Home / Gunogun / Sarnavisht

Sarnavisht

Har shamero nure, suze. Har qissaero ogoze. Har juyboru obshorro navoe. Har murgro sadoe. Har insonro qismate, fayze, murode, faryode. Gahe kuram, gahe bino, gahe moram, gahe ruboh, gahe ablah, gahe dono, gahe pastu gahe bolo, gahe khushkam, gahe daryo… gahe kuham, gahe maydon, gahe obod, gahe vayron, gahe hushyor, gahe hayron, gahe rahmon, gahe shayton, gahe rohbar, gahe sarson, gahe ozod, gahe zindon, gahe khamush, gahe tugyon, gahe darvesh, gahe sulton… gahe khokam, gahe moham, gahe nuram, gahe toram, gahe bezor, gahe zoram, gahe narmu gahe khoram, gahe shahdam, gahe zahram, gahe boron, gahe boram, gahe subhu gahe shomam, gahe in son, goh on son… Ba on khotir, ki insonam, zindaam, fikru andesha meronam.

oshno

Vaqt noayon ba qari dili shab furu meravad. Az ravoqi tireza sui berun menigaram. Ayyomi tobistonu osmon sof, abre ba nazar nametobad. Mohi chahordahruza guyo tanho maro mebinadu tanho bar sari man nur meposhad. Bargashta ba kursi meshinam. Ru ba ruyam oinai sofu begubor ast… Durudaroz bar simoi khesh, ba umqi chashmonam menigaram. Samandi khayolam lajomgurekhta memonad. SHami man zarra-zarra mesuzadu ob meshavad, ob meshavadu mesuzad. Mekhoham shabro ba tanhoi bishkanam. Har qissaero ogoze. Har shamro nure, suze…

Ovoni khurdsoli, azbas aqlash namegirift, kaltak dar dast sanghoi juyi kuchaashonro bejo namuda, tagashro mekoft. Bore asnoi in shugli bemani mardi dehqon, ki savori khar rahguzar bud, guft:

– Tu pisari ki?

– Pisari dadom.

– In tavr boshad obro loy nakun, ki gunoh ast. Fahmidi?

– Ha…

– Barakallo!

On mard kayho az nazdash dur rafta bud, vale u hanuz sarkham meistod… To in dam kase az kalonsolon varo ayb nakarda bud. Hamon ayyom mavridi ba juyi khushkida az nav ob omadan  hamrohi jurahoyash sangho dar dast az pasi sari ob medavid, zero gumoni komil dosht, ki agar har kas  sari obro bo sang zanad, govashon hatto bezuryot boshad ham, mezoyad…

Badho dar garmihoi fasli tobiston az davu toz ba yak holat rasida, vaqte, ki az haddi betoqati tozon voridi dahlez gashta, kosai obro dam mekashid, padarash nasihat karda meguft:

– Tashnagiyat, ki shikast, shukr, bigu, shukri in nemati notakrori khudovandu tabiatro bigu…

Dar qullai sarsafedi kuh, ki az jonibi chapi dara bo amri davron qomat afrokhtaast, barfhovu tarmaho sokit khobidaand. Sukutashon zohiri va firebi nazar ast. Zero az band-bandi dili tarmaho bo yak maromi khosa qatra-qatra ob meshorad. Obi musaffovu shirin, sardiash dandonshikan sui vodi medavad. Obaki shukhi juybori kuhi ba sangrezaho barmekhurad va gubori tanash tahshin megardad. Surati jorishavii on toraft meafzoyad va bilokhira, ba shokhobi nisbatan kalontari daryochae, ki andak poyontar ravon ast, mepayvandad…

Hayratangez shoyad metobad, vale dar kamari tarafi rosti kuhi dara chashmae mavjud ast, ki obi on niz baso zulolu shaffof va bomazza ast. Jush zada-jush zada az kosakhonaash berun meoyad va sari rohash regrezahoro ba gardish darovarda jastukhezkunon sui nishebi shitob mekunad. Va az mobayni saghoi khurdu kalon, khoru buttaho guzashta, nihoyat ba yake az shokhobhoi digari daryocha meomezad.

Ba on makone, ki juyboru chashmai kuhi ibtido megiriftand, tanho goh-gohe poyu qadami mardumi kuhnavard, shikorchi va yo dahmardaro merasad. Az osmon boshad, tavlidi juyboru chashmaro ruzona oftobu shabona mohu istoragon nazzora mekunand.

Sarkoroni mahalla solorona dar taraddudi janozavu guru chub budand. U az bahri vido voridi tolori khona gasht. Ustodro, ki kuhansoltarin omuzgori maktab budand, dar mobayn rui kati baland khobondaand…

Rost istoda ashk merekhtu ba khotirash rasid, ki girdi on mizi dar kunj guzoshta, borho hamrohi Sayfizoda nishastavu suhbat orostaand…

Berun tagi darvoza baromad, to odamonro «istiqbol gired» guyad. Girya gulugirash menamud. Okhir diruz, pas az anjomi darsho yakjoya dar posgohi dabiston nishasta, sambusai pudinavu alafi khurdand, choi kabud nushidand, ustod shukri umru ruzgor meguftand… Kamol on ayyom bacha bud. YOd dorad, Sayfizoda bori nakhust ba sinfashon daromadand. Hudro shinosonida guftand, ki shumoyonro az asrori qadimtarin ilm — ilmi kimiyo ogoh kardan mekhoham. Nomi talabagonro ba navbat ba zabon ovardand. Bad az khonandai chahorumi pursidand:

– Pisari ki meshavi?

– Pisari Fozilboy…

– Az kadom guzar?

– Mahallai Tangak.

– Ha, bachai Fozilboyi qassob  guy…

Ba ismu nomi padari chand tolibilmoni digar guyo ahamiyat nadodand.

– Tu dukhtari ki hasti? – suol kardand az Gulsara nom toliba.

– Dukhtari Sangin Karimov.

– Apaat Muhabbat dar donishgohi poytakht mekhonad-a?

Kase piqirros zada khandid.

– Ha, shumo az kujo medoned?

– CHaro nadonam, padarat Sangini nishollopazro dars dodaam, rahmati boboyatro meshinokhtam.

Sonitar, bo mururi zamon Kamol daryofta bud, ki ustod ajdodi kulli hamsabaqhoyashro ba yod meovard. Tavba, nogahon Rahimi purkhur peshi nazarash omad. Sinfi haftum yo hashtum mekhondand. Darsi khimiya shuru nashuda, Rahim takhtaro toza kardu «Hozir Sayfizodaro bob mekunem» – guyon kursiro pahlui mizi muallim guzosht. Kase az asli maqsad darak nadosht, vagarna shoyad… Muallim buru kitob dar dast voridi sinf shudand. Mavzui navro fahmondand, tarzi ifodavu rohi hallashro navishtand. Va bekhabar rui kursii Rahim guzoshta nishastandu yakbora pushtanoki aftodand… Sayfizoda  barkhesta guyo, ki hej voqea nashuda boshad, darsashonro idoma dodand…

Bazan, Sattor ki ustukhonkhoiro behad dust medosht, mahlulhoi kimiyoiro ivaz mekardu Sayfizoda, ki in guna hazli gustokhonai shogirdonro ba gushai khotirashon rah namedodand, az omezishi hamdigar betasir mondani moddaho yo natijai begona paydo gardidan hayron gashta asabi meshudand. Zab beaql bachaho budem… Tavba… Kabirov, gohe, ki khud allakay dar kolkhoz saragronom shuda kor mekard, bore az ustod pursid:

– Kayho boz donistan mekhoham, hamin chubuqi shumo chi shirini dorad, ki hej az dahon yak su nameguzored?

– Tu sarosema nesti?

– Ne.

– Raftem in tavr boshad.

Har du baromada sui choykhona, ki ru ba rui maktab voqe ast, khomushona qadam zadand. Sayfizoda az choykhonachi ahvoli bachahoyashro pursidandu guftand:

– Baroi mo mehruboni karda kamtar non va yak-du pora gusht zirbonda  biyored.

Dere naguzashta nemati dastarkhon omoda shud. Ustod az dokhili sumkaashon yak shisha sharobro berun ovardand. Ba piyolaho rekhtand.

– Odati tamokukashi az davrai jang, panj sol sarboz, ki budam, boqi mondaast. Lekin bo tu, Kamol, kayho injonib tanho ba tanho nushidani budam. Imruz nasib budaast. Hele mekhostam, ki khimik shavi, ammo tu agronom shudi. Muhimash chizi digar ast, mebinamu khursand meshavam, ki odamon turo bagoyat hurmat mekunand, ba tu bo chashmi mehrbor menigarand. In khushbakhtii inson ast. Gir, gir, nushem… Pir shudam, magar, ki zakhmhoi jangi padarlanat kam-kam azobam medihand. Ist, ba tu yak mujiza nishon diham…

Ustod ba jaybashon dast burda, daftarchai qaydi bagoyat farsudaro kashidand.

– In daftarchai oddi baroi man khele aziz ast. Baze sahifahoyash, ki rui on zamone bayti sher, nomi dust yo zarbulmasal sabt yoftaand, aknun lakhta-lakhta shudaand. Umri ziyoda az nimasra dorad. Va doimo hamroham. Hub odami bohavsala-diya man, Kamoljon. Pesh az jang raftan az magazani qishloq kharida budam. Gir, boz yak qadahi nushem…

Kamol dar taajjub aftodavu namefahmid, ki in daftarcha chi khosiyat doshtaast? Sayfizoda az nav ba idomai qissaashon pardokhtand:

– Avvalin marotiba ba muhoriba daromadem. Ba saramon boroni tiru gulula merekht. Jon shirin ast, durug nashavad, dilu dastu po khele melarzid. Bad odat mekunad odam. YAk mahal sadoi gulularo shunidam. Daruni khandaq furu khobidam. SHuvvoszanon omada, panj-shash qadam durtar tarkid.

Hok tanamro andak monda bud, ki tamoman gur kunad. Imkoni kalla bardoshtan nest, tasavvur mekuni? Havo omekhtai changu dud. Ohista peshoniamro bolo kardam. Hamin lahza didam, ki larzida-larzida bargi sabzi kadom darakhte rui kafam aftod. Dumchaash hatto butun. Badtar shikast. Va darzamon az dil guzarondam, ki in barg maro zinda medorad. Hamon barg to hanuz bo man ast. Ana bin! Bovarat nameoyad…

Du hafta qabl az in Kamol Sayfizodaro sari roh dida bud. Az ronanda khohish kard, ki biistad, bad az ahvolpursi kardan ustodro ba moshin to khonaashon, ki chahor-panj daqiqa roh bud, burd.

– Turo Mullo Kamol khudi farishtaho bo man rasondand. Mushkili maro oson kuni, yak umr az tu rozi meshavam.

– Durr shikanadu sukhani shumo ne, az dastam oyad, ba jonu dil, muallim!

– Tu odami didadaro, baobru, khohishu guftaatro kase rad namekunad. Az in khotir hamin hamsoyai man, Ikromkhujaro meshinosi, iloje karda ba khonai mo mebiyori.

– CHaro ba zuri? – hayron shud Kamol.

– Movu Ikromkhuja, rosti gap, tavba, odam ham to in daraja meshudaast, qarib duvozdah sol injonib nogap. Doim dar khijolatam. Oshti shavem, ba guzashta salavot guyam, ne, qabul nakard. Ba tuyu marakaho niz khabar kunam, nameoyad. Agar tu rozi karda naovari, kasi digar az uhdai in kor namebaroyad.

– Sababi janjoli shumo chi bud, ki khusumat in qadar tul kashidaast-a?

– Aslan girem, kiroi kharkhasha namekard. Hayr, har kasu har chi-diya. YAk vaqt, tobiston bud, se-chor sar angur kandani shuda boloi bom baromadam. Ikromkhuja rui havliash mashguli kadom kore, ha, mavsimi hosilbandii anor bud.

– Monda naboshed, hamsoya – guft u.

– Tashakkur! – javob dodam.

– SHumo hamsoya, muallimi khimiya, shoyad in sirro doned? – pursid u.

– On chi sir budaast? – kunjkovi kardam.

– Soli guzashta haftod-hashtod foizi anorhoyam tars-tars kafida budand. CHi chora andesham, ki hosilashro bezarar chinam? Anori sabilmonda, kafidagiro, okhir furukhta nashavad…

– Hej asrore nadorad, – beparvo guftam man, – anor chormagz barin, ki shud, andak pakhtavu yak piyola ravganro megiredu ba rui pusti har yaktoash memoled. Jon khalos, vassalom! Hej jin namezanad…

– Eha-a! – mad kashid Ikromkhuja. – Oddi budaastu – barvaqtar pursam memuram magar…

– Hudoyo, khudovando! O man az kujo donam, ki Ikromkhujai zudborvar hazli maro jiddi mepindorad. Garang naboshad, be yagon fikru khayol ravgan molida budaastu hamai anorhoyash, pustash shakhshuda az inkishof bozmondaand. Mebinad, ki anorhoi havlii mo bihi barin kalon shudaandu az oni u ne. Boz omada sababashro pursid. Man khandida shukhi karda budam, guftam. Ikromkhuja chun mardi khirmansukhta dodu figoni bisyore karda tanai behad zadu raft va bo hamin digar pustinashro chappa pushida salomu aleykro niz kand. Behuda naguftaand, ki «avval andesha, bad guftor…».

Voqean, Ikromkhuja bo vujudi on ki khudro odami az hamsoya fand khurda mehisobid, iltimosi Kamolro pushti po nakard. YO az rais sharmash omada, yo yagon mulohizai digar namud. Ba har hol on begoh sari dastarkhoni Sayfizoda nishasta palavi oshti khurdand…

Holo Kamol Ikromkhujaro, ki jomai banoras pushidavu miyon basta tagi darvoza sukut meistod, didu qissai on nishasti hamsoyahovu khudashro ba khotir ovard…

Pisari buzurgi Sayfizoda, ki bahri ovardani tobut ba masjid rafta budaast, bargashta omad. Kamolro dida ogush kushodu girist.

– Barvaqt nahori khurdem. Padaram beparvoyona guftand, ki qadre khudro bad his mekunadu nazdi dukhtur rafta nabzi dilashonro sanjidaniand. Ba tabaqai avvali bemorkhona medaroyandu az aftash saktai qalb khuruj mekunad. YAk dukhtarak, hamshirai shafqatro mebinand. Dukhtarak khostaast, ki dukhturro jeg zanad, bardoshta barorand. Vale afsus, ki in tan nadodavu yakravi karda bolo baromadaand…

Kamol guft:

– Padaraton hargiz yakrav ne, balki sohibi khislati nodir budand: hej goh namekhostand, ki bori kase boshand.

Gulbarg aksar hangom sokit memond, ba qari dunyoi khud furu meraft va sukutash zohiran budu botinash talotum mezad, kheshro mazammat menamud, yo taskin medod, ki hama burdu bokhtash zich marbut ba omoli khudash ast, az pofishorivu jonfidoiyash barmeoyand. Digar kulli mamoniyatho sokhtavu bofta, bahonavu vasilai khudferebii mahzand. Dar har lahzai shikastadilivu kostagii ruh mutmain memond, ki ejodi asil, ozod, bunyodash qavi, ravshan, nurposh der yo zud, hatman ba qalbhovu khotiraho rah meyobadu naqsh mebandad. Az in lihoz bahri obruyu etibori puchu muvaqqati hojati dast ba girebon shudan nestu jon kohondan mano nadorad. Zarur ast, ki rassom qadru qimmati ofaridaashro donadu shinosad, hargiz dar hej holat az haddu hadafi oliash past naravad, vagarna, rafta-rafta arzonbahoi odat meshavad, khislati beparvoi zuhur mekunad, kas bo mururi ayyom az ejodi asil dilsard, zehnash kund megardad va on goh murgi ilhomi ilohiyu tabii az u va korgohash rishtai oshnoi barkanda megurezand, bebozgasht megurezand va dar zindagivu jodai peshgiriftaash kholigohi befayze ba miyon meoyad. Va in kholigohro bazan ehsosoti notavonbini, hasud purra mesozand, binobar in, mugchayu magzi andeshaparastivu tozakori, justujuparvari, paziruftani dardi insoni digari jomea hanuz tashnagii ofaridan nashikasta, piru pajmurda memonand, tanashro harorat tark meguyad, oqibat khushkida memirad. Memiradu shavqu zavqro az dast medihad, on soat ba chashmi odam tului oftobu durakhshi moh oddi metoband, lazzati nazokati subhro yofta nametavonad. Sadoi surudi obshoru sukuti darakhtoni solorro nameshunavad, ba nakhati sabzavu gulho betarafu karakht menigarad, odamro besehru yakrang, mahdudu tang mebinad. SHoyad az in kasodii hunar, kasodii shakhsiyati ejodkor ibtido megirad. Boz ki medonad, shubha mekard Gulbarg tanho nishastavu shaddai rishtai andeshahoyashro yakto-yakto chida.

… Gulbarg ba rui qogazi kaloni safed menigaristu khayol mevarzid. Ba asari navash unvon mejust. Hud hanuz daqiq namedonist, ki chi meofarad.

CHi shudu chi mond, ki nogahon on ruzi bachagi ba khotirash rasid. Bo hama tafsilotash. CHaro?..

Tasviri yak lavhi on ruz shuru yoft… Harchand namedonist, ki yagon chizi shudani mebaroyad yo ne…

Fasli zimiston rekhtu barobari mugcha bastani shokhai bodom barfu yakhhoi kuhna ob meshudand. Sari simho ahyon-ahyon faroshturukho ba nazar merasidand. Musichaho «ku-ku-ku» guyon az ehyoi tabiat ruh girifta, khushnudona surud mekhondand.

Padarash, ki hamagi du hafta pesh ba nafaqa baromadaast, az rui odati derinaash hanuz chashmi ruz nakafida az khob khest. Bo obi sard dastu ruy shust, chuqur-chuqur nafas kashidu tarovati havoi subhro ehsos namud. Hayolan, barakati kori sahar digar ast guftu ba pobelkunii yak porcha zamini mobayni oftobras pardokht. Boqi hama atrof, gushavu kanori havli pur az darakhtoni zardoluyu seb, shaftoluvu olucha, anoru anjir budand. Bogi sabzu khurram, yodgor az muysafed, solhost, ki farzandu naberagonash az shahdu shakari mevaho halovat mebarand.

Pagohi, hangomi nonishto, vaqte hama sari dastarkhon nishastand, u nogahon pursid:

– Hamin shab ak-aki sagro nashunidam. Gushkalon kujo boshad?..

– Namedonam, diruz suzan khurdagi barin gulu afshonda-gulu afshonda in taraf on taraf guzashtu… Hayr, har kujo  boshad meomadagist, okhir peshtar ham yak-du ruz gum shuda meraft-ku… – posukh dod modarash.

Gulbarg kunji duri havliro, ki buttai gulhovu tanai darakhton az nazar pinhon medoshtandu on jo sag mekhobid, voqean khudi Gushkalon intikhob karda bud, dida omad:

– Gushkalon, Gushkalon, bah, bah, bah.. Gushkalon!

Ne, sadoi Gulbarg bejavob mond, sagi kaloni siyohi chuponi, ki girdi gardanash doghoi sap-safed, dumi daroz, gushhoi pahni nugash burida dosht va qarib dah sol boz posboni in khonadon bud, holo chun peshtara davidavu dum likonda va lunjashro bolo karda nayomad.

Nimi ruz dar justujui Gushkalon guzasht. Bachahoi kuchai mahallaro qandu qurs, magzu maviz, qurut dodand va bo kumaki onho sarosari chorsui mahallaro koftand, az har shinosu begona pursidand, ki mabodo sagi siyohi safedi gushburidaro didaand yo ne… Padarash shakhsan mavzehoi sahro, darunu beruni govkhonai kolkhozro koft, lab-labi zahkan, kanali kamob, har guna chuqurivu kovokihoro koft. Ammo benatija, na nom budu na nishon, kase vonakhurdaast, hatto akkosashro nashunidaast. U bo khotiri kohida bargasht…

Kampir avzoi shavharashro didu harfe naguft, vale jonibi Gurbarg ru ovard.

– Hez, dukhtaram, khamiratro rost kun, rasidaast. Az gum shudani sag motam girifta shinem, murod hosil nameshavad. Az pasi zindagi boshem, yagon hisobash yoft meshudagist.

– SHumo tanurro metafsoned? – pursid Gulbarg.

– Ha, hozir man yagon band guzapoya giram.

Va kampir tarafi hezumkhona raft. Dari on doim kushoda meistod. Vorid shuda ravon dar nimtoriki pay burd, ki dar hezumkhona chize mejunbad. Qadami digar mond, ki sag dandon gij karda gurros zad. Gushkalonro shinokht. Az khursandi hatto fikr ham nakard, ki charo in jo khobidaast. Berun omad, hamaro khabar dod. Muysafed az hama pesh betoqatona tozon khudro dokhili hezumkhona andokht. Tirezaashro, ki boz kard ravshanii nuri oftob ba kunj aftod. Sag bazur gurros zad, durust, guyo majolash naboshad, sar ham nabardosht.

– Gushkalon, bah! – gufta muysafed paykhas namud, ki dahoni Gushkalon pur az kafk ast!

– Ana gap chiyu kor chi… Eh, Gushkalon, sagi boaqli man, – va bori okhirin pushti sagro navozish kard. Soni, az jo barkhosta sui kunji duri havli rafta obu nonashro bardoshta ovard, nazdash guzosht, tirezaro mahkam kard va az berun darro pushid.

– In boz chi odati nav, rui havli pesh kuned, khudash mekhurad, – guft hamsarash.

– Eh, kampiri bedard, – ohi vaznin barovard padarash, – Gushkalon devona shudaast, mabodo, ba yagon kas zararam narasad gufta, dar hezumkhona rust shudagi. Tu boshi…

– Aknun chi iloj mekunem? – pursid Gulbarg.

– Nadonam, dukhtaram…

Padarash ba fikru khayol furu rafta chora mejust. Hele sukut varzid. Bad khomushona ba dahlezi mehmonkhona daromad, tavassuti on jo ba hujrai aqib guzasht, ki khidmati anborkhonaro ado mekardu pur az kuhnavu kolai ruzgor bud. Mobayni on rui devor tufangi dumilai shikori ovezon meistod. Boloyashro bo dokai harir pushondand. Senzdah-chordah sol injonib kase ba miltiq kordor nashudaast, loaql changashro toza nakardaand. Sari hamon mekh khaltachai tirdon kashol bud, palmosida-palmosida bovar hosil namud, ki khayriyat, hatto zah nakashidaast. Garqi andeshavu pobandi bahsu taloshi botini dumilaro berun ovard va zeri ayvon nishast.

– Dado, chi gap, miltiqro barovarded? – suol dod Gulbarg.

– Dilam mekhohad, ki yak changu gardashro giram, qismhoyashro ravgan molam.

– Nav az tanur kandam, garmakak, avval yak burda nonu qaymoq mekhurded, – khohish namud hamsarash.

– Badtar, hozir az guluyam nameguzarad…

Panj bahor qabl az in muysafedro az tarafi fermai kolkhoz ba khotiri mol ovardan ba kuhiston – peshi chuponho firistodandu hamon ayyom podaboni mehmonnavozu khushchaqchaqe sagchai pahmogmui gushburidaashro tuhfa doda bud.

Ohista-ohista toraft kalon shuda, ba ahli khonadon odat kard, dust shud. Solho guzashtandu sukhani podabon sobit gardid. Gushkalon – in sagi zoti, voqean, hushyoru vafodor baromad. Az khurdi hamin, ki darvoza taq-taq shavad yo kase jeg zanad, past-past akkos mezad, mehmonro, ki peshvoz giriftand, ajab khislate, girdo-girdi hama to bas guftan shodikunon medavid. SHabongah havliro khub boni mekard, az jonibi berun sange yo kulukhe ba darun aftad tamom, akkoszanon olamro ba sarash mebardosht. Ruzona, baraks, khayol mekarded, az vay dida jonvari oromtabiat vujud nadorad. Bore, chand sol peshtar az dust shud yo dushman, khudashon ham namedonand, gapi muysafedu kampir gurekhta sakht janjol kardand. Muysafed yak mahal pay mebarad, ki Gushkalon dari nisfi boloyash oinadorro jonholona mekharoshad. «Gum shave, bar padarat lanat!» guyon pesh mekunad. Vale dame pas az nav takhtai darro nokhunhoyash mekand. Tavba, kharkhashai muysafedu kampir intiho meyobadu sag khotirjamona rafta kanortar mekhobad…

Padarash dumilaro az nav kushod, du tirro joy kard, ammo to holo mekalavid, ba sad fikru khayol meraft, khudro az otash girifta ba ob meandokht, bo vujud sari qarore omada nametavonist. Zero, ki sag devona astu khavfnok gufta ba kucha ronad, bechora jonvar sargardonu besohib kujo meravad, be khonavu yak burda noni aniq khoru zor meshavad, ubol ast… Bale, ubol… Soniyan, Gushkalon chunin qismatro sazovor nest…

Padarash ba khotir ovard, ki  modarkaloni Gulbarg bemori  vaznin budu Gushkalon tamomi shab zud-zud ullosi nolaomez mekashid. Meguyand, ki ullosi sag khosiyati khub nadorad, vale on goh ba nazarash chunin tobida bud, ki Gushkalon ullos nevu girya mekunad. Hej az yodash nameravad, vaqte dafn anjom yoftu muysafedu chor-panj kheshu taborash badi hama az qabriston berun shudand, didand, ki nazdi daromadgohi vodii khomushon sarkhamu dumjunbonda Gushkalon meistod…

Siloh dar dast padarash voridi hezumkhona shud. Gushkalon beparvo hatto gurungos ham nazad. Az labu lunjash kafki dahon meshorid. Dumilaro bolo bardosht, gushi sagro nishon girift. «Bubakhsh Gushkalon, bubakhsh jonvari mehrubon, digar chora nest». Va du dafa parrond. Dilash larzid. Sag oromi yoft. Muysafed ashki chashmonashro bo dastruymol pok kard.

Padaru dukhtar jasadi Gushkalonro rui zambargaltak guzoshta ba sahro – on mavzee, ki sag khub meshinokht, burdand. Pahlui govkhonai kolkhoz zeri devor chuqurie koftand, sagro khobonda beharf az boloyash khok kashidand…

Hamon begoh padarash dumilaro az nav tozavu ravgan karda sipas, daruni shakarkhalta andokhtu ba kormandoni shubai umuri dokhila ikhtiyori supurd.

Sabab pursidaand, guftaast:

– Digar qudrati shikor raftan nadoram…

Gulbarg har goh asari nav, ki ofarid, tarikhi paydoishi onro mukhtasar dar ruznomaash menavisad. Umedvor ast, ki zamone fursati musoid faro meoyadu chun «Ruznomai rassom» rui chopro mebinad. Ba har hol tarhi rasm padid omad. Nuqtahoi asosivu nozukii onro Gulbarg bahri khud muayyan namud. Vale dark kardan az imkonash berun memonad, ki charo, charo mahz imruz in khotirai bachagiyash ru zad?

Ba suolash javob nayoft. Zangi telefon hama rishtahoro kand. Az in hol kadom yak ragi khungardi badan, kadom yak hujayrai hastiyash guvohi medodand va u ehsos menamud, ki khabari nokhushe meshunavad. Uro davat kardand, ki ba bemorkhona oyad. Favran… Avval bovarash namekard, vale hamon lahza garchande u botinan omoda, zero irodaash qavi bud, dar kunji dilash shubha paydo omad, qatrai ashki talkh sari bari rukhsorash ovezonu larzon shud. Ba nazarash, in hama khobu khayol toft, dere naguzashta bedor meshavadu… Gulbargro dilash mekhost zaminu zamonro chappagardon kunadu iloje yobad. Hama dustonu shinosonashro bapo khezonadu boz se-chahor marotiba pisarakashro az nazorat guzaronad. Natija betagyir bud: bacha giriftori bemorii saratoni khun ast. Gulbarg fahmid, ki taqdir zahrkhanda mezanad, ba gumonash, khudovandi karimu rahim, bakhshandayu mehrubon dasti ehsoni khesh az sari oilai onho mebardorad. Guyo bogi ranoyashon otash megirift… Zaboni kas namegardad, ki allakay mesuzad guyad.

– Mo har kori az dastamon meomadaro ba subut merasonem. Vale, man majburam ruyrost biguyam, ki saraton yake az badbakhtihoi insoniyati qarni bist ast. Mushkiloti bemori dar on, ki bemor dardro his namekunad, lekin odam, ki dardashro ehsos namudu alomathoyashro daryoft, tabobatash der meshavad… Az man naranjed, ki inguna berahmivu dilsardiro ba khud ravo mebinam… Man majburam… Uzr…

Tabibi mashhur khomush mond…

Gulbarg in asno khub ehsos kard, ki kulli mavjudoti in olami kuhan – khoku sang, darakhtonu chorpoyon, obu havo, hatto devorhoi sardi bemorkhona niz raqibi pisarash hastand… CHaro chashmi falaku in zamin ba hama garmivu hosildihiash az margi odamon seri nadorad?

– Bigued, ki pisaram chand muddat… Harf ba labhoyash ovard. Hudoyo…

– Kase daqiq gufta nametavonad, shoyad panj moh yo panj sol…

– Fahmidam, ki qismat in navbat yovari man nest, vale ba har oyina az ki dasti madad juyam?

– Medoned, to jon dar ramaq hast, odamizot naboyad noumed shavad. Man ba shumo yak sanad mediham, onro girifta ba idorai ruznoma bared, surati pisarchaatonro ham gired, biguzor, chop kunand. Va az mardum kumak bikhohand.

– Ba chi khotir? – pursid Gulbarg.

– Iloje yofta ba khorija bared, man du-se nishoni mediham. Maktub ham menavisam, yak ruz beshtar zindagi binad ham davlat, boz hisobu kitob mekuned… Odamoni nekroyu begaraz bisyorand, bovar kuned. Harchand, ki holo zamonaho digar ast… Gulbarg takhmin namud, ki agar tamomi asarhoi ofaridaashro ba qimmati duchand furushad ham, in miqdor mablag ba dast nameoyad.

Vaqte ki in zani sitorasukhtai betole az hujrai tabib berun shud, did, ki sohibkhonai qabulgoh hamrohi pisarchaash suhbat doradu kadom yak majallai rangaro varaq megardonad… Kani? Kujost on chubchai sehrnoki afsonavie, ki hangomi rafi mushkilot mujiza meofarad? Ayyomi khurdsoli modarash qissa gufta bud, ki on guna chubchai sehrnok dar dasti muysafedi saduchandsola astu u sokini gori kuhi meboshad. Dukhtarchai sodda bud, bovar dosht, vale pursidanro az yod faromush karda, ki muysafed chi nom doradu on kuhu gorash dar kujo voqeand. Vagarna holo omoda ast ba justujui on kuhu on goru on muysafedu on chubchai sehrnoki afsonavi pardozad.

SHokhi khushk chars-chars sado barovarda, mesukht zeri tasiri garmii on obi qumgoni chuyanii labi otashdon guzashta qarib ba jushidan merasid. Kamol dikkak nishastavu harorati otash ba dastu ruyash meforid. Dari yaktabaqai oshkhonai boshishgoh gijirros zada boz shud. Gafuramak vorid gardid. Palosu du kurpacha bardoshta ovard, ba rui patgilemi kuhna andokht, dastarkhoni az chiti rangash surkhu rakh-rakhi zard dukhtaro pahn namud, piyolahoro ham mond. Boz berun raft, in dafa zardolui khushki mirsanjali, ki odam binad, dahonash ob mepartoyad va mavizi kishmishu chormagz ovard.

– Tashvish nakashed, amak! – gufta Kamol. – Man rahguzar budamu shumoro binam guftam.

– A? Ha… SHumoro binam, dilam ravshan meshavad, rais. Kani shined, hozir man choy dam mekunam. Mazai choyi alov digar… Kabud meshavad yo siyoh? – In savol mamuli budu javobash ham.

– Farqe nadorad, amak, mo dar sahro.

– Harduyash ham hast-diya rais, baroi hamin pursidam…

Onho takhmin nim soat az har bob suhbat kardand. Gafuramak, voqean, az didori Kamol hamesha khushnud meshud. Na har kas az ahli brigada bo u shishta bafurja gap mezadand. Gashashon meomad. Gafuramak, ki mardi haftodsolai kar bud, to baland-baland harf nazaned, sukhanatonro nameshunid. Soliyoni ziyod in odam posbon ast. Tamomi faslhoi sol shabro dar boshishgoh ruz mekunad. Takhmin bist kharbuzapaz qabl az in dar oilaash chi nokhushie ruy medihad, zanash, ki bagoyat mahmadonoi khudkhoh budaast, Gafuramakro «tu kari balozadagiro chor taraf qibla» guyon az dar meronad. Dili du pisaru dukhtarashro ham az padar yak barin khunuk mekunonad. Va dar dami piri yake ham dastgiru takyagoh nameshud, farzandonash nosolehu padarbezor baromadand.

Gafuramak, ki avvalho arobakash bud, obroni mekard, azbas ba amri tasodufu taqdir ham bahri boshishgoh posbon mekoftand, in korro ba uhda girift. Ne, har kas ba in iqdom jurat namekard. To mahalla chor panj kilometr roh,  digar taraf, sahroi nopaydokanor, barfu boron, shamolu ulloskashiash ast, shabhoi toriki purtahluka ast. Zero hama, shom, ki faromad, khona ba khona meshitoband, judo himmat kunand «panohaton ba khudo, Gafur-amak!» meguyand. Az khotirashon baroyad ham muysafed nameranjad. Odat kardaast… Mardum, bazeho az khohishi Gafur-amak ba hayrat aftodand. Vale mard sir boy nadod, badho mish-mish paydo shud, ki kari Gafurro zanash pesh kardaast. Az ibtido ham purbardosht bud muysafed. Kamol medonist, kulli juziyoti ruzgori tanhoii uro. Az gamash ham khabar doshtu az shodiyash ham. Goh-gohe shakaru ord yo ravganu birinj meovard. Ne, in kumakash hosili rahmkhuri yo dili purshafqat ne. Boz ki medonad? SHoyad man khato kunam. Sahehtarash in yak pahlui qadrshinosii uro sharh medihad. Jihati digar niz dosht: padarash ham, ki khele muddati madid sardori brigada bud, ba holi muysafed dilash mesukht. Goho sari dastarkhon nogahon ba khotirash oyad, yak dahon oshi khurdagiyash bazur az guluyash meguzasht. Kamol yod dorad, ba yod meovard on lahzahoro.

– Muzaaton loyolud shudaast, khele piyoda gashted-a, rais?

– Ha amak, vat-voti marza gashta zamini hashtgektaravu tutzorro khabar giriftam, zahkanhoro didam, khub toza kardaand, bad du-se maydoni zardoluzorro tamosho kardam.

– Gulhoi zardolu andak barvaqt shukuftand, – afsusomez gap zad qarovul, – az avzoi obu havo malum, ki zimiston ba osoni dil kandani ne. Kamtar, ki sard shud, hama gulhoro khunuk mezanad.

– Ba har hol rizqu ruzii mardum memonad, amak. Tabiat adlu adolatro rioya mekunad, to ki muvozinat vayron meshavad.

– Hamtu-kuya…

Muysafed nihoyat siposguzor mond, ki uro – yak mardi bechoravu bekasro rais fursatro dareg nadonista, khabargiri omad, az farah hangomi khayru mazur qatrai ashk dar sari mijgonash ovezon shud…

Guyo ba rahi dur gusel mekard raisro…

Har kasro dardi khudu mushkiloti khud.

Imruz baroi Kamol ruzi khosa bud. CHaro? In rozi nihonro u medonadu khudo. Har sol, ki in ruz ravshan gasht, dilash gum mezanad, gamu azobi botinash az nav khuruj namuda gul-gula meafkanad, ehsosi tanhoi, ki be in ham doimo hamrohu hamsoya ast, boshiddattar taqib menamoyad. Ibtidoi reshai in hissiyot goho chun ustukhoni dar gulu band monda metobad? CHaro, hatto badi khonador shudan ham in vaz tagiyr nakhurd? CHaro vay, ki hamesha miyoni odamon, shariki tuyu janoza meboshad, ba savoli saduyak piru barno gohe bo sifati inson, gohe chun rais javob meguyad, az in ehsos rohi najotro yofta nametavonad?

Qulfro kushodan zamon u yakbora darro tela doda dokhili khona daromad. Gulbarg az tars qarib bud faryod zanad, khayriyat charog ravshan mesukhtu shavhari sobiqashro zud shinokht.

– Hayol karded, ki ba vorid shudan roh namediham? – pursid Gulbarg.

– Kori tu ne! – guft sigareta gironda, – pisaram kani?

– Magar ba pisaram guftan haq dored?

– Jogatro push! To hanuz az mahmadonoi dilsard nashudai?

– Ba judo shudanamon se sol ziyod shud. Dar in muddat yak bor pisarro khabar nagirifted. Ne, vay muhtoji chizu chora nabud, lekin… Darvoqe joi gila ne, mefahmam, zani javon, tashvishhoi nav ba nav…

– Man odami tu barin bekor ne, zud-zud ba safar rafta meoyad. Bad, be piskhand gap zan.

– Malum.

– CHi gap shud? CHaro bisyor shinoshoyam salomatii pisaramro mepursand? Meguyand, ki suratash dar ruznoma chop shudaast.

– Dar bemorkhona. Didan khohed, raved, binoi dahum, utoqi shonzdah…

– Binoi..o… on jo…

– Bale… SHoyad in taqdir ast.

– CHi yordam kunam?

– Hej chiz lozim nest. YAk hafta injonib az in idora ba in idora, az in vazorat ba in vazorat medavam. Hama dilbardori mekunand, vada medihand, domanamro bo chormagzi puch pur karda meguselonand. Zamone shudaast, ki sag sohibashro nameshinosad. Guyo dar olam mehru shafqat, rahmu savob namondaast. Har kas arobaashro boyad khudash bikashad. Az shumo ham joi gila nest.

– Man ba ayodat meravam. Pisaram shifo meyobad. Dar khona maslihat karda binam, bad pul mebiyoram.

Padari pisari Gulbarg raft.

YAgon ehsosote dar dili Gulbarg ba galayon naomad. Na rahm, na nafrat, na… Zohiran chunin metoft, ki onho hamdigarro az ayyomi donishjui dar omuzishgohi rassomi khub meshinokhtandu dust medoshtand. Badi yak soli arusi mislu sagu gurba soyai hamdigarro az devor metaroshidand. Hardu alohida-alohida sohibi ustokhona, barobar uzvi ittihodi ejodi shudand. Badbini ohista-ohista az on shuru shud, ki hangomi intikhobi asarho ba namoish-ozmun bo kadom sabab az dah ofaridai shavharash hayati hakamon yakero hatto qabul nakard. Haft asari Gulbarg boshad bahoi baland girift, ba ozmuni baynalkhalqi firistodand. SHavharash atoyashonro ba liqoyashon bakhshidam guftu az korhoi jiddi dast kashid. Man-maniyu lofzaniro az had meguzarondagi shud. Peshtar kitobhoro oro medod, tarif ham mekardand, in shuglro niz partoft. Bo teatr hamkori dosht, loaql oroishi nimtayyorro ba subut narasonida korgardonro ranjond. Kam-kam har ruz sharob menushid. Ba har chizi mayda-chuydai ruzgor erod megirift. Qahru alamashro furu shinonda nametavonist. Botinan ba hamaash Gulbargro gunahgor mehisobid. Hirsi shuhrattalabi sabru tahammulro pushti po mezad. Ruze yak qabza pulro ovarda rui qolini khona havo dodu «tuf kardam ba ozmunash!» guft. Gulbarg pulhoi pahnu pareshonro dida hayron mond. Va ba zakhmi dogi shavhar mabodo namak poshidagi barin nashavam, guyon tagpursi nakard. Dertar fahmid, ki u dar markazi shahr sari rah tuli si-siyu panj daqiqa portreti rahguzaronro mekashidaast. Az bayn chor yo panj ruz guzashtan pas andak sarkhush omada, biduni shaf-shaf guftan izhor namud, ki az Gulbarg judo meshavad. CHunki dukhtari javontaru zebotarro vokhurdaast… Bakhtashro yoftaast…

Gulbarg, ki az bozihoi shavharash khasta bud, khomushona rizoiyat dod. Va oila ba khok yakson gasht…

* * *

Ba ki biguyam, bugdai dil peshi ki vo kunam, peshi ki? Ay mardum!.. Ba ki? SHoyad sadoe, marhame az digar sayyorae birasad? SHoyad figoni man ba osmonho rasadu… Ey khudovand! Ey ofaridgor! CHaro? CHaro? CHaro? U okhir farishta ast, pisaraki man… Nigohash sarshor az tashnagi bar zindagi ast. CHi son man ba chehraash nazar duzam? CHi biguyam? Hudro tasalli bidiham yo varo? Hudro bifrebam yo varo? Fireftan uro az imkoni man berun ast. Vay khudro dar ostonai olami digar mebinad. Harchand darku etirof kardan namekhohad. Tabiati odam yo zohiran chunin ast? Dah sol umr binad ham kamu sad sol ham…

* * *

Gulbarg miyoni biyobon ru-rui regi tafsida poyluchu bekuloh roh meraft. Kafi poyhoyash shakhshul shuda va harorati jonkohi regzorro on qadar ehsos namekardand, nurhoi suzoni oftob maynai kasro ba jush meovard, vale u parvoi onro nadosht, guyo chatre ba sarash soya meafkand. Hob bud yo bedor, beyod bud yo hushyor, ba har hol kadom yak buttai jonbakhshro  mejust. Hud garchande zarrae tasavvurot nadosht: ki on buttai biyobon chi khosiyatu buero dorost. Faqat haminro medonist, ki davo mekobad bahri pisarash. Kaltakalosi khurdi ba khoki khushk hamrang chand qadam onsutar harosida kanor gurekhtu pinhon shud. Muddate badtar sangpushtro duchor omad. Jonvari beozor Gulbargro didu kallayu chahor poyashro daruni khonaash kashid va  jo ba jo istod, behuda khavf meburd. Dar yagon kunji osmoni kab-kabud porai abr ba nazar namerasid. Uqobe, guyo sohib yo posboni biyobon bud, boviqor bolhoi kheshro kushoda vase davr mezad, shoyad jonzotero mejust, to luqmae biyobad. Uqob az peshi nazarash nopadid gardid, aniqtarash chashmoni Gulbargro siyohi pakhsh kardand. Ammo u beist pesh medavid, haroson ba chor taraf menigarist. Ba joi buttai jonbakhsh mori kalonro did, ki kulcha zada mekhobid, parvoi olamu odam nadosht. Gulbarg  guzasht, tars ba dilash nayomad. Azoi badanash araq mekard, tashnagi ba dard meovard, lek khayoli buttaro muhimtar, zarurtar mepindosht. Kosh meyoft. Aqlash dar joyash bud, hama  atrofro bo juziyotashro dark menamudu vale biyobonro shinokhta nametavonist. Peshtar biyobonro nadida bud. Aknun ba khotiri davo…

Biyobon nogahon intiho yoftu Gulbarg chashm kushod, chashm kushoda did, ki mobayni jangali kasnoguzar ast, navdahoi khushku tari darakhtonro khamu bolo karda megasht, «mevai nestandarjahonro paydo mekunam, ba pisaram davo mebaram» guyon az gurusnagi beholu bemador poy memond, parrandahoi kuchaku buzurg, rangorang surud mekhondand, az shokh ba shokhe meparidand. Gulbarg gush ba khonishi murgakon andokhta, umed mebast, ki shoyad onon makoni on mevai noyobro bidonand, baroyash rahnamo bishavand, lek hayhot, murgakon zaboni odamiro balad nabudand, az in jost, ki ogohie az hadafi gami zani sargumzada nadoshtand. Pas magar dilashon mesuzadu rahmashon meoyad? Ohi Gulbarg bejavob memond. CHand maymunhoi odamsurat az darakht ba darakht jahida nazdik omadand. Hangoma bardoshta chirros zadand, dasthoi daroz-darozashonro afshondand va hama guyo chunin amre girifta boshand ba simoi oftobkhurdavu labhoi parsinbastai Gulbarg nigaristand. Zan az khas umed gufta pursid, ki on meva chi nom doradu mazaash chi guna ast? Maymunhoi odamshakl boz ba kiyu-chuv daromada gurekhtand. Va Gulbarg andeshid: «CHaro khudovand ba kulli mavjudoti olam yak zabon ato nakardaast? SHoyad mekhost, ki abadi begona va dar munosibat ba ham gung bimonand va rahro ba makoni on mevai nestandarjahon, ki yagona davost bahri bemorii pisarakash, yofta natavonand? Hamin lahza narai sher jangalro ba larza ovard. Va Gulbarg shohi hayvonatro pobandi qafas nevu ozod did. Va hej natarsid. Afsus khurd, ki pisarashro hamroh nagirift, agar ne u ham az tamoshoi sher bahra meburd. Va umuman, ehtimol u bo darakhtonu parandagon, maymunhovu sher zabon meyoft. Meguyand, ki kudakonu jonvaron zud uns megirand. Jangal poyon yoft, ammo az on mevai nestandarjahon darake nashud…

Bahr oromu andeshamand Gulbargro ba ogushi khud girift. Qari onro ravshan va baralo didan mumkin bud. Mohihoi khurdu kalon, rang ba rang, khel ba khel sela-sela az pai zindagii harruzai khud shino mekardand. Az dur nahangi tezdandon hamaro sari rohash ba chor taraf pareshon sokhta, shitobon guzashta raft. Gulbarg in lahzaho gulmohii zeboro memond, ki mahinu orom dar dili bekaronai bahr shino mekunad. Ajabo, hayratash omad yakbora, charo peshtar az in qudratu tavonoi va imkoniyat bekhabar bud. Va ba khotirash rasid, ki peshtar az obbozigohi chuqur meharosid. Binobar in hamesha az ob dur megasht. Kay in tarz shinovariro omukhtaast, hatto khudash bekhabar. Tavba! Lek charo hej yake az maskunini qari bahr ba u lutfu ehsonro yaksu guzorem, loaql nimnigohe namekunand. Mebinand, kur nestand-ku, ki Gulbarg ba hej yake az onho hamjins nest. Pas tabii mebud, agar maroq zohir mekardandu mepursidand, ki chi matlabe uro to qari bahr kashidaast? Nakhod insonho dar olami boloi az halli on ojiz monda boshand? Ne, guyo kulli jonzoti bahr, voqean ham ba dahon ob giriftaand. Gulbarg muztar bimond. Obsabzai si-chihilmetra barghoi pahn-pahni kabudu siyohrangashro mejunbonid. Ki medonad, shoyad omadani Gulbargro khush mepaziruft. Ammo obsabza niz bezabon bud va imkoni guftugu kardan nest. Pas Gulbarg, ki tanho va tanho ba khotiri daryofti yagona davoi pisarakashro najotdihanda khudro ba komi bahr partoftaast, imdod az kivu chi juyad? Az mohiyon? Nahangi tezdandon? YO delfinho? Az aspi obi yo obsabzho? Az ki?… Savolash bejavob mond. Va his kard, ki obi qari bahr ba talotum meoyadu u nafas giriftan mekhohad. Ozodivu sabukiro, ki qablan dosht, lahza ba lahza gum mekard. Va sui bolo poy zad… Vaqte chashm kushod, nurhoi oftob nigohashro rabudand. Jarf nafas kashid. Va did, ki libosi obbozi bar tanashu dar sohil rui regi tar beholu mador khobidaast. Bodi foram mevazid, bahr guyo hej voqeae ba vuqu napayvasta boshad, chun peshtara mavj mezadu khayol meparvarid…

* * *

On ayyom, pas  az hasht bahori umedvori az dukhtarak ranjid. Gumon dosht, ki dukhtarak ishqu muhabbati uro napaziruft, dar alangai qahru alam pechida khayol namud, ki u nopisandi kard, nazarash nagiriftu Kamol az in khotir malol, haqiru zor mond, olamro tangu tor did, khoriash omad. Va shariki dudi gam gardid. Hatto zindagii minbadaro baroyash harom shumorid… Goh-goh ki hamtu bahri khabargirivu ahvolpursi ba khobgohi donishjuyon meraft, pay meburd, ki gashi dukhtarak meoyad. Harchand, ki ruyrost «nabiyo» nameguft. Badtar az dur istoda maktubho menavisht, sari har satr fikr merond, azob mekashid. Bekhabar az on ki izhori dilashro dukhtarak namekhondavu ba dast ham namegiriftaast, kiroi javobi rad dodan ham namedonistaast. Baze az bonuvoni hamsabaqash se sol meshavad, ki havoyu havasi rabudani aqli Kamolro meparvaridand, lek hayhot… agar ishorae mekard, bolu par kushoda ba suyash medavidand…

Kamol talkhii ehsosi tanhoi, navmediro chashid. Rui kati khob saru libos nabarovarda daroz kashida ba shifti sap-safedi khobgohi khud menigarist, mija namezad, guyo simoi dukhtarakro gum mekarda boshad. Host kitobe bikhonadu asabashro bad-in vosita orom sozad, ammo harfhovu jumlahovu sahifaho az peshi nazarash meguzashtandu khayolash dar fazoi arshi falak meparid. CHunin mepindosht, ki mobayni zaminu osmon muallaq mondaast, dukhtarak ba holash mekhandid va agar hamin holo nigohi mehrolud hadya nakunad…

Hamdarsash Tohir omad. Vay mavjudiyati ishqu oshiqiro boftai shoiron va khobu khayol mehisobid, takid mekard, ki odami ruhan sihatu solim hargiz giriftori in guna  dardi sar nameshavad. Va mekhandid. Rafiqi samimi va jiddi bud. Botinan ba Kamol dilash mesukht.

– Nakhod gapi hamon dard rost boshad-a?

– Kadom mard? – hayron shud Tohir.

– Ne, yak khayolam raft-diya.

Istihola kard, ki harza napindorad… Mardak mastu alamzada bud dar on mahfil. «Zanak chivu yak kosa namak chi, hardu barobar… Zanro zan, namurad ba tabar zan!» CHunin safsataho meguft u. Zarbai korde yo sukhane to bandi ustukhonash rasida bud magar… SHoyad az in lihoz kase az nishastagon ba sifati tasdiq yo inkori aqidaash bahsro zarur nashumorida, lajomi suhbatro ba digar bakhsh gardondand. Ana hamon hukmi hamon odamro ba khotir ovard Kamol.

Mayusu dilshikasta bud u…

Tanhovu parkanda bud u…

– Gam khurdan bas, az in korat tahkursii shurzadai yagon devori kucha obod nameshavad, jon nakan. Hez, yak ba obi khunuk sar shuy, – oromu solor guft Tohir.

– CHi?

– CHi? CHi? Ba mehmoni meravem. Imruz apaam ruzi tavallud dorad.

– Tashakkur baroi taklifat… Hafa nashav, man nameravam.

– Sababash?

– Rosti gap, ba dilam namegunjad

– E, mon in gaphoro. Namearzad. Tuf kun ba nozash. Az u behtarashro meyobi.

– Ne.

– CHi ne?

– Az u behtarash nest va… nameshavad. Badbakhtii man dar on ast, ki Muqaddas maro…

– Nazarash namegirad! YOftam? – jiddi guft Tohir.

Kamol ba ishorai «ne» sar junbond.

– Muqaddas maro dust namedorad. Joni gap, magzi fojia dar hamin ast.

Meguyand, ki vaqt tabibi har guna zakhmu dard ast. Kamol inro durug mehisobad, ziyoda az in, baraks, purquvvatkunanda mepindorad. Vagarna… sari qahr ba aruse, ki padaru modarash yofta budand, biduni andesha rozigi dod, shamoli qismat uro kujohoe naburdu bo chi zanhoi zeboe oshnoi nakard. Ba har kadome yak shab… se shab… yo mohe… Vale az girdobi ehsosi tanhoi rahoi nayoft, ki nayoft…

* * *

Begohi hama az idora badar raftand. Ba khotiri on ki mabodo kase khalal narasonad, dari utoqro mahkam kard. Ba piyola  sharob rekht. Hargiz odati tanho nushidan nadorad, ba gayr az hamin ruze, ki har sol ibtidoi fasli gul faro meoyadu baroyash khele va khele aziz ast.

YAk pora non shikast. Nushid…

Zodruzat muborak!

Zamone turo oson, dar yak lahza gum kardam va aknun solhost, ki mekobamu mekobam. Lek hayhot…

Az gayb magar kase metavonad biguyad, ki chi chora sozam? Hudro ba qari olami faromushi mezanam, fireb mediham, soati tanhoi pand mekhonam, to az guzashta ba gusham sadoe, faryode narasad. Lekin imkonpazir ast, ki kas nabzi dili rahgumzadai kheshro nashnavad? Hushbakhtona ne. Qalbi nooshno mekhohad, jonkohona metapad, to dar zindagi sozgor boshad, hamrahi dar chahorsu tanho mondaashro mejuyad. Hamrahero, ki ruze shitob namuda, mulohizavu andesharo zeri po fikanda, sarsonu hayron va mayus voguzoshta bud. Odamu olamro berun az khotirash karda khudro ba kui sarbastavu nomurodi andokht.

Sohibash mavride darrasidu az  tokhtan bozistod va dark binmud, ki az murodash dur, farsakhho, yakumri judo aftodaast. Onchunon novaqt fahmid va ba samo nigaristu faryod zad: ayo maqsudi dastnoras, kujoi?!

Ku javobe?…

Ovone, ki turo shinokhtam, dar botinam otashake furuzon gasht, duvozdah sol doshtam. Beqarorona har subhro muntazir meshudam to maktab meravam. Man baroi tu jonibi maktab meshitoftam, baroi tu dars meomukhtam, baroi tu ba suolhoi muallimon javob mejustam, baroi tu behtarin kitobhoro mekhondam, baroi tu sher azyod mekardam. Har kori nekro man ba khotiri tu anjom medodam. Pesh az har qadamro guzoshtan meandeshidam, ki tu chi baho medoda boshi, pisandat meoyad yo ne.

Man bo yodi tu, baroi tu mezistam. Hama parvozam, hama nomurodiyam, burdu nobarorihoi man bo nomu  yodi tu marbut va har on chize ki dar dunyo az nemati ruhonivu hasti nasibam gardid, ba sharofati ishqi tu ast.

Tu kujoi, ayo ovoni notakror?

Ayo maqsudi dastnoras, oftobi ruzgoram! Noumedi bar man galaba kard, sabru tahammul az dast dodam, qahr pesha kardam. Aruse ba khona ovardam. Dilero, ki nasibi tu bud, ijboran ba dukhtari digare bakhshidam. Ba ostonai dargohe, ki boyad bo poi rost qadam nihoda nuru ziyo, safo meovardi, arusi begonae poy guzosht. Na, na, arus gunohe nadorad… Man khud ba reshai bakhtu iqbolamon rakhna zadam. Hama khushnudona mesaroidand, sher meguftand, meraqsidand, bar domodu arus khonaobodivu saodat tamanno medoshtand…

Iltijo doram, ayo malikai afsonavi! Bovar binmo, hamon lahza niz dilam noorom metapid, faqat man kar budam, sadoi ishoraomezi dilro nameshunidam.

Hudro tasalli medodam.

Hudro mefirebidam.

Pason chun afsonae az hazoru yak shab azizon padid omadand va qissa kardand… Tu gohe, ki az tui man ittilo yofti, talkh giristi, darun-darun ba qadri khesh sukhtivu ashkhoyat shaddai marjon shudaand.

Vale hayhot, giryai turo ehsos namekardam. Man arusi doshtam. Ishqu muhabbat, olami beoloishi khudro zarra-zarra ba otash afkanda mesukhtam. Ba khotiri dastu domani tu zarur budaast, ki zaminro gazam, ranju zahmati zindon bikasham. Ammo …

Andesha zeri po kardavu ba zini aspi bodpoi shitob savor shuda, man khudam, turo, sarmoyai du olamamro az dast rahondam, hama orzuyamro vojgun gardondam. Kunun kishtai kheshro medaravam az didani ruyat, ey ravoni man, mahrumam.

Tu yak shab giristi. Boz shabe, soati arusiyat…

Hudkardaro davo nest.

Man yakumr megiryam… Hun megiryam…

Dilam murdaast. Uboli tu maro girifta, ey atoi  osmoni, ey nuri chashmu ravshanii rahu ruzgoram.

Ayo maqsadi dastnoras, tu kujoi?..

Va man tuli ponzdah sol bore ham ba tu satre nanavishtam, nimi raqamhoi telefonatro nachidam, bo kase salome yo payome nafiristodam, agarchi doimo az vazi ruzgorat pursuju mekardam, ogahi doshtam…

Qati az olami tu khudro khat zadamu az dur ehsos mekardam – in hama khohishi tust. Medoni, ki amrat maro ba hukmi qonun ast.

Mazarat mekhoham, man aybdoram. Dunyoi ranginamro barbod dodam. Man turo, ki misli obi chashmai kuhi  sof, chun farishtagon poku muqaddas hasti, kurdilona pushti po zadam. Nihoyat der daryoftam, ki khud peshpo khurdaam.

Hondam turo bihishti bogi khesh, vale,

Sad hayf, ki bogbon ba on bog digar ast,

Tarsam, ki on ravshanii tiragifikan,

Barqi ummedi man navu charogi digar ast.

Gumon ast, ki maro bubakhshi. Zero gunoham uzrnopazir ast, shoistai avfi tu nest. Namearzad.

Ayo maqsudi dastnoras!

Solhost, ki ruzgori man mani nadorad. Hamesha dar takopuyam, khudro ba chor taraf mezanam. Vale dar chize manie namebinam. Zindagiyam biduni tu besarusomon ast. Dudi figonam ba osmoni haftum mepechad. Dodamro ba juz khudam kase nameshunavad.

SHukr, yodi tu, nigohi tu abadi bo man ast. Kase dar dunyo qodir nest man bikunad, ki ruyatro peshi nazar naoram, dida ba chashmonat naduzam, muyhoyatro sila nakunam.

Tabiist, ki khayolan… SHukr.

Ayo maqsudi dastnoras, gavhari noyob!

Az on boz injonib har sole, har bahore man ruzi muboraki tavalludat tanhovu bo yodi tu khomush meshinam, besado hamrohat guftuguzor meoroyam, furu meravam. Turo dar pahluyam mebinam, khandahoi beguboratro meshunavam, nakhati muyhoyat ba mashomam merasad. Bahri tansihatii tuvu avlodonat jurae sharobi talkh menusham.

Hudro tasalli mediham.

Hudro mefirebam.

Ayo maqsudi dastnoras, tu kujoi!

Az sang ham digar sadoe barnamekhezad.

Ayo maqsudi dastnoras!

To holo, umedvoram, to vopasin dami  nafas modaratro bo mehru siposguzori yod mekunam. Amri tasoduf bud yo bozii qismat hanuz ayyomi javoniyam soathoi daroz mehmoni on kas shudaam. CHi suhbathoe doshtam. Sabaqi zindagivu neki, samimiyat omukhtaam. Az in bois nazdi taqdir minnatdoram. Ba gumonam, on kas nakhustin insone budand ogah az shuru tugyoni dili man. On kas khoh nokhoh ehsos menamudand, ki lahzai turo didanam az shodivu hayajon chashmonam medurakhshand, zabonam lol memonad. Dastu po gum mekardam. SHoyad ba hamin khotir boshad, ki tu ahyon-ahyon nazda mo mebaromadi.

Az bayn bist sol sipari shudaast. Vale suole, ki modarat pursida budand, hanuz dar gusham taninandoz ast: «Rostashro bigu, dukhtaramro dust medori?»

Ba nazaram on hangom rad gurridu barq otash afkand. Nabzi raghoi badanam tagir khurd. Dilam sakht tapid. Surkhu safed shudam, zero suol baso nogahoni bud. Medonistam, muhabbat – in bud yagona gunoham, ammo bo vujudi in az sharmu hayo badanamro araq pakhsh kard. Va man natavonistam biguyam: ore, ore, man uro dust medoram, samimona dust medoram. Okhir on gah man hanuz ba tu ham jurati izhori ishq nakarda budam. Zimnan gumon doshtam, ki on kas meranjand…

Sonitar pesh az bo niyati tahsil ba shahri digar raftanam nazdashon on kas daromadam. Rohi safed khostandu guftand: metarsam, ki in duri ba judoi merasonad. Va oh kashidand.

Man nobino budam.

Manoi ohi modar, guvohi ohi dilashonro pay naburdam.

Bore chandin sol pas azmu jurat kardam. Dilam kashidu poyam raft. Modaratro didam. Hamon paziroii samimona, hamon chehrai kushod, hamon nigohi bomani… ba muyhoyashon bo mururi zamon safedi beshtar aftodaast. Maro modarvor sakht ba ogush kashidand, garm-garm az peshoniyam busidand. «Pisari khudam budivu man bekhabar. CHi shudu chi mond, ki ba miyon daromadu tuvu dukhtaramro zindajudo sokht? »

Aknun az chashmoni harduyamon ashki taassuf merekht. Va bori avval pisarvor «modarjon, modari khudam» guftam.

Bad nishastam. Hamon dastarkhoni purnozu nemat, hamon khonavu havlii ruftavu ozoda, hamon gulzoru sabzavu darakhton.

Lahzae chunin toft, ki charkhi ruzgor ba soliyoni ziyod aqib raftaast. Hayolam, hozir az khona berun meoi…

CHun mohi hilol az pasi abr…

Vale joi turo kholi didam.

«Dukhtaram bo ahli oilaash sihatu salomat ast» guftani modarat maro boz ba dunyoi voqei ovard. Afsona gum shud…

Az havliaton berun gashtam. Ruham baland parvoz mekard, mebolid. «Pisari khudam budivu». Mekhostam faryod zanam:

Ayo maqsudi dastnorasi man, tu kujoi?

Ayo oftob! Har subh, pas az tulu saru chehrai maqsudi dastnorasi maro nurafshon namo, noayon, besado az man salome bigu, payome bifirist.

Ayo mahtob! SHabongoh bayn-bayni abrporaho bo maqsudi dastnorasi man rust-rustshavakon bozi kun, uro ba shavq ovard, sari rohashro rushan gardon, to mabodo peshpo nakhurad, ozore nabinad, uro salome bigu…

Ayo subh! Samimona, begubor bar rui maqsudi dastnorasi man bikhand, har sahar chashm kushoda ba olam nigaristani uro garm istiqbol bigir, durud birason.

Ayo nasim! Har goh, ki vazidi, muyhoi maqsudi dastnorasi maro navozishomez pareshon soz, az labu ruyash beozor busa gir, az man darak bideh!

SHoyad faryodi maro bishnavad.

Ayo maqsadi dastnoras!

Ayo gavhari gumkardaam, tu kujoi!?

Pas az in,

Man, ki gunahkoram,

Hudovand maro,

Sadqai nomi tu, sadqai yak nigohi tu, sadqai yak qatra ashki didagoni tu, sadqai yak tabassumi tu, sadqai nokhuni poi tu gardonad.

Omin!

Vale pas az in boz mepursam:

Kujoi, tu, ayo maqsudi dastnoras?!

* * *

Zindagii odamon bazan asroru muammohoe dorad, ki tanho  ba khudashonu  khudo malum ast. Kamol solhost, ki hamin tavr soate chand meshinadu khayol mevarzad, orzu meparvarad, ba daryoi andesha guta mezanad. Gumon dorad, ki ruzi tavalludi Muqaddas hargiz az khotirash zududa namegardad.

* * *

Rustam pisarash, jigarbandash bud. Afsonai guvoroi zebo, boldoru notakror, hayratangezu voqeiyash bud, nuri botin, surudi lab, taskinu oromii dil, charogi khonadon, zebi sari dastarkhon, khobi barohati modarash bud. YAk rishta – idomai zindagivu avlod, osmoni begubor, darakhti umr, obi ravonu sof, meroskhuri yagonaash bud. Pisari modarash bud.

Bore rui jogah az khob bedor shud, duzonu nishasta ba pushti angusht chashmonashro molida guft:

– Modarjon, man khob didam…

– CHi khob didi, jonam?

– Hob binam, bol barovardamu parvoz doram. Bolho zohiran ba chashmonam nametoftand, vale ehsos mekardam, ki dar  fazoi kushod muallaqu ozod istodavu parida metavonam. Az boloi  khonavu rohho, bedho, safedoroni baland-baland, hatto kuhho parvozkunon meguzashtam.

Pisarak boz ilova kardan mekhost, ki misli yak zarra pati tovus sabuk budu ruhash mebolid. Vale kalimai tovusro gum namud, harchand kushid, ba khotir ovarda natavonist.

Va az chunin hol gam mekhurd.

– Eh, tu farishtayaki man! – meguft bo tabassum  Gulbarg va sari Rustamro silavu du bari ruyashro navozish mekard…

Megirist, garchi ashki didagonash az girya kayho khushkida budand. Hudashro, hastiashro khotiraho zinda medoshtand. Guyo khotiraho, on khobu khayolho, yodi on lahzahoi shirin, ki aknun ba kulli marbuti ruhi pisaraki nokomash hastand, bad az margi nobahangom shulaafkani mekardand va in tariq goho rahmi qalbi ozurdai modari jigarkhunro mekhurdand, goho beshafqatona khanjol zada mekharoshidand.

Dahsola bud pisari azizu boaqlash, kitobchahoi rasmi rangadorro mepisandid, soatho varaq mezad, harfhoro ham meshinokhtu yakto-yakto jang andokhta mekhond, zehni tezu burro dosht. Modaru kudak ruzhoi shanbe yo yakshanbe fursat yofta hatman ba tamoshoi osorkhona yo bogi hayvonot meraftand, albatta ba magozai kitobfurushi medaromadand. Suolho medod, Rustam bagoyat kunjkov, hamesha tashnai donistanu fahmidan bud. Guyo shitob mekard…

Nogahon tabassum dar laboni Gulbarg shukuft, izo kashid. On shomi shum ba irtiboti kadom masala janjoli purshur doshtand zanu shavhar, pisarak dar khonai khob shishtavu ammo saropo bahsu talosh, tanahoro meshunid. Modarash sabru tahammulro az dast gurezonda ba dod omad:

– Meravam… saramro megiramu ba yagon dashtu biyobon yo guri kushod meravam…

Sipas, nazdi bolini pisarash aftoda alamashro furu burd, ba gushi u hikoyati oshnoii rubohu laklakro biguft, takhtapushtu muyhoyashro molid va surudi allaro khond, khudu bekhud khond, to dame, ki tiflakashro khobi noz burd.

SHabona ahvolash bad shud. SHavharash gur-gurkunon «YOrii tajili»-ro jeg zad. Omadandu burdand, harfe napursidand. Subhidam fahmid, ki kudaki batnashro talaf dodaast…

Pagohiruzi shavharash ba sari kham va pisarakash haroson bahri ayodatash omadand. Mahzun namud chashmoni shahloyu siyohash, hangome ki Gulbarg uro rui shinak pahluyash shinond.

Vay binoi tavalludkhonaro nazzora karda pursid:

– Modarjon, guri kushod guftagiyaton hamin jost?

Gulbarg zabon nakushod, khomush mond. CHi javobe ham meyoft…

* * *

Bar ivazi kadom gunoham khudovand sabru tahammulamro bad-in son barmahal meozmoyad? CHi iqdomi noshoista az man sar zada boshad? CHi guftori bemavqero ba zabon ovardam, ki sazovori chunin jazoi sakhtu vaznin gashtam? Oh, pisarakam, oh farishtayakam! CHi tur saratro sila binmoyam, az kujo khandahoi begamatro bijuyamu bubinamu bishnavam. Iltijo mekunam, harfe bigu, az ogushi khoki sard bikhez, ba imdodi modarat ras…

Minbare taqozo mekard, ki az sari on purharorat sukhan biguyad, to uro hama olamiyon, boshandagoni digar sayyoraho bishnavand… Vale kujost onchunon minbar? Agar mebud ham, odamon qasdan onro meshikastand. Raftu butun memond ham dar surate, ki u bar on bolo meshud, hoziron hama – binovu nobino, shunavovu kar, bemoru sihat, piru javon, zanu mard ru ba tarafi muqobil megardondand. Gulbarg boshad, ba pushti sari eshon nigarista harfe ba zabon ovarda nametavonad. mekhohad ru ba ru oshkoro gap zanad, to bo chashmu dilu aql bubinad. Bovar hosil namoyad, ki onho meshunavand yo na, mefahmand yo na, hamdard yo beparvo, az yak gavharand yo begona. Ana u chi mekhohad. …Na …Na chubi minbar na hamesha, na hamaro ba maqsad merasonad. SHoir sahv kardaast. …Gulbarg jarayoni vaqtu haddu fazoro gum namuda, khudash rui mavji khayolot soatho shino mekard. Azbas tanho budu kasevu chize sukuti uro khalaldor namesokht, khayolan megirist, mekhandid, az pasi pisarash medavid, bo shavharash lahzahoi mukhtalifi ruzgoru ejodashonro peshi khotir ovarda bahsu talosh mekard…

Ba kunji noayoni boz yak asari tasviriash bayni tanai alafhoi sabzu khurram imzo guzosht. Se-chor qadam aqibtar raftu nazar afkand. Margzorash, voqean, zebo, nopaydokanor, mavjzananda omadavu osmonash nilgun, jo-jo abrho chun ushturbachahoi safed… Lolaarusakho miyoni gandumzor misoli gulkhan metoftand, mesukhtand yo shoyad ba chashmi Gulbarg chunin menamud. Vay namekhost, meharosid, ki andak balandtar mija bardoshta nigarad… On jo… poyhoi purquvvati aspro did…

CHand ruz pesh az vafoti pisarak az nohiya boboyash omad. Vay, ki az dardi bedavoi naberaash ogohi dosht va az raftori pisari noahlash khijolatmand bud, nazdi kelinash izo mekashid. Band-bandi jigarash mesukht. Lek sari boloni nabera tabassum mekard, afsona meguft, goh-goh khudro gum mekard… Kitobi rasmdorro ba dast giriftu varaq zad. Pisarak naqshi har sahifai onro azyod medonist. YAk mahal chashmoni muysafed nur giriftu ba tabassum guft: – Zamone dar kolkhoz hisobdori mekardamu savori asp megashtam.

– SHumo asp doshted? – suol kard nabera.

– Ha, aspi khushru, peshoniash alo, khele halimu mehnati bud.

– CHi mekhurd aspaton?

– Jav, goh-goh kahu alaf.

– Bad chi shud, bobo? – aknun chashmoni pisarak barq zad. Modarash suhbati onhoro mushohidakunon favran inro paykhas namud.

– Bad man pir shudam, ba nafaqa guselondand.

– Aspro chi kor karded?

– Burda suporidam. Pesh az khayrukhush yolu gardanashro khele molish dodamu navozish kardam. Jonvar poy nazadavu bini naafshonda, khap meistod. Judoiro hayvon niz his mekardaast.

– Bobo, hamon aspaton zinda boshad-a? – ba nuqtai shifti khona nigoh dukhta pursid pisarak.

– Aniq namedonam, ammo javon bud, ehtimol zinda ast. Ki medonad?

– CHaro doded? E-e…

– Moli jamiyat, ki bud, qarz namonad, guftam-diya, bachayakam.

– Agar hozir aspaton mebud, man savor meshudam, lajomashro dast megiriftamu medavondam. Afsus, aspaton nest.

– Ba voya, ki rasidi, asp ham inshoolloh yoft meshavad, guft muysafed ruyashro jonibi digar gardonda, to ki mabodo naberaash halqa zadani ashkashro binad…

Zan nihoyat az kujoe qudrat paydo karda sarashro bolo girift.

CHehrai pisarakro did. U savori aspi davand bud, lajomi asp dar dastash… Omoda ast, lahzae pas aspro chun bod davonad.

Aspi khayolii boboyashro…

* * *

Kamol az khob bedor va az jogah nakhesta gushaki radioro toft. Tantanahoi jashni Ruzi Galaba shuru shudand. U diruz dar tolori idora bahri hama on pirone, ki dar hududi jamiyati sahhomi zindagi mekunandu bahri mamlakat jonfidoiho kardaand, mahfili rangin orostavu nonu namak dod, idi muqaddasashonro muborakbod guft, kam-kam ordu birinj, qandu choy, tabaqu piyolahoi khotiraviro dareg nadosht. YOd ovardand on solhoi shumro… Afsus, ki haft sol injonib bayni onho padarashro namebinad. Vagarna u niz nishonhoyashro sari sina ovekhta, aso badast megasht. Noni talkhu sardi sarboziro, ki az ibtido to intihoi jang chashida, rahmati dar zindagivu munosibat sakhtgirivu mirishkori zohir mekardand. Odami baobruvu etibori mahalla mehisobidand mardum. Hangomavu hashamati ziyodatiro chashmi didan nadoshtand. Nasihat meguftand, ki «pisaram, az gushat pakhtaro kashu ba khotir dor, zaminu darakht odamizotro mepushonadu mekhuronad, ba sharte, ki kas zahmatparastu mehrubon, didadaro boshad».

Ruze padaru pisar ba dafni yak traktorchi raftand. To vaqti janoza khele vaqt bud. Odamon, ki ba sari kham garqi andesha menishastand. Nogahon padarash khestandu guftand:

– Domullo-bobo! Az shumo iltimos, imu jim ba dahon ob girifta tasbeh gardonda nashined.

– Maslihati shumo qabul, sarkor, vale bigued, ki chi kor kunem? Odamon hayron guftugui onhoro mushohida mekardand.

– Movu shumo, muysafedon, oftobi sari kuhem, dunyo hamin budaast, fursatro boy nadihem meguyam, chunki in jo khele javonon nishastaand, azbas, harruzu har soat in tavr jam omada nametavonand, khub meshud, agar, shumo, ki az ilmi kuhna ogoh hasted maqsadi ba janoza omadani mardum, tarzu manoi tobutbardori, qarzi to qabriston raftan, hama juziyoti nishastu khezi in rasmu rusumi ajdodiro vaz gufta mefahmonded. Javonho bokhabar shavand, kori khayru savob mebud. Zero tasiri sukhani shumo, domullo, digar ast…

Kamol solho guzashtu matlabi padarashro dertar sarfahm raft…

– Ruze shomgoh  hamsoyaashon amaki Homidjon ba khotiri mashvarat omada bud. Piyolai choyro purra nanushida, pustkandai maromashro pesh ovard:

– Ba pisari khurdiam, sarkor, dar komissariati harbi maslihat dodaand, ki agar az shahr ba maktabi qishloq rafta muallimi kunad, az khizmati harbi ozod mekardaand. Hamin khel dastur budaast-diya. Man nadonam. Hona shishtam-shishtamu ba saram zad, ki hatman peshi shumo daroyam, binam, ki chi megued. Jomai bomashvarat dukhta kutoh nameoyad…

Padarash muylabi gafsashro, ki chun shokhhoi ohu ba du tarafi ru tob doda budand, molida-molida javob guftand:

– Salomat boshed, hamsoya, salomat boshed! Orzui farzandonatro bined. Aknun gap in khel. Pisar pisari shumo, khoh-nokhoh dilaton mesuzad. Muallimi kasbu kori yakumriash ast. Sarbozi muvaqqati. Du soli khizmat ba monandi du ruz guzashta meravad. Albatta azob mekashad, zorivu khori mebinad, shumovu modarash shabu ruz intizori mekashed. Ammo chi iloj? Hohed, ki qimati vaqtu fazoro donad, khohed, ki qadri padaru modar, kheshu tabor, khoharu barodaronashro, qadri nonu namaku oshi tayyorro shinosad, firistoned, shukr, zamonaho tinji, sarat az sang bod guyon duo doda firistoned. Fursatash, ki omad, mardi chor kas meshinokhtagi shuda barmegardad. Bovar kuned, az khizmatro ba jo ovardan khudash iftikhor mekunad. Moned, ki qatori farzandoni mardum rafta oyad…

Durandeshu haqguftor budand padarash. Zimni in galayonu jarayoni khotiraho qabl az nahori Kamol az gulzori rui havli dastai zeboyu khushbuyro bo ham ovard, to ki pesh az kor raftan yak sari qadam nazdi oromgohi qiblagohash biravadu bubinad, mabodo, alafi begona sabzida boshad, kanda partoyad, bishinadu duoi foteha bikhonad. Okhir ruzi Galaba ast, ruzi idi padarash…

Hamin tavr ham kard. Va hangome, ki bayn-bayni qabrho sui baromadgoh meguzasht, tasodufan nazarash ba oromgohi muallim Sayfizoda aftod. Lahzae chand sari khoki eshon nishasta sukut varzid…

Bad rahorah afsus khurd, ki charo hamon bargi sabzi bo mururi solho khushkidai Sayfizodaro chun ramzi khotira ba khud nagirifta bud…

* * *

Modar pas az khuroki shom choi kabud dam karda ovard. Begohii ruzi yakshanbe bud. Kamol kitobi «Afsonahoi khalqhoi olam»-ro ba dast giriftu ovozi oinai jahonnamoro baland kard. Az tariqi on pakhshi barnomai «Nigoriston» jarayon dosht…

«…Musavvarahoe, ki bo amri tabiatu taqdir dastoni in zani rezopaykar bo muqalam meofarad, dili binandaro taskhir mekunand, kas az zeboii darakhtonu  margzor, kabku ohu, kuhhoi sar bar falak kashidai kishvari mo ba hayrat meoyad, andesha mevarzad, ba odamu olam digargun menigarad. Tamoshogar simohoi odamonro nazzora karda, ehsos menamoyad, ki hama burdu bokhti eshon bunyodi tarikhi zamoni muosir, hama bozyofti onho dar jabhai manaviyot, dar didagon va ojanghoi chehraashon aksandozi gardidaand.

– Gulbarg, lutfan bigued, ki kadom navi gul beshtar maqbul ast?

– Sadbargi arguvoni.

– Az rangho chi?

– Rangi sabz.

– Ofaridahoi shumoro mardumi Avrupo niz khush qabul kardavu az in bob maqolaho niz navishtand. In komyobi, ki boisi iftikhor ast, ba chi fikru khayl vodor mesozad?

– Hubtarin etirofi mahsuli zahmati ejodkor aqlu ruhi odamro takon medihad, kas mekhohad yak zinaro, ki fath namud, beshtaru jidditar kor bikunad. SHuhrat chizi nozuk, bori vaznin ast, vale inson boyad qabl az hama khudro bishinosad.

– Gizo pisandidaaton?

– Tushbera.

– SHumo oshpazi mohired?

– Inro az mehmonho mepursed.

– Mekhoham hamin lahza baytero ba yod ored.

– Rassomzan tavaqqufe namuda javob dod:

Gami olam farovon astu man yak shisha dil doram.

CHi son dar shishai soat kunam regi biyobonro?

– In misraho…

– Az ashori Mirzo Abdulqodiri Bedil.

Fursate pas barnoma anjom yoft. Kamol piyolai choyro nushida:

– Gul-barg! Gul-barg! – guft.

U odate dosht, ki agar nomi odam yo chizero ba rishtai khotir giriftani shavad, gashtavu bargashta se- chor marotiba takroran talaffuz mekard. Az tasavvurash berun bud, ki ba chi iqdome dast mezanadu chi peshomade, sudu ziyone vayro muntazir ast… Ajab ruzevu ajab ruzgore, chi pechutobhoe dorad…

In hangom modar vorid shud. Boloi kursii lulador nishastu guft:

– Pisaram, Kamoljon! Tu rais boshi ham yak bor ba gapi man gush deh.

– Marhamat, man omodaam.

Az chi sabab bud, ki Kamolro tabash  khush metoft…

– Tu az subhi kozib to nimi shab pai kori khojagi megardi… Padarat ham umrashonro obu zamin gufta khazon karda raftand. Jonatro kohonda ba jabbor supori ham haykal namemonand. Ovora nashav…

– Ki medonad, raftu…

– Man jiddi meguyam. Zamin sakht, osmon baland, umri bechora zanat kutoh budaast. Gul barin bachayakat panjsola shud. Hudo umrasha dihad. Man ham sutuni in dunyo ne, hej kasro basta namondaast. Murgi bakhtro dar bozor namefurushand. Onro justuju kardan lozim.

– Fahmidam. Mekhohed, ki khonador shavam.

– SHukr, ki salomati holo nagz ast, lekin tani garmdiya, mabodo bemor shavam, ba tuvu pisarchaat ki khurok mepazad, pushokatonro ki shusta darzmol mekunad? E bachayaki soddaam, hej saru bari fikramro yofta nametavonam. SHabho khob az chashmam meparad… Hamrohi akoyu khoharonat maslihat ham kardam…

Modarash az zumrai on zanoni baso pursabru toqat ast. Kamol inro medonist. Medonist, ki u yak burda nonu yak namaki khurdaashro, har sukhanashro chil bor andesha mekunad. SHitobkori ba sharmsori mebarad, taqid ba taqid meguft modar. Kamol harchand az khurdi in nasihatro meshunid, ammo na hamesha manoi onro rioya mekard. Ba qavle  okhir dar khonae, ki  zan nest, rushnoi, nuru safo nest. Host khudi hozir arz namoyad, ki rozi ast. Vale kiro arus megirad. YAk dafa boloi qahr «kasero khohed man tarafdori shumo gufta»… Bad hazorho borho bor pushaymon khurd. Du sol pesh nazdi Muqaddas raftani shud. Guftani bud, ki az shavharat judo shav, man turo ba zani megiram. Vale u, dukhtare, ki ayyomi javoni ishqu muhabbatashro bejavob sarson guzoshta bud, imruz se farzand dorad. Padari bachahoyash khub ast yo bad, kas yo bulhavas, har ki boshad padar ast. Du–se sol pas dukhtari kaloniashon loiqi shavhar meshavad. Pas chi tavr didavu donista zindajudo bikunad. Soniyan, khudo medonad, ki Muqaddas khohishi uro mepazirad yo chun sagi kuchagard az nazdi darash meronad.

Va Kamol tan ba taqdir doda, hastii khudro ba kori sahro bakhshid. CHande pesh hamsinfonash niz sari dastarkhoni mahfile «dar dilat zavqu shavqe namondaast magar» guyon dustona tana zadandu izhor kardand, ki omodaand dar tuyash khizmat kunand. Hatto «zudtar ba on soati nek rasem» gufta qadah bardoshtand. Ammo Kamol az subhi digar boz andarmoni tashvishe megashtu fursati chenu bari ruzgori oilaviashro nameyoft. Va haftavu mohho meguzashtand. Az in lihoz modarash ranjidavu sukhta gap kushoda bud.

* * *

Havopaymo soate pas ba aeroporti poytakht faromad. YAke az darvozahoi asosii shahr ba nazarash sardu pareshon namud. Nazdi istgohi taksi omada sigareta girond. Hanuz gugirdchubi sukhtaro napartofta, mardi rishash khele rasidai asobagaldor paydo shudu khohish kard:

– Az baroi khudo, pul bideh, ki non kharam.

Kamol  dast ba kisa burdu yak bistsumaro daroz kard. Gado pulro giriftu nimgurma duo kard. Va ilova namud:

– In baroi non namerasad. Digar pul nadori?

– Ba gumonam kifoya ast, dar kishtzori man ham pul nameruyad, qanoat kun, – az shilqinii on odam gashash omad.

– Tu chandsola hasti?

– Ba siyushash daromadam.

– Iskandari Maqduniro meshinosi?

– Kiro?

– Iskandari Maqduni, vaqte ki bistu haft sol dosht, nimi jahon zeri poyash bud. Puli dodaat boshad, ba non namerasad…

In lahza taksi omada qaror girift.

– Ba kujo? – pursid ronanda.

– To mehmonkhonai «Tojikiston».

– Meguyand, ki simoi shahr nihoyat tagir yoftaast.

– SHahr ne, bozor shudaast! – guft taksiron.

– Ha, – guft Kamol, – meguzarad, az noumediho base umed ast, poyoni in hama besarusomoniho safed ast.

Taksi ba khiyoboni Ayni tob khurd. Kamol vaziyati hoziraashro baso ablahona daryoft. Garchi qabl az omadan niyatashro andeshidavu mulohiza karda bud. On goh manzara digarrang metoft.

«Ajab soddavu ahmaqi-diya, yak rassomzani noshinosro gufta betaklifu rozigi, pusht-pusht nagufta, ba poytakht khesta omadi. Guyo dukhtari kholaat boshad… Harchi bodo bod! Baloi osmoni ba saram furu namerezad-ku. Bad oyo kase khabardor ast, ki man nazdi ki, bo chi khohishe omadam? Maslihatamon pazad, khub kor meshavad, vagarna yak dari bastavu sad dari kushoda».

Hamin tariq khudro tasalli dod. Kamol dar mehmonkhona az kitobi malumotnomai telefon shumorahoi Ittifoqi rassomonro giriftu sim zad. Maqsadashro arz dosht va nishonii rassomzanro khost.

– Mo digar rassomhoi khub ham dorem.

– Ba man hatman Gulbarg lozim.

– Ha, fahmo darrav megufted, ki bo zanho sarukor doram.

– Biguzor in matlabam shumoro ba tashvish naandozad… – va az dil guzarond: «Ablah! YAk man ablah guyam, boz yak befahmi digar budaast».

Korgohi alohidai Gulbarg dar vurudgohi seyum, oshyonai yakum, khonai duhujragi voqe bud. «Ustokhonai rassom Gulbarg» — Kamol unvoniro khondu tugmachai zangro pakhsh kard. Dari charmpushi yaktabaqa lahzae pas boz shud. Kamol barnomai televizioniro peshi nazar ovardu kadbonui ustokhonaro shinokht.

– Salom, aleykum!

– Vaaleykum salom!

– Mebakhshed, nishonii korgohatonro az Ittifoqi rassomon dodand.

– Fahmo. YAgon khizmat bud?

– Ha, yak farmoish doshtem… – Kamol lab gazida khomush mond. Va nochor ba chehrai gandumgun, dastoni rangolud va kurtai atlasi oharash kayho shikastai Gulbarg nigarist.

– CHi guna farmoish?

– Mebakhshed, man az rohi dur, az nohiya omadam. Movu shumo boloi ostona guftugu mekunem? YO…

– Bubakhshed, marhamat…

Va sohibi ustokhona khud pesh guzasht. Korgohi Gulbarg ba nazar khele betartib metoft: musavvarahoi tayyoru notamom, ki bazeashon sari devor ovezonu boqimondahoyashro rui miz yo kunji farsh guzoshtaand. Boloi mizi doirashakli khele kuhnai chorpoya rangubori ziyod mekhobidand.

– Bishined, – kursiero nishon dod va khud ru ba ru shisht.

– Tashakkur!

– Hozir choy ham mejushad.

– SHumo tabaqi kalon dored?

Gulbarg hayratomez nigarist.

– Ha, chi lozim?

– Biyored.

Ovard.

Kamol diplomati oddiashro kushodu magz, zardolu, bargaki bedoru qoqshuda, bodom, chormagzro, ki har yake daruni khaltachaho budand, girifta ba tabaq guzosht.

– Ayb nakuned, tuhfai mo mardumi kolkhozchi ast. Digar chi ham dorem.

– Salomat boshed! Hojat nabud, ki shumo in qadar zahmat kashed, – ba piyolaho choy rekhtaravon guft Gulbarg. – Hayr, khush omaded! Aknun marhamat, ba sari maqsad oem…

– Namedonam, gapro az chi sar kunam. Mo yak niyat kardem, maslihat shud, ki dar kolkhozamon, sobiq, holo jamiyati sahhomiyamon osorkhona tashkil kunem.

– CHi?! Osorkhona?

Kamol ba ishorai «bale» sar junbond va pursid:

– Magar yagon ajoibot dorad?

– Dar in davru zamona osorkhona ba ki lozim? YO raisi shikamkalonaton az pushti kuh faromadaast?

– Raisi shikamkalon?

– Uzr, gustokhi shud. Odatan raisho… Vale bigued, ki man chi yori rasonida metavonam? – Gulbarg aknun ba jiddiyati guftuguzor bovar kard.

– Dar oroishu jo ba jo guzoshtani mavodi osorkhona maslihat medihed va az hama muhimash portreti bistu panj-si odamoni tarikhii kolkhozamonro mekashed.

– Eha-a! Ishtihoyaton bad ne-ku! SHumo tasavvur mekuned…

– Medonam, ki muhlati ziyod metalabad, – guft Kamol.

– Bar zammi in…

– Hama chizu chorai zaruri bekamu kost muhayyo meshavad. SHumo ba muddati du yo se moh az koraton javob megired. In yak. Bad, ba nohiya meoed. In du. Mo shumoro dar behtarin istirohatgoh, ki qaribii sohili daryo voqe ast, joy mekunem. In se…

– Lekin man…

– Fahmo, tanho nametavoned. Bo ahli oilaaton. Mo rozi. Hej mushkilot nest.

– Hamaashro be man hal karda budaed-ku! Okhir…

– SHartnoma tayyor, faqat haqqi khizmatro gued, kifoya. Va imzo mekuned, – qati guft Kamol. Gulbarg motu mahbut bud.

– Agar rozi nashavam chi?

– CHaro? CHi saddu mamoniyate vujud dorad? Mo omoda hastem, muzdi zahmatatonro du karat ziyod kunem. Mebakhshed, mabodo sakht narasad, ammo umedamon ba shumo…

– In hama olihimati az bahri chi? – kunjkobi namud Gulbarg.

– Asarhoi shumoro tariqi televizion nishon dodand. Maqul shud.

– Ba ki? Ba rais?

– Bale, ba raisi shikamkalon, – khandid Kamol. – SHumo rozi?

– Hele shud, ki betoqatiro dust namedoram. Rosti gap…

– Bovar kuned, pushaymon nameshaved.

– SHumo az kujo medoned?

– Ba nazaram hamin khel metobad. Baroi mulohizavu andesha, gumonam, yak ruz kifoya ast.

Kamol az joy khest va nigohash ba devori chap aftod.

* * *

Va natyurmortro did, ki az dastai gulhoi rano va yak tabaq nokhoi kalon-kaloni zab-zard iborat bud… Va beikhtiyor simoi Istadkhola peshi nazarash huvaydo gasht.

– Zamone hamsoyazane doshtem. Az ovoni tifli medonistam, ki vay tanho zindagi mekunad. Az rui soddalavhi, bachagi-diya, fikr mekardam: oyo yak khudash shabho nametarsida boshad. Sonitar fahmidam, ki pas az se shabu ruzi arusiash shavharashro ba front burda budandu ba hamin na khatu na khabar, digar bozgashta naomadaast. Ha, gap sari digar chiz. Istadkhola  rui havliash darakhtoni sebu noku bihi, gelosu olu dosht. Vay, ki ba sahro meraft, mo payt poida duzdi mekardem. Bore hej kas az hamsolonam dar kucha nabud. Va khudam az devor guzashta boloi nok baromadam. Tobiston, hil-hil pukhtagi, dahoni kas ob mepartoyad. CHor-panj dona nokro daruni bagal andokhtamu yakero gazidam. In dam ovoze ba gusham rasid…

– Noki bomazza-a!

Sargumzada poyon nigaram, Istadkhola… Bar asari tarsu sharmu hayo az tori darakht khudro zer afkanda gurekhtam. Navdahoi khushki darakht orinji dast va zonuhoyamro taroshida khunshor kardand. Begohi, vaqte, ki padaram khona budand. Istadkhola yak tabaq puri nok ovard. Man az haybati padaram meharosidam. Az gunohi khud ba obu araq gutida muntazir budam, ki ana hozir sirramro fosh meguyad. Hosa, ki sole duvozdah moh hamsoyazan ba havlii kase ba fursati piyolai choy sar namekhalond.

– Nok pukhtaast, guftam, dahoni shumoyon ham rasad…

Modaram du noni fatirro ba tabaqi Istadkhola guzoshta, to nazdi darvoza guselonidand. Va man duyu dubora ba mevai bogi kase chashm alo nakardaam. Mebakhshed-diya, natyurmorti shumoro didamu nogahon yodam raft. Bo safsatai khud vaqtatonro giriftam.

– Hej gap ne, – bo tabassum guft Gulbarg.

– Man bad az pagoh hamin soat meoyam. Agar maslihataton pazad, shinosnomahoro biyored. Hub?

– Nasib boshad…

– Hush bimoned.

– Tashakkur!

Gulbarg mavridi khayrukhush az ustokhonaash berun nabaromad. Ammo khayolan khud ba khud guft: «ajab odami dilyobu didadaro menamoyad».

* * *

Niso – dukhtaraki shukhu shattoh va beqaror, ki safar kardanro behtarin bozyofti odamiyat medonist, in navigariro khele ajib va bechunucharo maqbul shumorid. Az khursandi ba kurtaash nagunjida jastukhez mekard. Gulbarg ba padaru modari jiyanash zang zada, matlabashro mufassal fahmond: hardu bo jonu dil tarafdorii khudro izhor namudand.

Lek Gulbarg to hanuz az qari shubha khudro rahondavu berun omada nametavonist, yak gushai dilash mushavvash metoft. Taajjubovarash in jost, ki to diruz, aslan girem, az shahri begonaavzovu fayzu barakatash parida, kuchahoyash pur az mardumi baroyash noshinosu nooshno gurekhtan mekhost. Va felan meboist, ki fursatro ganimat donad…

– Harchi bodo bod! Biyo Niso, az Hoja Hofiz kumak mekhoham. SHoyad eshon mushkili moro oson kunand.

– CHi? – pursid Niso.

– Odati derinaam ba khotir rasid. Fol mebinem meguyam, — sharh dod Gulbarg va gazaliyoti on piri buzurgvorro az jevon girift. Lahzae tavaqquf namud. CHashm bipushid. Va ba  zabon ovard. YO rabbi! Madade! – kitobi ashorro boz kard va matlai gazali dasti rostro khond:

Marhabo, toiri farrukhpai farkhundapayom,

Hayra maqdam, chi khabar, dust kujo, roh kadom?

Davati maroqangez, ayni zamon gayriintizorii namoyandai jamiyati sahhomi nizomi andeshavu naqsha va zindagii Gulbargro pech dar pech sokht: vay az yak su dilash kashol meistod, az digar taraf boisi khavotiriash muddati safar bud, okhir ba muhlati panjruza yo aqallan yak moh ne, balki sadu panjoh ruz, shoyad daroztar meravad. In ba guftan oson. Ne, u hargiz az mehnati muttasil nameharosid, joyash oyadu zarur aftad, shabho khobashro harom namuda korashro sifatnok ba subut merasond. Harchand ki puli megiriftaashon az rui vadai Kamol kiroi ranju mashaqqat mekunad va mearzad, ki harguna sarsoniro ham pasi sar bikunad.

– Hayr, folbini muhtaram, ba chi khulosa omaded? Meravem yo ne? – betoqatoni zohir namud Niso.

– Namedonam, — guft Gulbarg andeshamand…

* * *

Kamol, azbaski ayni mavsimi hosilbandii pakhta bud, ruzi daroz chor-panj mintaqaro ba tafsil az nazar guzarond, hamrohi ijorakoron suhbatkunon ham mushkilotashonro hal namudu ham az shumorai gulu kurak khushnud shud. Va zamone ki oftob ba pasi qullai kuh pinhon shud, dar havli shustushu va tagyiri libos kard.

Dar berun ronanda muntazir meistod. Soate pas ba idora rasidand. Vaqt ki bud, dar qabulgoh ba juz kotib kasero nadid. YOvarash navishtajoti khudro marbut ba zangi telefonhoe, ki tajili nabudand, daroz namud. In lahza direktori maktab vorid shud.

Kamol ham khursand shudu ham khijolatmand. Hushiyash az on bois, ki kuhantarin direktori maktabi khudash tahsil kardaro did, sharm dosht az on khotir, ki qarib yak moh boz ba sahni maktab qadam naguzoshtavu az holi omuzgoron, harchand, ki tatili tobistona ast, khabar nagirifta bud.

– Kani, muallim, marhamat! – ba kabinet davat kard Kamol, badi  ahvolpursi. – Hush omaded!

– Omin! – dasti duo kushod sarvari maktab. – Korho peshravu bobaror, zindagi bobarakat, odamon sarbaland, qadamho nur, baloho dur! Olloh akbar!

Kotib yak choynik choyu du piyola, tabaqchai qandu mavizu magzro ovard. Kamol choy rekht.

– Muallim, uzr mekhoham, bemalol boshad, chand daqiqa ba hujjathoi zaruri imzo guzorem, sipas manu shumo suhbat mekunem, voqean zid naboshed ba mehmoni meravem. Meguyand, ki yak ne, du shogirdaton mahfili arusi dorand. SHumo rozi? Iltimos…

Qaror dodand, ki piyoda ravand, tuykhona dur nest, havo ayni muddaost, yakbora guftugu ham mekunand.

– Tamiri maktab chi tavr muallim? – Kamol khud lajomi suhbatro ozod partoft.

– In tashvishi oddii harsola, hej gap ne, saru somonashro meyobam. Vale mushkili man sargirehtar ast, rais. Magzi gapro guyam, vaziyati zamona ba shumo malum. Mardum az pai justujui rizqu ruzi pahnu pareshonand. Hanuz sesad sol peshtar shoir gufta budaast:

Hej kas nest, ki dar fikri dili khud boshad,

Umri mardum hama dar fikri shikam meguzarad…

– YO boz guftaand, – ilova namud Kamol:

Ne zi dil mondaast dar olam asar, ne z-ahli dil,

YO rab in oinai oinadoronro chi shud?

– Tavba, ba mardum az kitob  harf zaned, yak qad meparand, guyo ki az khususi bemorii vabo boshad… SHoyad aybi mo ham hast…

– Man ba yak nuqta hayronam, muallim. CHi tavr pisaru dukhtarchaho besabrona ruzi nakhustini maktabraviro intizor meshavand. Ruz meshumorand, orzuho meparvarand, shabho khobashon  meparad, aksar alifboro bo shavq mekhondand, sherhoro azyod mekunand. SHart nest, ki sarosar hama malumoti oli girand yo olim shavand. Ajibash dar on ast, ki mehri kitobkhoniro pakhshu khomush mekunand. Va badbakhtona in anana az nasl ba nasl meguzarad.

– Mo, Kamoljon, mumfarshu charogiston gardondani kuchahoro yod giriftaem vale dar ravshan sokhtani dilho azob mekashem… Qasd kardagi barin yak guruh muallimoni botajribayu layoqatmand az maktab raftani.

– Maslihat dihed, bo chi roh yordam kunam?

– Hama umedamon ba shumo, Kamoljon. Rosti gap, du sol peshtar omada budam. Raisi sobiq, gaybat nashavad, dar qabulgoh dida, salom alek kardu pursid: — Tarbiyai farzandoni khalqi mehnatkash chi khel?.. Boz yak soat ziyodtar muntazir shishtavu az muallim budanam ham pushaymon khurda raftam. Obro ba resmon basta nashavad, to kay man domani muallimonro bo chormagzi puch pur mekunam?

– Ba on muallimon…

– Duvozdah nafarand, zamin dodan lozim, to ki dilsard namonand. Arizahoyashon kayho boz khoband. Az shubai maorif niz maktub medihand, goh ba rahu goh ba chehrai rais nigarista gap mezad mudiri maktab.

– Uzvi jamiyati sahhomi naboshand ham ba tariqi istisno dar tuli du moh hal mekunem. Metavoned az nomi man vada dihed, – qati guft Kamol. – Ana ba tuykhona ham rasidem…

Harduro khostand, ki ba dokhili khonai darun joy kunand.

– Ne, tashakkur, harjoe boshad dar berun shinem. Az surudu raqs, az fayzi  tuy halovatu bahra barem. Hamin tavr ne, muallim? Kani, pesh guzared, – bo tabassum guft Kamol.

Az mobayn, qatori mehmonon nishastand. Mizbonon ba davu toz daromada, zud choy va gazaku khurdanihoi ilovagi ovardand. Sohibi tuy – padari domod, ki yakumr obroni pakhta bud, nazdi Kamol omada gushaki guft:

– Rais, pursidan ayb nadorad. On surkhu safedro bo choynikho rekhta biyoram, maylash?

Kamol bo ovozi tabii guft:

– Amak, araqho duzdiand yo ba puli…

– Hamaashro bo araqi jabin, bo zahmati in dastho yoftam.

– Medonam, ki noni shumo halol. Pas charo on sad dusad grammro, ki ba khotiri khonaobodii domodu arus ast, pinhoni nushem? Hojati rust kardan nest, vagarna boz talkhtar metobad.

– Salomat boshed, rais! Muallim, khush omadeton! Saram ba osmon rasid.

Bazmi nikoh metasfid. Javononu guldukhtaron bo chehrahoi garmu khandon larzonu khiromon meraqsidand. Surudi shukhu tuyonai hofiz qalbhoro ba jush meovard. Kamolro tabash mebolid. Muallimi kuhansol az omadanash base khush bud. CHashmonash andeshamand medurakhshidand…

Soqi bo arzu ehtirom ba Kamol sukhan dod. U bardam-bardam qadam monda nazdi mikrofon omad.

– Arusu domodi muhtaram!..

In lahza ahli tuy qarsak zadand. Kamol ba aqib nigarist. Modarkaloni domod – pirazani hashtodu hasht-navadsola jomai  banoras va ruymoli atlas sui Kamol meomad.

– Pisaram, – bo hayajon guft u. – moro hurmat karda omaded, khudovand shumoro hurmat kunand. In jomaro khudam yakto-yakto dukhtagi. Az man, tabarruki, dar ruzi domodii naberaam…

– Tashakkur, kholajon! – Kamol dastoni pirazanro busida ba chashmonash molid…

– Mehmononi arjmand! Dar in mahfili zebo yake az kuhantarin omuzgoroni nohiya Sanginov huzur dorand. Muallim, khohishmandam, in jo biyoed. Man sanade ovardam, bo hama muhru imzohoyash, az khususi judo shudani haft sotikh zamin ba arusu domod. Mekhostam, ki in sanadro modarkalonu muallim Sanginov ba navkhonadoron suporand…

Va bori avval Kamol az nazdik chehrai arusro did. Didu ba hayrat aftod. Host chize biguyad, yo bipursad. Ammo dam nazadu ba joyash rafta nishast…

* * *

«Oh  chi mahfili zeboyu guvoro bud. Kamoli yozdahsola baroi khotiravu ruznomai devori surat megirift»…

CHi purehsosu dilrabo raqsida bud, SHohina! Muallimi surud bazavq ohangi «Dukhtari bahor»-ro menavokht…

Kamol pas az hunarnamoii SHohina digar chizero namedidu nameshunid. Fikru zikrash pobandi harchi zudtar ba khona rasidan va omodai sokhtani akshoi bardoshtash bud. Az betoqati tors kafam meguft… Har daqiqa dar khayolash chun soat tul mekashid…

Akshoi SHohinaro dar tanhoi, zeri ravshanii charogi surkh gashtavu bargashta tamosho mekard. Guyo bori nakhust medida boshad. Ba khotirash ham namerasid, ki SHohina hamon SHohina – khohari hamsabaqash Hotam astu az khurdi dar yak kucha ba voya merasand. Vale  chi joi taajjub, ki aknun yak olami ranginu jazzobero mebinad. Pisarak to imruz dark nadosht, ki dunyo harruzu harsoat va nogahon in qadar tagyir khurda metavonad…

Surathoi SHohinaro daruni qogazkhaltai siyoh andokhtavu ba modarash «Man hozir» guyon chun shaparak sui khonai Hotamino david. Poyash ba zamin namerasid. Hamsinfash  az bahri alaf ba sahro rafta budaat. SHohina, ki meboist imsol maktabro khatm namoyad, nazdi gulzori rui havli mashguli mutoliai kitob bud. Rui kafash chand dona gura dosht.

– CHi kitob mekhoned?

– «Dukhtari otash»

Kamol surkh shud, vale jurat namekard, ki akshoyatonro ovardam guyad.

– Gura tursh ne?- pursid u.

– CHi iloj? Zardolu hanuz napukhtaast, – beparvoyona javob dod.

– CHaro? Zardolui qandaki mo qarib, ki zab-zard shudagi .

– Mazzaashro nachashida bosham az kujo donam? – tabassumi SHohina bar gardani kas halqa mepartoft.

– Man pagoh baroi shumo mebiyoram, maylash? – guft garqi hayajon.

– Hele khursand meshavam.

– Ha, man akshoyatonro ovardam. Mana…

– Allakay? … Oh-o, chi son khushruy baromadaast…

– Sohibash barin …

– CHi? – SHohina hayratomezu manidor ba Kamol  nigarist.

– Man …

SHohina ba qari chashmoni pisarak nigohashro dukhta karakht meistod…

– Man pagoh zardolui qandak mebiyoram,- takid namud Kamol va bekhayru khush badar raft. Ammo fardoi hamon begohi ahdashro ba jo ovarda natavonist, zero shohi khushki darakhti zardolu shikastu  Kamol pushtnoki az balandii se qadi odam rui zamini narm galtid. Bar asari khurdan nafasash ba darun aftod.

Pisarak du ruz az darsho aqib mond.

Nihoyat yak satilcharo pur az zardolui qandak va gelosi javpazak karda ba khonai Hotamino omad. Lekin dodu figoni ahli havli – padaru modar va khudi SHohina az kucha ba gush merasid.

– Agar hamon muallimi padarlanat az obrui padaru modarat avlotar boshad, man az bahri tu barin dukhtaram meguzaram!…

Modarash dar navbati khud giryaolud menolid:

– Ey beaqli khonasukhta, in chi kardagiat, in chi sharmandagi bud, ki ba sari mo ovardi?… aknun kulli khurdu kaloni hamsoyaho ogah gashtand, ki SHohina kadom yak muallimashro dust doshtaastu vay se sol pesh az zanash judo shuda budaast…

Kamol hayron rost meistod.

– Farzand, ki sukhani padarro ba inobat nagiradu pushti po zanad, man in guna dukhtar nadoram, oq kardam! Oq kardam! Oq kardam!.. – guyon padarash voridi khonai darun shud.

SHohina biduni nigaronii hamagon jomadonashro girifta, az havli berun baromad. Ba kase nanigarista ohista-ohista, sarkhamu pareshon khayolmand qadam mezad. Haqqu hamsoyaho yake tanaomez, digare bonafrat, seyumi beparvo az mahalla meguselonidand. Degi gaybat mejushid… Kamol bahushu behush qadre aqibtar az pasi SHohina meraft… Ba mahallai Havzi Bolo rasidand, SHohina darro taq-taq zad, muallimi surud istiqbolash girift…

Raqsi maftunsozi SHohina peshi nazari Kamol padid omad. Vay ba SHohinavu muallimi surud, ki hanuz sargarmi guftugu budand, satili pur az zardolui qandaku gelosi javpazakro daroz namud.

– In baroi harduyaton…

Muallim taajjub kard, SHohina tabassum…

– Rais, khush omaded! – guft zan.

Kamol az qari khayol raho yoft va ru ba ruyash SHohinaro did.

– Dukhtaraton chun sebi dukafon ba shumo monand. Qushapir shavand.

– SHumo yagona insone buded, ki ba man rahmaton omada bud.

– Ba shumo aknun havasam meoyad, – samimona guft Kamol. – Bovar kuned…

Nisfi shab Kamol khushnud ba khona bargasht, avvalash, ki muallim Sanginovro did, duyum arusu domodro tabrik guft, seyum SHohinaro  khushbakht yoft  va nihoyat surudi «YOr-yor»-ro shunida az nav ba vajd omad.

In chi foli neke boshad?

* * *

Az dokhili havopaymo pasu pesh berun shudan zamon shamolaki narmu navozishkor ba dimogi Gulbargu Niso zad. Tafsi havo hanuz bolo narafta, hardu bo tabi bolida jonibi baromadgoh roh giriftand.

– Ba istiqboli mehmonhoi aziz kase mebaroyad? – bo ohangi  ba khudash khos pursid Niso.

– Vaqte az soati parvoz khabar rasondam, vada dodand, ki albatta shakhsan rais peshvoz megirad.

– Hurmatro bined-a! – mad kashid Niso.

– Vale man tanho yordamchiashro mebinam, – guft Gulbarg. – Darvoqe raisro nameshinosam-ku!

– Kani, ba man ham nishon deh! – betoqati zohir namud Niso.

– Ohistatar! Ana, on odame, ki pahlui kormandi furudgoh istodaast, — aniq kard Gulbarg.

– Eh-ha-a! Guldastahoro binedu…

– CHi joi hayrat? Rasmu rusumi odii ehtiromi mehmon ast.

– Rasmu rusumro khub mefahmam, ammo boyad biguyam, ki yordamchi mardi khushqadu dilbar metobad… Holajon! – lahzae tavaqquf namud Niso. – SHumo namedoned, zan dorad, yo ne?

– Bas kun-e! SHarmat nameoyad? Holo salomu aleyk nakarda.

Nisoro chun harvaqta fahmidan dushvor bud, ki hazlu shukhi mekunad yo jiddi gap mezanad.

– Hush omaded! – guft Kamol.

– Tashakkur! Ahvoli shumo chi tavr?

– Bo duoi shumo sihat salomatem.

– Hudo medonad, ki man duo mekunam yo ne…

– Ba gumonam in bonu hamon jiyani tarifiyaton? Nomashon? Hele sharmgin menamoyad…

– Niso, vale man kay… – zabon khoid Gulbarg.

– Holajon meguyand, ki hej goh maro tarif nakardaand, — peshkhezi kard dukhtarak.

– Man dar omadi  gap guftam. Mabodo naranjed, – uzr khost Kamol.

In lahza jomadonhoro ovardand. Kamol bonuvonro ba nishastgohi aqib shinondu mashinaro be shitobkori ba harakat darovard…

– To Bodomzor chand kilometr masofa ast? – pursid Niso.

– Haftod. Badi yak soat merasem – javob guft Kamol va «Jiguli»-i safedro kanori roh  nazdi bozorcha nigoh dosht. Lahzae ba Gulbargu Niso nigoh afkanda chizero pursidani shud, ammo sabab chist, ki zarur nadonist. – Man hozir… YAk daqiqa. Sigaretam tamom shudaast.

Muddate pas u du se–chor khusha anguri zab-zardi husayni va shash dona noni serkunjidu ravganii garmu khele khushbuy ovard.

– Angurro yakbora shustam, – az kissakhaltai nishastgohi pesh yak tabaqi toza barovarda daruni on guzosht. – Qahva dar termos, marhamat dahon shirin kuned, – guft Kamol.

– Az shumo, in qadar mehruboni binem, iltifoti rais chi guna boshad? – guyo khud ba khud pursid Niso.

– Ki? – Kamol hayron shud. – Kadom rais?

– Raisi shikamkalon, – daqiq binmud Gulbarg khandida.

– Ha-a.

Kamol guftuguzori bayni uvu Gulbarg ba vuqu payvastaro khotirash ovarda tabassum kard. «Bozi bozi ast. Voqean ajoib metobad. Bakhusus, ki be yagon garaz, khud az khud sar zad. Biyo, dar in bobat khonumhoro dastgiri kunem. Kor zarar namebinad-ku!»

– Raisi, mebakhshed, shikamkalon odami nihoyat serkor, hej vaqt dar yak jo orom nameshinand. Ruzona ba jincharog ham yoftan oson nest. Odami diltang, ki hastand, ijroi har yak suporishro shakhsan taftish mekunand. Soli guzashta takhmin dah hazor bekh bodom, se hazor kalitaki safedor shinondem. Bovar kuned, muhobot nashavad, har yak niholro didavu shumorid baromadand…

Lekin Kamol izhor nakard, ki bog bunyod kardan baroyash orzui joniyu avlodi bud. Hanuz rahmati padarash mekhost maydoni kalonro judo karda dihandu… Az kujo? Kalonho khudashonro meovekhtandu ammo zamini pakhtaro namedodand. Holo davr digar shudaast.

– SHoyad in diltangi nevu ehsosi masuliyatshinosi boshad? – andesha pesh ovard Gulbarg.

– Ehtimol, haq bar jonibi shumost, – rozi shud Kamol.

– Agar sahv nashavad, shahr az qadim Bodomzor nom dosht–a? – Niso samti suhbatro sui digar gardond.

– Ba har hol kalimai «bodom» hamesha huzur dosht. Peshtar, modarkalonam, ki sad sol umr doshtandu az padarashon shunidaand, qissa mekardand, ki tojiron bodomu ravgani bodomro to kishvarhoi CHinu Hindustonu Arab meburdaand. YAk qissai modarkalonam hej az khotiram nameravad. Joyashon jannat boshad, khele kampiri ajib budand. Bad az sari boboyam boz chilu nuh sol umr didand. Ovoni bachagi, gohe, ki kurakkashi mekardem yo donak shikasta magz mechidem, pirazan afsonavu rivoyatho meguftand…

In asno pakhshi musiqii khush ogoz yoft. Kamol, ki surudi mazkur maqbulash bud, sadoi radioro balandtar kard. Kase muqobil nabaromad. Hofiza mesaroid:

Dar dili mo gar nameoi, ba chashmi mo biyo,

Az muhit andesha dori, bar labi daryo biyo!

Moshin bosurat harakat mekard, sesad-chahor sad metr on taraftar az jonibi chap daryo, az jonibi rost boshad, zaminhoi pakhtavu gandumu juvorimakka va yunuchqa, pasontar qatorkuhho tob mekhurdand. Gulbarg nigohashro ba qullahoi kuh dukhta andeshai chizero dosht. Ba sharofati oina Kamol chehrai zanro duzdida-duzdida mushohida mekard.

Honai dil kardaam chun sahfai oina sof,

YAkshab az bahri khudo, ey shami bazmoro biyo!

Dardomez, samimona mekhond hofiz…

– Ba gufti modarkalonam, az in khusus, Sadriddin Ayni, digar tarikhshinoson ham navishtaand, takhmin yakunim asr pesh az in dar hamin mavzee, ki holo meguzarem, muhoribaii khunin ruy doda budaast.

– Ajoib, nonu angur khele shirin, qahva ayni muddao, tamoshoi sahro kayfiyati makhsus dorad meguyand, agarchande man holo his nakardaam. Lekin rivoyati, modarkalonatonro shunavem, bubinem, ki chi qissa ast, – ba suhbat hamroh shud Niso.

Kamol gushaki radioro toft.

* * *

Dukhtarak dar labi sohil, on joe, ki obi mavji daryo bar poyash rasam narasam aqib meraft, nishasta az rui odati ayyomi kudaki qasr mesokht, qasri vase, manorador. Masolehash regi tar bud. Bad–in khotir afsonavu hikoyathoi padarashro, ki mudarrisi madrasai shahr ast, peshi nazar meovard. Oftobi olamoro pasi abrhoi baland simoyashro goh pinhon medoshtu gohe jilvagar menamud.

Dukhtarak az joy barkhost. Lahzae jonibi daryo nigarist. On imruz shukhu purshitob ne, balki misli korvoni purboru tamkin sarafkandavu solor ravon ast. Bodi sabuk domani kurtai arguvoniashro navozishkorona melarzond, muyhoi shabgunashro silazanon pareshon mekard. Dukhtarak ba jonibi muqobil – rahi bozgashti padarash chashm dukht. Sad afsus, surobi kasevu chize nametobad. Padarash, ki chahor ruz qabl az in hangomi subhi qozib ba shahr rafta bud,  yake az se barodari dukhtarakro ba khona mefiristod. Ammo chi bois, ki nafare az eshon nayomadand va paygome niz az ahvoli khesh nafiristodand. Modarash zeri ayvoni havliashon zohiran beparvo mashguli toqiduzi nishastaast.

Dukhtaraki duvozdahsola ba soni qatrai boroni abri nayson poku musaffo, dar nakui behamto, jamolash bagoyat zebo, gandumrang, chashmoni shahloyu labhoi shirbuyu dilrabo dosht. Padaru modarash uro Bodom nom nihoda budand va yagon insonero az shahru qishloq, duru nazdik, kheshu tabor, shinosu noshinos az in afsona, az in husnu malohati ruhparvar khabare nabud.

To in soat dili dukhtarak hargiz ba in had ehsosi bezobitagiyu talvosa nakardaast. Va u botini khudro medonist.

Abrhoi gafsi siyoh misli gurgoni berahmu gurusna pechutob khurda, dili osmonro mekharoshidand. Va dere naguzashta yakbora boroni sakhte bar rui zaminu zamon birekht. Boloi obi daryo guyo mejushid. Lahzae bad dukhtarak saropo tar shud…

Bori digar ba rohi bozgashti padar nazar afkand… Qasrashro, ki az reg afrokhta bud, dar yak on boron shusta burd. «Havo ki ba somon oyad, boz az nav, khushrutar mesozam», andeshid dukhtar va larz-larzon jonibi havli qadam zad…

Otashi oshdon alanga mezad. CHubi khushki zardolu mesukht. Bodom zud kurtaashro ivaz namudu sari otashdon omad. Harorati balandi otash ba chehrai dukhtarak surkhi davond. Modarash, ki to in dam harfe nazad, pursid:

– Tu kujo budi?

– Rahi padaramro poidam…

– Padarat khudash meoyad, behtarash az pai jomaduzi meshudi.

– CHand joma dukhtam, boz chi lozim?..

Rad, ki guyo osmonro pora-pora mekard, haybatangez guldurros zad.

On ruzho osmon az sharm bar kirdoru raftori insonho sukht, rusiyah gardid, az alamu kutohdasti giristu girist, seli ashkhoyash khuni bar kuchahovu havlihoi rekhtai odamonro ba obi juyborho mepayvast.

On voqeai purkhun beshtar az yakumin asr muqadam ba amal omada, dunyovu zindagii ranoi az nazokatu osoish sarshori mardumro dasti musibatu kasofat, pardai jaholatu gaddor pakhsh namuda bud…

Amir Bahodurkhon yo amir Nasrulohi mangit bar muqobili khonigarii Quqand lashkar kashid va shahri dukhtarak, ki darvozai khonigari hisob meyoft, giriftori badbakhtihovu talafoti beshumor gardid va kulli bozoru dukonho ba yagmo rafta… hazorho mardoni sarburida, zanoni shikamashon chok shuda, tiflashon khanjar khurdavu chashmoni az kosakhonai sar davida baromada va in hama chi manzarai dahshatnoku gushnoshunid bud. Zanu dukhtaroni zeboro ba kanizi, javononu mardoni boquvvat, kosiboni hunarvarzidaro ba gulomi meburdand. Halqi bechorai shahr, ki bo amri khon teshavu tabar, kalandu dos, kaltaku panjshokha ba dast girifta, ziddi lashkari amir bar muboriza barkhostavu hej tajribai jangiro doro nabud, shikasti sakht khurd.

Zamona chodari motam pushida, zamin khun megirist, vale faryodu nolai mardum ba gushi amaldoron namerasid…

Mudarris shabona «Harchi bodo bod! – guyon chahor ruz, ki pinhon bud, aspashro savor shudu ba kucha baromad. Bayni rastahoi kharobu valangori bozor gashta, dukonhoi ba yakdigar hamsoyai pisaronashro yoft: hama gorat shudaand, jasadashonro koft, nayoft, «shoyad zindavu ba asiri aftodaand» guftu rahi deharo pesh girift.

Subhidam ba gardishgohi deha rasida bud, ki sarbozoni amirro did. Onho piyoda meistodand. Va mudarris aspro chorkhez zanond, deharo miyonbur karda guzasht, taqibkunandagon ba khayolash dur mondand. Bayn-bayni bodomzor, zamin, garchi khele loy bud, asp davond. Mahalla az nazar pinhon mond va chand farsakh onsutar havlii u voqe bud. Ba payraha nigarist. Dar pesh izi poi asp yo odam ba chashm namerasid, khotirash qadre osuda gasht. Va mutaassifona, behuda…

Andak pas, hanuz oftob az aqibi kuh sar nabarovarda se nafar kallaburoni savorai amir, ki mudarris onhoro sodda pindoshtavu rahgumzada gumon karda bud, az pai naqshi asp to sohili daryo omadand…

– Hoy sagi dupoi padarlanat! Kani, az khonaat berun baro! – faryod zad yake.

– Behtarash hamaro otash zanem, zinda ba zinda  suzad, tamoshoi bob meshavad! – tahdid namud digare.

– Mebaroyad, jon shirin boshad, mebaroyad, — bovar dosht savvumi.

Mudarris holo ba khulosae naomada zanash dari khonaro kushodu berun omad.

– SHavharam mardi beozor ast, gunohe nadorad…

– Durug megui, zani beimon! – sukhanashro burida qamchin bar sarash farovard. Aspash yak lahza ramidu tob khurd.

Mudarris fahmida nafahmida nugi panjshokhro ba takhtapushti on sarboz khalond, uro qamchinash az dast aftod, khudash niz az asp galtida jon mekandu jon mekandu haqorat medod. Az in gustokhi bar gazab omada, du savorai digar shamsher luch kardand. Mudarris pobandi himoyai hamsarash bud, ki yake az kallaburho az aqibash shamsher zad. Dami on nafare zeri nurhoi avvalini oftob durakhshidu sipas, shohragi gardanashro du nim kard. Zanash uro takyagoh shudani bud, ki shamsheri digar bar qafasi sinai u khalidu khunolud shud. In hangomi Bodom «Padarjon! Modarjon! – guyon khudro bar rui jasadi volidonash rasond…

– Oho! Jujayaki murgoni nimbismil in jo budaastu mo bekhabar! – Handid yake va bo yak ham shudan Bodomro az miyonash girifta boloi zin kashid va ilova namud: – Barrayaki dilkash budaast! Hudamon bozi kunem yo ba amiram peshkash karda, tuhfai arzanda megirem?…

Fursati javob shudan nayoft. CHunki dukhtarak az soqi muzai sarboz noayon kordashro girifta ba shikamash khalond. Sarboz ohe kashida poyon furu raft. Kallaburi okhirin az hayrat karakht meistod, na majoli gap zadan, na madori shamsher bardoshtan dosht. Bodom az asp nafaromad, lajomro ba dast giriftu onro sui daryo pesh rond.

– Ba kujo! – hushyor shuda dod zad sarbozi amir.

Dukhtarak jonibi u tuf kard va rohashro idoma dod. Asp poy bar labi sohil nihod. Ob to zonu rasid, az sari zin bolo omad.

– Bargard! Devonai magar? – faryodi mardi dar sohil mondaro shunid. Dukhtarak bori digar ru gardonda tuf kard. Va ba turbati padaru modarash chashm dukht. Asp ohista-ohista pesh meraft. Obi daryo to sari sinai dkhtar omad. Bad to guluyash.. to labash…

– Bodom! Bod-o-o-om!

Dukhtarak dark karda natavonist, ki ki uro jeg mezanad va az kujo? Az qari zamin yo az avji samo? Va shoyad az dili daryo? Boqi fursati fikr rondan nayoft…

… Meguyand, ki hamon sol darakhtoni bodom hama gulhoi khudro partoftand va yak-yak khushk shudand.

***

Kamol bo iztirob, az in hol khud niz sakht dar taajjub bud, shumorai telefoni Gulbarg chid.

– Labbay! – ovozi shinosro shunid u.

– Salom alaykum! Man, mebakhshed, ki tashvish mediham… Holo chi kor mekuned?

– Begoh shud, degro metafsonam, to ravgan andozamu khurok pazam.

– Behtarash… Imruz shumoro khabar girifta natavonistam, khele band budam. CHand daqiqa pesh khona omadam. Binam modaram tushberai sergushtu sermurchu qalamfur pukhtaand. Mekhostam, agar zid naboshed, shumovu jiyanaton mazaashro chashed!…

– Tariqi telefon? – khandai sof kard Gulbarg.

– Ne, albatta. «Pas az ponzdah daqiqa rasida meravam…» In chi koru raftor ast, Kamol? – pursid kase az botin.

– Tamoman dastu po gum kardi magar?, Turo mulohizakor pindoshta ba mansabi rais intikhob kardand. Hushatro ba joyash guzor, bale, bale, shitob nakun… Mabodo sharmsor moni!… Onho mehmonand va man davat kardaam, faqat qarzi mizbonro ado menamoyam, vassalom, javob guft sadoi digare.

U bahsu taloshi botinashro ba mizoni aql barkashidani, az gushak chashm nakanda meistod. Vaqte sar bardosht, modarashro did.

– Ba joe meravi, pisaram?

– Mebakhshed modarjon! Mehmonhoro yak khabar giram meguyam…

– Fahmo…

– Man hozir, – modarash ba oshkhona guzasht. Dere naguzashta u tagoracharo dastarkhonpech berun ovard. Modari ramuzfahm tasodufan guftugui telefoniro shunida bud.

– Tashakkur! – guft Kamol va chun odat az dasti modarash busid. In dam az hujrai khudash picharchaash berun omad.

– Dadajon! SHumo barvaqt omaded? – va ogush kushoda chaspid. Kamol dudasta uro bardoshta boloi kat guzosht.

– Ahvoli mo chi khel?

– Nagz.

– Imruz bo chi kor mashgul budi?

Tamosho kardam, ki chi khel gusolacha sinahoi govro memakad.

– Bad chi?

– Bad bo murgho gap zadam.

– Onho chi guftand.

– Tu ba mo donu ob deh, mo baroyat tukhm mekunem.

– Ajoib-ku, tu allakay zaboni murgonro mefahmidagi shudi?

– Soni bo sagcha tubbozi kardam. Man megurronam. Jek davida gazida mebiyorad… Dadajon, mumkin man hamrohi shumo ravam? Dar khona ziq mondam.

– Fikri tozavu olijanob. Kani, zud saru libosatro push… Man? – dod zad Kamol.

– Joni shumo! – pisarak boshavq posukh dod.

– Man?

– Oftobi shumo.

– Man?

– Dunyoi shumo!

– Man?

– Asali shumo!

– Man?

– Pisari shumo!

– Man?

– YAktoi shumo…

In suolu javobi padaru pisar qarib harruz surat megirift…

Gurubi oftob dar avj budu ufuq ragi arguvoni girifta mesukht. Kamol misrahoi hazrati Hofizro zeri lab mekhondu ba pesh menigarist. Tabash shod bud. Qadi roh biistod. Harbuzai kalon kharidand…

Zangi darro pakhsh kard.

– Ki? – pursid odati shahrro faromush nakarda.

– Man. Aniqtarash mo!

Gulbarg ovozi Kamolro shinokht, bo tabassum darro kushod.

– Hush omaded? Oh, in qandinaki dustru pisari ki boshad?

– Pisari dadom!

– Nomat chist?

– Bahrom.

Gulbarg az peshoniyash busid.

Kamol did, ki mobayni khona boloi miz dastarkhon gusturdaandu ruy on az anvoi sabzavotu mevai tar, magzu bodom pur ast…

– Kayho boz in guna tushberai bolazzat nakhurda budam, – ruirost iqror shudand Gulbargu jiyanash. – Dasti modaraton dard nakunad.

– Osh shavad! – guft Kamol.

– Dada, dada! – in lahza az hujrai darun, ki hajman kalon, binobar in chun ustokhona istifoda meshud, Bahrom tozon omad.

– Ha, chi gap, pisaram?

– Medoned, on jo rasmhoi bisyor hast. Man rasmi boboyamro shinokhtam.

– Ofarin, joni dada!

– In kholaam rassom?

– Bale, rassom.

– Ha, dar voqe, mebakhshed, yak chizro aniq kardani budam.

– Marhamat.

– Man to mohiyatu maqsadro pay nabaram, chashmu rui odamro fayz yo nur bakhshida nametavonam. Baze manzaraho, aksi qahramononi mehnat, zanho, tabibon, odamoni nomdori khojagiro fahmidam. Vale miyoni hama surati maktabro nafahmidam, boz… boz… ha, surati kadom yak boyro…

Kamol tabassum kard.

– Afsus, ki on allakay maktab ne, tanho khotira ast. Hotirae, ki tarikhi shastsolaro dar bar dorad. Tasavvur karda nametavonam, ki chi qadar shakhsiyathoi ajoibu olimoni  mashhuri jumhuri zamone dokhili on bino tahsil kardavu donish andukhtaand, ayyomi tiflivu bachagiashon vobastai hamon bino bud. Bad… medonam, ki qadami chi khel muallimoni baobru ba sahni havlii on rasidaast va ba sharofati eshon maktab rangu tarovati khudro yofta budaast…

Kamol khomush mond.

Ovoni maktabkhoniyash peshi nazar padid omad… Muqaddasro did…

– Faqat ba hamin khotir boshad, rosti gap murodatonro nafahmidam… mebakhshed.

– Hej gap ne. Diqiqkori va nozukbini khislathoi behtarinand. Medoned, maktab binoi barhavoyu shiftash baland, rohravhoi vase, sinfhoi kalon-kalon, ustokhona, tolori varzishu jamomad, oshkhona dosht, az du pahluyash bachahovu omuzgoron dolu darakhti ziyod ba voya rasonda budand, sari teppa meistod. Si zinapoyaro guzashta kas ba havlii maktab merasid. Boloi havliro toki balandi anguri husayni zeb medod. Az pahlui chap chanori sershokhu barg, tanash gafs bud. Pir bud chanor, badanash pur az ojanghovu kovokiho. Qullai on har bahor laklakhoi safed parida omada, lona meguzoshtand, bacha mebarovardand. YOd doram, muallimoni kuhansol, laklakhoro, ki didand imsol soli bakhosiyat meshavad, meguftand. Bovar kuned, chi asrore hast, ki laklakho na hamesha parida meomadand. Va solhoi bekhosiyat, kampirho yod meovardand, goho khushksoli meshud, goho jolavu boroni sakhti barmahal mevahoi darakhton, khususan bodomu zarloduro sarosar mezad… Hullas nuh-dah sol peshtar mudiri maktab tashabbus nishon medihadu, khok bar sari in guna tashabbuskori, yakjoya bo shubai maorif sinfhoi ibtidoi, panjumu nuhum va khatmkunandagonro hamrohi muallimonashon ba se maktabhoi digar taqsim va soni be bismilloh ba vayronu valangor kardani maktab shuru mekunand. To mardum bedor shudavu hay-hay mebardorand, ki bino khoku turob… Bad dahon ba dahon qissavu ovoza shud. Mudiri  maktabu zanash, ki on vaqt raisi nohiya budaast, maslihat mekunand, ki biyo az nav binoi zamonavi sozem… Sokhtan, albata niyati nagz, ammo hanuz tahkursiro narekhta, raisro az kor megirand…

Zamonaho tagiyr khurdand, qurbi pul past raft, qimmati shud.

– Laklakho chi? – beikhtiyor pursid Gulbarg.

– Hamon sol paydo nashudaand. Jonvarho his kardaand, magar, ki chanorro burida meaftonand…

– Surati zardgashtai boy chi tarikh dorad? – aknun Niso savol dod.

– Man onro pas az pursujui ziyod az boygoni yoftam, solhoi siyum dar nohiya zamoni qashshoqiyu qahati sar shuda budaast. Navishtaand, ki narkhi yak-du qadoq ordi siyohro ba qimmati yak gilemi dastbof barobar medonistand. Va dar hamon ruzhoi sakht Dadojonboy – pisari Hojimadali chand muddat to mutadil gashtani vaziyat ba odamon bepul nonu osh dodaast… Ana, baroi chi mekhohem, ki aksi on odami nek dar osorkhonai khojagi boqi monad.

– Vaqti tarhrezi hardu suratro pahlui ham meguzorem. YAke binoi tarikhii butunro vayron kardaastu digare shikami gurusnai mardumro obod, – ba andesha rafta harf zad Gulbarg.

Kamol az peshnihodi Gulbarg qanoatmand bud…

– Dada, – pisarak ishora kard, padarash kham shudu vay ba gushash chize guft.

– Ehtimol, agar durustakak khohish kuni.

– Holajon, shumo rasmi maro ham mekashed?

«Hudoyo, chi sadoi jonbakhsh ast» pobandi andesha bud Gulbarg. Bahrom harf mezadu sadoi u bo ovozi pisaraki nokomash omekhta, ba gushash merasidand.

– Albatta! – noayon qatrai ashkro az mijgonash pok karda guft Gulbarg. – Avval bigu, tu ba chand daromadai?

– Panj, – angushtoni dasti rostashro bardosht.

– Hudo umratro daroz kunad. Ba bogcha meravi?

– Ha, lekin bad mebinam…

– CHaro?

– Hurokkhuri majburi, sheru surud khondan majburi, bozi majburi, khob majburi. Murabbiya dod mezanad…

– Afsona medoni?

– Budaast-nabudaast, buzaki jingilapo budaast, – ba gap daromad Bahrom. – Vay se bacha doshtaast. Alulak, Balulak, Hishtaki sari tanurak. YAk ruz buzaki jingilapo guftaast: shumo darro mahkam karda shined. Man ba bozor meravam. Da shokhakam alaf meoram, dar pistonakam shir, dar dahonakam ob guftaast-diya. Bad shagol omadaast…

On darakhti piri tanavu shokhonash solho injonib khushkro aksar mardumi kuhansol khub medonistand. Dar on mavze gov mecharondand, alaf medaravidand. Agar yak muddat sinchakunon ba tanai az nuri suzoni oftob siyohrang nigared, khoh-nokhoh ba khayol meraved, tabiist, ki aqli kheshro shinokhta boshed.

Pisarak niz bori nakhust darakhtonro didu az hayrat dahonash voz mond. Ofaridai tabiat torhoi dilashro taskhir namud. Vay se marotiba gird-girdi darakht davr zad, aksashro girift. Ba hamsabaqonash nishon dod. YAke ajoib meguft, digare darakhti oddi meshumorid. Ammo pisarak tamannoi digar dosht, mekhost jurahoyash darakhti qoqro binandu az mahsuli ayyomu oftob ba tahayyur biyoyand. Ne, murodash tabi dil hosil nashud, yo boyadu shoyad kase uro nafahmid. Ba har hol on ruz khotirpareshon gasht. Az maktab bargashta begohi bo modarash ru ba ru nishast, arzi khud pesh ovard. Modar az peshonii pisar busid, shodu mamnun gasht, ki farzandash rahmi darakhti purosebu hamdarsonashro mekhurad…

Badho libosi kabud dar tan modar ba on mavzee omad, ki darakhti piri khushk bo qomati shikasta meistod. Vale ba joi on haykali sukhtaro yoft. Az mardi obmon pursid, ki darakhtro, ki otash zad.

Guft: Hej kas…

– Pas charo?

Javob dod:

– Rad guldurroszanon nara kashid, barq otash afkandu omada-omada tegi suzonashro bar sari darakhti khushk afkanda furu burd.

– Dar ruzi ravshan?

– Bovar kuned.

Badtar Gulbarg on manzararo ba khotiri pisarash khayolan barqaror namuda chun afsonai zebo rui kogaz ovard… Tanai khushku tars-tars kafidai darakhti pir… Pisaraki nuhsola zeri on istoda chashmi hayrat suyash dukhtaast. Osmon kab-kabudu sof. Onsutar margzor… sabzu khurram…

– Holajon, afsona tamom shud! – Bahrom Gulbargro az daryoi khayoloti ruzhoi guzashta raho namud.

– CHi? Ne, joni khola! Afsona hej goh tamom nameshavad. Hej goh… Ki ba tu pesh az khobat afsona meguyad?

– Dadajonam.

– Modarat chi?

– Man kholajon, modar nadoram, modaram baroi man shuda vafot kardagi…

– CHi? – Gulbarg sui Kamol nigoh afkand. Kamol boshad ba chehrai pisarash menigarist. – Mebakhshi, joni khola… man namedonistam…

Va pisarakro ba ogush kashidu az ruyash busid. – Man hatman rasmi turo mekasham, hatman…

Pisarak bo alomati tasdiq sar junbond.

– Der shud! – guft Kamol, – Mo aknun meravem.

Hangomi gusel Gulbarg az ravoqi moshin sar khalonda ba pisarak guft:

— YAkumr dar khotir dor! Afsona hej goh tamom nameshavad!..

Kase namedonist, ki in gap ba ki taalluq dorad.

Kamol hamsarashro ba yod ovard.

* * *

U khost dar partavi ravshanii sapedadam, ki az bayni pardai hariri tur-tur meguzashtand, chehrai hamsarashro bubinad. Vay holo khob ast, andak vaznin nafas mekashid. Aknun medonad, aksar zanhoi homilaro hangomi khob nafasgiriashon dushvor meshavad. Rui zan holo qadre farbeh toft. SHoyad peshtar ham medidu vale ba in nozuki ahamiyat namedod. Az rui hisobamon hamagi chand ruz mond, hej vohima ne. Vay khudro tasalli dodu az bolin sar bardosht. Har kas, ki sahar barvaqt khezad, aniq ast, ki haqqi uro khudovand shakhsan khudash taqsim mekardaast. Inro man aniq medonam. In nasihatro Kamol zud-zud ba yod meovard. Onro dahho bor ayyomi khizmat az zaboni  komandiri divizioni artilleri mayor Ladikaynen shunidaast. Hamon jo dar qator istoda, pandi mazkurro meshunidu modarash peshi nazarash padid meomad. Az khurdi modarash niz takid mekard, sahar khestan khosiyati khub dorad. In fikri baso oddiro, ki manoi khele chuqur doshtaast, albatta Kamol badtar dark namud, yakumri dar sahfai khotirash naqsh bast. Albatta modarash, ki abadi gulomi mehnat ast, holo nazdi darvozaro merubad. Ba qavli khudash, har sahar rui havlivu sari kucharo ob zadavu ruftavu chinda, shir barin toza kard. Modar on qadar sofu soddadilon harf mezad, ki arusi pisar bori avval khandaash omada bud. Ha, rost-diya, az khonai iflos farishta ham megurezad, baraka ham… Vay boz andeshaashro quvvat medod…

Avvalin nurhoi khurshed tirezaro rakhna zada, ba rui jogahu qolin aftodaand. Kamol berun baromad, dastu badanashro mashq dod, du sangi shonzdah kiloiro gashtavu bargashta bardosht. YAke nigohaash ba zanash barkhurd. Vay boloi ostonai dar rost istoda chashmoni chun olu siyohashro ba u dukhta khushruzona tabassum mekard. Kamol nazdash omadu az rukhsorash busida pursid:

– Ahvolat chi khel?

– Bad ne.

– Kani, zud dasturuy shusta ba girdi dartarkhon biyoeton. Man qatlama pukhtam. Garmakak. YAkjoya nonishto mekunem.

Hardu barobar jonibi modar nigarista balandu sof khandidand. Qabl az ba kor raftan hamsarash az Kamol khohish kard:

– Diruz didam, ki zardolui peshpazak zab-zard pukhtaast. Mekhoham chand dona nashusta bikhuram. Begohi, ki omaded, ba boloyash baromada, chida medihed?

– Hatman, khudi hozir mechinam. To talabi zani homilai man mavquf mondan, biguzor tamomi bori dunyo intizor boshad. Vale charo nashusta megui?

– Namedonam, – kitf darham kashid zan, – dilam noshustaashro mekashad.

Kamol ba tanai darakht dast rasondan zamon boz manzarai bachagiyash fikri uro ba olami bebozgashti khud kashid…

Bacha budu qatori hamsolonash berun az gamu tashvishi dunyo, agar gov poidan, alaf daravidan va amsoli in guna korhoro, ki u niz harruz ba somon merasond, sarfi nazar kunem, goho soatho to shab faro omadan az pai tubi futbol medavad. On ruz niz mashguli bozi bud.

Darvozabon guft:

– Turo jeg mezanand.

Kamol bo dili kashol nochor az maydon baromad. On sutar ba lab juyi purobi mahalla rasid. Boloi shinak Jura-amak menishast.

– Assalom alaykum!

– Borakallo! Vaaleykum salom!

In muysafedi chehraash nurboru beozorro modari Kamol mavridash oyad, hamesha ba nekivu arzi sipos yod mekard. «Hamin amaki Jurabek budandu mo dar zamoni jangu qahati zinda mondem. On kas dar zavodi non kor mekardand. Oh, chi qadar shirinu bomazza budand, on nonhoe, ki ba mo bepul meovardand…

– Ba darakhte baromada metavoni?

– Ha, – guft dalerona Kamol.

– In tavr ki boshad, boloi ana hamon zardolui qandaq baroyu yak tuppi zardolu chinda faro.

– Maylash.

Dere naguzashta vay yak bagal zardolu chidu ba toqii muysafed kholi kard.

– SHusta biyoram?

– Ne, tashakkur! Umrat daroz shavad! – duo karda bud muysafed.

Kamol «khayr» guyon az aqibi shugli khud raft va hamaro faromush kard. Subhi digar khabar ovardand, ki muysafed az olam guzasht…

Kamol nordbonro girifta ba tanai darakht mond. Az in lahza se ruzi digar meguzaradu pisarash ba dunyo meoyad. Modari tiflakashro dukhturon najot doda nametavonand…

* * *

Ronanda dari hujrai Gulbargro kuft. Rassomzan, ki muntaziri omadani Kamol bud, lahzae pas darro boz kard.

– Assalom! Rais, iltimos kardand, ki shumovu jiyanatonro ba tamoshoi buzkashi baram.

– Rais?

– Ha. Roh dur ast, zud biyoeton, ki der memonem.

Moshin az miyoni shahr guzasht, sui dashti kushod rah girift.

– Kamol-aka dar kujo boshand? – pursid Niso.

– Gumon mekunam, ki hamrohi chovandozho. Man diruz begohi du kulohi tankchihoro yofta burdam, dodam. Sahari chuponho boyad aspi dustdoshtaashonro meovardand. Ba maydon, ki raftem, mebinem.

– Kamol ham chovandozi mekunand? – suol dod taajjubomez Gulbarg.

– Ha, rais aspbozi kuhna. Padarashon ham meguyand, ki sakht ishtiyoqmandi aspu chovandozi budaand. Ronanda namedonist, ki Gulbargu Niso az raisii Kamol khabardor nestand. Az in ru beparvo harf mezad.

Gulbargi ramuzfahm dar navbati khud sir boy nadod.

* * *

Vaqte maro daruni qafasi tangi ohanin, ki onro boloi moshini borkash guzoshta budand, sar doda kanori maydoni chovandozon ovardand, kulli mardumi tamoshogoh bo hangomayu girev ba po khestand. Eha-a! Gurg! Gurg! Ana inro mukofot meguyand! Qandasha zanad, sohibi tuy! Dandonhoyashro bined-a! Pashmi badanash chi khel khushruy! Bah! Bah! Jonvar khele ham qimat budagist-a! Ba poyhoyash ahamiyat dihed, raso baquvvat metobad-diya! Hurdu kalon har kas yak fikru andesha bayon menamud. Girdogirdi qafas medavidamu sukhanhoi odamonro baralo meshunidam. Hamin tariq fahmidam, ki ba juz man boz du qolini nodiri garonbaho, du-se televizori khoriji, yak barzagov, ki biniashro surokh karda zanjir guzarondand, ba sifati mukofoti musobiqai chovandozon peshnihod gardidand. Dere naguzashta bozi shuru yoftu  ahli tamoshogoh az hayajon ba shavqu shur omadand. Dusad nafar  ziyodtar chovandozoni yake az digare huzarbtar dar maydoni farokhi buzkashi javlon mezadand. Buzi sarburida zud-zud az  dast ba dast, az rui in zin ba on zin meguzasht. Gazarashonro mushohidakunon badtar fahmidam. Dar maynai har yake fikru khayoli sohibi saydi dilkhoh shudan va ba hazor jonkanii purazob to nuqtai marra rasonidani on bud. Avval buzi sarburidaro dida dahonam ob partoft. Vale az buyash darhol pay burdam, ki dokhilash kholi,  aniqtarash ba joi dilu jigaru rudavu shikamba, ki nihoyat bomazaand, namak joy kardaand. Va az in ru baso vaznin bud. Man goh-goh az harakat qaror istoda, bo nokhunhoi du poi aqibam farshi chubini qafasro mekharoshidam va yo chashmonamro barq zanonda dandon mekhoidam. Soni hamaash ba dilam zad.

Oftobi tiramoh partavafkan bud. Bodi sabuke vazidu ba dimogam bui dashtu sahroro, ki chande pesh on joyho manzil doshtam, rasond. Oh kashidam. Lekin holo kase az tamoshogaron parvoi maro nadosht, man az maddi nazar dur budam. CHovandozi toraft avj megirift. Bui dashtu sahro ba khotiram  voqeai chi tavr bandii qafas shudanamro ovard… Barf meborid. Ayyomi zimiston… Dar justujui yak luqmae mo, yane manu yak modagurgi zebo az domanakuh khele pesh poin shuda, in suvu on sui sahro megashtem. YAk mahal az dur jonvare ba chashmonamon barkhurd. Mo, ki gurusna budem, jonibash davidem. Az aqib shamol niz tela medod. Nazdiktar rasida didem, ki gusolai farbehakro basta mondandu dar atrof kase nest. Gusola az sardii havo bud, yo az mo tarsida daraq-daraq melarzid. Nigohash ba mo aftodu tamoman bezobita shud. Navakak khayoli ba boloyash jahida az gardanash doshtanro kardam, ki chize sharaqqos zada poyamro gazid. Pasontar darak yoftam, ki onro dom meguftaand. Modagurg yak qad parid, ramida kame pushtnoki raft, ki in lahza sadoi tir baland shudu on az po aftod. Az kadom kamingoh se nafar shikorchiyon paydo shudand va ba saram turero partoftand. Ba dahonash chub gazoned, guft yake. Poyash sakht zarar nabinad. Lutfullo-boybacha kiroi puli vada kardaash az had ziyod khursand meshavad… Soni lunju poyhoyamro mahkam basta, az kujo asp ham yofta omadandu sari zin partoftand…

Inak, imruza buzkashi ba iftikhori khatnatui pisari hamon Lutfullo-boybacha ast. Qiyu chuvi ahli maydon chi chovandozu chi tamoshobin ba osmoni haftum baromad. On soat, ki navbati maro chun mukofoti az had ziyod galati elon kardand. Buzro ba miyon partoftand. CHand lahza badtar on ba dasti chovandozi siyu panj-chihil solai siyohandom, ki aspi davand doshtu bolii zini az chubi khadang taroshida menishast, aftod. Hud didam, ki az miyoni dahho chovandozhoi digar bo yak choloki gohe tob khurdavu gohe kham shuda tarafi marra asp merond. Vale dar yak on chashmi bad rasid, magar, ki poi aspash ba sang barkhurdu sari zonu nishasta mond. In hangom az dasti chovandoz, ki kame gofil monda bud, buzro kashida giriftand. CHovandoz taassufomez bo tamomi quvva az nav lajomi aspro sui khud kashid. Aspash az joy khest va dar joi istodaash du-se marotib poy kuftu bo du poi aqibash rost shuda, sipas boz khudro ba anbuhi chovandozon zad. Va hamon mard nihoyat pas az kushishi bisyor ba murodash rasidu golib baromad. Va man aknun ba  u taalluq doshtam. Moli haqqu halolash budam. Mardi chovandoz savori aspash nazdi qafas omad. Teg kashida ba man dida dukht…

Sohibi tuy Lutfullo-boybacha sui mardum nimgohi partoft va kalimahoro chida-chida guft?

– Mukofoti olijanob-a!

– Ore, – tasdiq kard chovandoz.

– Medoni, qimatash chand ast? – magrurona suol kard.

– Az kujo?! Man yak dehqonbachai oddi bosham. Az khurdi ustukhoni badanam bo mehnati zamin shakh shudagi. Hunari chovandozi az padaram meros mondaast.

– Narkhashro ki nadoni, chi tavr savdo mekunem? – hayratomez guft sohibi tuy.

– Gam nakhured, hojati savdo ham nest.

– CHaro?!

– Pulaton namerasad?

– CHi?! – boybacha magar chunin gustokhiro intizor nabud, ki jonash baromad.

– Bale, hatto tamomi boygariatonro ham ba miyon guzored, kami mekunad.

– CHi harza megui? Golib omadam! gufta aqlatro gum kardi?

– Ne, husham dar joyash, khotirjam boshed, — bo tamkin javob dod chovandoz.

– Sad million rubli naqd mediham. Hudi hozir! Gir. Gurgro ba man deh! Tuvu farzandonat yak umr az pul tanqisi namekashed.

– Gir, rozi shav! – guft kase.

– Jon-jon guy, e garangi khudo, — muysafede ba dahonash nos andokhta talqin namud.

– Pulro gir, hoy haftafahm, gurgro bar sarat mezani? – boz yak maslihat shunid chovandoz.

Vay lahzae ba simoi odamoni tamoshobinu hangomaju nigaristu tabassum kard. Harfe naguft. Mardum qarori uro muntazir meistodand.

– Hohish mekunam, ki, – tavaqquf kard chovandozu ba zamin chashm dukht, – miltiqi dumila va kordi qassobi biyored.

Darkhosti golibi musobiqa favran ijro gardid. Az miltiq bui borut, az kord bui khun meomad. In hardu bui shinosro man zud pay burdam. Az dar dokhili qafas davr zadan bozistodam va sarbalandona ba rui chovandoz nigaristam. Nafasam sard shudu ba darun aftod. Avlodu hamgalahoi khudro peshi nazar ovardam. Medonistam, ki onho chor chashm ba rohi bozgashti manand. Vale gumon kardam, ki mardi chovandoz maro az peshoniyam meparronadu bad pust mekanad. Az dasti u, inson digar chi kor ham meomad. Az alam dandonhoyamro shaqarros zanondam. Az chashmonash otash merekht…

– Pulro gir! Hoy devona! Maro, iltimos, sharmanda nakun! Sadu bist million!!! Mefahmi sadu bist million!

Sohibi navi man khomushona bo ishorai «ne» kalla junbond. Va kordu miltiq dar dast nazdi dar omad, qulfashro kushodu qafasro boz guzosht. Man nafahmidam, ki in chi mani dorad. Berun shavam yo na. Andak sargum zadam. Sipas, ohista-ohista qadam monda az qafas rahoi yoftam. Ana, hamin hozir pas sadoi tir baland meshavad, khayol doshtam man. Haqiqatan guldurrosi on khomushii tomi fazoi sahroro khalaldor binmud. Az mo khele onsutar galai zogoni siyoh ramidandu qanot afshonda bolo paridand. Lekin his namudam, ki yagon nuqtai badanam suzish namekunad. Ba chehrai mardi chovandoz nigoh dukhtam. U mekhandid, az tahi dil qah-qahzanon farahmandu puriftikhor mekhandid. Mili silohashro sui osmoni abroludi kabud nigaronda bori duvvum parrond. Tavba! Bovaram nameomad. Tasavvuroti maro shikastan oson nabud. Ba khud guftam: chi mujiza! Ammo chi guyam, ki hamaash dar bedorivu hushyori jarayon girift. Namedonam, az darki kirdori khayrash ojizam, hamchunon, bekhabaram, az on ki dar qari vujud – sirishti chovandoz  chi gardishe, chi talotume, chi asroru manie, chi gulgula, chi ehsosoti najib ba ham biomekhtand, chi rozhoi nahuftaash ba ruy zadand, vale aniqu ravshan didam, ki dar umqi chashmonash tabiati ozodiparvarii u aksandoz bud. Mardumi tamoshogoh sargarmi valvalayu taajjub chi gaphoe nameguftand. Ammo behuda, bahri manu mardi chovandoz aqidai onho ahamiyat nadosht. Mo hatto ovozi onhoro nameshunidem.

Sohibi tuy, chun tarbuz az bagalash aftoda bud, misli gurbai bo ob galtida az qahru gazab, alam larzida bar rui zamin tuf kardu jadalkunon az mo dur shud. Mardi chovandoz tanhovu boviqor va osudakhotir mobayni maydon rost meistod. Maro boshad, dashti vaseyu khilvatobodi nopaydokanor, ki pur az havoi ozod ast, ba ogushi garmi khud girift. Man biduni khavfu khatar metokhtamu goh-goh istoda, ba aqib, jonibi mardi chovandoz nigohi purmehru minnatpazir meafkandam…

* * *

Hangome, ki chovandozi golib bo nazdi tamoshogaron omadu kulohi tankiro az sarash badar ovard, odamon aknun Kamolro shinokhtand. Vay pobandi kadom khayole sarkham, ammo qanoatmand jonibi khaymae raft, to tagyiri libos kunad.

Gulbargu Niso nazdi moshin uro bo tabassum istiqbol giriftand.

– Rais, galaba muborak! – guft Gulbarg.

– Tashakkur! Bad ba khotiram rasid, ki ronandaro ogoh nakardam. Maro bubakhshed, shikami kalon, ki nadoram…

– Hej boke nest. Az dusar ruze pay meburdam. Gued, ki charo gurgro raho karded?

In lahza hama ba moshin nishastand.

– Rosti gap, odami kinaparvarro bad mebinam. Vale mavridashro yoftamu adabi sohibi tuyro, ki yak makhluqi az tagi dor gurekhtagi ast, dodam.

– Ba chi khotir? CHi gunohe dosht?

– Hojati kohi kuhnaro bod dodan nest. Hullas, yak davr mayubii poi padaramro nazdi mardum sakht tana zada budaast. On qissaro ham az padaram nevu az digaron shunida budam… Hurdu kalon medonand, ki pulash bisyor ast, onchunon bisyor, ki hatto sag buy namekunad. Vale dah barobar ziyod peshnihod mekard ham, az gapam namegashtam. Na hama chiz furukhtavu kharida meshavand dar in olam. Biguzor donad, na hama chiz…

* * *

Ba mazori Hojai buzurgvor rasidandu voqean ham, chunon ki az dur menamud, mavzeii serdolu darakht, sarsabzu khurramro didand, harchand, ki on dar kamari kuh joygir bud. Va digar na dar qullavu na dar sari shonavu domani qatorkuhe, ki farsakhho tul mekashidu joy-joy kabud yo surkht, baze qirravu porahoyash siyoh metoftand, hatto butta yo nihole ba chashm namerasid. Hudovandu tabiat mehru lutfi kheshro dareg nadoshta sharsharaero ham ato binmudaand. In az shav-shuvi obi on aniqu malum bud…

Va doirabadast, az zarbhoyash ayon, ki choloku mohir bud, naynavoz bo sadoi purdardu oshiqonai khud sabzahoi girdu atrofro ba raqs medarovard. Gijjaknavoz nagmai shukh, jazzob va diloshub dosht…

– Moro ba kujo ovarded? – pursid Niso.

– Sayri kuh ajab shuglu mazai obu havoyash notakror ast. YAke dilam raftu khostam, ki id barpo kunem.

– Id? – hayron shud Gulbarg. – Ba chi munosibat?

– Az bekori, – tabassum kard Kamol.

– Boz meguyand, ki raisho ba sarkhori ham vaqt nadorand, – luqma partofat hazlomez Niso.

Onho zina ba zina bolo baromadand, sahni havli, rui katho, ayvonchaho pur az tolibilmoni sinfhoi boloii maktab bud. Va muallimon, ki az odamani Kamolu mehmonhoyash nihoyat shod budand, ba istiqbolashon barkhostand.

Suhbat ozod, bo khandavu shukhi, latifayu qadahbardori toraft metafsid. Pironi girdi dastarkhon izhori iftikhormandi mekardand, ki padari Kamolro meshinokhtandu khudi rais shogirdashon bud.

Hangome, ki mudir sukhan guft, Gulbarg ogohi yoft, ki sayohati kuh, hallu fasli nonu namak, digar tashvishu taraddudash hama az jonibi khudi Kamol sar zada budaast va bori avval nest, ki ba taajjubu andesha meaftad.

Kamolu hamrohonash ba khotiri andak qadam zadan va tamoshoi kuhu chanori gori mazori Hoja az sari miz khestand. Hohishmandonro davat namudand. Vale az rui istihola kase dasgiri nakard. Tanho khotirrason kardand, ki soate badtar shurbo ham mepazadu oshi palav ham dam mekhurad…

Ru – rui payrohae, ki nomalum ast, kayho qadamhoi odamon kushodavu naqsh bastaand va on chun morraha pechutob khurda bolo mebaromad, harse sari qulla rasidand. Vodi, ki az tarafi rost pahn gashta bud, chun dar kafi dast ba nazar merasid. Osmon kabud, nazdiktar metoft.

Kamolu Gulbargu Niso kutoh—kutoh nafas megiriftand.

– Hasta shudeton?—uzromez pursid Kamol.

– Ne, – guft Niso. – SHumo peshtar merafted, mo ham khomushona az aqibaton kashola shudem.

Gulbarg az aqib sui noayon andeshamand va az khud ba hadde qanoatmand menigarist. Az vajohatash ba kur ham ayon bud, ki u az in sayr shod ast, zavq mebarad. Lahzae ahamiyat dod, ki sadoi doiraro ba zur meshunavand, yane khele baland raftaand.

– Rais, bigued, ba chi khotir in miqdor maktabbachahoro ba tamoshoi mazor ovarded, masrafi ziyodro  ravo donisted?

– Avvalan, mo jamiyati sahhomi az inho qarzdorem. Zero onho naberayu aberai on odamoneand, ki ustukhonashon az khurdsoli dar kori sobiq kolkhoz shakh shudagi. Va nihoyat dar davrai bachagiyam mo gohe bo velosiped, goho savori moshinhoi tasodufi ba tamoshoi kuhhoi mazor meomadem. Gurusnavu tashna qismi ziyodi rohro piyoda tay menamudem. Alam mekard, sakht alam mekard…

– SHumoro gush mekunam, sukhanatonro ba rishtai andeshavu tahlil mekasham, bo vujudi in namefahmam, – pursid Gulbarg.

– Az ovoni bachagi medonam, ki – guft Kamol, – dar in mavze mavsimi bahor boychechaku lolai ziyode mesabzad. Omada mechidem. Bo ehtiyot kogaz pechondavu az dast naguzoshta meburdem, to ki mabodo tana yo bargi nozukash nashikanad. Soni khona rasidan zamon ba istakon obi sard rekhta, boychechak yo lolahoro alohida-alohida daruni on meguzoshtem. Metarsidem, ki mabodo pajmurda shavand. Va begohiho bachahoi mahalla boychechak dar dast khona ba khona megashtem.

Tarona ham mekhondem. Baze satrhoi parokanda to hol dar khotiram hast…

Uvoriyo uvori,

Maydoni Tura juvori,

Boychechak, boychechak…

Tagi ostona qayroqi siyoh,

Man nametarsam az gurgi siyoh,

Boychechak, boychechak…

YAke az mo khaltabardor – odami masultarin hisob meyoft. Pirazanu muysafedho zeri peshayvon baromada boychechakro chun tutiyo ba chashmu abru memolidand, shukr meguftand, orzu mekardand, ki parvardigor boz to bahori digar rasonad. On vaqt mo bachahoi soddavu nodon ba manoi in taomuli boboyon ahamiyat namedodem, chuqur sarfahm niz nameraftem. Betoqat meshudem, ki sohibi havli chi medoda boshad – nimta non, chor-panj dona qand yo ponzdah-bist tin pul. Mazzai noni har khonadon ba tavri khud shirin bud…

Ba Niso, ki dar shahr tavallud shudavu ba voya rasidaast, khotirahoi Kamol gohe maroqovar toband, goho dilbazan menamudand. Holo uro digar chiz beqaror medosht. Hangome, ki Kamol khulosa kard, Niso guft:

– In hamaash baso ajoib, vale mushkili man dar on ast, ki chi tavr poyon mefaroyam. Ba bolo nigaram, sar charkh mezanad, ba zer nigaram, dil shuvvas mekunad.

– Mushohidai nihoyat bamavrid, – tasdiq namud khandida Gulbarg – vale, in andesharo boyad ki qabl az kuhbaroi mekardem.

– Hej joi vohima nest, – tasalli dod Kamol, – Beshitob, ohista-ohista mefaroem. Kuh davidanro ne, vazniniro meparastad. Kani raftem…

Va khudash pesh guzasht.

Onho bo payrahai digar poyon faromadand. Rafta-rafta on ba labi chashma – qaribi chanori muqaddas, ki Hojai buzurgvor shinondand va gori mazor meburd. Kamol inro medonist. Kadom insoni savobjuyu khayrkhoh labi chashma obdastae guzoshtaast. Zohiran, hamin khel odat budaast dar in mazor.

Kamol az obi chashma onro pur karda bahri Niso rekht. U dastu ru shust. Sipas navbati Gulbarg rasid.

– Aybu gunoh ast, agar shumo ob rezed, – guft vay.

– Ba mehmon khizmat kardan ayb nest. Gunoh boshad ham, bar sari man…

Gulbarg digar harfe nazadu angushtvorai tilloyashro barovard, «bemalol boshad nigoh dored» guyon daroz kard. Kamol rui kaf girift. Sard bud angushtvora, vale Kamol purharorat pindosht.

Gulbarg avval to orinj dastonashro shust. Sipas, ruyu bini, gush va gardanashro. Kamol chashm pushid va ehsos binmud, ki bori nakhust bo shavqu zavq bo khohishi tom ba muyhoi shabgunu mavj-mavj, darozu yakkaboftai Gulbarg menigarad. Harisona tolibi buidanash ast…

Ammo zud az parvoz boz istodu ba zamin faromad. Zimnan, digar mavrid va Gulbarg nevu zani digar mebud, tavba nameguft. Ammo az chi boshad, ki in kalimaro ba zabon ovard. CHunki zeri lab khudro mazammat kard, ba atrof nigarist va onsutar chanori muqaddasro did. Didu boz zanash ba khotirash rasid…

Onho hamrohi dustonu dugonaho pas az marosimi aqdi nikoh nazdi modari Kamol omadand. Modar, ki az dardu hasrati nihonii jigarbandash ogohi dosht, harchand medonist, ki az in arusi, ba qavle, dili pisarash ba joyash nameaftad, duoi bakhtu iqboli nakuvu safed dod. Va guft:

– Pisaram, aknun khohishi maro ba jo ovar. Hamrohi arusu dustonat. Gumon mekunam, kase hayron nameshavad.

* * *

Gulbarg banogoh fahmid, ki hastiyash takopu dorad, to olami tanhoivu khudro bikushad va az band rahoi yobad… Biguzor intizoru umedvor monad. In dardro khudovandi azzayu jalla nasibi har kas namegardonad. Har qismatro didanie, farjome. Lajomi savobu gunoh ba dasti khudi odam ast. Odam subh az khona berun meravad, bo sad khayolu, savolu javobu girdugore. Hamesha umedvor ast, ki hangomi shom rui ostonai kulbaash qadam menihad..

Har dilro orzuyu omole. Har qissaro anjome. Har ibtidoro intihe. Har duoro nuqtae.

shahri Dushanbe,

solhoi 1992-1996 

Инчунин кобед

urolog

Urologi behtarin az Hinduston oktyabri 2021 ba Tojikiston meoyad

Dar Markazi tibbii «SHafran» muolijai bemorihoi uroloji be jarohi tariqi dastgohhoi endoskopi va lazeri az …