Home / Jamiyat / Muhofizat va istifodai olami nabotot

Muhofizat va istifodai olami nabotot

QONUNI JUMHURII TOJIKISTON

 Dar borai muhofizat va istifodai olami nabotot

(Akhbori Majlisi Olii Jumhurii Tojikiston soli 2004, №5, mod.342; soli 2007, №7, mod.691; soli 2008, №1 qismi 2, mod.18)

Majlisi namoyandagon 31-umi marti soli 2004 qabul kardaast

Majlisi milli 29-umi apreli soli 2004 jonibdori namudaast

Qonuni mazkur prinsiphoi siyosati Jumhurii Tojikistonro dar sohai muhofizat va istifodai oqilonai olami nabotot tahkim bakhshida, asoshoi huquqi, iqtisodi va ijtimoii in soharo muayyan namuda, ba hifz va barqaror kardani zakhirahoi olami nabotot nigaronida shudaast.

BOBI  1.

MUQARRAROTI UMUMI

Moddai 1. Mafhumhoi asosi

Dar Qonuni mazkur mafhumhoi asosii zerin istifoda burda meshavand:

rastaniho (chun obekthoi olami nabotot)–organizmhoe, ki ba vositai janin, hosilaho, tukhmiho va qismhoi vegetativi (az jumla zanburugho, obsabzho, ushnaho, gulsangho, farnshaklho) afzuda, qobiland  ba tavassuti nuru garmii oftob, az payvastagihoi gayriorganiki moddahoi organikiro sintez namoyand;

obekthoi olami nabotot yo zakhirahoi tabiii nabotot – hamai namudhoi rastanihoi khudruy: qismhoi ruizamini va zerizaminii onho, az jumla reshavu tukhmi, gul, alafzor, giyohhoi doruvori va tekhniki, mevayu hosili buttahoi khudruy, rastanihoi nodir va tahti khatari nestshavi qarordoshta, darakhton, guruhi darakhton, buttaho, niholhoi darakhton va buttahoi nayshakar, qamishzor, inchunin obsabzho, nabototi ushnamonand, zanburugho, gulsangho va gayra meboshand.

Obekthoi olami nabotot taqsim meshavand:

-az rui tainot: ba rastanihoi ozuqavi, khuroki chorvo, doruvori va tekhniki;

-az rui pahnshavi: ziyodpahnshuda, mahdudan pahnshuda, nodir, tahti khatari nestshavi qarordoshta;

olami nabotot (rastaniho)-guruhi navhoi tabiii az jihati tarkib, sokht, mavqe va ahamiyatashon gunoguni nabotot yo guruhi rastaniho ast, ki ba tarkibi gunoguni fitosenogenez (jarayoni tashakkulu inkishofi rastani) va zamoni paydoish muttahid gardida, zamin yo hududhoi alohidai onro pushonda, ba miqdor va vobastashavii guruhhoi gunoguni rastaniho, masohat, sokht va jarayoni inkishofi onho, inchunin majmui shaklhoi faoliyati organizmi rastaniho muayyan karda meshavand;

guruhi rastaniho-majmui navhoi  rastanihoe meboshand, ki dar hududi yakkhela ruida, namudi tarkibi va sokhti onho ba munosibathoi murakkabi bayni hamdigar, bo hayvonot va muhiti zist sakht vobastagi dorad;

guruh– majmui organizmhoi doroi alomathoi korii gunogun dar doirai hududi yakkhela meboshad;

limit – miqdori muqarrargardidai nihoii khorij namudani obekthoi olami nabotot, ki bo nazardoshti vayron nashudani gunogunii biologi muayyan karda shudaast;

kolleksiyahoi botaniki– kolleksiyahoi zindai boghoi botaniki, parkhoi dendrologi, chahorbogho, garmkhonaho, niholkhonaho va digar manbahoi genetikii tukhmiho, inchunin gerbariyho va digar qismu mahsuloti jamovardai rastaniho.

 

Moddai 2. Qonunguzorii Jumhurii Tojikiston dar borai muhofizat va istifodai olami nabotot

Qonunguzorii Jumhurii Tojikiston dar borai muhofizat va istifodai olami nabotot ba Konstitutsiyai (Sarqonuni) Jumhurii Tojikiston asos yofta, az hamin Qonun, digar sanadhoi meyorii huquqii Jumhurii Tojikiston va sanadhoi huquqii baynalmilalii etirofkardai Jumhurii Tojikiston iborat ast.

 

Moddai 3. Prinsiphoi  muhofizat, istifoda va barqaror kardani obekthoi olami nabotot

hangomi ba naqshagiri va tatbiqi chorabiniho oid ba muhofizat,  istifodai oqilonai obekthoi olami nabotot, chorabinihoe, ki ba muhiti sabzishi onho yo holati in obektho tasir merasonand, prinsiphoi zerin boyad rioya karda shavand:

– jubroni zarare, ki ba obekthoi olami nabotot rasidaast  va istifodai in mablag baroi barqaror namudani zarari rasonidashuda;

– dar sharoiti tabii nigoh doshtani gunogunii biologii rastanihoi khudruy va guruhi rastanihoi tabiie, ki onho ba vujud ovardaand;

– muhofizati muhiti nashunamoi rastanihoi khudruy va guruhi rastanihoi tabiie, ki onho tashkil medihand;

– barqaror kardan va nigoh doshtani purragii navhoi rastanihoi nodiri tahti khatari nestshavi qarordoshta, inchunin namudhoi rastanihoi khudrui endemi (guruhi nabototi az jihati pahnshavi mahdud), qadimi va digar rastaniho, ki ba muhofizat ehtiyoj dorand;

– istifodai ilman asosnok va barqarorkunii zakhirahoi tabiii rastaniho;

– ehtiyot kardani khususiyathoi olami nabotot dar bobati muhofizati ob, khok, ba vujud ovardani muhit, sharoiti istirohat, barqarorkuni va digar khususiyathoi foidanoki on bahri hifzi salomatii aholi, behsozii muhiti zist va inkishofi khojagii khalq;

– muhofizati obekthoi olami nabotot az sukhtor, sel, ravandhoi bodlesi (eroziya) va digar ofathoi tabii, inchunin az hasharoti zararrason va kasaliho;

-tanzimi pahnshavi va miqdori namudhoi rastanihoi khudruy baroi peshgirii zarare, ki  ba tabiati zinda, khojagii khalq va aholi merasad;

-istifodai pulakii obekthoi olami nabotot.

 

Moddai 4. Istifodai olami nabotot

Olami nabototi Jumhurii Tojikiston hamchun asosi hayotu faoliyati mardumi Tojikiston istifoda burda shuda, tahti muhofizati makhsusi davlat qaror megirad.

 

Moddai 5. huququ vazifahoi shakhsoni voqei va huquqi  dar sohai muhofizat, istifoda va barqarorkunii obekthoi olami nabotot

SHakhsoni voqei va huquqi mutobiqi qonunguzorii Jumhurii Tojikiston huquq dorand:

– ba mavzei guruhi rastanihoi molikiyati davlati, ba istisnoi hududhoi tabiii makhsus muhofizatshavanda ozodona ravuo kunand;

– obekthoi olami nabototro istifoda barand;

– mahsuloti olami nabototro, ki dar ikhtiyorashon ast va tayyor (jamovari) karda shudaast, inchunin daromadi az furushi onho ba dast omadaro az rui salohiyati khud istifoda va kharj kunand;

– jubroni zarare (az jumla foidai az dast raftae)- ro, ki dar natijai poymol kardani huquqi istifodabarandagon rasonda shudaast, talab namoyand;

– dar halli masalahoi vobasta ba melioratsiyai zaminhoe, ki bo obekthoi olami nabotot khamhudud hastand, ishtirok kunand.

SHakhsoni voqei va huquqi vazifadorand:

– talabotro oid ba muhofizat va istifodai obekthoi olami nabotot, ki qonunguzorii Jumhurii Tojikiston muqarrar kardaast, rioya namoyand;

– ba badshavii muhiti nashunamoi obekthoi olami nabotot, ba nobudshavi va oseb rasonidan ba rastanihoi khudruy, iflos kardani mahalli nashunamoi onho, vayron kardani qoidahoi bekhatarii sukhtor roh nadihand, hangomi jamovari va tayyor kardani ashyoi khomi rastanihoi khudruy tekhnologiyai muhofizati tabiatro rioya kunand;

– purragii guruhi rastanihoi tabiiro vayron nakunand, baroi nigoh doshtani gunogunii namudhoi onho, afzoishi mahsulnokii margzorho (darakhtzorho), tukhmiyu mevaho va digar mahsulot musoidat namoyand;

– ba maqomoti vakolatdore, ki kadastr va monitoringi obekthoi olami nabototro ba roh monda, ba muhofizat va istifodai obekthoi olami nabotot nazorat mebarand, yorii hamajoniba rasonand;

– dar bobati muboriza bo namudhoi karantinshavandai nabotot, rastanihoi begona, hasharoti zararrason va kasalihoi rastanihoi khudruy, oid ba peshgirii bodlesii (eroziyai) khok, botloqshavi, obzerkuni, shurshavi, iflosshavi, pastravii hosilnokii zamin va digar omilho kor barand;

– haqqi istifodai zakhirahoi tabiii rastanihoro sarivaqt pardokht namoyand;

– ba badshavii holati digari zakhirahoi tabii roh nadihand;

-huquqi ijorakoron, digar istifodabarandagon, inchunin istifodabarandagoni hamsoyai obekthoi olami nabototro poymol nakunand;

– digar talaboti muhofizat va istifodai oqilonai obekthoi olami nabototro, ki qonunguzorii Jumhurii Tojikiston peshbini kardaast, ijro namoyand.

 

Moddai 6. Pardokhti istifodai obekthoi olami nabotot

Istifodai obekthoi olami nabotot (ba gayr az namudhoi istifoda, ki dar sarkhathoi yakum, duyum, chorum va shashumi moddai 13 hamin Qonun nishon doda shudaast) dar hududi Jumhurii Tojikiston pardokht karda  meshavand, agar qonunguzorii Jumhurii Tojikiston tartibi digarero peshbini nakarda boshad.

Andozai pardokhti muzd vobasta ba namud, maqsad va hajmi istifodai obekthoi olami nabotot bo nazardoshti mahalli joygirshavi, mahsulnokii biologii hudud va digar omilhoi ekologi muqarrar karda meshavad.

Tartibi hisobkuni va hajmi meyorhoi pardokhti muzdro baroi istifodai obekthoi olami nabotot Hukumati Jumhurii Tojikiston muqarrar mekunad.

Pardokhti muzdi istifodai obekthoi olami nabotot istifodabarandagoni tabiatro az ijroi chorabiniho oid ba muhofizati obekthoi olami nabotot, muhiti nashunamoi onho va jubroni zarari rasonidashuda ozod namekunad.

Mablagi pardokhti istifodai obekthoi olami nabotot, ki muvofiqi tartibi muqarrarshuda ba fondhoi jumhuri va mahalli dokhil megardad, dar navbati avval baroi muhofizat va barqaror namudani obekthoi olami nabotote, ki ba Kitobi Surkh dokhil karda shudaand, ba roh mondani kadastri davlati va monitoringi olami nabotot  kharj  karda  meshavad. (QJT az 5.01.08 №353)

 

BOBI 2.

IDORAKUNII DAVLATI DAR SOHAI MUHOFIZAT, ISTIFODA VA

BARQARORKUNII OBEKTHOI OLAMI NABOTOT

 

Moddai 7. Salohiyati Hukumati Jumhurii Tojikiston dar sohai tanzimi munosibatho oid ba muhofizat, istifoda va barqarorkunii obekthoi olami nabotot

Ba salohiyati Hukumati Jumhurii Tojikiston dar sohai tanzimi munosibatho oid ba muhofizat, istifoda va barqarorkunii obekthoi olami nabotot inho mansuband:

– tahiya va yakjoya bo maqomoti mahallii hokimiyati davlati ijro namudani barnomahoi jumhuriyavi oid ba muhofizat va istifodai oqilona, barqarorkuni, afzun gardondani mahsulnoki, ustuvorii obekthoi olami nabotot dar majmu bo digar chorabinihoi hifzi tabiat;

– tasdiqi barnomahoi davlati dar sohai muhofizat,  istifodai oqilona va barqarorkunii obekthoi olami nabotot, mablagguzori, havasmandgardoni va taminoti moddiyu tekhnikii chorabinihoi doroi ahamiyati jumhuriyavi dar sohai mazkur;

– hamohangsozii faoliyati vazoratho, idoraho va maqomoti mahallii hokimiyati davlati, doir ba masalahoi muhofizat, istifoda va barqarorkunii obekthoi olami nabotot;

– tasdiqi tartibi hisob kardan va tatbiq namudani meyorhoi pardokhti muzdi istifodai obekthoi olami nabotot;

– tasdiqi tartibi burdani kadastr va monitoringi holati olami nabototi jumhuri;

– muqarrar namudani sistemai chorabiniho oid ba istifoda va nigohubini oqilonai margzorho baroi mintaqahoi tabiii jugrofi;

– muqarrar namudani tartibi guzaronidani nazorati davlati doir ba muhofizat, istifoda va barqarorkunii obekthoi olami nabotot;

– muayyan namudani maqomoti vakolatdori makhsusi davlati oid ba muhofizat, istifoda va barqarorkunii olami nabotot;

– ijroi digar vazifaho tibqi qonunguzorii Jumhurii Tojikiston.

 

Moddai 8. Salohiyati maqomoti vakolatdori makhsusi davlati  oid ba  muhofizat, istifoda va  barqarorkunii obekthoi olami nabotot

Ba salohiyati maqomoti vakolatdori makhsusi davlati oid ba muhofizat, istifoda va barqarorkunii obekthoi olami nabotot (minbad maqomoti vakolatdor) inho dokhil meshavand:

– amali gardondani siyosati yagonai davlati dar sohai muhofizat, istifoda va barqarorkunii obekthoi olami nabotot;

– muqarrar namudani qoidahoi muhofizat,  istifodai oqilona va barqarorkunii obekthoi  olami nabotot, muayyan kardani andozayu meyorhoi istifodai zakhirahoi nabotot;

– nazorati davlatii muhofizat, istifoda va barqarorkunii  obekthoi olami nabotot;

– tahiyai Nizomnomai Kitobi Surkhi Jumhurii Tojikiston yakjoya bo Akademiyai ilmhoi Jumhurii Tojikiston va digar maqomothoi manfiatdor;

– tahiya va tasdiqi standartho, qoida va meyorho dar sohai muhofizat, istifoda va az nav barqarorkunii mintaqahoi olami nabotot;

– vorid namudani peshnihodho doir ba obekthoi olami nabotot ba Kitobi Surkhi Jumhurii Tojikiston;

– ijroi digar vazifaho tibqi qonunguzorii Jumhurii Tojikiston.

 

BOBI 3.

MUHOFIZAT VA  ISTIFODAI  OBEKTHOI OLAMI NABOTOT

 

Moddai 9. Maqsad va vazifahoi muhofizati obekthoi  olami nabotot

Tamini rioyai chorahoi huquqi, tashkili, iqtisodi va digar chorahoe, ki baroi nigohdorii muhiti nashunamoi rastanihoi khudruy va guruhi tashkilkunandai onho, istifodai oqilona va muhofizati onho az tasiri manfii antropogeni baroi ziyod kardani qobiliyati barqarorshavi, mahsulnoki va ustuvorii onho maqsadi asosi va vazifahoi muhofizati obekthoi olami nabotot meboshad.

Muhofizati guruhi tabiii rastaniho boyad dar asosi munosibati kompleksi ba onho, chun ba tashakkuli murakkabi sistemahoi ekologi surat girad.

 

Moddai 10. Talaboti asosii muhofizati obekthoi olami nabotot

Istifodabarandagoni obekthoi olami nabotot bo maqsadi muhofizati in obektho boyad talaboti zerinro ijro namoyand:

– muhofizati muhiti nashunamoi rastanihoi khudruy va guruhi onho;

– istifodai oqilonai hududhoe, ki guruhi rastanihoi tabiiro faro giriftaand;

– muhofizati obekthoi ba onho vobastashuda az istifodai khudsarona va digar qonunshikaniho;

– himoyai obekthoi margzori ba onho vobastashuda az tasiri antropogeni;

– peshgiri namudani vayronkunii qoidahoyu meyorhoi muhofizat, istifodai oqilona va barqarorkunii obekthoi olami nabotot;

– peshgirii paydoish va barham dodani sukhtorho dar guruhi rastaniho;

– az nobudshavi peshgiri kardani obekthoi margzorho hangomi amali gashtani jarayoni istehsolot va istifodai vositahoi naqliyot;

– barqaror kardan, baland bardoshtani ustuvori va mahsulnokii obekthoi olami nabotot;

– rioyai nizomi muhofizati namudhoi rastaniho va guruhi rastanihoi nodir, endemi, qadima va zeri khatari nestshavi qarordoshta, ki ba Kitobi Surkhi Jumhurii Tojikiston  dokhil karda shudaand;

– muhofizati rastanihoi khudruy va guruhhoi tabiii tashkildodai onho dar holati tahdid kardani khatari nobudshavi hangomi ofathoi tabii va digar sababho;

– muhofizati khoki doroi rastanihoi nashunamokunanda az bodlesi (eroziya), sel, obzerkuni, botloqshavi, shurshavi, khushkshavi, sakhtshavi, iflosshavi az partovhoi sanoati va maishi, jorishavii ob, moddahoi khimiyaviyu radioaktivi va digar omilhoi kharobshavi;

– muvaqqatan (konservatsiya) khobonidani kori obekthoi kharobshudai olami nabotot, agar bo tarzi digar onhoro barqaror kardan va mahsulnokiashonro ziyod kardan az imkon berun boshad;

– guzarondani tadqiqothoi ilmi baroi asosnok namudani chorahoi muhofizat va barqarorkunii obekthoi olami nabotot va musoidat namudan baroi guzarondani in tadqiqotho.

Maqomoti vakolatdor dar doirai barnomahoi dakhldor baroi muhofizati obekthoi olami nabotot chorahoi zaruri meandeshad.

Muhofizati obekthoi olami nabotot bo rohhoi zerin tamin karda meshavand:

– muqarrar kardani qoidaho va meyorhoi muhofizatu istifodai obekthoi olami nabotot;

– muqarrar kardani mahdudiyatho va mankuniho dar istifodai obekthoi olami nabotot;

– bo tartibi muqarrarshuda tashkil kardani mamnugohho, boghoi milli, parvarishgohho, judo kardani digar hududho va obekthoi tabiii  makhsus muhofizatshavanda;

– muqarrar namudani nizomi makhsusi muhofizati namudhoi rastanihoe, ki ba Kitobi Surkhi Jumhurii Tojikiston dokhil karda shudaand, inchunin namudhoi rastaniho va guruhi rastanihoi nodir, endemi, qadima va zeri khatari nestshavi qarordoshta;

– tashkili tadqiqothoi ilmi baroi tamini chorabinihoi muhofizat va barqarorkunii obekthoi olami nabotot;

–  baqaydgirii darakhton va buttazorhoi sarsabz;

– tarbiyai shahrvandon dar ruhiyai munosibati ehtiyotkorona, gamkhorona va sarfakorona ba obekthoi olami nabotot, targibot tavassuti vositahoi akhbori umum dar borai muhofizat va istifodai oqilonai onho;

– guzaronidani monitoring va nazorati davlatii muhofizat va istifodai margzorho.

CHorahoro jihati muhofizati obekthoi olami nabotot maqomoti vakolatdor, inchunin maqomoti idorakunii khojagi, ki korkhonaho, muassisaho va tashkilotho dar ikhtiyori onho qaror dorand va obekthoi olami nabototro istifoda mebarand, az jumla ijorakoron, dar asosi barnomahoi jumhuriyavi, inchunin meyoru qoidahoi muhofizat va istifodai oqilonai obekthoi olami nabotot amali megardonand.

 

Moddai 11. Muhofizati muhiti nashunamoi rastanihoi khudruy va guruhi rastanihoi tabii, peshgirii nobudshavii onho dar jarayoni istehsolot

hama guna faoliyate, ki ba holati obekthoi olami nabotot tasir merasonad, boyad bo rioyai talaboti muhofizati onho amali gardonda shavad.

Ba namudhoi faoliyate, ki ba holati obekthoi olami nabotot tasir merasonand, inho shomiland:  joygirkunonii obekthoi khojagidori va inshootho, sokhtmoni shohrohhoi naqliyot, mahalhoi aholinishin, az jumla ijroi korhoi justujui geologi, judo kardani charogoh  va guzaronidani chorvo, tahiyai khatti sayri turisti va tashkili joyhoi istirohati ommavii aholi, melioratsiyai zamin, joyhoi istifodai jangal va ob, ba muomiloti khojagi dodani zaminhoi nav. hangomi joygirkunoni, loihakashi, sokhtmon va aznavsozii mahalhoi aholinishin boyad chorabiniho oid ba muhofizati obekthoi olami nabotot niz peshbini va amali gardonida, dakhlnopazirii qitahoe, ki ba sifati muhiti sabzishi rastanihoi khudruy va guruhi rastanihoi nodir az jihati ilmi arzishi makhsus dorand, tamin karda shavand.

Ba istifoda dodani obektho va tatbiqi tekhnologiyae, ki  chorahoi himoyai olami nabototro binobar tagyir yoftani muhiti nashunamoi rastanihoi khudruy va guruhhoi tabii tamin namekunad, man ast.

Mahalli joygirkunoni, loihakashi, sokhtmon va aznavsozii korkhonaho, inshootho va digar obektho, tagyir yoftani ravandhoi tekhnologi, istehsoli namudhoi navi mahsulot va molho dar korkhonahoi amalkunanda, sistemai tozakunii partovho, ki ba holati obekthoi olami nabotot binobar vayron shudani muhiti nashunamoi rastanihoi khudruy va guruhi rastanihoi tabii tasir merasonand, bo maqomoti vakolatdor bo tartibi muayyankardai qonunguzorii Jumhurii Tojikiston muvofiqa karda meshavad.

hangomi ba istifoda dodani korkhonahoi nav va aznavsozii korkhonahoi amalkunanda, inshootho va digar obektho, jori namudani tekhnologiyahoi nav va amali gardondan yo tagyir dodani tekhnologiyahoi korkunanda yo ijroi digar korhoi istehsoli, istehsoli namudhoi navi mahsulot, istifodai vositahoi naqliyot, shakhsoni voqei va huquqi vazifadorand, ki baroi peshgirii nobudshavi va rasonidani zarari digar ba obekthoi olami nabotot choraho andeshand.

SHakhsoni voqei va huquqi vazifadorand bo partovhoi maishi va digar partovho, inchunin bo mahsuloti nafti va kimiyovi ba iflosshavii hududhoe, ki rastaniho ishgol kardaand, roh nadihand. Rekhtani khokrubaho, partovhoi maishi va istehsoli berun az joyhoe, ki bo tartibi muqarrargardida ba in maqsad judo karda shudaand, man ast.

Dar guruhhoi rastanihoi tabii suzonidani rastanihoi khushk man ast.

To ogozi sokhtmon dar hududhoe, ki baroi sokhtmon, obpurkuni yo rohi naqliyot judo karda shudaand, bo tartibi muqarrargardida boyad rastanihoi az jihati khojagi purqimati khudruy jamovari karda shavand, rastanihoi nodire, ki tahti khatari nestshavi qaror dorand, dar surati imkonnopazir budani nigohdorii joi nashunamoi onho boyad ba hududi digar, ki maqomoti vakolatdor muayyan menamoyand, kuchonida shavand.

hangomi istifodai vositahoi muhofizati rastaniho omilhoi sabzishi onho, nurihoi minerali va digar doruho, ki dar khojagii khalq ba kor burda meshavand, talaboti muhofizati rastanihoi khudruy, guruhi rastanihoe, ki onho tashkil mekunand va muhiti nashunamoi onho boyad ba nazar girifta shavand. Istifodai vositahoi kimiyovii muhofizati rastaniho va digar doruho bo maqsadi kam kardani tasiri zarari onho ba olami nabotot va muhiti zist boyad bo chorabinihoi agrotekhniki, seleksioniyu genetiki, biologi va digar chorabiniho yakjoya surat girad.

hangomi tayyor namudan va az khorija kharidori kardani doruhoi nav boyad meyorhoi haddi nihoii gunshavii onho dar muhiti zist, ki muhofizati rastanihoi khudruy, guruhi tashkildodai onho va muhiti nashunamoi onhoro tamin menamoyand, tahiya karda shavand.

Ba manfiati muhofizati obekthoi olami nabotot mumkin ast ba istifodabarandagoni onho, bo tartibi muqarrarnamudai qonunguzorii Jumhurii Tojikiston uhdadorii dakhldor voguzor karda shavad.

 

Moddai 12. Muhofizati rastanihoi nodir va namudhoi rastanihoi tahti  khatari nestshavi qarordoshta va guruhhoi tabiii rastaniho

Rastanihoi nodir va namudhoi rastanihoi tahti khatari nestshavi qarordoshta va guruhhoi tabiii tashkildodai onho ba Kitobi Surkhi Jumhurii Tojikiston dokhil karda, ba tavri makhsus muhofizat karda meshavand.

Ba amalhoe, ki boisi nobudshavi, kohishi zakhiraho yo vayron shudani muhiti nashunamoi namudhoi rastanihoi nodir, zeri khatari nestshavi qarordoshta va guruhhoi onho megardad, roh doda nameshavad.

Baroi hifz kardani namudhoi rastanihoe, ki barqarorkunii onho dar sharoiti tabii dushvor ast, bo qarori maqomoti vakolatdor baroi dar sharoiti digar barqaror kardani onho boyad choraho andeshida shavand.

 

Moddai 13. Namudhoi istifodai obekthoi olami nabotot

Dar hududi Jumhurii Tojikiston mutobiqi qonunguzori ba istifodai namudhoi zerini obekthoi olami nabotot roh doda meshavad:

– tayyor kardani khurok baroi ehtiyojoti chorvodori;

– istifodai obekthoi olami nabotot baroi charonidani chorvo, zanburparvari va kirmakparvari;

– jamovari va tayyor kardani ashyoi khomi doruvori, tekhniki va gizoii giyohhoi khudruy;

– istifodai olami nabotot baroi ehtiyojoti khojagihoi jangal, shikor va mohidori;

– istifodai khususiyathoi olami nabotot dar bobati muhofizati khok, ba vujud ovardani qabati hosilkhezi khok, muhofizati ob va digar khususiyathoi on;

– istifodai olami nabotot ba maqsadhoi ilmiyu tadqiqoti, hifzi tabiat, farhangiyu marifati, tarbiyavi va  estetiki;

– istifodai olami nabotot ba maqsadhoi istirohati va turisti.

 

Moddai 14. Tartibi istifodai obekthoi olami nabotot

Obekthoi olami nabotot boyad dar majmu bo sistemai chorabinihoi muhofizat va barqarorkunii zakhirahoi tabiii rastaniho, nigohdorii muhiti nashunamoi onho va rioyai qoidaho, muhlatho, limit va meyorhoi muqarrargardida mavridi istifoda qaror girand.

Istifodabarandagoni zamin hamzamon istifodabarandagoni obekthoi olami nabotote meboshand, ki dar zaminhoi ba onho vobastashuda meruyand.

Fehristi namudi rastanihoi khudruy, qismho va mahsuloti onho, inchunin fehristi namudi rastanihoro, ki az muhiti tabii khorij kardani onho man ast yo bo maqsadi muhofizat va barqarorkunii onho mahdud karda meshavad, Hukumati  Jumhurii Tojikiston muqarrar menamoyad.

Tartibi istifodai in namudhoro maqomoti vakolatdor muqarrar mekunand.

Istifodai namudhoi alohidai obekthoi olami nabotot dar asosi giriftani ijozatnoma (litsenziya) amali megardad.

Tartibi ijozatnomadihi ba obekthoi olami nabotot, ki baroi istifodai onho giriftani ijozatnoma hatmist, tibqi Qonuni Jumhurii Tojikiston «Dar borai ijozatnomadihi ba baze namudhoi faoliyat» surat megirad.

 

Moddai 15. Istifodai obekthoi olami nabotot baroi ehtiyojoti chorvodori, zanburparvari va digar maqsadho

Rastanihoi khudrue, ki baroi ehtiyoji chorvodori, charonidani chorvo, kirmakparvari zarurand, mumkin ast ham dar hududhoi makhsusi ba in maqsad judokarda, inchunin dar qitahoi ba maqsadhoi digar tainshuda zakhira karda shavand.

SHakhsoni voqei va huquqi metavonand rastanihoro baroi ehtiyojoti zanburparvari az rui shartnoma bo istifodabarandagoni doimii qitahoi zamin, ki ba in maqsad doda shudaand, istifoda barand.

SHakhsoni voqei va huquqie, ki istifodabarandagoni alafzorhoi tabii va charogohho meboshand, vazifadorand mutobiqi Qonuni mazkur talabotro oid ba muhofizat, istifodai oqilona va afzun gardondani mahsulnokii onho rioya namoyand.

 

Moddai 16. Tayyorkuni, jamovari, korkard, qabul va furushi ashyoi khomi doruvori, tekhniki va khurokvorii rastanihoi khudruy va mahsuloti onho

SHakhsoni voqei (judogona yo yakjoya) metavonand dar tayyor kardani ashyoi khomi doruvori va tekhnikii rastanihoi khudruy va mahsulot baroi khurokvori, az rui shartnomaho bo istifodabarandagoni asosii obekthoi olami nabotot  ishtirok namoyand.

Ba shakhsoni voqei jamovari bo maqsadi istemoli shakhsi, furush yo korkardi rastanihoi khudruy, ki ba fehristi rastanihoi nashaovar dokhil gardidaand, qismho va mahsuloti onho, boqimondai zaminhoi daravshuda, inchunin partovhoi ashyoi khomi nashaovar, ki Hukumati Jumhurii Tojikiston tasdiq namudaast, man ast. Tayyorkuni, jamovarii ashyoi khomi rastanihoi mazkur az jonibi shakhsoni huquqi bo tartibi muqarrarnamudai Hukumati Jumhurii Tojikiston ijozat doda meshavad.

Tayyorkuni va jamovarii ashyoi khomi doruvori va tekhnikii rastanihoi khudruy dar joyhoi tabiii nabotot, ki on metavonad ba olami nabotot yo hayvonot, inchunin ba salomatii aholi zarar rasonad, mumkin ast bo tartibi muqarrargardida man yo mahdud karda shavad.

 

Moddai 17. Istifodai obekthoi olami nabotot ba maqsadhoi ilmiyu tadqiqoti, farhangiyu  marifati, tarbiyavi, estetiki, istirohati va turizm, solimgardoni va istifodai khususiyathoi muhitofarii obekthoi olami nabotot

Istifodai obekthoi olami nabotot ba maqsadhoi ilmiyu tadqiqoti,  farhangiyu   marifati, tarbiyavi, estetiki, istirohati va turizm, solimgardoni (tavassuti shaklhoi gunoguni tahqiq, chenkuni, suratgiri va gayra) bo jamovari kardan va nakardani rastanihoi khudruy, qismho va mahsuloti onho az muhiti tabii dar surate roh doda meshavad, ki agar on ba olami nabotot zarar narasonad va huquqi istifodabarandagoni obekthoi olami nabototro poymol nakunad, ba istisnoi holathoe, ki chunin istifodabari man karda shudaast.

Baroi tashkili istirohati ommavii aholi va digar maqsadhoi istirohati va turizm, farhangiyu marifati, tarbiyavi, estetiki, inchunin solimgardoni maqomoti mahallii hokimiyati davlati istifodabarandagoni doimii obekthoi olami nabotot, inchunin digar korkhonayu muassisa va tashkilotho bo muvofiqai onho oid ba obodoni va khizmatrasonii farhangiyu maishi ba aholi bo nazardoshti zarurati nigoh doshtani manzarahoi tabii, muhiti nashunamoi rastanihoi khudruy bo rioyai tarhi memorii parkhoi tabiii milli, istirohatgohho, digar mintaqahoi istirohati va turisti, solimgardoni, nazdishahri va talaboti sanitari chorabiniho meguzaronand. (QJT az 5.01.08 № 353)

Istifodai khususiyathoi obekthoi olami nabotot oid ba muhofizati khok, ba vujud ovardani qabati hosilkhezi khok, muhofizati ob va digar khususiyathoi muhitofari, muboriza baroi peshgirii tarmafuroi, eroziyai zamin, shustabarii sohilho, hangomi rekultivatsiyai zamin, amali gardondani digar korhoi meliorativi, biduni az muhiti tabii jamovari kardani rastanihoi khudruy dar hama jo roh doda meshavad, ba istisnoi holathoe, ki bo tartibi muqarrargardidai qonunguzorii Jumhurii Tojikiston muayyan karda meshavand.

Istifodai khususiyathoi muayyanshudai obekthoi olami nabotot bo rohi az muhiti tabii jamovari kardani rastanihoi khudruy (tavassuti tayyor kardani meva, tukhmi, uzvhoi zerizaminii onho va gayra) bo tartibi peshbininamudai hamin Qonun va digar  sanadhoi meyorii huquqii Jumhurii Tojikiston amali megardad.

 

Moddai 18. Kolleksiyahoi botaniki

Tartib dodan va purra gardondani kolleksiyahoi botaniki  bo rohi az muhiti tabii jamovari kardani rastanihoi khudruy az jonibi shakhsoni voqei va huquqi dar surati rioyai talaboti hamin Qonun bo tartibe, ki maqomoti vakolatdor muqarrar kardaast, ijozat doda meshavad.

Kolleksiyahoi botaniki, ki arzishi ilmi, farhangiyu marifati, talimiyu tarbiyavi yo estetiki dorand, ba qaydi davlati girifta meshavand. SHakhsoni voqei va huquqi, ki sohiboni chunin kolleksiyaho meboshand, vazifadorand qoidahoi nigohdori,  ba hisobgiri  va  istifodai kolleksiyahoi botanikiro rioya namoyand. Qoidahoi tartibdihi, nigohdori, bahisobgiri va istifodai kolleksiyahoi botaniki, inchunin kharidu furush, firistodan va ba berun az marzi jumhuri barovardani onho az jonibi Hukumati Jumhurii Tojikiston muayyan  karda meshavand.

 

Moddai 19. Istifodai obekthoi olami nabotot dar zaminhoi  tainoti hifzi tabiat, solimgardoni, istirohati  va tarikhiyu farhangi

Obekthoi olami nabotot dar zaminhoi tainoti hifzi tabiat, istirohati, solimgardoni, tarikhiyu farhangi bo tartibi muayyannamudai hamin Qonun va digar sanadhoi meyorii huquqii Jumhurii Tojikiston istifoda karda meshavand.

Ba istifoda yo ijorai shakhsoni voqei va huquqi, ki faoliyati onho khilofi tainoti maqsad va nizomi muqarrargardida meboshad, dodani obekthoi olami nabotot, ki dar zaminhoi tainoti hifzi tabiat, solimgardoni, istirohati va tarikhiyu farhangi voqe gashtaand, man ast.

 

Moddai 20. Istifodai obekthoi olami nabotot dar zaminhoi  zakhiravi

Obekthoi olami nabotot dar zaminhoi zakhiravi mumkin ast ba istifoda, ijora va digar namudhoi istifodai muvaqqati pesh az hama baroi maqsadhoi kishovarzi va khojagii jangal mutobiqi hamin Qonun va digar sanadhoi meyorii huquqii Jumhurii Tojikiston doda shavand.

 

Moddai 21.  Istifodai oqilona chun asosi sermahsuli va nigohdorii olami nabotot

Baroi tamini istifodabarii ustuvor va muntazami obekthoi olami nabotot, ki ba zakhirahoi tabiii barqarorshavanda mansuband, chunin sharoitho muhayyo karda meshavand:

– nabotot dar har mavrid muvofiqi imkoniyathoi ekologiyu biologii rastaniho, ki sabzishi mutadili minbada va qobiliyati barqarorshavii onhoro khalaldor namesozad, jamovari karda meshavad;

– obekthoi nabotot, ki bo tasiri istifodai nomuntazam yo hodisahoi tabii oseb dida, mahsulnokiashon past shudaast, bo rohi munosibgardonii nizomi istifoda va nigohubin barqaror sokhta meshavand.

 

Moddai 22. Muqarrar namudani mankuni va mahdudiyatho dar istifodai obekthoi olami nabotot

Bo maqsadi nigohdori va barqarorkunii obekthoi olami nabotot istifodai namudhoi alohidai on mumkin ast purra mahdud karda shavad yo ba muhlati nomuayyan bo tartibi muqarrarnamudai qonunguzorii Jumhurii Tojikiston bozdoshta shavad.

Mankuni va mahdudiyathoi istifodai obekthoi olami nabotot ham bo rohi tanzimi faoliyat dar hududi az jihati khojagidori istifodashavanda, ham bo rohi purra yo qisman khorij namudani hududi muayyan az istifodai khojagidori (tashkil kardani mamnugohho, qitahoi mamnugohho dar parki tabiii milli, parvarishgohho, elon kardani yodgorihoi tabii, judo kardani digar hududhoi tabiii makhsus muhofizatshavanda) metavonand muqarrar gardand.

Maqomoti vakolatdor bo maqsadi nigohdori va barqarorkunii obekthoi olami nabotot, metavonad az jonibi shakhsoni voqei va huquqi jamovari va tayyor kardani namudhoi alohidai rastanihoi khudruy, qismho va mahsuloti onhoro dar namudi istehsoli va korkardi nav ba muhlati muayyan man yo mahdud kunad.

 

Moddai 23. Qat gardidani huquqi istifodabarii obekthoi olami nabotot va az istifodabari giriftani  obekthoi olami nabotot

huquqi istifodabarii obekthoi olami nabotot mumkin ast dar holathoi zerin qat karda shavad:

– az istifodabari giriftani zamin;

– ikhtiyori dast kashidan az istifodabarii obekthoi olami nabotot yo yak qismi on;

– ba okhir rasidani muhlati muqarrarkardai istifoda;

– az bayn raftani zarurati istifodabarii obekthoi  olami nabotot;

– qat shudani faoliyati subekthoi istifodabaranda;

– muntazam ijro nakardani qoidayu meyorho va digar talaboti muhofizat, istifoda va barqarorkunii obekthoi olami nabotot;

– muntazam dar muhlathoi muqarrar gardida napardokhtani haqqi istifodabarii zakhirahoi tabiii rastaniho, vayron kardani sharthoi shartnomai  ijorai onho;

– rioya nakardani qoidahoi namudhoi istifodai olami nabotot;

– rioya nakardani qoidahoi istifodai vositahoi muhofizati rastani, angezahoi inkishofi onho, nurihoi madani va doruhoi digar, ki ba olami nabotot zarar merasonand;

– rioya nakardani qoidahoi az yak jo ba joi digar burdan va ba khorij firistodani kolleksiyahoi botaniki;

– amaliyote, ki boisi nobud va kam shudani namudhoi nabotote, ki ba onho khatari nobud shudan tahdid mekunad, gardidaast yo khud megardad. (QJT az 5.01.08 № 353)

– dar digar holathoe, ki qonunguzorii Jumhurii Tojikiston muqarrar  kardaast.

huquqi istifodai obekthoi olami nabotot yo yak qismi onhoro maqomote, ki qitai zaminro ba istifoda dodaast yo maqomoti vakolatdor qat mekunand.

 

Moddai 24. havasmandgardonii iqtisodii chorabiniho oid ba muhofizat, istifodai oqilona va  barqarorkunii  obekthoi olami nabotot

havasmandgardonii iqtisodii chorabiniho oid ba muhofizat, istifodai oqilona va barqarorkunii obekthoi olami nabotot ba ziyod shudani havasmandii istifodabarandagon, baroi nigoh doshtan va barqaror kardani mahsuloti olami nabotot nigaronida shuda, inhoro dar bar megirad:

– az fondhoi jumhuriyavi yo mahallii hifzi tabiat judo kardani mablag baroi barqarorkunii obekthoi olami nabotot, ki na bo gunohi onho vayron karda meshavand;

– dodani grant, kredit, judo namudani mablag az manbahoi digare, ki ba qonunguzorii Jumhurii Tojikiston mukholifat namekunad.

 

Moddai 25. Karantini rastaniho dar Jumhurii Tojikiston

Tartibi voridoti (sodiroti) tranzitii molhoi az rastaniho paydoshuda, inchunin fehristi zararrasonho, kasalihoi rastaniho va alafhoi begona, ki baroi jumhuri ahamiyati karantini dorand va fehristi obekthoi biologie, ki voridoti (sodiroti) onho mumkin nest, bo tartibi muqarrarnamudai qonunguzorii Jumhurii Tojikiston muayyan karda meshavad.

 

Moddai 26. Kuchondan, ba iqlim mutobiq namudan va payvand kardani rastaniho

Ba joyhoi navi nashunamo kuchonidani rastaniho, mutobiq namudani navhoi navi rastaniho, chorabiniho oid ba payvandkunii rastanihoi khudruy dar sharoiti tabii bo maqsadhoi ilmiyu tadqiqoti va khojagi dar asosi khulosahoi tashkilothoi dakhldori ilmi va maqomoti davlati oid ba karantini rastaniho dar jumhuri va bo qarori maqomoti vakolatdor  ijozat doda meshavad.

Qoidahoi kuchondan, ba iqlim mutobiq va payvand kardani rastanihoro maqomoti vakolatdor tasdiq menamoyad.

 

BOBI 4.

PESHBURDI KADASTR  VA NAZORATI DAVLATII MUHOFIZAT VA  ISTIFODAI OBEKTHOI OLAMI NABOTOT

 

Moddai 27. Monitoringi holati olami nabotot

Monitoringi olami nabotot majmui tahqiqhoi holati obekthoi olami nabotot baroi sarivaqt oshkor sokhtani tagyirot, arzyobii onho, peshgiri va rafi oqibathoi ravandhoi manfi dar obekthoi olami nabotot meboshad.

 

Moddai 28. Kadastri davlatii obekthoi olami nabotot

Kadastri davlatii obekthoi olami nabototi Jumhurii Tojikiston sistemai hujjathoi zaruriro dar borai nizomi huquqii obekthoi olami nabotot, taqsimi onho az rui guruhhoi istifodabarandagon, joygirshavii jugrofi va mamuriyu hududi, maydonho, zakhiraho, tavsifi miqdori va sifati, arzish dar khojagii khalq va ilm, arzyobii iqtisodii zakhirahoi tabiii rastanihoi tekhniki, khuroki chorvo, doruvori, gizoi va digar zakhirahoi tabiii rastaniho, istifodai onho dar miqyosi nohiyaho, shahrho va viloyatho, ki baroi tamini muhofizati samaranok, istifodai oqilona va barqarorkuni zarurand, dar bar megirad.

Peshburdi kadastri davlatii obekthoi olami nabotot bo guzaronidani tahqiqi topografiyu geodezi, geobotaniki, zaminsoziyu jangalsozi va digar tahqiqho, baqaydgiri va arzyobii holati istifodai obekthoi olami nabotot tamin karda meshavad.

Kadastri davlatii obekthoi olami nabotot az jonibi maqomoti vakolatdor az rui tartibi yagona, az hisobi mablagi bujeti davlati burda meshavad.

Istifodabarandagoni obekthoi olami nabotot, maqomoti zaminsozi va tashkilothoi ilmii davlati va jamiyati, ki ashyoi khomi khudruyro tayyor mekunand, uhdadorand ba maqomoti vakolatdor, ki kadastri davlatii obekthoi olami nabototro mebarand, malumoti khudro dar borai pahnshavi, maydonho, zakhiraho, hosilnoki, arzyobii miqdori, sifati va iqtisodii zakhirahoi tabiii rastaniho, muhofizat va istifodai onho peshnihod namoyand.

 

Moddai 29. Nazorati davlatii muhofizat va istifodai  obekthoi olami nabotot

Nazorati davlatii muhofizat va istifodai obekthoi olami nabotot az tamini rioyai talaboti qonunguzorii Jumhurii Tojikiston dar borai olami nabotot iborat meboshad.

Nazorati davlatii obekthoi olami nabototro maqomoti vakolatdor amali megardonad.

 

BOBI 5.

MUQARRAROTI HOTIMAVI

 

Moddai 30. Tartibi halli bahsho oid ba masalahoi muhofizat  va istifodai obekthoi  olami nabotot

Bahsho oid ba masalahoi muhofizat va istifodai obekthoi olami nabotot va bahshoi ba on aloqamandi molumulki az tariqi sud hal karda meshavand.

 

Moddai 31. Javobgari baroi vayron kardani Qonuni mazkur

SHakhsoni voqei va huquqi baroi vayron kardani Qonuni mazkur tibqi qonunguzorii Jumhurii Tojikiston ba javobgari kashida meshavand.

 

Moddai 32. Tartibi mavridi amal qaror dodani Qonuni mazkur

Qonuni mazkur pas az intishori rasmi mavridi amal qaror doda shavad.

 

Prezidenti Jumhurii Tojikiston    E. Rahmonov

 

sh. Dushanbe  17 mayi soli 2004

№ 31

Инчунин кобед

Hurdani obi mani az tarafi mard yo zan

Hurdani obi mani az tarafi zan kori noravo va nosazo ast va inro tib mahkum …