Вобастагӣ ба энергия

Ҷисми организмҳои зинда як навъ системаи «кушода» буда, ба он энергия дохил мешавад. Мафҳуми «кушода» аз физика гирифта шудааст. Зери мафҳуми «кушода» системаи дар ҳолати фаъолият қарордошта фаҳмида мешавад. Чунин система то вақте пойдор аст, ки ба он аз муҳити беруна беист энергия ворид шавад. Ҳамин тавр, организмҳои зинда то замоне вуҷуд дошта метавонанд, ки аз муҳити берун энергия ва материяро дар шакли ғизо гиранд.

Бояд гуфт, ки организмҳои зинда баракси мавҷудоти табиати ғайризинда аз муҳити беруна тавассути парда (дар якҳуҷайраҳо пардаи берунии ҳуҷайра, дар серҳуҷайраҳо бофтаи пўшиш) ҷудо шудаанд. Парда мубодилаи моддаҳоро байни организм ва муҳити зист мушкил мегардонад, талафи моддаро кам карда фазои ягонаро нигоҳ медорад.

Ҳамин тариқ, организмҳои зинда аз мавҷудоти табиати ғайризинда бо мураккабӣ, сохтор ва фаъолият фарқ доранд. Чунин фарқият ба ҳаёт хосиятҳои сифатан нав медиҳад. Ҳаёт зинаи махсуси инкишофи материя аст.

Дар бораи моҳияти ҳаёт бисёр олимон ақида баён кардаанд. Як гурўҳ олимон бар он фикранд, ки ҳаётро муҳитбарандаи хосиятҳои он, масалан, сафеда муайян мекунад.

Гурўҳи дигар моҳияти ҳаётро аз маҷмўи махсуси равандҳои физикавию химиявӣ иборат медонанд. Таърифи маълуми Ф.Энгелс «ҳаёт тарзи мавҷудияти ҷисми сафеда мебошад, ҷиҳати муҳими ин таъриф мубодилаи доимии модда бо муҳити беруна мебошад. Аз қатъ шудани ин мубодила ҳаёт ҳам қатъ шуда, сафедаҳо вайрон мешаванд». Ин таърифро фақат зоҳиран ба гурўҳи аввал дохил кардан мумкин аст, чунки Ф.Энгелс на сафедаи аслӣ, балки структураҳое, ки сафеда доранд, онҳоро дар назар дошт. Аз тарафи дигар, мубодилаи модда меъёри ягонаи ҳаёт шуда наметавонад.

Дар шакли умумӣ моҳияти ҳаётро чунин муайян кардан мумкин аст: сохтори фаъоли махсус, ки барои боқӣ мондан ва такроран ҳосил шудан, энергияи аз муҳити беруна гирифтаро сарф мекунад, ҳаёт ном дорад.