Home / Gunogun / Lavhi sangin (povest) Zimiston guzasht

Lavhi sangin (povest) Zimiston guzasht

 

Okhirin pesabarfhoi talu teppa va domanai kuhho ob shudand. Tabiat az khobi darozi zimiston bedor shuda, dar kanori payrahayu labi juyho qoquyu pudina va sabzahoi gunogun ruidand. Oftob nurhoi rohatbakhshi khudro bedareg ba sari zamin rekhta, ba jismu joni nabotot nasha medavond. Az khandahoi sabzi darakhton va khonishi gunogunohangi parrandagonu sadoi hasharot tabiat tuykhonaro memond. Dar barobari numui tabiat taraddudi mardumi deha niz ogoz yoft. Aknun yagon hayot yo boge nabud, ki on jo nafare dar dast belu kaland junbujul namekarda boshad.

Ba Kabudjar bahor omad.

Dar yake az chunin ruzhoi narmhavoi bahoron boloi qabri nazarnogiri ruyash sabzahoi harkhela rusta, ki dar kanori qabristoni deha voqe bud, lavhi sangin guzoshtand. Rui takhtasangi marmar bo khathoi zebovu zarhali chunin navishtajote bud. «Dar in qabr modari jigarsukhta khob ast. YOdgori az farzandoni nokhalaf.»

Du nafar usto pas az poyai sang va atrofi qabrro koshinkori kardan, asbobu uskunai khudro jam ovarda, ba sui darvozai qabriston roh pesh giriftand. Dar sari qabr mardi takhmin bistuhasht – sisolai qoqinai qaddaroz, ki ba javoniash nigoh nakarda az nisf ziyodi mui sarash rekhta bud, hamrohi zani hamsoli khudash tanho mond.

Mard rui maysai misli bakhmali sabz sar to sari qabriston doman gusturdai bahoron ohista nishast. Zan du – se qadam durtar muntaziri u hamono rost meistod.

«Ana, modar, boloi qabrat sang ham guzoshtem. Ammo to hol  namedonam, ki charo mahz marmari siyohro intikhob kardam. Okhir, man rangi siyohro chashmi didan nadoshtam-ku! Bo vujudi in vaqte ustoi piri sangtarosh maro ba tahkhonai dukonash farovarda, sanghoi gunogunshaklu harrangaro nishon dod, darhol hamin marmari siyohi qadash yakunimmetraro khush kardam. Sokhtash ham ajib: misli on sanghoi yodgoriest, ki dar sari qabri askaroni shahid meguzorand. Tanho dar on lavhho naqshi sitorai panjgusha jilo medihad. Man ham mekhostam, ki dar rui sangi mazori tu surati sitora naqsh yofta boshad. Ammo in darkhosti man ba usto maqbul naaftod. Harchand vay in fikri maro inkor nakard, maslihat ham nadod. On vaqt usto qissai qahramonii turo namedonist. Namedonist, ki tu agarchi misli on sarbozoni dilovar dar dast siloh bar ziddi dushman muboriza nakarda boshi ham, raftorat qahramonona bud, guftorat qahramonona bud. Besiloh sarboz budi – sarbozi rohi haqiqatu adolat va odamu odamgari.»

Zan langon-langon az qafo omada, ba kitfi mard dast mond va chand soniya ba navishtajoti rui sang mutavajjeh shud.

– YAhyo, charo in matnro intikhob kardi? YAgon bayt menavisondi, behtar nabud? – pursid u.

Mard, garqi andesha, ba savoli zan darhol javob nadod.

1

– Meravi? – sukunati vaznini dar khonai yozdahbolora soya andokhtaro shikast Samandar-amak.

– Boyad ravam, dodo, – guft YAhyo. – Ahvoli modaram vaznin. Dina ohuvohashonro dided-ku! Digar toqati shunidani onro nadoram.

– Uro ham fahmidan mumkin. Modar ast, ba dukhtarash dilash mesuzad.

Pisar bo alomati tasdiq sar junbond.

– Lekin yak-du ruz sabr kun, meguyam. Dida istodai, ki zamona notinj, mardum gushti yakdigarro khurda istodaand. Kohi chandinsolaro bod doda, az pai intiqom aftodaand. Agar dar soli and nokhost pishaki nokhalafero «pisht» gufta boshi,  hozir hamon ba yodash rasida, az girebonat megirad. Hayr, munosibati kabudjariho ba khudat malum. Onho, hatto dar zamoni hukumati shuroho, ki  qonunu tartibot ba darajai  alo bud, har namozi juma baroi yakpula gap misli khuruschuja  ba bachahoi mo darmeaftodand. YAgon tuyu maraka nabud, ki javonho zanozanivu girebongiri nakunand. Hozir boshad, hama yaroqnok, az nuki bini bolo gap zada nameshavad. Agar ba kase nokhost kaj nigoh kuni, dar balo memoni.

– Vohima  nakuned, dodo. Dar hama jo odami nagz hast, bad hast. Dar Kabudjar  man rafiqoni ziyod doram, chand sol dar donishgoh hamroh khonda, az onho yagon badi nadidam. YOru rafiq budem, dar yak khobgoh zista, az yak dastarkhon non mekhurdem.

– Gapat rost, bachem. Ammo… guftam-ku, hozir odamonro shinokhta nameshavad. Dar yak dam pustinashonro  dah bor ivaz mekunand. Dustro az dushman farq kardan nihoyat kori mushkil shud. Demokratiya gufta nukhtai hamaro sar doda mondand. Damduzdaku tafkandahoi diruza imruz yaroq dar dast mardi maydon shudand. Agar demokratiyaashon hamin bemazagi boshad, tuf kardam ba on.

YAhyo chand lahza khomush sar ba zer afkanda, guft:

– Az in ziyod muntazir shuda nametavonam. Badi du ruz boyad dar Dushanbe bosham. Ruzi himoyai kori ilmiam nazdik… tayyori didan lozim.

– Medonam, – guft Samandar-amak andeshamandona va bad ilova kard. – Tu behtarash ba Dushanbe rav, az pai korat shav. Hoharatro man yak iloj karda, khabar megiram. Aslan ba gaphoi Murod bovar kardani mo khato. Vay yak odami vohimachi. Az pashsha fil mesozad.

Hamin vaqt zane, ki dar kunji khona zeri kurpa guncha  shuda mekhobid, ba kitfi chap gashta, ohkashon chashm kushod.

– Ocha, ahvolaton chi khel? – az joy  nimkhez shud YAhyo. – Tabaton furomad?

Zan guyo savoli pisarro nafahmida boshad, chand lahza ba rui vay nigohi gung dukhta, sipas nigohashro ba muysafed kuchond.

– CHoy dihem? –pursid YAhyo.

Zan bo alomati «ne» sar junbonida, chashmonashro az nav pushid.

Samandar-amak asabiyona peshoniashro molida, ba YAhyo  ruy ovard.

– Dina yak sari qadam ba masjid daromadam. Hostam bo odamon chorta chaq-chaq karda, zangi dil baroram, az navigariho khabar yobam. Ammo yak nokhalaf tabamro khira kard. Hanuz ba masjid nadaromada, dar sahni havli ba Homidi juhud ru ba ru shudam. Vay dilu bedilon bo man nukidasti salom karda guzaro shud, va az darvoza berun shuda, ba kase bo ovozi baland meguft:

– CHashm narasad, kommunistho ham masjidrav shudaand.

– Kadom Homid? – pursid YAhyo.

– Homidi juhudro magar nameshinosi?  Solhoi raisii man ruze nabud, ki dar havliamon soyaashro nishon nadihad. Az boloi hama azoi kolkhoz ba man khabar mekashid. Oqibat bo zorivu tavallo va arizabozi vazifai mudiri anborro sohib shud. Balo zanad un haromiro. Mardum az gandagivu dunyosuzi  va mugambiriash «juhud» laqab monda budand.

– Gapashro gardonda ba dahonash nazaded, – guft YAhyo.

– Sadqai dastam shavad. Vay khudash kist, ki gapash boshad. Tu gumon mekuni, ki  u az dini islom bue burdaast. Ne! Alifro tayoq megued… Man on raftori Homidi juhudro, baroi on ba yod ovardam, ki ana hamin khel zothoi past dar bayni mardum, tukhmi nizo poshida, ba reshai  mehru oqibat tesha mezanand. Imruz in guna kosaleson maydonro kholi yofta, mulkro be sohib donista hay ba chapu rost aspi gurur meronand, savlat mekunand. Hay dareg!  Hay daregi davlati shuroho! Magar vay memond, ki har tihimagz ba sari mardum zur shavad. Hulosa, zamona notinj, bachem, – guft Samandar-amak manidorona ba pisarash nigarista. – Oqibatash ba khayr shavad, meguyam.

-Uf-f. Ahvoli Masuma chi shud? – az nav chashm kushoda, nido kard zan. Padaru pisar ba jonibi zan ru ovardand. – Kasal meguyand. Ba baloi in un shavhari gursukhtaash taloqashro dodaast, meguyand.

– Ki guft? – otashin shud Samandar-amak.

– O dina Murod dar peshi khudaton naguft?

– Murod dahani bekor guftan megirad. Vay az khudi Masuma yo shavharashro nadida boshad, az khudi onho gap nagirifta boshad… YAk hamsoyaashon guft, meguyad.

– SHamol naboshad, shokhi darakht namejunbad. Nakhod hamsoyaash durug guyad.

– Hayr, biguzor gapi Murod rost boshad. Ammo hozir YAhyo chi khel ba on jo meravad. Moshin nest… zamona notinj. Koshki  nazdik boshad, – sadu bist kilometr.

– Naravad, – guft zan bo istehzo va bad bo hoshiyai ruymol obi chashmonashro pok kard. – SHumo az avval ba farzandon yak zarra mehr nadoshted. Panj farzand dar peshi nazaraton kalon shudu bore ba bagalaton girifta nabusided.

– Hayr, shud, tu busida boshi kifoya.

– Janjol nakuned, dodo, – ba mobayn daromad YAhyo. – Man imruz rafta Masumaro girifta meoyam. Biguzor to sihat yoftan dar hamin jo boshad.

 – Iloho baraka yobi, bachem, – nolishkunon duo kard zan. – Hoharakat to hast, duoi jonata mekunad. Farzandi zaif yak duogui beminnat, bachem.

YAhyo sabuk az joy barkhost.

Samandar-amak niz az dunboli u berun baromad. Onho pasu pesh az zinahoi sangin poin shuda, jonibi darvoza raftand. Dar dami darvoza padar dast ba duo bardoshta, ba pisarash rohi safed talabid.

Dar istgohi valongori kanori deha se nafar nishasta budand. YAhyo bo onho vokhuri karda, dar barashon joy girift.

– Kujo, YAhyo? – pursid yake az nishastagon, ki hamsinfi u bud. – Rohi Dushanbero gum kardi magar?

– Ba Kabudjar.

– Tinjist?

– Tinji. Hoharam bemor…

– Hozir on jo raftan bisyor khavfnok. YAk hafta pesh du nafar bachahoi moro garavgon giriftand.To hol darakashon nest. Jang…

– Ki garavgon giriftaast?

– Meguyand, ki Same pahlavon. YOd dori, chand sol pesh dar gushtini tui kali Subhon hamon Same-pahlavon niz omada, bo Juma-pahlavoni mo gushtin girifta bud. Bad namedonam bo aybi ki zanozani sar shud. Same-pahlavon davo mekard, ki Jumaro halol ba takhtapusht khobondaast, ammo bakavulho meguftand, ki – ne! Hulosa, zanozani sar shud.Bachahoi mo Same-pahlavonu chor-panj nafar hamrohonashonro zada, atolakhur karda firistodand. Ana hamon pahlavon imruz komandir shudaast. Va yake az bachahoi dar hamon zanozani ishtirok kardai moro shinokhta, garavgon giriftaast.

Harchand YAhyo bo azmi qavi ba safar baromada bud, pas az sukhanhoi  padar va guftahoi hamsinfash noayon tars dar dilash sar mekhalond, bo torhoi asabash nokhun mezad. Baze hodisahoe ki khud dar kuchahoi Dushanbe shohid bud, ovozahoi harkhela, ki tai mohhoi okhir pahn meshudandu u ahamiyati jiddi namedod, dar khayolash az nav zinda shuda, ruhashro taziq medod. “Dar umram ba kase badi nakarda bosham, kiro ba man kor ast. Hamesha az pasi bechoragii khud budam, na ba badi odamon kor doram, na ba nekashon,” – khudro tasalli dodani meshud vay.

– Hayr, ba man chi? Dar on zanozani ishtirok nakarda bosham. Hamon tuyro yod ham nadoram, – guft YAhyo.

– E baroi u farq nadorad, ki tu ishtirok karda budi, yo ne! Qasam khurdaast, ki tukhmi bachahoi moro khushk mekunad.

– Gapi behuda…

Moshini borkash changi khoku shagali kanori rohro ba havo khezonda, kame durtar az istgoh istod.

– Hamin moshin ba hamon taraf meravad, – guft javoni qadpasti jomapush, ki dar tarafi rosti YAhyo menishast, ba u ru ovarda. – Dina ba kolkhozi hamsoya angisht burda bud. Az aftash aqib gashtaast.

YAhyo sarosema az joy khesta, ba nazdi ronanda, ki sarpushi matorro kushoda, sarash kham, kadom yak qismi onro muoina mekard, raft.

2

Vaqte YAhyo bo ijozati ronanda khudro ba boloi moshin girift, chor nafar musofirone, ki rui takhtai ba qadi borti moshin kundalang guzoshta shuda menishastand, ba hadigar jafstar shuda, ba u ham joy dodand. Borti moshinro to nisf bo matoi brezenti pushonida budand. Harchand mato jo-jo darida bud, musofironro az shamoli sardi fasli poiz panoh medosht.

Moshini borkash, ki az porgihoi kabinaash kuhna budanash ayon bud, khele sust harakat mekard.

– Tu kujo meravi, bachem? – ba YAhyo murojiat kard muysafede, ki dar kanori chap menishast.

– Ba Kabudjar.

– Rohamon qarib yak budaast. Mo ham ba hamon taraf ravonaem, -guft u bo ishorai dast khudash  va dukhtari navniholu ohuchashmi dar barash nishastaro nishon doda. – Ana in du javon to CHorbog meravand. Iloho, rohamon bekhatar shavad, – dast ba ruy kashid muysafed.

Digaron niz ba u payravi kardand.

– Az hamin kolkhozi? – pursid muysafed deharo, ki toraft qafo memond, nishon doda.

– Ha, – javob dod YAhyo.

– Pisari ki meshavi?

– Pisari Samandar.

– Kadom Samandar? Samandari rais?

– Ha.

– Obbo! Padarat sihatu salomat ast? CHand sol shud, hamdigarro nadidaem. Solhoe, ki padarat dar hamin kolkhozaton rais bud, man dar savkhozi khudamon vazifai agranomro ijro mekardam. Man az savkhozi Jdanov. On solho dar majlisu idorahoi nohiya tez-tez vomekhurdem. Padarat odami rostguy, korkun, davraoro. Man chand marotiba dar khonaaton niz mehmon shuda budam. Albatta, tu on vaqt kudak budi, dar khotirat nest. Hudo khohad, vaqte az safar bargashti, az nomi man ba padarat salom guy. Guy, ki oshnoyaton Ikromi ponyal sarasha girifta raft. – Mekhandi, a! – guft muysafed ba YAhyo, ki barobari shunidani laqabi u tabassum karda bud. – Hamin laqabro ba man padarat monda bud.

On du javoni hozir niz ba suhbati onho mutavajjeh shudand.

– Taqriban  sivupanj – chil sol qabl dar markazi nohiya majlis barpo shud. Az Dushanbe yak zanaki urus omada, dar khususi shudgori zamin khele gap zad. Man, ki zaboni urusiro nagz namedonistam, ba vay      yakchand savol dodam, ki u bo kumaki tarjumonii kotibi seyumi raykom on masalahoro az nav fahmond. Va man az javobhoi u qanoatmand «ponal», yane fahmidam guyon ba joyam nishastam. Padarat, ki dar hamon majlis ishtirok dosht, hamin gapro shukhi ba shukhi dar hama jo gufta, oqibat in laqabro ba gusham halqa kard.

Muysafed yaqin chand lahza ba yodi on ayyomi javonivu begamihoyash band shuda, sukut kard va bad sar bardoshta, guft:

– Eh, chi ruzhoi nagz budand on ruzho. Hej kas ba kasi digar badivu bakhili nadosht. Faqat kor mekardem, khushbakhtii insonro tanho dar kor medidam. Zindagiamon tinj, seru pur bud. Ammo imruz… chi balo zad odamonro…

Taqriban pas az yak soat roh paymudan, moshin dar miyoni dashti farokh istod.

– CHi gap shud? – Muysafed gur-gurkunon az joy khesta, ba poyon nigoh kard va zud ba joyash bargashta, – post, – guft. – Hujjathoi ronandaro taftish mekunand.

Dere naguzashta javoni taqriban habdah-hajdahsola az labai qafoi moshin sar kashida, chand lahza nojunbon ba musofiron chashm davond. Dar sari kitfi chapash tasmai avtomat ovezon bud.

– Faroed, – amr dod u.

– Kujo furoem, bacham? – pursid muysafed.

– Ba kujo mefaromadi… Astagfirulloh. Ba dahonam yak gapi soz omadu… – javon davomi gapashro nagufta, ba qahr khudro ba zamin girift.

Musofiron chi kor kardanashonro nadonista, hayron ba yakdigar nigaristand.

-Tavba kardam, khudo, tavba, – muysafed girebonashro doshta, ohista az joy khest. Hamin vaqt du silohbadast boloi moshin baromadand. Javone, ki chand daqiqa qabl onhoro ba faromadan amr karda bud, bo qavoqi girifta hujjat pursid. Ba gayr az dukhtar hama hujjathoyashonro barovarda nishon dodand. Javon hujjathoro sarsari az nazar guzarondu ba dukhtar ruy ovard:

-Hujjat… Kujo meravi?

– In dukhtari man. Mo ba Sangrez meravem.

– Hudash zabon nadorad? – sukhani muysafedro burid nafari duyum, nigohi khumoroludashro az rui dukhtar nakanda. – Kujo meravi, dukhtari nagz.

Dukhtarak misli ohu ramida, khudro ba padar jafs kard.

– Bacham… in dukhtari man.

– Fahmidam, muysafed, dukhtari tu. Lekin hujjat nadorad. Mo farmon giriftem, ki odamoni behujjatro bozdorem.

– O in dukhtari shonzdahsola, az kujo hujjat dorad.

– Metrika dorad?

– Doradu… dar khona.

– Mumkin nest. Faro! – guft javon ba dukhtar.

– Bacham!

– Hap, muysafed!

– O, bacham!

– Muysafed, asabi nakun, ki be tu ham saram vayronay… A dikhtar, chashmota sadqa, namefahmi?! Bikhamb tez!

– Namekhambad! – parida az joy khest muysafed. – In chi bedodist! SHumo kisted? Ki ba shumo, kudakoni diruza, huquq dodaast, ki dukhtarai noboligro bo bahonai hujjat az roh bozdored.

– Hamin noboligay? – guft javon bo rishkhand, goh ba muysafed va goho ba dukhtar nigarista. – Agar hamin ruz ba shavhar dihi, badi yak hafta mezoyad.

Hamrohash az in gapi javon zavq burda, baland khandid.

– Ba dahonat nigoh karda gap zan! Tu ham khohar doshtagisti.

– Rost megum, muysafed. Bovar nakuni yak shab dar ikhtiyori man mon, ana bad bovar mekuni.

– Ey khaloiq! Nogahon chun sher nara kashid muysafed. – In chi bedodist, dunyo sohib dorad yo ne?!

– Hap kune, pirkhar! – ba sari muysafed musht bardosht silohbadast.

Hamin vaqt az poyon ovozi gafsi mardona pursid:

– CHi gap?

Javon barobari shunidani ovoz ba poyon gardan yozonda, guft:

– YAk dukhtari khu-ushru hujjat nadorad. CHi kor kunem?

Holo sohibi ovoz javob nadoda, muysafed jasta az joy khesta, ba poyon ru ovard:

– Dodar, mon, az rohamon namonem.

– In qadar kujo sarosemai, muysafed?

– Rohamon dur, dodarjon, iloho baraka yobi, in sherbachahoyatro jeg zan.

– Moned ravand, – farmon dod hamon ovoz.

Silohbadaston dilubedilon az moshin poin shudandu bad az du-se daqiqa on ba harakat daromad.

Ammo hanuz az gavi dar sari roh kundalang guzoshtashuda dah-duvozdah metr harakat nakarda, az qafo galogula barkhosta, sadoi tir baromad. Kase az qafo tozon omada, ba ronanda amr namud.

– Qafo bargard!

– Hozir ijozat dodand-ku, – guft ronanda.

– Komandir meguyad, ki qafo gardand.

Moshin qafonoki harakat karda, az gav guzashtu dar joi avvalaash qaror girift. Boz hamon javon az labai qafoi moshin sar kashida:

– Faroed, – guft. – Teztar!

Musofiron az moshin poin shudand. Tanho du kampir dar kabina mondand. Dar nazdi vagonchai kanori roh panj nafar rost meistodand. Dar bayn mardi qadbalandi purrapaykar sigor dar lab az musofiron chashm namekand.

-Dar mobayn, az aftash, sardorashon, – guft muysafed khud ba khud pichirroszanon. – Hob budaast-chi?

Vaqte ki ba nazdi vagoncha rasidand, hamon javoni qomatbaland onhoro dar nazdi vagoncha saf kashond.

– Ki hujjat nadorad? – pursid vay pasmondai sigorashro ba peshi poyash havo doda.

Hama khomush budand.

– Ana in dukhtarak, – guft hamon javone, ki jand daqiqa pesh hujjathoro taftish karda bud.

– Bacham, in dukhtari man. Mo ba Sangrez ravonaem. Hozir ba rafiqonat fahmondam. In holo sinfi dahro khatm nakardaast, shinosnoma nadorad.

– SHinosnoma nadoshta boshad, dar khona shinad.

-E, bacham, mo magar ba sayru sayohat meravem… majbur shudem.

Qomatbaland digar hej chiz naguft. Bad ba yake az hamrohonash ruy ovarda, farmud:

– Mardhoro bibar.

Odami farmoishgirifta YAhyovu ronanda va on du javonro az qafoi khud hidoyat karda, az balandi nisheb shud.

– Onhoro kujo burdand, bacham? – pursid muysafed.

– Natars, hej balo namezanadashon. Baroi hojatkhona  chuquri mekoband. SHumo ham raved, – guft qomatbaland az chi  boshad tabassum karda ba muysafedu dukhtarash. Vaqte ki padaru dukhtar ba qafoi vagoncha meguzashtand, qomatbaland az qafo guft. – Muysafed, tu birgadir, nazorat kun, chuqurtar bikoband…

Moshin dar dashti farokh rohashro  idoma dod.

Musofiron khomush budand.

YO tavba, – nihoyat khomushiro shikast muysafed. – Az bandahoi khalq kardaat gardam, khudo! – Bad chand lahza lab furu basta, ba YAhyovu on du javon nigarista, guft:

– Hama badbakhti az beparvoii insonho sar mezanad. Masalan, charo hozir yagontai shumo ovoz baland nakarded, peshi rohi on du oqipadarro nagirifted. Nagufted, ki ey oshno, dar haqqi dukhtari mardum in khel gaphoi nosazo naguy, ba mardi muysafed chunin dagali nakun, ba sarash musht nabardor. Okhir, tu ham padaru modar, apavu khohar doshtagisti. In korat nagz ne, nagufted. Homushiro avlo donisted. Tarsided. Ammo… imruz bo mani piru dukhtari mushtiparam chunin dagali karda boshand, pagoh ba padaru khohari shumoyon niz chunin raftor mekunand.

Muysafed in sukhanhoro bo alam, beshtar ba YAhyo nigarista ba zabon ovard.

«Az yak jihat rost meguyad muysafed, – az dil guzarond YAhyo. – Kori khub nashud. CHand daqiqa bo on silohbadaston tanho tuvu man kardu mo ba himoyaash lab nakushodem. Tarsidem, ki agar tarafi uro girem, silohbadaston ba gazab meoyand, muysafedu dukhtarashro ba holashon guzoshta, ba mo mechaspand»

– Magar hozir ba onho gap fahmonda meshavad? – guft yake az on javonon. – Ba nasihat lab nakushoda, magzi saratro dar havo chosh medihand. Behtarash az onho durtar gashtan lozim

-Tu khudatro dur bigiri, man chashm pusham, oqibat chi meshavad? Oyo in dunyoi ravshan ba zulmot tabdil nameyobad. Turo gazad maro chi gam guftem, ki ba in ruzi siyoh rasidem.

Muysafed digar gilaguzoriro bas karda, ba andesha raft…

Moshin dashti luchu uryonro qafo guzoshta, inak, az miyoni dehai naonqadar kalon, vale serdolu darakht pesh meraft. Ruz begoh meshud. Dari magazine, ki moshin az nazdi on guzashta istod, kushoda bud. Kampironi dar kabina nishasta ba manzil rasidand, onho bo ronanda khayru mazur karda, jonibi magazin raftand. YAke az javonho az ronanda pursid, ki oyo metavonad az magazin sigor bikharad.

– Metavoned hamaaton furoed, – guft ronanda. – Man ham ba khona rasidam. Hozir dar gardishi yakum ba tarafi dasti rost megardam. Honaam dar on tarafi soy. SHumo behtarash dar hamin joi obod shabro ruz kuned. CHunki digar moshin shudanash ba gumon. Dar nazdi ana on binoi duoshyona choykhona hast. Agar az choykhonachi baroi yak shab joy pursed, ne nameguftagist.

On du javon qaror dodand, ki to gardish meravand. Ba har hol to khonaashon, ki dar hamin qaribihost, roh kutohtar meshavad.

Muysafed, dukhtar va YAhyo noiloj az moshin furomadand.

Moshin raft.

– Uh, noahlho-e! – kalla junbond muysafed az qafoi moshin. – Aqallan baroi dilamon ba khonaash davat nakard-a! Dar in joyi noshinos moro tanho partofta raft…

Dari choykhona basta bud. Dar atrof kase namenamud.

– Honai choykhonachi dar kujo boshad? – ba YAhyo nigarista pursid muysafed. – Dar dasht memondagi barin-ku.

Hamin vaqt az bogi aqibi choykhona pisarbachae govi aloi buzurgjussaro peshandoz karda, baromad.

– Honai choykhonachi dar kujost? – pursid YAhyo, vaqte ki pisarbacha az nazdi onho meguzasht.

– Hu ana, – ba samti janub ishora kard pisarbacha. – Dar okhiri kucha darakhti chormagzro dided? Dar ru ba rui on yak darvozai kabudi ohanin hast. Ana hamon darvozai choykhonachi.

Musofiron jonibi darakhti chormagz gom bardoshtand.

Barobari baland shudani taq-taqi darvoza sage havliro ba sarash bardoshta, jonibi darvoza david va duru daroz jakid. Bad az du-se daqiqa ovozi marde baromad, ki sagro dashnom medod.

Darro ba rui musofiron mardi miyonqadi gazgusht, ki dar tan jomai obshusta va dar poy kalush dosht, boz kard. Va chand lahza ba rui mehmononi nokhonda nigohi suol dukht.

– Dodar, mo dar mulki shumo musofirem, – guft muysafed. – Dar roh mondem. Agar iloj boshad, dar choykhonaat yak shab ba mo joy medodi.

– Marhamat, daroed, – az dami darvoza khudro kanor girift mard. Va sagashro, ki hamono gur-gur karda, az mehmonon chashm namekand, «gum shav!» guyon ba kunji rosti havli pesh kardu mehmononro ba sui mehmonkhonaash rahnamun shud.

Mehmonkhona jihozi ziyod nadosht. Dar farshi on du qolini rangbokhta gusturda shuda bud. Dar peshgah yak jevoni darunash pur az choyniku piyola va du sanduq, ki boloyashon du takht kurpavu bolisht ba tartib chida shuda bud, menamud.

– Safarho ba khayr, – pursid choykhonachi pas az dukhtari muysafedro ba khonai digar, nazdi zanu dukhtaronash monda bargashtan. Va javobi mehmononro muntazir nashuda, az kunji khona khontakhtaro girifta, ba mobayn guzosht, dastarkhoni hamroh ovardaashro dar rui on boz kard.

– E napurs, dodar, – guft muysafed oh kashida. – In jangi lanati misli baloi osmoni nogahon ba saramon omad, ruzamonro siyoh kard.

 – SHumo az kujo meshaved?

– Az tarafhoi Daryoobod… Joyhoi shumo tinj ast?

– Hoka tinj… Mahalbozi, guruhbozi, fitnaangezi, zurovari, duzdivu goratgari dar avji aloyash. Hayr, javonhoro khom guftem, khunashon dar jush, guftem, ammo namedonam ba piron chi balo zad. Hatto masjid – khonai khudoi yakkavu yagonaro taqsim kardaand, alohida-alohida namoz meguzorand. Har guruh khudashro sohibi masjid medonad, tarafi muqobilro ba on roh nadodani meshavad. Man tahjoi – tu omada… tu dar vaqtash kommunist budi, bo tu yakjoya namoz khondan harom va gayravu hokazo guyon har ruz kharkhasha mekunand. Hulosa, notinji.

– Dar nohiyai mo ham ahvol hamin. YAk hafta pesh se nafar shabona ba khonaam daromadand. Dar dastashon avtomat, ruyashon niqobpush. Pula baror, guftand. Darhol paykhas kardam, ki hamsoyahoyand, yo gumoshtai onho. Zero tanho hamsoyaho medonistand, ki man hamon ruz limuhoi havliamro ba puli kalon kutara savdo karda budam. Hulosa, on shab hama puli dar bisotam budaro barovarda dodam. Hayriyat, ki in dukhtaram dar khonai apaash bud. Hudam tanho budam dar khona. Dukhtari kaloniamro daru khonaash alohida. Ponzdah sol pesh zanam bandagi kard. Hamin dukhtaramro khudam kalon kardam guyam, khato nameshavad. Az tarsi on ki moindar azobash medihad, digarbora khonador nashudam… Qissa kutoh, ruzi digar ba milisa khabar dodam. Dar nazdi hamdehagon, ba hama shunavonda, ba milisaho tahdid kardam, ki agar goratgaronro paydo karda, jazo nadihed, in korro khudam mekunam. Lekin bad maro jinoyatkor hisob nakuned.

– SHumo dar haqiqat onhoro shinokhta buded? – pursid choykhonachi.

– Ne. Lekin harchand on lanatiho bar zammi ba ruyashon niqob kashidan, ovozashonro niz tagyir dodand, takhmin mekardam. CHi megued, ki onho shabi digar boz omadand, dugu pupisa kardand, ki behuda milisaravi nakunam. «Faromush nakun, ki dukhtari khona dori, a, muysafed. Agar pagoh az deha gum nashavi, bad az khudat gila kun. Dar taki haft qabati zamin jo kuni ham, dukhtaratro yofta, zan karda ba dastat ovarda mesuporem…

CHoykhonachi, pas az shunidani sarguzashti kutohi muysafed, nisbati u boz mehrubontar shud, har zamon uro ba dastarkhon muroot mekard. Bazan ba YAhyo niz ru ovarda «peshtar shin, dodar, ba dastarkhon nigoh kun» meguft.

Onho az har dar suhbat karda, to yak posi shab nishastand. Vaqte ki choykhonachi dastarkhonro jam karda, az tahmon kurpavu bolisht girifta, baroi onho joyi khob andokht, muysafed, ki dar taraddudi berun baromadan bud, ba sohibkhona guft:

– Dodar, az rui gapat in joyho khele notinj budaast. CHi meshavad, ki man dukhtaramro chandruza dar khonai tu monda, rohamro tanho davom diham. Hamin ki kheshovandonamro yoftam, omada uro mebaram. Hudat medoni, dar in vaziyati nobob bo dukhtari qadras gashtan beaqlist. Dar rahu ru kas hast, nokas hast. Voqiai imruz dar roh rukhdoda dilamro khijil kard.

Muysafed in sukhanhoro bisyor ba dard va ba ohangi iltijovu zori ba zabon ovard.

– Agar iloj medoshtam, ba jonu dil, – guft sohibkhona. – Vay ba ruzgori man hej vaznini nameorad, baraks ba koru bori zanak dastyori mekunad. Ammo khudaton dided, ki vaziyat chi guna ast. Hudo nakarda in dukhtari begona az kujo paydo shud, gufta ba saram biyoyand, chi meguyam. Hozir pisar ba gapi padar gush nakarda mond. Az dasti yaroqdoron har kor meoyad… Bad yak umr dar nazdi shumo rusiyoh meshavam.

Dar khona sukunati vaznin soya andokht.

– YAgon pisari zangir nadori, ki uro ba nikohash darorad, – guft muysafed.

– Ne, aka. YAk pisar doram, ki kayho khonador karda budam, holo se farzand dorad.

– SHinos chi?

– Namedonam, aka. Hej chiz gufta nametavonam. Hozir ba yagon kas bovar karda nameshavad…

Muysafed, az aftash, to subh mija tah nakard: oh mekashid, az pahlu ba pahlu megasht, gulu meafshond. Pagohi barvaqt khesta, tahorat kard va hamrohi sohibkhona namoz guzoridand. Pas az nonishta hamrohi choykhonachi ba nazdi choykhona omadand. CHoykhonachi pas az rubu chin onhoro ba yake az takhtakatho, ki dar ayvoni choykhona guzoshta shuda bud, shinond. Harchand isror kardand, gush nakarda nazdashon yak choynik choy, du non va dar yak taqsimcha qandi pechak ovarda guzosht. Va takid kard, ki bemalol nishasta choy nushand, u khudash onhoro ba yagon moshini rohguzar savor mekunad. Voqian ham pas az yak-du soat muysafedro hamrohi dukhtarash (digar joy nabudaast) ba yak moshini mayda nishonda, gusel kard.

Muysafed hangomi khayrukhush YAhyoro ba ogush kashida, chashmonash mal-mali ob guft:

– Panohat ba khudo, bachem. Vaqte ba khona bargashti, gapi man az yodat nabaroyad. Ba padarat guy, ki oshnoi ponalaton sarasha girifta raft. Didorho ba qiyomat, guy.

– In khel nagued, amak, – guft YAhyo ba zur khudro ba dast girifta. –Holo ba khonaamon mebiyoed, man dar peshi poyaton gusfand mekusham.

– Koshki, – guft muysafed.

3

YAhyo nisfiruzi ba Kabudjar rasid. Pas az moshin furomadan dar obi jui chand qadam durtar az rohi kalon jori, dast shusta, bo kafash ob nushid. To khonai khoharash, ki az rohi kalon yozdah kilometr durtar voqe bud, boyad piyoda meraft, yo yagon moshini rahguzarro muntazir meshud. Oqibat qaror dod, piyoda biravad. Dar girdu atrof jonzode namenamud. Dar in tangi tiramoh deha guyo huvvas mezad. Darakhtoni sarosar bargashon rekhta, luchu uryon, ba dili kas taziq meovardand. Az pasi darvozai havlii shafat payvasta akkosi sag meomad. Vay, sag, az aftash az rogi darvoza surobi YAhyoro dida, beist mejakid.

YAhyo ba roh daromad. U rahorah meandeshid, ki imshab dar khonai khoharash khob mekunad va agar u rozi shavad, pagoh hamroh ba khona barmegardand. Bad ba Dushanbe meravad. Vay dar sar hamin guna andeshaho az nazdi osiyoi obi, ki onro yak juy obi musaffo gardon mekard, meguzasht, ki nogoh az qafoi bomi pastaki dar nazar valangori osiyo sadoi musalsali tir baromad. Dar yak dam ba sukunati deha rakhna aftoda, sadoi poy omekhta ba dashnomu haqorat baland shud.

YAhyo avval az in girudor chize nafahmid va vaqte ba khud omada, khost khudashro ba kunje girad, der shud. Zero aknun az payroha beroha shudani bud, ki se-chor nafar silohbadaston az pasi osiyo baromada «ist!» guyon suyash tokhtand. YAhyo dar joyash yakh bast. YAk javoni qadpasti dar bari ruyash asari jarohat doshta nakhustin shuda ba nazdi u rasid. Va vaqte hamrohonash niz rasidand, ba yake az onho murojiat kard:

– Hamin bud?

– Ne, – guft mardi miyonsol. – Qadi vay baland bud, dar tan joma dosht.

– Tu kisti? – pursid qadpast.

– Man musofir… ba khonai khoharam ravonaam.

– Hoharat kist? Dar kujo zindagi mekunad?

– Masuma… Honaash dar nazdi kupruki bolo.

– Meshinosi? – pursid qadpast az mardi miyonasol.

– CHunin nomro bori avval meshunavam.

– SHavharash Hasan nom dorad, – zabon khoid YAhyo. – CHandin sol mudiri anbori kolkhoz bud. Meguyand, ki ba qaribi rais intikhob shudaast.

– Aha! – yakbora avzoyash tagyir yofta, nido kard qadpast. – Hudat az kujoi?

– Man dar Dushanbe zindagi mekunam.  Dar maktabi oli dars meguyam.

– Aha!  Boz shpion1 naboshi?

– Hudo nigoh dorad.

– CHi, khudo nigoh dorad?

– Az shpioni.

– Hozir hamrohi mo ba shtab meravi. Mo boyad bifahmem, ki tu ba chi maqsad omadai. Hujjat dori?

– Doram.

– Hamaashro dar hamon jo taftish mekunem.Agar tagi dumat tar naboshad, rohat safed.

– Dar hamin jo taftish karda nameshavad?

– Ne, nameshavad, komandir khudash boyad bubinad.

– On se nafar, ki to in dam khap ba guftugui oho gush medodand, bo yak ovoz gazabolud guftand.

– CHi bo in haftu hasht karda nishastai! Pasi sarash du mushti obdor furor, chunon yurga mekunad, ki hej kas naguftaast.

– Pesh daro, –  amr dod qadpast.

YAhyo noiloj pesh-peshi onho ba roh daromad.

SHtabe, ki silohbadaston dar nazar doshtand, du kilometr durtar az rohi kalon, dar binoi maktab voqe budaast. Vaqte YAhyo az pasi qadpast ba doloni darozi maktab, ki dar tani devorhoyash portrethoi shoironi klassik Rudaki,Firdavsi, Sadi, Sayido ovezon bud, vorid gasht, az chi  boshad barobari didani simoi nuronii onho dilash ravshan shud, khotirash bolida gardid, asabi tarangash orom girift. «Dar joe, ki in buzurgonu orifon hastand, naboyad raftori zisht kunand. Arvohi in buzurgmardon dastgiram meshavand,» – rohravon meandeshid YAhyo.  Qadpast dar nazdi dari charminpush, ki dar tanaash «Direktor» navishta  shuda bud, bozistod va yak lahza ba on navishtajot bo tamaskhur nazar  andokhta, guft:

– Hozir ba qabuli direktori maktab medaroi. Agar talabai badkhon boshi gushhoyatro meburad. Fahmidi? Hamin jo bosh, boz nagurezi. – Vay avval khud ba kabinet vorid shud, va pas az du-se daqiqa  berun omada, YAhyoro ba darun khond.

Kabinet kushodu barhavo bud. Du tirezai panjarapushi on, ki ba tarafi  bogi maktab kushoda meshud, to nisf pardai safed dosht. Dar peshgah  yak jevoni barqad meistod, ki andarunash dar chor qator kitobhoi gunogun chida shuda bud. Dar kunj barobari qadi javon bayraqi alvoniro rost monda budand. Dar devor kharitai siyosii dunyo va kame bolotar  portreti Lenin dar daruni chahorchubai zarhali ovezon bud. Dar boloi mizi poyhoyash kandakkori shud garami kogaz,qalamdoni pur az qalamhoi gunogunu khatkashak va kame durtar yak globus guzoshta shuda bud. Malum bud, ki to ruzhoi nazdik direktori maktab dar joi kori khud kor kardaast.

Alhol pasi miz mardi qomatbalandi muyhoyash kutoh qaychi zadashuda, dar tan kamfulyaji oharash naparida nishasta, az tireza ba berun menigarist. Vaqte ki qadpast az pasi khud darro pushid, mard az tireza  chashm kanda, ba onho ruy ovard. Qadpast berun baromad.Mard chand lahza bo nigoh sar to poi YAhyoro palmosida guft:

– Hush?

YAhyo khost chand qadam pesh monda, bo mard vokhuri kunad, ammo az vojahati u ayon bud, ki vay on qadar ragbati bo YAhyo salom kardan nadorad.

Mard hamono az YAhyo chashm namekand.

YAhyo chand lahza chi kor kardanashro nadonista, hayron mond. Dastashro goh ba kisa meandokhot, goh berun mekard. Namedonist dastashro kujo kunad.

Mard hamono khomush bud. Nigoh mekard.

– Man ba khonai khoharam ravon budam, – ba gap daromad YAhyo – bachahoyaton dar nazdi osiyo bozdoshtand.

– Honai khoharat?

– Bale. Vay bemor gufta shunidem. Habargiri omadam.

–  Durug namegui?

–  Ne, ba khudo rost meguyam. Ba shumo durug gufta chi megiram.

– Az Daryobod meshavi?

– Ha. Lekin holo dar Dushanbe zindagi mekunam.

– Dar kadom kucha?

– Giprozem.

– Dar mintinghoi  kadom maydon ishtirok mekardi?

– Dar yagon maydon namenishastam. Man yak muallimi oddi, ba siyosat kor nadoram.

– Durug namegui?

– Ne.

– Isloma meshinosi?

– Kadom Islom?

– Az dehai shumost vay.

– Ne, nameshinosam.

– Hayr, shinosi ham, qoil nameshavi. In baroi  mo muhim nest.

Hamin vaqt telefoni rui miz sado dod. Mard hamono az YAhyo chashm nakanda, gushakro girift. Az guftuguzorash malum bud, ki uro tajilan ba kujoe jeg mezanand. Mard gushakro ba joyash guzoshta, nazdi dar raft va onro boz karda, ba kase farmon dod, ki Salimro ba nazdi u jeg zanad.

Pas az chand lahza yak nafar silohbadast sarosema ba kabinet vorid shud.

– Jeg zaded, komandir?

YAhyo uro zud shinokht. Okhir, onho chand sol pesh dar donishgoh hamsabaq budand, dar yak khobgoh mezistand. Honai Salim dar oshyonai chorum bud. Inro YAhyo nagz dar khotir dorad. Zero dar hamsoyagii u Manzura mezist. Manzurai dilbaru zebo. Manzurae, ki ham YAhyo va ham Salim ba u dil bokhta budand. Azbaski Salim va Manzura hamdeha budand, vay beibo ba khonai Manzura medaromad, har qadami uro tahqiq namuda, ba raftoru guftori u khurdagiri mekard. Ba hamin roh guyo uro az rohi bad bozmedosht, posboni mekard. Ammo dar soli duyumi tahsil Salimro baroi avboshiyash az donishgoh khorij kardand. Bad vay hamrohi YAhyo va chand nafar hamsabaqoni digar, ki tibqi farmoni nav hangomi tahsil ba khizmati askari davat shudand, ba khizmat rafta, pas az adoi khizmat onho boz yakjoya tahsilro davom dodand…

YAhyo Salimro dida, khursand shud, kame ruh girifta, garm tabassum kard. Ammo Salim, guyo uro umuman nameshinokhta boshad, ba suyash yak nazar nigohi sard andokhta, ba komandiri khud, ki alhol az galadoni miz chize mekoft, ruy ovarda, takror kard.

– Jeg zaded, komandir.

– Man taqriban badi du-se soat meoyam. Tu hozir avval uro burda mahkam kun, – ba sui YAhyo ishora kard komandir. – Bad az pasi hamon kor shav.

– Hub shudast.

YAhyo harchand az raftori Salim hayron monda, ba sad gumon meraft, az chunin surat giriftani voqia khursand bud.

Vaqte ki az kabinet baromada doloni darozi maktabro meguzashtand, YAhyo ba umedi on ki Salim bo u dar tanhoi hamgap meshavad, du-se marotiba ba aqib nigoh kard. Ammo Salim khomushu jiddi bud, az vajohatash barfu boron merekht. Guyo YAhyoro umuman nameshinokhta boshad, ba juz chashmi nigahboni ba u nazar nameandokht.

“Nakhod in jangi lanati uro to ba hamin daraja tagyir doda boshad.  dar nazdi silohbadaston namekhohad, ki bo u shinos budanashro oshkor kunad,” – meandeshid YAhyo.

Vaqte az binoi maktab berun shuda ba rohravi simonpush dokhil shudand, hamon javoni qadpast va yak nafari digar, ki darakhthoi buridai bogi maktabro ba moshini dar nazdi darvoza istoda mekashondand, Salimro sado kard.

– Akai Salim, kujo mebari malima?

– Imtihonsupori, – zahrkhand kard Salim.

– Nameshavad, ki avval hamin hezumhoro kashonad.

– Maylash.

– Biyorush.

– Salim, – guft YAhyo hayron shuda. – Nakhod maro nashinokhta boshi. Man YAhyo.

– YAkum, man ba tu Salim ne, akai Salim, yo komandir. Duyum, shinokhtam, – bo mili avtomat az qafoi YAhyo nekhta kard Salim. – Ammo in joni turo khalos namekunad. Roh gard.

– Mo hamsabaq budem, nakhod haminro khotir nakuni. Dust budem, dar…

– YAk dukhtarro dust medoshtem, – miyoni sukhani YAhyoro shikast Salim. – On dustiyat niz az yodat naraftaast?

– Kadom dukhtar?

– Voqian ham az yodat raftaast, yo khudatro ba mugambiri meandozi?

– Ha-a! Manzuraro megui. Oqibat ba harduyamon ham nasib nakard. Az rui shunidam vay ba yak kheshbachaash oilador shudaast. CHi hol dorad? YAk hafta pesh dar Dushanbe Salomatro dida budam, hamon guft.

– SHud, gapa bisyor nakun, roh gard.

– Akai Salim, gapata gush namekunad-chi? – sado kard qadpast.

– Gush nakarda, ruzasha binad. Gardanasha meshikanam.

YAhyo majbur chand band hezumi boqimondaro ba moshin bor kard.

Salim YAhyoro az nav peshandoz karda, az bogi maktab berun shud va du darvoza on taraf ba yak havli darovard. Az tarafi chapi darvoza devori kahdonu ogil va az tarafi rost chand dar khonahoi pastak tul kashida budand. Dar zeri bolodarvoza, ki onho qaror giriftand, yak garam chubu takhtahoi miyonashon simpech guzoshta shuda bud. Dar boloi on panj-shash band khasbeda betartibona mekhobid. Kame durtar yak moshini farsudai tamgai “Moskvich” meistod, ki boloi onro jo-jo bo namadporavu gilemhoi kuhna pushonida budand. Dar peshgohi havli chor dar imorati ayvondori bomash shiferpush ba nazar menamud. Dar tagi ayvon zane mashguli kore bud.

Salim ba tarafi rost tob khurda, dari duyumro boz kard va YAhyoro darun darovarda, dar yak mija zadan dasti rosti uro ba pusht tobid va az kisaash resmon barovarda, dastoni uro sarosema bast.

– Tu chi kor mekuni? – az goyati dard kham zad YAhyo.

– Namebini, ba dastat kishan meandozam. Najunb. Agar junbidi, naparronam, modaram ba joi zanam.

– Hay, noodam, sadqai modar shavi. Nakhod…

– Okhir, tu bandii. YO gumonat turo ba mehmoni davat kardam? SHoyad choyro ham muntazir boshi?  Tu asiri! Ba asiron nonu osh namedihand. Mebakhshi, malimjon.

YAhyo mekhost chize biguyad, ammo Salim ba gapi u gush nadoda, berun raft va az pusht darro qulf zad.

4

Vaqte ki Salim az zinahoi sangin bolo shuda az nazdi modarash meguzasht, kampir noroziyona ba u chashm dukhta, pursid:

– Boz kiro ovardi?

Salim guyo savoli modarro nashunida boshad, onro bejavob guzoshta rohashro davom dodani bud, ki Mehri-khola ovozashro baland kard.

– Man az tu mepursam, ki boz ba sari kadom bechora ob rekhtanied shumoyon.

– Korat naboshad, ocha. Jomaduziatro don.

– Dina ba tu naguftam, ki digar yagon kasro ba in havli nadaror. In pisari Mahmadmurodi govduzd kadom ruze turo beajal mekushad.

– Hap kun, ocha.

– Hap namekunam, digar toqati khap kardan nadoram. Agar vay khudashro shohi jahon pindoshtaast, biguzor dar havlii khudash odamonro qinu azob kunad. Havlii man baroi vay milisakhona nest.

– Sohibi in havli manam.

– Nomaqul kardi. Tu dar in havli miyoni du shonaata jizzi nakunondi, ki onro sohibi kuni.

– Az padaram meros mondaast.

– Agar padarat dar zindagiash dumravi bachai duzdi Mahmadmurod shudanatro medid, dar yak zum oqat mekard. Meros, a! Hesti, ki khobat. Nakhod tu az pushti kamari hamon padar ruida boshi.

– CHand bor ba tu guftam, ki ba padari komandir kordor nashav. Agar “duzd” guftanatro fahmad, zabonatro meburrad. Mefahmi?

– Rui kamandiri ba zur azizat siyoh! Duzda duzd meguyand, garra gar, qalloba qallob. Az hurmatu ehtiromi du-se tu barin kosales padari duzdi vay hakim nameshavad. Tamgai duzd to ruzi qiyomat dar peshonai vay muhr shudagi. Agar sad bor haj kunadu pisarash dar sari qabrash qubbai tillo guzorad ham, mardum meguyand, ki ana hamon qabri qubbai tillodor, guri Mahmadmurodi govduzd ast.

– Kadom mardum? – rishkhand kard Salim. – Tu hozir rafta dar peshi pisari vay shashqad shuda tazim kardani marduma bin.

– Hurokata garm nakhur, bachem! Kori dunyo be hisob nest. Imruz agar vay chashmi marduma bo yaroq tarsonda boshad, ruze merasad, ki az chashmi mardum tarsida, namedonad khudashro ba kadom guri torik zanad. Badi hargiz faromush nameshavad. Ha-a! Imruz hama az u tarson shuda boshand, fardo vay az hama metarsad. Az yak kas tarsidani hama dardi sahl ast. Zero khohu nokhoh yak kas fonoshavanda ast. Ammo az hama tarsidani yak nafar dardi bedavost, margi batadriju purazob ast. Behuda naguftaand, ki ranji intizorii marg, az khudi marg ham sangintar ast.

– Hayr, shud, – rohi khudro ba sui khona davom dodani shud Salim.  – Hele maral1 khondi.

– Koshki hamin gaphoi man ba tu beaql kora mekard. Az gushi chapat medaroyadu az rostash mebaroyad. CHand bor guftam, ki aknun sohibi khonavu dar, bachu kach, yak zan ne – du zan shudi, ba joi ovoragardivu nashamandi hunar omuz, ki hamma chizro duzd barad ham, hunarro burda nametavonad. Malimi ba tu maqul naboshad, dukoni padaratro sohibi kun.

– Padaram, ki ba qavli tu az panj panjaash hunar merekht, chi obru did, ki man binam.

– Hunarash bud, ki mardum to imruz uro ba neki yod mekunand, manu turo dar kucha dida, bo ehtirom salom medihand, dar davraho bolo meshinonand. Agar ne manu tu ba mardum chi neki kardem, ki sohibi ehtirom boshem. Gumonat chand sol pesh milisaho, ki az kisaat bang yoftand, baroi chashmakoi zeboyat javobat dodand, yo az kissai kholiyat du-se tanga barovarda pora dodi? Arvohi padari hunarmandata, ki nisfi imorathoi deharo sokhtaast, khotir karda ba sari sud nakashidandat. Faromush kardi?!

– E, milisa-milisa gufta bezor kardi-ku! Ku imruz yagon milisa ba man rukh shavad. Ochai zorasha dar chashmonash nishon mediham. Guzasht dagdagavu hamhamaashon. Moro binand, misli mushi murda dam ba darun zada, yagon khavoli kholi nameyoband, ki sarashonro pesh kunand. Hozir sohibi zindagi moem, mefahmi, ocha, moem!

Salim digar ba gapi modarash gush nadoda, raqskunonu zam-zamakunon jonibi gushagardon raft. Ammo dar dami dar chashmash ba hamsarash Manzura aftoda, yakbora ba khud vajohati jiddi girift.

– Hurok tayyor shud?

– Ha, — javob dod Manzura. – Dar chi kasham?

Salim chand lahza ba chashmoni Manzura nigohi khashmolud dukhta, guft:

– Dar toqii man, – bad yakbora chashm alo karda, dod zad. – Dar… faloni ochat kash! Az man mepursi, beva. Kay boz man ba degu degdon hamroh shudam.

– YAk dahon pursidam, osmon omada ba zamin nachaspidast-ku! — chashmonash mal-mali ob guft Manzura.

– Tu, qanchiq, zabon barovardi, a! Hushyor shav, zabonata burida ba yak joyat mesikham.

– SHud! – az taki ayvon nido kard Mehri-khola. – Boz kadom sagi devona gazid tura. YAk dahan pursidast…

Manzura sarkham sui oshkhona raft. Va dere naguzashta dar yak dast dastarkhon, dar dasti digarash yak kosa shurbo ba khona vorid shud. Dastarkhon pahn karda, shurboro ba peshi Salim guzosht.

– In chi?

Manzura lahzae chi javob dodanashro nadonista, hayron mond va bad jurat karda, guft.

– Hurok. Hudat gufti, ki khomshurbo paz, baroi bachaho mebaram.

– Man ba tu chand bor guftam, ki ba man “shumo” gufta murojiat kun. Tu gapa namefahmi!

Sarash kham, Manzura lom naguft.

– Ba man ham az hamon deg ovardi, a! Man baroi tu ki?!

– …

– Tu bo man khushi gap zadan nadori? — Salim az joy khest. – YO nazarat namegirad. A? YO to hol dilat ba shavhari nimkolaat kashol ast? Ba umed nashav, vay digar nameoyad. Nadidi, ki man chi khel dar peshi nazarat uro ba jahannam firistodam. Didi yo ne?!

– Didam, – guft Manzura az tars yak qad parida.

– CHiro didi?

– Ba sari sinaash tir andokhtanatonro.

– Tu in gapa ba hama megui?

– CHi gapa?

– CHi khel man shavhari noshudi turo parrondam.

– …

– Gap zan, e, ochagar!

– CHi gap zanam? E, khudojon, bezor shudam.

– Eha, dar dahoni kuhna gaphoi nav-ku! – guft Salim va nokhost ba miyoni zanak lagat andokht. Manzura az goyati dard duqat shuda, dar jyash nishast.

– Hez! – dod zad Salim. – Badi bist daqiqa yak tabaq gushtbiryon karda meoi. Tez… vaqt raft, – guft u ba soati dastash chashm andokhta.

Vaqte ki Manzura miyonashro qapida az khona berun shud, Salim khud ba khud guft: hozir navbati khushdorat ham merasad.

Hamin vaqt Mehri-khola ba khona vorid shud. Vay chand lahza az rui Salim chashm nakanda, sar junbonid, va bad yakbora shurid:

– Tu dukhtari marduma kushtanii?! Hayr, shavharasha kushti, khuni vay to qiyomat dar gardanat. Aknun navbati in bechora rasid.

– Ocha, rav, gapa bisyor nakun. Zani khudam, khoham mekusham, khoham mesuzam. Kordor nabosh.

– Juvonimarg shavi.

– Rav guftam, – chashm alo kard Salim.

– Hayr, ikhtiyorat. Foydat boshad, kardan gir.

– Korat naboshad.

– Kordor namesham. Guri har kas judo. Lekin az shiri dodaam dilam mesuzad.

***

Salim dar nazdi maktab yak moshini rohguzarro doshta, ba idorai kolkhoz raft. Rais Hasan Asadullo, ki dar joyi kor bud, Salimro dida, rangi ruyash kand.

– SHishti, rais, – guft Salim pas az vokhuri kardan, ba labi mizi korii rais amonat nishasta.

– SHishtem, – az joy khest Hasan Asadullo. Nigohash hamono tarsgin bud.

Salim az in holati u darun-darun zavqida, az kisaash qutii sigareta barovard va yakero ba lab guzoshta, khost dargironad, ammo hamin lahza chashmash ba yakhdoni kunji utoq aftid.

– In holo ham dar hamin jo-ku!

– CHi? — nafahmid Hasan Abdullo.

– YAkhdon. Man diruz ba tu chi gufta budam?

– Okhir, in az oni davlat ast. Moli shakhsii man naboshad.

– CHi khel davlat? Davlat kayho murd, tu aknun gamkhoru dilsuzi davlat shudi. Vaqte ki mush barin nisfi moli davlata az anbor ba khonaat mekashondi, davlat ba yodat namerasid… Hozir baroi tu davlat man, mefahmi?! Az aftash diruz turo kam zadem. Malum, ki az khud raftai, gapa gush namekuni.

– Hayr, agar bisyor zarur boshad, bar.

– Ki? Man pushtora karda baram, a? Gapa namefahmi, rais. Az khud narav, be in ham dar borai tu gap bisyor ast.

– CHi gap?

– Imruz dodararusata qapidem. Mullo YAhyo – ya! Medoni chi meguyad? Guyo tu ba zeri poi bachahoi mo ob mondani budai. Ba mo khiyonat karda, bo daryoobodiho ahdu paymon bastai… Hulosa, gap mul. YAhyo dar nazdi komandir ba hamaash qoil shud.

– Zani uro… – haqorati qabeh dod Hasan Asadullo dar holate, ki ovozash melarzid.

– Komandir qasamata khurd.

Hasan Asadullo bo kafi daston sarashro doshta, khomush menishast. Digar yoroi sukhan guftan nadosht.

– Hudat medoni, — guft vay imdodtalabona ba Salim nigarista, – pas az in dargiriho man zanamro taloq dodam. Mahz ba khotiri daryoobodi budanash.

– O zanat dar khona-ku!

– Peshash mekunam, nameravad. Hudam burda partofta natavonam. On lanati yaqin baroi burdani khoharash omada, ba dasti shumo aftodaast.

– Hayr, tu gam nakhur, – guft Salim maslihatomezona. – Man metavonam joni turo kharam. Albatta, baroi rahmati khushku kholi ne. Gazabi komandir ba khudat malum. Tu dar in bora ba komandir hej chiz nagu, man khudam az dilash mebaroram.

– To hastam khizmatatro mekunam.

– Hizmat hast. Man ba qaribi sisola meshavam… Pir shudem, rais, pir. Mekhoham jashn giram, bo hama qoidahoyash. YAk govu du-se gusfand ba zimmai tu. Boz mevayu dona… khudat mefahmi.

– YAgon iloj mekunem. Lekin masalai gov mushkil. Hudat khabar dori porsol hangomi hajravii padari komandiraton chor gova furukhta dodam. Masalai gov chatoq.

– Man namedonam. Lekin be kamu kost shavad. Tu feli maro medoni. Avval ba khubi megum…

– Hub, kushish mekunam.

– Ana in gapi digar. Agar boshad, birez, baroi khalosii joni tu menushem.

– Hozir, khonai gurg beustugon nameshavad…

5

CHashmi YAhyo tadrijan ba toriki odat mekard. Az tirezachai duvajaba, ki dar magzi devor guzoshta shuda bud, ravshanii khirae ba chashm merasid. Saqfu farsh va devorhoi hammom, ki se metr andar se metr bud, simonpush budand. Dar devori dahlezi khurdakak, ki dari hammom az on jo kushoda meshud, yak oinai az nisf jagrafta va libosovezaki kuhna kashol bud. Dar daruni hammom ba juz yak satili kuhna digar chize ba nazar namerasid.

YAhyo budu shudi hammomro az nazar guzaronida, bo nuki poy satilro chappa karda, boloyash nishast. Dilash ziq bud. Beikhtiyor voqiahoi dar du ruzi okhir ba vuqu payvastaro peshi nazar ovarda, bo alam peshi khud iqror meshud, ki to kadom andoza odamon tagyir yoftaand, berahm shudaand. CHaro yakbora ba poydevori intizomu tartibot futur rafta, osiyoi  avboshonu duzdon gardon shud? Hayr, in toifa ashkhosi furumoya hamesha payt mejustand, ki maydonro be sohib dida, ba tokht oyand. Ammo ba odamoni khondagivu bofarhang chi shud? Malum meshavad, ki bisyorii onho to imruz ba ruy niqob kashida megashtaand. Zero chun in besarusomonivu gurgraboiho ogoz shud, onho yakbora pustini khudro chappa pushida, ohangi guftoru tarzi raftorashonro tagyir dodand. Bazeashon hatto sharm nakarda, ba joyi kori chandinsolaashon tuf karda, ba dast siloh giriftand, az pai qassos aftodand, ba ozori mardumi bepushtibon kamar bastand. Ammo kase saddi rohashon nashud, «turo gazad, maro chi gam” sarmashqi hama kor gasht.

“Hudi man chi? — ba khud savol dod YAhyo va voqiai diruz dar roh rukh doda, muomilai tahqiromezi silohbadastonro bo muysafedu dukhtarash va sukhanhoi badardi ba uvu du javoni digar guftai piramardro bori digar ba yod ovarda, gunahoyash ba suzish omadand. Oyo man nametavonistam tarafi muysafedro giram, az joy khesta, ovoz baland kunam? Metavonistam. Ammo tarsidam. Nakhostam az baroi yak odami begona shuda, joni khudro zeri khatar monam… Hozir dar kujo boshad muysafed. Koshki joni pirashro, dukhtari navniholashro sihatu salomat ba nazdi kheshovandoni durash burda rasonad”.

YAhyo dar qaydi chunin andeshaho bud, ki dari hammom kushoda shuda, dar dast fonusi dasti va dar kitf avtomat Salim vorid shud. Az vajohatash ayon bud, ki shirakayf ast.

– CHi kheli, oshno? – guft vay ravshanii fonusro ba rui YAhyo doshta. – Zinda hasti? CHaro ovozat namebaroyad? — Salim bo qahr bo nuki poyash YAhyoro nikhta kard. – Vaqte ki man daromadam, tu boyad az joyat bikhezi. Fahmidi?

YAhyo khomush bud.

– Fahmidi yo ne? — in dafa poyashro ba dahonu binii YAhyo guzosht Salim. – CHi khel fahmidi, megum.

– Fahmidam, – guft YAhyo bo kitf poi Salimro az khud dur karda.

– Nafahmidi! – guft Salim va nogahon ba taki fuki YAhyo mushte furovard.Tasmai avtomat az kitfash lagjida, shaqqaraszanon ba farshi simonpush barkhurd. – Az joyat khesta ba man joy deh, namebini digar kursi nest, – guft Salim avtomatashro az zamin bardoshta.

YAhyo ohista az joy barkhost.

Salim satilro peshtar kashida nishast va avtomatro boloi zonuvonash kundalang guzoshta, guft:

– Bishin.

YAhyo hamono dastonash ba pusht basta rost meistod.

– Bishin guftam, hasharot! – bo qahr az joy khest Salim va YAhyoro az kitfonash zer karda, rui farshi simonpush shinond. – Hozir az nazdi komandir omadam. Vay taqdiri turo ba dasti man supurd. Aknun man har kore khoham, mekunam: khoham sar mezanam, khoham ba dor meovezam, yo ba dumi asp basta, buzkashi mekunam.

– Nakhod tu to hamin daraja past aftoda boshi?! – guft bo nafrat YAhyo.

– CHi gufti? YAk bori digar takror kun. Man pastam? Holo tu pastiro nadidai. Sabur bosh, man pastivu balandii zindagiro ba tu nishon mediham.

– Ku nishon deh! – guft bo gazab YAhyo, ki digar az anjomi neki kori khud umedashro kanda bud. – Mard boshi, dastamro huy kun, tan ba tan mezanem.

-Digar chiz namekhohi? SHoyad yagon dovarro niz davat kunam.

YAhyo chize naguft.

– CHaro khomushi? Gap zan, okhir. Solhoi donishjui hamesha bulbulakat mekhond, yagon majlisu mahfil nabud, ki ovozi chirrosii tu shunida nashavad. On majlise, ki maro az donishgoh khorij kardand, yod dori? Ba joyi tarafi maro giriftan, sangi hamon kampiri fartut, qarovuli khobgoha zadi.

– Ha, yod doram. Maya-khola haq bud. Hobgoh fohishakhona nest, ki tu har zani sabukpoi kuchagiro on jo darori.

– Man az avval maishati budam, kayfu safo mekardam. Ammo tu… Hudatro dar nazdi malimho nagz kardan mekhosti, a! Lekin tu balo. Oqibat ba maqsadat rasidi, dar donishgoh mondi. Mo barin sagirahoi gulu garanga ba dastamon diploma qapponda, yak shatta zadandu ba qishloq hay kardand. Tu boshi, dar shahr resha davondi.

– Agar tu ham imtihonro bo bahoi alo suporida, khohishi kori ilmi kardan medoshti, dar donishgoh memondi.

– Ne-e, ba mo sagirahoi be pushtu panoh ki ijozat medod!

– Ba man ijozat dodand-ku!

– Tu pisari rais budi. Mullo jiring turo monond.

– In jo pul chi munosibat dorad? Man khudam nagz mekhondam.

– Hayr, biguzor, nagz mekhondi. Oqibat chi shud? Hozir tu asiri man. Aknun davri mo omad. Osiyo ba navbat meguftand, ammo tu ba firkam, bovar namekardi. Dina raisi nohiya gayb zad. Aniqtarash dumasha khoda karda gurekht. Ba joi vay komandir rais meshavad. Ba man ham vazifa vada kard. Zavodi orda megiram. Jang ast, tinji ast, odamon yak umr ba ord etiyoj dorand. Be non zista nameshavad. Hulosa, zavodi orda girifta, dar yak gushaash charida megardem. CHi gufti, malim?

«In tiramagz boshad ham, dar kori khudash hushyor, –  az dil guzarond YAhyo. – Allakay hisobu kitobi dunyoro girifta, resmona daroz partoftaast.»

– Tu hamun zavoda uhda karda metavoni? – pursid YAhyo. – Aqlat megirad?

– Tu barin olimho baroi chi darkored… Kor mefarmoyam. Agar har ruz panjsad khalta ord furusham… medoni chi qadar pul meshavad. Eha! – dastashro ba ham sovid Salim va az goyati kayfchoqi ba dahonash obi shirin omadu onro zud furu burd.

– Tu bo in gapho chi guftan mekhohi?

– Mekhoham ba tu adab yod diham. Imruz turo sozakak ba gap darovarda, pagoh nazdi komandir baram. Tu medoni, ki bachahoi nohiyai shumo dodari komandira bo chi azobho kushtand?

– Habar nadoram. Komandiri shumo kist?

– Pagoh nagz shinos meshavi. Vay qasam khurdaast, ki har nafare az nohiyai shumo ba dastash aftad, pust mekanad, zindayu zor.

– Pas maro pust kandanist.

– Nav fahmidi?

– Bale. Biguzor kushad. Man az murdan nametarsam. Lekin mekhoham, pesh az marg ba tu du-se dahan gap zanam. Man khojai turo yak nazar didam, namedonam dar asl chi kasest. Lekin turo nagz medonam. Medoni baroi chi javonmardon hamesha javonmargand? Zero ba hej kas tan namedihand, sar namefarorand, hillagariyu gammozi va khushomadguiro namedonand. Tanho sari tanhoyashon medonadu vijdoni pokashon. Man nagz  medonam, ki agar imruz tu ba joyi man meshudi, chi kor mekardi.

– CHi kor mekardam?

– Ba nazdi hamon komandir sari zonu mezadi, ayyorivu laganbardori mekardi, zoriyu tavallo mekardi to zinda moni, nomard boshi ham, zinda boshi. Ammo yak chizro az yod nabaror, ki badi hargiz bejazo namemonad. Biguzor der boshad ham, ruzi jazo merasad.

– Ki jazo medihad? Tu? – az joy khest Salim va paiham ba sanduqi sinai YAhyo se-chor musht zad. YAqin az in kor khushash omad, ki misli mushtzanhoi kasbi in taraf- on taraf jastukhez karda, saru rui YAhyoro meshtkori kardan girift.

YAhyo az zarbahoi payopay nafasash goho darun zadavu az noilojii khud gazabash jushida dandon ba dandon monda,toqat mekard, namenolid. Bad az mushtzanii ziyod monda shuda, qaror giriftani Salim YAhyo kanda-kanda guft:

-YOft… meshavad… odami jazodihanda, – bad kame sukut karda, ilova namud. – Umuman gap dar sari manu tu nest. Man podoshi badivu bakhilii nomash farzandi insonro dar nazar doram.

– Dar donishgoh monda faylasuf shudi, megum.

– In falsafa nest. YAk haqiqati oddii zindagist. Medoni, imruz, vaqte tu maro dar nazdi khojaat dida, khudatro tamoman noshinos vonamud kardi, ba tu nafratam omad. Harchand mefahmam; metarsi, ki boz khojaat gumoni bad nabarad. Zero mo, farzandoni yak millati badbakht imruz ba mahalho taqsim shuda, muqobili yakdigar sangar giriftaem, soyai yakdigarro az devor taroshida, khokamonro mebezem. Mefahmam, dustam, tu az joni khudat dar harosi. Hozir agar yagon odami begona maro yak musht zanad, tu az tarsi on ki  khojahoyat rahmi dushmanro khurd naguyand,  du musht mezani. CHunki tarsui!

– Ha-ap! – ba dahonu binii YAhyo lagad andokht Salim. – Du dahan gap doram gufta, yak doston khondi-ku! YOfti vaqti maralkhoniata. Foyidaat namekunad-e, sagira. Ruzi tu ba shumor mondagi.

Az zarbi botinkai sarbozi dahonu binii YAhyo garqobi khun shud. Hatto yak dandonash shikasta, ba halqash raft va u onro noiloj furu burd.

– Medonam, ki hej gunoh nadori, – guft Salim az YAhyo, ki har zamon bo nafrat khuni dahonashro tuf mekard, chashm nakanda. – Ba didorbinii khoharat omadai. Metavonistam inro ba kamandir fahmonam va joni turo khalos kunam. Ammo… mekhoham azob kashi, tavba kuni…

– CHunki palidi, – guft YAhyo ba peshi poyash tuf karda. – Notavoni.

-Ki?  Man notavonam? – piskhand zad Salim. Falonama khurdi. Man kori khostaamro mekunam. Tu medoni, Manzurae, ki yak umr dar gamash sukhti, imruz dar kujost? Zani man!  Hayron shudi, a !  Hayron nashav. Dod guy, okhir, ba yori jeg zan uro. Ha-ha-ha! Harchand chand sol pesh tu murdanivor zur zada dar peshi rohi man gavchub shudi, rostu durug gufta dili uro az man khunuk kardi, ammo oqibat foydat nakard. Oqibat man uro ba zuri az oni khud kardam. Holo vay har shab dar taki poi man misli musichai ba dom aftoda pitirros mezanad, nolish mekunad, az nuki nokhun to tori saramro melesad. Ammo yak vaqtho dar peshi nazari man bo tu dasto ba dast megasht, khandayu shukhiho mekad. Harchand, biyo, kino ravem guyam ham bo hazoru yak bahona rad karda, hamrohi tu jon-jon gufta meraft. Ammo hozir… hay nolish mekunad.

– Ablah!

Push dahoni iflosata! – nara kashid Salim az gazab va bo qundoqi avtomat ba sanduqi sinai YAhyo bedareg chunon zad, ki vay muvozinatashro gum karda, ba takhtai pusht aftida, sarash ba farshi simonpush barkhurd.

Salim du qadam pesh omada, dar boloi paykari behushi YAhyo mezid.

6

Kase zur zada qufli darro kushodan mekhost. CHand bor ba dahoni on kalid andokhta kushishi tob dodan kard, hatto takon dod, ammo boz nashud qufl.

YAhyo, ki ba hush omada bud, sari dardmandashro bardoshta, mutavajjeh shud: ki boshad? YO Salim az goyati masti kalidi muvofiqro nameyobad. YAhyo kalavida ba po shud va ba nazdi dar rafta, gush dod.

– Sabil monad, kadomash boshad, – meguft ovozi zanona.

YAhyo hayron bargashta dar joi avvalaash nishast. Tamomi azoi badanash zirq-zirq dard mekard. Gushi chapash misli on ki kase dar bekhi on bolgakubi mekarda boshad, sado darmedod.

Pas az chand daqiqa dar kushoda shud. Dar dast charogi khirasuz zan ba darun qadam guzosht va YAhyoro dida, andake harosid. Bad peshtar omad, dar partavi charog chand soniya ba rui YAhyo dida dukhta, pichirros zad:

– Zud bosh… gurez… Namedonam kisti va chi gunohe sodir kardai, ammo ba holat dilam mesuzad. Eh, juvonho, juvonho… Oqibat sari yakdigaratonro mekhured, ba joni javonaton rahm namekuned. Namedoned, ki dar gami shumoyon modaron obu ado meshavand, gussamarg meshavand. Isto, ki tu pisari ki meshavi?

– SHumo maro nameshinosed, kholajon, man az nohiyai digar.

– Hayr zud bosh… Agar Salimi jigarrrekhta bedor shavad, harduyamonro jo ba jo mekushad. Hayriyat, ki mast ast. Agar mast boshad, murda barin khob meravad, dar tori sarash sangi osiyoro gardoni ham, bedor nameshavad. In kalithoro zanash az kisaash girifta dod. Dinashab bachai Mahmadmurodi govduzd omada bud. Kush meguyad turo. Hangomi choy darovardan ba gusham shunidam. Un khonasukhta misli padarash na imon dorad, na vijdon. Tu hozir harchi teztar az deha berun shav. Ba dari yagon kas narav. Hozir ba odamon bovar karda nameshavad. Mabodo boz ba dasti yagon khudobekhabari digar naafti. Behtarash ba dasht rav. Dar dehai hamsoya dari yagon kasro kubi, joy medodagist. On tarafash tavakkalat ba khudo, bacham. Agar umrat boqi boshad, khalos mekhuri.

 Az sukhanoni narmi zan ba tani YAhyo joni toza damid.

– Dastam, – guft u ba dastoni bastaash ishora namuda. – Kushoed.

– O, man inro chi khel kushoyam, – hayron mond zan – In chi khel kushoda meshavad. Man nadonam, – ba YAhyo nazdik shud u va nuki resmonro yofta, afzud. – Kurgireh zadast-chi? Ba kurmak monand. Hozir…

Zan bo yak azob dastoni YAhyoro boz kard.

– Man in nekii shumoro to dami murdan faromush namekunam, – guft YAhyo bandi dastoni changakshudaro molish doda. – Az hamin lahza injonib man shumoro modar mekhonam. Ba Manzura salom gued, dar hammom YAhyo budaast gued.

Zan chand lahza hayron ba YAhyo nigarista, pursid:

– Tu uro meshinosi?

– Man bo Salimu Manzura hamsabaqam.

– Ha-ayr… Zud bosh.

YAhyo az darvoza baromada langon – langon dar ogushi toriki gayb zad. Mekushid harchi teztar az in makoni marg gurezad. Avval khost ba khonai khoharash biravad, ki az in jo taqriban hasht – dah kilometr dur bud. Ammo zud az fikrash gasht. «Pagoh khabar yoband, avval rafta khonai uro takuru mekunand» – az dil guzarond YAhyo.

Harchand roh gashtan baroyash dushvor bud, lahzae boznameistod, pesh meraft. Tani dardmandu abgorshudaashro ba yak azob kashola karda, qadam mezad. Pas az khele roh paymudan az deha burun shuda, ba dasht baromad. Aknun u az pahlui deha meraft. Dar domanai tali farozi kuh, ki rohi moshin meguzasht, khira – khira ravshanie menamud. In ravshanii charogi saqfi kabinai moshin bud. SHoyad ba yagon ronanda khob golib omadaast, ki majbur moshinro kanori roh nigoh doshta, khob rafta bud. Va yo yagon qismi moshinash vayron shuda… Hulosa, on ravshani dar in dashti nopaydokanor guyo minoe bud, ki uro ba sui khud mekhond. Harchand lahza ba lahza madorash rafta, dilash behuzur meshud va sanduqi sinaash hangomi nafaskashi ba dard omada, sarash noayon charkh mezad, YAhyo hama ragu payashro jam ovarda, sui on mino gom bardosht.

***

Sapeda medamid. Az duru nazdik khurusho ba yakdigar taqlidkunon gulu daronda, jeg mezadand.

Vaqte, ki YAhyo dar kabinai moshin nishasta, ba roh daromad, dar havlii Mehri-khola sadoi tir sukunati subhgohonro rakhna namuda, hamsoyahoro az khobi shirin bedor kard. Zero in lahza Salim az khob bedor shud va daruni hammomro kholi yofta, havliro ba sar bardosht, devonavor nara kashida, sui havo tir andokht.

Avval Manzuraro zeri mushtu lagat andokhta, khele istintoq kard. Ammo az dahoni u gap girifta natavonista, qahru gazabash duchand alanga girift. Devonavor ba poi u tir andokhta, majruh kard. Mehri-khola devonagihoi pisarashro tahammul karda natavonista, ba saru rui u changol zad, duoi bad kard: ilohi, juvonimarg shavi. Naras ba zani bechora, vay ayb nadorad. Man kushodam dari hammomro.

Salim barobari shunidani in sukhanon dar boloi sari modar musalsal sui havo tir kushod. Mehri-khola, az tars gushhoyash ba tamom qufl zada, paru aftid. Digar jismi bejoni u sadoi tirro namefahmid, haqorathoi pisarro nameshunid.

7

– CHaro in matnro intikhob kardam? – sar bardoshta savoli zanro takror kard YAhyo. In intikhobi man nest. Vaqte baroi in sangro suporish dodan ba nazdi usto rafta, arzamro bayon kardam, vay ba man guft, ki avval sangi dilkhohamro intikhob karda, matnashro navisam, ana bad narkhashro gapzanon mekunem.

– Matn holo tayyor nest, – guftam man. – Mekhoham yak bayti khubro khakoki kunem.

– Man shoir nabosham, – bassum kard usto. – Odamon har chiz farmoyand, hamonro hakoki mekunam. Vazifai man az hamin iborat ast. Lekin ba fikram bayti munosib yoftan on qadar dushvor nest. Zero, shukr, shoironi ziyod dorem, shohbaythoyashon ba haft pushtamon merasad. Agar mo, tojikon, az kamii sheri khub shikoyat kunem, kur meshavem. Baroi ki sang guzoshtanied? Modaraton?

Man majbur shudam sarguzashti khudro ba u hikoya kunam.

– Pisarash holo dar kujost?

– Dar jang kushta shudaast.

– Sazoi sarash. Hay nobakor! Hay nosipos! – guft usto sar junbonda. – In gapi kujo, a! Pisar – qotili modar!..

Ustoi pir hamin tariq afsuskhuron dar ustokhonai khurdakaki khud peshu qafo qadam zada, guyo chizi muhime ba yodash rasida boshad nokhost dar joi khud istod va ba man ru ovarda guft:

-Baroi sangi mazor bayti muvofiq nameyobam gufti,a! Behtarash binavisem, ki «Dar in qabr modari jigarsukhta khob ast. YOdgori az farzandoni nokhalaf» CHi gufti? Biguzor, in sangi mazori hama on modaroni gussamargi tojik boshad, ki in jangi bemani az bayn rabud. Harchand shoirona nest, ammo muvofiqi mudaost. CHi gufti?

Man rozi shudam…

Zan hamono az sangi sari mazor chashm namekand. CHand qatra ashk az chashmoni u shorida ba kitfoni mard rekht.

– Hez, YAhyo, khez raftem. Ba tu der meshavad…
Mard vaznin az joy barkhost. Onho ohista – ohista az nazdi qabr dur shudand.

 

Инчунин кобед

urolog

Urologi behtarin az Hinduston oktyabri 2021 ba Tojikiston meoyad

Dar Markazi tibbii «SHafran» muolijai bemorihoi uroloji be jarohi tariqi dastgohhoi endoskopi va lazeri az …