад.

Дар кунчхои майдони бози 4 байракчаи кунчи гузошта мешавад. 6

байракчахои пахлуги хати мобайни майдон ва чорякхатхо нишон

медиханд ва дар масофаи 0,91 м аз сархади майдон чойгир карда меша-

ванд.

Баландии байракчахо набояд камтар аз 1,20 м бошад. Ба хатхои

дарвоза дар масофаи 4,57 м ва 9,14 м аз хар пояхо бо хатхои кутохи са-

фед кунчхои чаримави баръало тасвир карда ё нишон дода мешаванд.

Ба хатхои дарвозахо ва хатхои пахлуги дар масофаи 2,74 м аз

байракчахои кунчи кунчхоро мегузоранд (ба расми 86 нигаред).

расми 86. Майдони бози барои чавгонбози (ченакхо бо метр)

Туб. Кутр баробари 7,4 см. Вазни туп 156 г то 163г дакка мехурад.

Мутобики коидахо туб метавонад чармин бошад ё пурра ба ранги

сафед ранг карда шуда бошад ё бо кисм-кисм сафед ранг гардад. Дилаки

туб аз муй ё ягон ашёи сабуки тайёр карда мешавад. Аммо аз таъсири

нами чунин туб зуд вазн ва шакли худро иваз мекунад. Хангоми

79

мусобикахои дастахо туберо истифода мебаранд, ки аз омехтаи майда-

кардашудаи каучук тайёр гардидааст.

Чавгон. Вазни имконпазири чавгон аз 340 то 794г дакка хурда ва бо

унсияхо (1 унсия – 28,35 г) андоза карда мешавад. Нисбат ба дарозии он

махдудият нест, вале дарозиаш маъмулан ба 85-90 см мерасад. Ба даста

качак ширеш ё часпонида мешавад. Часпиш аз руи принсипи фона ичро

шудааст. 1,2 ё 3 кабатхои резини дар дохили даста ба чавгон нармии за-

руриро медихад. Качак аз дарахтхои чормагз, тут, акатсия тайёр мегар-

дад. Пайвастагии чуб аз чои хамшави бояд ба тарафхои берунии он

параллели бошад, зеро чавгон метавонад ба осони чудо гардад. Ба хоти-

ри нашикастан боя гон лента печонидани чавгон тавсия намешавад. Ин

кор то дарачае метавонад хачмхо чавгонро тагйир дихад, ки он ба

коидахо чавобгу нест.

Чавгон бояд аз дохили халка, ки кутри дохилиаш ба 5,08 см баробар

аст, гузарад ва танхо аз як тараф пахн бошад.

Чавгони хинди кариб дар тамоми олам густариш ёфтааст, ки бо

качаки хамшудаи кутох ва дастаи яклухташ фарк мекунад (нигар ба рас-

ми 87)

Расми 87. Чавгонхо: а)даста ва качак; б)даста, намуд аз боло; в)качак аз

тарафхои акиб ва зарбави.

Техника. Хосиятхои хоси чавгонбози тарзхои истифодаи чавгон ва

натичахои баъдии техникии коидахои бозиро муайян мекунад.

Ахамият ва хачми машгулиятхо, ки барои махорату малакаи техни-

кии равона гардидаанд, дар чавгонбози нисбат бо дигар навъхои варзиш

зиёдтар аст.

Дар ин маврид ба масъалахои тактики ва омодагии чисмонии умуми

диккати калон чудо карда мешавад.

Мах с у си я т х ои у н с ур хо и а со си и т е х ни ки . Б оз инг а р бо я д а з

а б в

80

хо лат и а со с и ба т е зи и чр ои та мом и х ар а ка тх о в а

ама ли ёт хо р о б о ч ав го н ш у ру ъ н амо я д .

Холати дастхо. Тарафи хамвор ё пахни чавгон ба чап равона гарди-

дааст. Дасти чап аз охири даста мекапад, дасти рост тахминан дар мо-

байни дастаи чавгон чойгир шудааст.

Дав. Барои давидан дар чавгонбози умумияти табдили ногахонии

самт ба акиб ё тарафхо хос аст.

Бозингар бо зонухои каме хамшуда медавад, хамчунин вазни бадан

асосан ба нуги пойхо равон мегардад. У чавгонро вобаста аз вазъият бо

як даст медорад (бо рост хангоми давидани дарози зуд, бо чап

мустакиман пеш аз хамла аз тарафи чап), ё бо харду даст дар пеши бадан

(дар сатхи туб).

Бурдани туб. Мутобик ба холатхои бозингари туб ба харакат, бо

зарбахои сусти дасти баранда (агар аз чониби мухолиф монеъ набошад),

ё хангоми ивази бонавбати дастхои баранда ва акиб (дар вакти

мукобилият аз тарафхои мухолиф ё хангоми фиреби мухолиф) дароварда

мешавад.

Ахамияти халкунандаро ин чо хамохангии байни харакатхои бадан

ва кисматхои дастон ва кор (фаъолият) бо чавгон мебозад.

Нигох доштани туб.

Тубро дошта, чавгонбоз бояд чавгонро озодона нигох дорад.

Лагзиши эластикии чавгон ба акиб хини бархурди туб «париш»-и тубро

бозмедорад.

Бо даст манъ кардани тубхои «баланд» ва «паст» ичозат дода на-

мешавад. Дар ин маврид факат ичозати манъсозии харакати туб хаст, на

ин ки ба он самти дилхох дода шавад.

Тубронии бетанаффус. Туб дар майдон боки мемонад. Качаки чав-

гон бевосита аз акиби туб гузошта шуда ва тубро то масофаи 25 см

хамрохи мекунад.

Партофт аз чой. Тарафи хамвори качаки чавгон ба туб наздик

оварда мешавад. Сипас дар натичаи зарбаи пуркуввати зиёд ё кам туб

метавонад ба баландии гуногун бардошта шавад ва ба масофахои мухта-

лиф партофта шавад. Зарба бо алвончхури хангоми партофтхо ба дарво-

за, тубдихи ва тубдихи аз пахлуи майдон ичро мегардад.

Партофт дар холи харакат. Ин навъи зарбаро (хангоми бози бо

тубдихии кутох ба якдигар кулай аст), бозингар дар холати чавгонро бо

рохи партофтани кутох иваз накарда, амали месозад. Партофтхо бо

81

дастхои баранда ва пас. Хангоми зарба бо дасти дар пеш карордошта

фосила байни харду даст бояд на он кадар калон бошад. Дар ин маврид

тоб додани дасти рост бо дастаи чавгон ба боло мелагжад. Чавгонбоз

каме пои чапро ба пеш мегузорад, агар баранда дасти рост бошад. Туб

дар ин вакт бояд тавре хобида бошад, ки ба он ба кисмати хамгаштаи

качаки чавгон задан мумкин аст. Дар лахзаи тоб додан ва дар лахзаи

охирон чавгон набояд аз сатхи китф боло бардошта шавад.

Хангоми зарбаи дасти пеш дар мавриди гардиши дасти дуюм

тубдихии пинхони ичро мегардад.

Техникаи бозии дарвозабон.

Дарвозабон тубхои «поёни»-ро бо пойяш, тубхое, ки дар сатхи зо-

нуанд бо сипархо, тубхои баландро бо дастонаш мегардонад.

Чавгонро баландтар аз сатхи китфон бардошта наметавонад.

Тактика. Коидаи чавгонбози. Зарбахо ба дарвозахо танхо аз дав-

раи зарбави, (холати гайрибози) хамаи тактикаи бозиро муайян месо-

занд.

Барои ба комёби ноил гаштан, зарур аст, ки ба «коидаи гайри

бози» риоя намуда, ба хар васила тубро ба минтакаи даври зарбави бу-

баранд.

Дар бози тактикаи инфироди, гурухи ва дастчамъи, инчунин такти-

каи дарвозабон истифода мегардад.

Коида. Даста иборат аз 1 дарвозабон, 2 химоятгар, 3 хучумкунанда

ва то 6 нафар бозингари эхтиёти иборат аст. Вакти бозиро 2 даври 20-

дакикаги ташкил мекунад, аз руи шартнома метавонад камтар бошад.

Зарбахо ба туб манъ аст. Туб бояд хамеша дар майдон монад. Хангоми

баромади туб аз бози дар масофаи 1 м аз пахли рондани озоди туб амали

мегардад. Бозингарони бокимонда дар ин лахза дар фосилаи 3 м аз чойи

огози бози чойгир мешаванд. Хангоми амали шудани туби кунчи бозин-

гарони дастахоро химоякунанда аз хати берун аз дарвоза ба тарафхо, ки

мукобили чои ичрокунии туби кунчи аст, чойгир мешаванд.

Бозихо. «Дег», «Ба хадаф расон», «Зарбаи ки дуртар?», «Туб аз

давра», «Туб ба чукури».

Тенниси туи миз. Ин бози дар охири асри гузашта ба вучуд омада-

аст, харчанд бози, бе муболига, решахои кадима дорад. Ватани он Бри-

танияи Кабир махсуб мешавад. Акидаи дигаре низ мавчуд аст, ки тенни-

си руи миз гуё аз Осиё ба воситаи Хиндустон ба Англия гузашта ва аз он

чо дар дигар мамолики Аврупо низ пахн гаштааст. Аммо бозии муосири

82

теннис махз дар Англия дар соли 1884 сабт гардидаанд. Махз англисхо

(Д.Гиббс, Д.Жако) туби пластики ва мизи теннисро ихтироъ намудаанд.

Дар Британияи Кабир бозиро бо исми бештар садодор пинг-понг

номиданд.

Ба берун аз чазира туб дар ибтидои карни XX интикол гашт. Дар

соли 1901 он дар Австрияю Венгрия, Олмон, баъдтар дар Шветсия, Че-

хия ва дигар мамлакатхо арзи хасти намуд. Дар соли 1926 чемпионати

аввали чахон доир ба тенниси руи миз баргузор гардид.

Дар Иттиходи Шурави рочеъ ба ин бози дар интихои асри XX ит-

тилоъ ёфтанд ва дар охири солхои 20-ум, махсусан солхои 1927 – 1929,

густариш ёфт. Чемпионати якумини СССР соли 1951 дар Вилнюс баргу-

зор гашт.

Донишхои техникаи бехатари дар дарси варзиш оид ба

машгулиятхои тенниси руи миз хатмианд.

Конуни тартибот дар машгулиятхо. Либоси варзиши ва пойафзол.

Пешгирии осеббини. Гигиенаи варзишгари наврас.

Коидаи бози. Мизхо барои тенниси руи миз, тачхизот, асбобу анчом,

ашё. Вазифа ва хукуки бозингарон. Тарзхои гузаронидани мусобика.

Истилохоти довари.

Таъминоти модди. Чойи бози. Майдончаи дар ихтиёр дошта хадди

акал бояд 12м х 6м бошад. Барои гузаронидани мусобикахои

байналхалки – 14м х 7м. Болопуши фарш бояд нарм бошад.

Сарчашмахои рушнои бояд аз фарш 4м боло вокеъ бошад.

Дар мизи бози равшани бояд 400 лк ташкил дихад. Мухити атроф

ва хати махдудкунандаи майдон, бо дарбаргирии кабули туб, бояд торик

махрум аз хар гуна инъикоснамои бошад.

Миз метавонад аз хар гуна мавод сохта шавад ва бояд мустахкам

бошад. Сатхи рупуш ё болои мизи бозингари бояд яклухт ва бо ранги

сабз ранг шуда бошад. Вай бо хати сафеди 2 см аз пахлухо ва акиб

махдуд мегардад.

Хати мобайни бо пахмии 3 мм, ки барои бозихои чуфт зарур аст,

метавонад хамчунин хангоми бозихои ягона гузошта шавад. Тури ранги

сабзи торикдошта мизро ба ду хиссаи баробар таксим мекунад. Он ба ду

такягох берун аз миз мустахкам мегардад (расми 88).

83

Р а с м и 88

Туб. Аз матоъи сафед ё пластики хачман аз 11,43 то 12,70 см иборат

буда, 2,4 то 2,53 г вазн дорад.

Ракетка бояд аз дарахти торик бошад. Агар пахнии ракетка

болопушро ба назар мегиранд, он гох ин полопуш бояд ё аз резинаи

нарм, гафсии умуми хадди аксар 2 мм ё аз резинаи мулоим, кабати болои

аз резинаи нарми дандонадор, ки гафсии умуми набояд аз 4мм зиёда бо-

шад, бошад.

Болопуш яклухт ва торик бошад.

Хангоми капиши аврупои дастаи ракеткаро бо се ангуштхо медо-

ранд (расми 89), ангушти ишорати дар канори ракетка бароварда шуда,

калон аз тарафи дигар чойгир шуда, ба тарафи кушода ва бо каме ба ан-

гушти миёна мечаспад. Ин капиш бештар барои ичрои зарбахои гуногун

– шакли хамлакуни ва химояви мувофик аст.

Р а с м и 89. До ш т а н и р а к е т к а

Омодагии махсуси умуми ва варзиши. Машкхои низоми. Рохрави,

дав: бо нуки панчаи пойхо, кайчишакл, бо такрор – 5 х 30 м, хушдори

бинои.

Ибтидо аз холатхои гуногун. Машкхои инкишофдихандаи умуми бе

ашёхо: барои мушакхои даст, пой, бадан. Машкхо барои ташаккули ду-

русти нишаст.

Машкхои инкишофдихандаи умуми бо предметхо: бо чуби

гимнастики, аргунчаки кутох, тубхои баскетболи ва пуркардашуда,

ракеткахо, тубхои теннис.

Чахишхо: аз чой, ба дарози ва ба боло, бо дави тез ба дарози ва

84

баланди, чахиш ба боло бо кандашави ва баръакс. Партофти туби теннис

ба хадаф ва ба дури. Фиреби зарбахои мухталиф. Бози дорондани туби

теннис. Бозихои серхаракат, эстафетахо.

Техникаи бози. Тарзхои __________капидани ракетка. Холати асоси ва мавкеъ.

Навъхои зарбахо (бо фосила, хамлавар, химояви).

Партофтхо: бо навбат ичро кардани силсилаи партофтхои гуногун

(аз боло, поён, бо тобхурии омехта).

Чавоби партофт ва зарбахо: «теладихи, гелон», «зери буриш», «холи

гузоштан». Зарбахо бо туби кутохкардашуда «пуштаки». Якчоякунии

партофтхо бо зарбахои хамлави ва химояти.

Бозихои чуфт. Химояи «шамъ» бо тобхурии болоии туб. Зарбаи

хотимави ба маркази миз дар карибии тур, ба кунчи миз. Зарбахои

чавоби. Бози бо ду тубхо. Гелондани туп ба чап ва ба рост.

Тактикаи бози. Интихоби мавкеъ, суръат. Бозии хучумкунанда зид-

ди химоятгар. Бозии химоятгар зидди хучумкунанда. Тактикаи бозихои

якка. Хусусиятхои бозихои чуфт. Тактикаи бози дар минтакахои гуно-

гун. Чойивазкуни дар бозихои якнафара, чуфт ва омехта.

Бозихо. «Осиёб», «Хама мукобили як кас», «Хадафро тахриб намо ё

бирас», «Туби гапгир», «Аргунчак», «Кувва хаст».

Бадминтон. Бадминтони аз бозии хиндии «Пунэ» ибтидо мегирад.

Махз аз Хиндустон дар соли 1872 гурухи афсарон-мустамликадорони

англис дар наздикии Глогестершира бозиеро бо номи бадминтон намо-

иш доданд.

Хамон сол чун соли таваллуди бозии бадминтон ба хисоб меравад.

Донистани техникаи бехатари дар дарсхои варзиш хангоми

машгулиятхои бадминтон.

Коидаи тартиб дар машгулиятхо.

Либоси варзиши ва пойафзол. Пешгирии осеббини. Гигиенаи вар-

зишгари наврас.

Коидаи бози. Майдон барои бози, хачмхо, ченакхои он. Асбобу

анчом (ракетка, тур).

85

Таъминоти модди. Майдон барои бозии бадминтон росткунча ба-

рои бозии чуфт – 13,10 х 6,10 м буда, барои бозии якнафари 13,40 х 5,18 м

мебошад. Майдонхое мавриди истифода карор мегиранд, ки факат барои

яккабозон ё факат барои бозихои чуфт чудо шудаанд, инчунин

майдонхои чойивазкунанда ё омехта. Хамаи хатхо дар гафсии 3,8 см ка-

шида шуда, ба ченакхои майдон дохил мешаванд.

Барои бозии оддии бадминтон чои хамвор аз руи имкон аз шамол

химояёфта, майдончаи кариб 7 х 15 м мувофик аст.

Р а с м и 90

Майдонча барои бози ба бадминтон дар разрядхои якка ва чуфт. М хатти

мобайни; SD – хатти пахлуги барои разряди чуфтона; S-E – хатти пахлуги барои раз-

ряди якка; VA хатти пеши партофт; HAD хатти акиби (охири) партофт барои

разряди чуфт; VFE хатти охири (акиби) партофт барои разряди якка (расми 90).

Хангоми гузаронидани мусобикахо майдончаро ба ду кисми баро-

бар бо тури сабз бо хоначахои (ячейка)-хо бо 2 см чудо мекунанд. Даро-

зии сетка 6,10 м, бар 76 см. Гушаи болоии тур бар баландии 1,524 см

чойгир аст.

Парахои тур аз матои сафед бо гафсии 7см магзи дорад.

Ба гушахои болои ва поёнии тур ресмонхои мустахкамро

мепушонанд, ки ба дар баландии 1,55 м махкам карда мешавад.

Тубча. Барои бозии бадминтон дар бинохои пушида тубхои 4,7 то

5,5 г вазндоштаи пархои таби дошта ба теъдоди 14-16 адад ва сараки са-

бук истифода мегарданд.

Инчунин тубчахои пардори пласмасси низ мавриди истифода карор

мегиранд. Хангоми зарба бо кувваи мукаррари аз поён тубчаи пардор

бояд кариб 13 м парад. Барои бозии одди дар вакти истирохат тубчахои

вазнашон кариб 10г истифода мешаванд.

Ракетка барои бадминтон аз руи тарзи беруни ракеткаи тенниси

оддиро ба хотир меоварад, аммо хело хам сабук ва мулоимтар аз охири

аст. Вазни ракетка кариб 130 г. Ба колаби ракетка торхои синтетикии

86

кутрашон 0,6 – 0,8 мм-ро мекашанд (расми 91).

Р а с м и 91. До ш т а н и р а к е т к а

Омодагии махсуси умуми ва варзиши. Машкхои катори. Рохрави,

дав: бо нук ва панчаи пой, бо кадамхои кайчишакл, такроран – 5 х 30 м,

аз руи хушдори бинои, огоз аз холатхои гуногун. Машкхои

инкишофдихандаи умуми бе ашёхо: барои мушакхои даст, пой, бадан.

Машкхо барои инкишофи дурусти нишаст, холатхои он.

Машкхои инкишофдихандаи умуми бо ашёхо: бо чуби гимнастики,

аргунчаки кутох, тубхои баскетболи ва пуркардашуда, ракеткахо, тубхои

тенниси.

Чахишхо: аз чой, ба дарози ва ба боло бо дави тез ба дарози ва

баланди. Паридан ба боло ва баръакс. Партофти туби теннис ба хадаф

ва ба дури. Фиреби зарбахои мухталиф. Бози бо тубхо.

Бозихо «Дав бо ракеткахо», «Дасти ки бакувват?», «Ки тезтар»,

«Тубчаро кап», эстафетахо.

Техникаи бози. Тарзи доштани ракеткахо. Холати асосии бозингар

хангоми партофтан, кабули туб, хангоми зарбахо ба рост, ба чап, ба бо-

ло, ба поён. Зарбахои кутох ба рост ва ба чап. Зарбахои фосиладор ба

рост, ба чап, аз болои ресмон, зарбахои кач ба рост ва ба чап. Зарбахои

пахн ба рост, ба чап ва аз болои сар. Зарбахои кутох.

Партофтхо: кутох, баланд – дур, пахн – дур. Шиносшави бо хисоб

хангоми бозихои якка. Гузоштан ва хучум. Зарбаи хамлави, бозихои як-

ка, чуфт ва омехта бо хисоб.

Тактикаи бози. Интихоби чо ва назорати чойивазкунии дуруст дар

майдонча. Бози аз хатхои пахлуи, аз хати акиб ба тур. Интихоби тарзи

партофт, зарбахои чавоби. Тактикаи бозихои якка ва чуфт.

Чойгиршавии бозингарони бозихои чуфт: параллели, пешу – акиб, озод.

Шиновари. Пайдоиши шиновари ба даврахои кадим марбут буда,

ба зарурати аз чониби одам азхуд кардани мухити об ва мубориза барои

мавчудият вобаста аст.

Юнонихои кадим ин махорату малакаи заруриро баланд арзёби на-

87

муда, онро ба тавонистани хондану навиштан баробар мешумориданд.

Шиновари барои одамон хурсандии зиёд, каноатманди меовард, чун ва-

силаи олии истирохат хизмат мекард, саломатиро мустахкам, ба

обутобдихи мусоидат менамуд. Вай барои инсони бакувват, чолок,

пуртокат, чобук шудан, худро бо итминону бовари дар холатхои гуногу-

ни хаёти эхсос намудан хизмат менамояд.

Машкхои шиновари ба саломатии чисми одам мусоидат намуда,

узвхои шикам ва нафасро инкишоф медихад; мушакхоро пуркувват на-

муда, ташаккули мутавозини бадан ва комати ростро таъмин месозад;

организмро ба таъсири хунуки мутобик мегардонад; бо пасту баландша-

вии якбораи харорат ва гайра.

Шиновари дар бозихои Олимпи бо барномахои калон муаррифи

гардидааст.

Шиноварони собик Шурави (СССР) дар таърихи иштирок дар

мусобикахои калон 22 медали тилло, 26 нукра ва 31 биринчиро сохиб

гардидаанд.

Комёбихои бештарро Г. Прозуменшикова, В. Салников, А. Попов

ва дигарон сохиб шудаанд.

Варзишгарони чумхурии мо омодагии комплексии кави ва интихоб

ба иштирок ба бозихои Олимпиро мегузаранд.

Вазифаи хар як мактабхон шиновариро омухтан мебошанд. Барои

огохии холатхои нохуш ва осеббини зарур аст, ки талабот ва коидахои

зерин риоя гарданд:

  1. Факат дар чойхои ошно ва ичозат додашуда барои шиновари, аз

худуди сархади нишон додашуда берун оббози накардан.

  1. Др хавзхои шиновари риоя кардан ба интизом.
  2. Шиновариро танхо бе калонсолон омухтан мамнуъ аст. Ин кор

хатарнок аст, хатто вакте ки худро дар об нигох дошта метавонед.

  1. Агар шумо чукурии хавзро надонед ва ба набудани ашёхои дигар

дар он бовари надошта бошед ба об чахидан манъ аст.

  1. Ба об гута хурда нафас накашида онро дар вакти зиёд нигох дош-

тан мумкин нест.

  1. Хангоми пайдошавии нишонахои хунукхури, кабудшавии лабхо

лозим аст, ки аз об баромада гарм шавед.

  1. Танхо баъди 40-60 дакикаи баъди хурокхури ба машгулиятхои

шиновари машгул шавед.

  1. Аз воситахои нигахдоранда истифода бурданро ёд гиред, хисси

88

худидоракуни ва масъулиятро аз даст надихед.

  1. Агар дар чисми худ беморихои гулудард, шамолхури, сулфа ва

гайраро эхсос кунед, ба шиновари машгул нашавед.

Барои машгулияти шиновари зарур аст, ки анчомхои зерини

инфироди дошта бошед: либоси шиновари, кулохи резини, собун, лиф,

сачок, шона; кабл аз хар машгулият дар хавзхои шиноварии пушида за-

рур аст, ки худро бо собун пурра шуед ё душ кунед; пас аз машгулият

сар, махсусан гушхоро пурра пок кунед; пас аз оббози бо либосхои тар

истодан мумкин нест.

Оббози дар хавзхои табии хангоми харорати на камтар аз +18° 20°

будани об, дар чои шамолпанох, хавои офтоби, харорати хаво (шамол)

дар он бояд +24…25° бошад, мумкин аст.

Мухлати дар об будан аз 5-10 то 30-40

дакика тадричан афзоиш меёбад (бо назардош-

ти синну сол, холати саломати, шароиту обу

хаво).

Вакти бехтарин барои машгулиятхо нимаи

аввали руз аз соати 10 то соати 13 мебошад.

Дар хавои гарм мумкин аст 2 маротиба дар як руз, Расми 92.

дар нимаи дуюми руз аз соати 16 то соати18 оббози кард.

Р а с м и 93

Р а с м и 94

Р а с м и 95

Онхое, ки шиновариро наметавонанд зарур аст, ки дуруст худро дар

об нигох доштан, бе тарс ба об даромадан, харакатхои оддитарини дасту

89

пойхоро ичро намоед, хамзамон бо тарзхои варзишии гуногун –

элементхои техникаи шиновари ошно шавед.

Доир ба азхудкунии машкхо дар об, ки шумо дар синфхои поёни

омухта будед: «оббози» (расми 92), «медуза», «ситорача» (расми 93),

лагзиш ба сина, руй ба сохил истоданро (расми 95) такрор намоед.

Техникаи навъхои асосии шиновари тахтача дар кафаси сина (расми

96) – тарзи аз хама зуд ва машхури варзиши оббози аст. Он бо

харакатхои бо танаффуси симметрии дастону пойхо маънидод мегардад.

Нафасбарори дар об ичро мешавад. Ин тарзи шиновари барои гузаштан

аз монеахои оби, хангоми начоти гаркшудагон истифода бурда мешавад.

Машкхо барои омузиши техникаи шиновари дар кафаси сина

Дар хушки:

  1. ХМ – ба кафаси сина хобида, даст ба пеш, сарро хам кардан. Ба

зону (оринч) боло шуда ва ба панчахои даст нигох

карда, харакатхои ботанаффуси пойхоро зуд ичро

менамоянд.

  1. Айнан хамон, аммо як даст ба пеш, дигар

дар баробари бадан.

  1. Айнан хамон, вале бо мувофикат кунонида-

ни харакати пой бо нафас сарро ба як тараф тоб

дода, бо дасти ба пеш дарозкардашуда ба гуш ра-

сидан.

  1. ХМ – рост истода, як даст ба боло, дига-

раш аз камар, харакати даврии дастхо ба пеш

(«Осиёб ба пеш»).

Р а с м и 96

Р а с м и 97

Дар об:

  1. ХМ – бо кафаси сина хобида, бо дастхо ба чукури, ба пахлуи хавз

такя карда, харакати пойхоро ичро менамоянд.

Нафаскашии мукаррари (одди).

  1. Айнан хамон, аммо сарро дар об фуровардан, нафасро нигох

доштан.

  1. Айнан хамон, аммо нафасбарори дар об ичро мешавад. Барои

нафасгири сарро ба боло бардоштан ё тоб додан.

90

Машкхо барои омузиши техникаи чахидан аз баланди

Дар хушки:

ХМ – огози шиновари (пойхоро дар баробари кафхо параллели гу-

зошта, дар зонухо ва кисматхои миён хам шуда, дастхоро ба акиб пар-

тофта, ба пеш нигох мекунанд. Чахиш ба боло бо алвончи дастхо ба бо-

ло, сар дар байни онхо.

Дар об:

  1. ХМ – дар пахлуи хавз нишаста, даромадан ба обро (аввалан ба об

дастхо ва сар медароянд) ичро менамоянд.

  1. Айнан хамон амал, вале тадричан такяро зиёд намуда.
  2. Айнан хамон амал, аммо холати огози шиновариро кабул карда.

Шиновари бо пушт – яке аз тарзхои хеле кулайи (барои нафаскаши)

харакаткуни дар об аст. Агар шумо монда шудед, аз шино бо кафаси си-

на, он гох мумкин аст ба пушт гарде два истирохат намоед.

Оббози ба пушт, хобрави (расми 97) чун харакатхои ботанаффусу

пайвастаи дастхо ва пойхо маънидод мешавад.

Шиновар ба пушт хобидааст, аз ин ру нафасбарори дар болои об

амали мегардад. Ин тарз хангоми хамлу накли осебдида, бурдани борхои

мухталиф истифода бурда мешавад.

Машкхо барои омухтани техникаи шиновари

ба тарзи пуштноки.

Дар хушки:

  1. ХМ – нишасти кунчи (дар фарш, дар курси, дар сохил); харакати

пайвастаи пойхо.

  1. ХМ. Истода, як даст ба боло, дигар дар баробари бадан,

харакатхои даврии бофосила ба акиб.

Дар об:

  1. ХМ – ба пушт хобида, бо дастон аз пахлуи хавз капида, харакати

пойхоро ичро менамоянд. Пойхоро аз зонухо хам накарда, нуки пойро

ёзонидан ва ба дохил тоб додан.

  1. ХМ – ба пушт хобида, тахтаро дар зери сар, ба зону, ба шикам

гузоштан.

Шино карда, харакатхои пойхоро анчом дод.

Такмили техникаи шиновари

Оббози бо пушт:

  1. Шиновари ба пушт бо кумаки харакатхои пайвастаи пойхо

91

(дастхо метавонанд дар баробари бадан, яке ба боло, харду ба боло бо-

шанд).

  1. Айнан хамон амал, аммо то оринч ичро шуда, кулочи дароз ду-

даста дар як вакт.

Шиновари ба кафаси сина:

  1. Шиновари бо кафаси сина, бо ёрии харакати пойхо ва як даст,

дигари ба пеш, ба гардишхои сар барои нафасгири ба тарафи дасти кор-

кунанда назорат кардан.

  1. Бо хар даст шумораи додашудаи кулочхоро зам ё илова кардан.

Бозихо: «Оммави», «Обхези», «Мохигир», «Мохи дар тур», «Обка-

шак».

Агар шумо аллакай шиновариро хуб ёд гирифта бошед ва ба

сексияхои шиновари равед, он гох метавонед барои худ тестхои

санчишие, ки пешкашатон менамоем, ичро созед.

Аз тестхои санчиши истифода бурда, шумо метавонед на танхо

натичахои хуб нишон дихед, балки нишондодхои худро бехтар созед.

Тестхои санчишии намунави

Чадвали 3

Б ах о

Маш к х о

Аъ ло

Ху б

К ан оат б ах ш

Шино карда гузаштан аз

масофаи 50м, дак., с:

писарон

духтарон

1.20

1.30

Бо яке аз тарзхои

варзиши бе хисоби

вакт

Бе хисоби вакт

бо усули озод

Инчунин кобед

44-chashma-27

Чилучорчашма – дар нохияи Носири Хусрав

Чилучорчашма (44 Чашма) – манбаи оби мукаддас. Он дар сохили рости дарёи Кофнихон, 12 км …