АЛ-ҲОВӣ

«АЛ-ҲОВӣ», асари Абӯбакр Муҳаммад Закариёи Розӣ дар тиб. Розӣ дар асар ҳамаи бемориҳои маълум ва муолиҷаи онҳоро зикр кардааст. Бино ба маълумоти Абӯрайҳони Берунӣ «А.-Ҳ.» аз 13 фасл иборат аст: беморӣ ва муолиҷаи беморон, ҳифзи сиҳат; бахия (чоки захм), шикастабандӣ ва захмҳо; нерӯи доруҳо, ғизо ва диг. моддаҳо, ки дар тиб истифода мешаванд; доруҳои мураккаб, санъати тиб, дорусозӣ, рангу таъм ва бӯи доруҳо; навъи баданҳо, вазнҳо ва кайлҳо (ченакҳо); шарҳу вазифаҳои аъзо; иллат ва сабабҳои табиии санъати тиб; нахустин истилоҳоти тиббӣ ва муқддимаи тиб.
Муаллиф барои таҳияи китоби мазкур 15 соли умрашро сарф кардааст. Китоб иборат аз 30 муҷаллад мебошад. Ошноӣ бо мӯҳтавои «А.-Ҳ.» шаҳодат медиҳад, ки Розӣ аз таълифоти Дисқуридус, Буқрот, Ҷолинус ва диг. табибони юнонӣ, римӣ, ҳиндӣ, арабӣ хуб огоҳӣ доштааст. «А.-Ҳ.» қомуси ҳақиқии тиб буда, қариб ҳамаи масъалаҳои тибби амалӣ ва назариявии ҳамон даврро дарбар мегирад. Абӯалӣ ибни Сино ба ин асари Розӣ шинос буд, ки дар китоби худ «Аш-Шифо» иқтибосҳои сершумор карданаш далели ин мебошад. Ба қавли муаррихон Шайхурраис зимни шурӯъ кардан ба омӯзиши тиб дар навбати аввал ба «А.-Ҳ.» ошно шудааст.
«А.-Ҳ.» аввал с. 1486 ва минбаъд с-ҳои 1509, 1542 бо номи «Continens Rasis» дар Италия ба лотинӣ тарҷума шудааст. Дастхатҳои он бо номи «Ал-Ҷомеъ-ул-ҳозир ли синоати-т-тиб» ва «Ал-Ҷомеъу-л-кабир» дар китобхона-музейи Италия, китобхонаҳои Мюнхен, Оксфорд, Кембриҷ, дар Испания, Истанбул, Ромпур, Мадрас ва ғ. маҳфузанд.