Ҷуғрофия

Қабати географӣ ва биосфера. Мо акнун медонем, ки кураи Замин аз табақаи дарунӣ ва берунй иборат аст. Табақаҳои берунии Заминро литосфера, гидросфера ташкил менамоянд. Инҳо табақаҳои нбтидоӣ буда, алоқамандӣ ва ба ҳам таъсиррасонии онҳо барои инкишоф ва ҳаётгузаронии организмҳо шароити мусоид фароҳам меоварад. Дар натиҷа организмҳо на фақат сатҳи Замин, …

Алоқаи мутақобилаи биосфера бо атмосфера. Биосфера ва атмосфера бо ҳамдигар алоқаманд ва вобаста мебошанд. Дар натиҷаи ин алоқамандӣ дар байни биосфера (бо иштироки гармӣ ва нури Офтоб) ва атмосфсра мубодилаи мунтазами унсурҳои гуногун ба амал меояд. Дар ннкишоф ва равиши ин ҳодиса саҳми организмҳои зинда – бактерияҳо, наботот ва ҳайвонот …

Робитаи мутақобилаи табиат. Биосфсра аз калимаи юнонии “биос” – ҳаёт, “сфера” – кура гирифта шуда, маънояш табақаи ҳаёт аст. Курашаклӣ на фақат ба биосфера, инчунин ба дигар табақаҳои Замин (атмосфера, литосфера, гидросфера) хос аст. Чунки Замин худ курашакл аст ва табақаҳои болои он ҳам ҳамон шаклро гирифтаанд. Биосфера бошад табақаи …

Аз гуфтаҳои боби “Иқлим” бармеояд, ки иқлими маҳалҳои мухталифи Замин асосан ба арзи географӣ, мавқеи онҳо  нисбат ба баҳру уқёнусҳо, хусусиятҳои анбӯҳи ҳаво, инчунин ба гуногунии сатҳи Замин (ҳамворй ё кӯҳсор, ё регзор будан ва ғайра) вобаста аст. Дар шароити марзи Тоҷикистон баландии маҳал аз сатҳи баҳр, релеф ва ҷойгиршавии …

Аз мушоҳидаҳои маҳалатон мисолҳо оред – ба баландии Офтоб бар уфуқ ва аз давомнокии рӯз вобаста будани гармшавии ҳаворо шарҳ диҳед. Офтоб – манбаи гармӣ ва равшанӣ. Офтоб кураи азими газмонанди тафсон буда, яке аз ситораҳои бешумори кайҳон аст. Он ба сайёраамон – Замин наздиктарин ситора буда, дар масофаи қариб …

Иқлим чист? Фаслҳои солро номбар кунед ва мӯҳлати тахминии фарорасии онҳоро дар маҳалатон нақл намоед. Баҳору тобистон, тирамоҳ, зимистон чӣ хел обу ҳаво мсшавад? Шеърхоеро ба ёд оред, ки обу ҳавои фаслҳои гуногунро васф карда бошанд (масалан, шеъри Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ “Омад баҳорн хуррам”. “Баҳор омад”-и Озод Аминзода…). Мафҳуми иқлим. Барои ҳар …

Мафҳуми обу ҳаво. Ҳар рӯз борҳо аз радио ва телевизион дар бораи обу ҳаво хабар мешунавед. Аз он бояд пай бурда бошед, ки обу ҳаво дар маҳалҳои гуногун ҳар хел аст (инро бо (исолҳо фаҳмида гиред). Дар ин вақт обу ҳавои рӯзи дигарро ҳам мегуянд. Ин ахбор ва мушоҳидаҳои шумо …

Намудҳои боришот. Оберо, ки аз ҳаво дар ҳолати моеъ ва ё сахт ба сатҳи Замин мерезад, боришоти атмосферӣ меноманд. Боришот асосан аз абр дар шакли қатраҳои борон, рофибарф, кола мерезад. Шабнам, қирав, яхча барин боришоти, атмосферӣ дар сатҳи хунукшудаи Замин, биноҳо, наботот мушоҳида мешаванд. Барои ба вуҷуд омадани боришот лозим …

Сабабҳои пайдоши бод (Шамол). Ҳаво шаффоф ва беабр аст, мавҷуд будани онро аз ҳаракати ҳаво – бод ҳис мекунем, Ҳаво ҳеҳ гоҳ ором нест. Ҳаракати уфуқии ҳаворо бод меноманд. Сабаби ҳаракати уфуқии ҳаво нобаробарии фишори атмосферӣ дар мавзеъҳои гуногуни сатҳи Замин мебошад. Нобаробарии фишор дар навбати худ ба гуногунии дараҷаи …

Бухори об дар ҳаво. Дар ҳама ҷои ҳаво буғи об хаст. Он хангоми бухоршавй, ки дар ҳарорати мусбату манфй доимо аз сатҳи хушкӣ. наботот, ҳайвонот, кӯлу дарё, обанборхо, барфу ях ба амал меояд. ба атмосфсра дохил мешавад. Манбаи асосии оби атмосфера бухоршавй аз сатҳи баҳру уқёнусхо (қариб 86% буғи хаво) …