ТАВСИЯХО БАРОИ ТОЛИБИЛМОН ОИД БА САНЧИШ ВА БАХОГУЗОРЙ БА ДОНИШИ ХУД

Хангоми ичро намудани хама гуна фаъолият одам ба натичаи он мутаваччед мешавад. Хангоми хатми фаъолият одам амалдои худро бахогузори, хатохои худро хис намуда, барои ислоди он вакт чудо мекунад. Агар максади дар пеш гузошташуда муваффакона ба даст ояд, одам бо он хурсанд мешавад. Кушиш мекунад, ки боз пеш равад ва ба натичаи боз дам бедтар ноил шавад.

Фаъолияти таълимии толибилмон бисёр мураккаб буда, дамчун мисли задмати одами калонсол арзишманд аст. Барои ичрои он дар баробари задмати аклии толибилм, дар он кобилияти амалй, хама гуна лаёкат, ходиш, мотиватсия, уддабарои, ба ибораи дигар, тамоми олами инсон, ширкат меварзанд. Аз ин ру, дангоми пеш бурдани фаъолияти таълимй, шогирд бояд диккати хешро ба чизи асосй равона созад.

Толибилмони азиз! Саъю кушиши Шумо хангоми ичро намудани супоришдои таълимй, донишу малакахои бадастовардаатон, аз чониби муаллимон, волидон, бародарон, хохарон ва рафикони Шумо санчида ба бахогузорй мешаванд. Ба ин асос намуда, дигарон дар бораи Шумо казоват мекунанд. Шуморо аз руи ондо тасаввур мекунанд. Аз руи ин маълумот Шуморо тавсиф мекунанд. Илова ба он, дар як толи­билм бояд мустакилона кори худро бахогузорй ва бисанчад. Дар ин маврид диккати асосии Шумо бояд ба санчиши мустакилонаи донишдои худ оид ба табиатшиноси равона гардад.

Ту бо бахои муаллим розй хастй ва ё каноатманд нести? Чаро агар муаллим донишхои туро бахогузорй кунад, ту худро ба таври дигар бахогузорй мекунй? Сабаби он дар чист?

Зеро ки талаботи ту нисбат ба талаботе, ки муаллим хангоми бадогузории дониши ту дорад, андак дигартар аст. Аз ин ру, биёед дар мавриди рохдои осони санчиши донишхои ба дастоварда аз табиатшиноси таваккуф бикунем.

Пеш аз хама хамеша ба он калимае, ки муаллим мегуяд, тавачдуд намоед ва кушиш кунед, ки онро бифадмед.

Ба номи мавзуъ, модияти саволдое, ки муаллим медидад, воситадои аёнй ва тачрибахое, ки дар синф нишон дода шудааст, диккат намоед. Маводдои омухташударо бо мушодида дар табиат, чидати истифодаи он дар даёти рузмарра ва дар шароити хонагй тадлил намоед. Пас аз он маводро дар китоби дарсй бихонед ва кушиш намоед онро бифахмед. Сабаби асосии пайдоиши дар як додисаро бидонед. Ба пурсишдое, ки дар хотимаи дар як параграф даст, посух дихед. Ин пурсишхо санчиши мустакилонаи донишдои Шумо ба шумор мераванд. Дар китоби дарсй танхо посухдоро ба пурсишдо чустучу накарда, ондоро тахлил кунед. Саволхоро дигар кунед ва ондоро дубора тартиб дидед ва барои ондо посух чустучу кунед. Ана ин тафаккури интикоди ва ё накди тафаккур аст. Хангоми посух додан ба рафикон, бародарон, хохарон, волидон бояд рушан, дакик гап занед. Хамчунин фаромуш накунед, ки вакте чизеро ба касе накл мекунед ё мефахмонед, худи Шумо онро дарк хохед кард. Агар Шумо дониши худро бо шархд шифохй, навиштани коидахо, кашидани расмхо, ифода намоед, пас дониши Шумо мустахкаму кави мешаванд. Шумо бо рохи кашидани як раем ва ё навиштани посух ба когазхои гуногун якчанд маротиба ин амалро такрор намуда, бад-ин васила машку тамрин намоед. Хар дафъа онро такрор намуда, вайро дар умки хотираи хеш хифз хохед кард. Кушиш кунед, то таври кутох санахо, номхои олимон, номи кишвархоро, дар кучо зиндагй кардани онхоро ба хамдигар пайванд созед. Шумо метавонед онро дар намуди схема, тоблу, графика, расм ва нигора сабт намоед. Чунин варакчахоро чун тавсияномахои кутох навишта, онро дар якчанд чои хона авезон кунед. Хар дафъа, ки Шумо онхоро мебинед, маводхои таълимиро ба ёд хохед овард. Агар Шумо хар дафъа хатохои худро дарк ва ислох менамоед, Шумо мустакилонаю самаранок худро санчида метавонед. Натичаи санчиш ба бахогузории дониш оварда мерасонад. Муаллимон хангоми санчиши донишхои Шумо аз талаботи махсус кор мегиранд. Онхо меъёрхои бахогузори но- мида, он дар барномаи таълимии табиатшиноей дода шудааст. Ин меъёрхоро Шумо низ бояд бидонед.

Дар мактабхои Шумо асосан системаи 5-баллаи бахогузори истифода мешавад.

Агар посухи толибилм дуруст, пайдархам ва дакик бошад, пас ба вай бахои аъло – «5» гузошта мешавад. Дар ин маврид толибилм мохияти мафхумхои асоси, ходисахо ва конунхоро дуруст дарк карда, таври дакик коидаву таърифхоро шарх дода, аламати ченакхо, формулахо, вохидхо ва роххои ченкунии онхоро медонад. Посухашро бо расмхо, нигорахо, тоблухои марбута пайваст месозад.

Вай супоришхоро дуруст хал намуда, метавонад донишхои худро дар амал ис­тифода барад. Агар толибилм ба талаботи баланд чавоб дихад, вале ба як ё ду хатой рох дода, ин хатоиро бо кумаки муаллим метавонад ислох намояд, пас бахои «хуб» – «4» гузошта мешавад.

Агар толибилм ходисахои физикй, мохияти конунхо, мафхумхоро дуруст дарк карда, вале ба баъзе хатогихо рох медихад, наметавонад таври пурра донишхои ху­дро хангоми халли масъалахо истифода барад, пас ба бахои каноатбахш – «3» гу­зошта мешавад.

Дар ин маврид, харчанд толибилм матнро аз китоби дарси хуб накл мекунад, вале наметавонад маънои онро пурра бифахмад. Вай мохияти ходисаи омухташавандаро мефахмад, вале дакик онро хангоми аз мушохидахо дар табиат фарк намекунад ва онро дар хаёти рузмарра истифода намебарад.

Мафхумхои мушобехро омехта мекунад.

Агар дониши толибилм ба талаботи бахои каноатбахш мувофикат намекунад, пас ба вай бахои гайриканоатбахш – «2» гузошта мешавад.

Дар ин маврид, толибилм дар бораи далелхои омухташаванда, ходисахо, ченакхо маълумот дошта, маънии онхоро дарк намекунад.

Як ходисаро бо ходисаи дигар омехта мекунад. Ченакхоеро, ки онхоро ифода мекунанд, намедонад. Масъалахои одиро аз руи формулахои тайёр хал карда на- 155 метавонад. Агар толибилм ба ягон саволи додашуда , чавоб дода наметавонад, ба у бахои – «1» гузошта мешавад.

Тол иб ил мои и азиз! Агар Шумо чунин талаботро хангоми бахогузории донишхоятон пеши худ гузоред, пас Шумо худро фиреб накарда, адолатро хохед омухт. Фаромуш накунед, ки бахогузории одилонаи худи сифати пурарзиши инсо- нии Шумо шуморида мешавад. То мулокот дар сахифахои китобхои дарсии «Гео­графия», «Биология», «Физика», «Кимиё»-и синфхои оянда!