Home / Madaniyat va Sanat / Hikoyai duzd dar khazinai podshoh

Hikoyai duzd dar khazinai podshoh

Ovardaand, ki duzde dono rui jurat dar khazinai pod shohi vaqt ovard. Did, ki podshoh bar takhti zarrin khobida, asnofi qumoshi (navhoi gazvori) shohiyu anvoi javohiri podshohi bar rui bisot rekhta va shami kofuri chun rui tavongaron afrukhta va parvonai miskin misli dili darveshon payopay sukhta. Duzd ba nazari ehtiyot bar chapu rost mulohiza namud va did, ki shamshere, ki qarori mulku millat vobastai ust, maymuni beqarore ba dast girifta, qasdi murcha, ki dar sinai podshoh nishasta bud, kard. Duzd chusti namuda, dasti maymunro bo hamrohii shamsher mahkam girift. Az girudori onho podshoh bedor shuda chunon ahvolro ittilo yofta guft:

 – CHun inoyati (mehrubonii) yazdoni shavad, duzd posbonu dushman mehrubon gardad.

Duzd qaboi donish dar bar dosht, toji davlat bar farqash nihodand, chun khori nodoni domangiri maymun bud, libosi hirsash barkashidand.

 lovlya

Bayt

Hasmi dono, ki ofati jon ast,

Behtar az duste, ki nodon ast.

Azizi man, az suhbati jabboron (zolimon) biparhez, ki zimomi (lajomi) ahdi eshon sust va binoi olii in toifa zaif aftoda. Hamesha rukhsorai muruvvatro ba nokhuni jafo kharoshida dorand va sarchashmai futuvvatro (javonmardiro) ba khoki badahdi tira sozand. Na ikhlosu oshnoi nazdiki eshon hurmate doradu na sobiqai khidmatu robitai mulozimat (khizmatguzori) qadreyu qimmate.

Bayt

Baroi khidmati on kas, ki nashnosad haqi khidmat,

Makun tu vaqti khud zoe, ki ne muzd astu na minnat.

Azizi man, huzur dar vahdat astu farogat dar uzlat (gusha-nishini), zero ki suhbati abnoi zamonu (hamzamonon) mujo lasati (hamnishinii) dustoni in jahoni az zahri afi (yak nav mori kaloni zahrnok) ziyonkortar ast. Va mujolisati eshon az mukhotirai jon dodan dushvortar. Az in jihat ast,

ki baze az hukamo kunji gore yo tagi chohe ikhtiyor kardaand. Azizi man, bisyor boshad, ki darveshi komil va sufii sofdil az khud khilvat sozad, bo vujudi in hol kujo bo digare pardozad. CHunon ki guftaand.

Bayt

Ba khilvate, ki zabonbasta roz meguyam,

Sadoi shahpari Jabril dardi sar boshad.

Birav, ay aqli nomahram, ki imshab bo khayoli u

CHunon khush suhbate doram, ki man ham nestam mahram.

Azizi man, boyad ki bukhlu hasadro dar dili khud roh

nadihi, ki hasad khonabarandozi davlatu barhamzadi chama-

ni izzat ast. CHunon ki guftaand:

Bayt

Hasad har jo, ki otash barfuruzad,

Ham az avval hasudonro bisuzad.

Azizi man, har kiro didai basirat (binoi) ba kuhli (surmai) javohiri tavfiqi azali munavvar shuda boshad va gulshani dilash ba ravoehi (buyhoi) rayohini inoyati (mehrubonii) loyazoli (abadi, khudoi) muattar gashta, har chi bar khud napisandad, boyad ki bar digare niz napisandad, charo ki jazoi amal haq ast:

 Hohi, ki turo ham badie n-oyad pesh,

To bitvoni, badi makun az kamu besh.

CHun neku badi tu bar tu megardad boz,

Bingar, ki chi kor mekuni dar haqi khesh.

 Azizi man, gah soqii ruzgor sharbati nushi murod chasho-

nad va gohho zahri qahr ba jullobi (sharbati qand) rohat

rasonad. Pas, mardi sobitqadam on ast, ki ba pushidani

khilati davlat labi nishot ba khanda nayorad va dar nushidani jurai muhabbat az didai anduh ashki hasrat naborad, chunon ki guftaand:

Gamgin mashav, ki soqii qudrat zi jomi dahr

Gah nushi lutf medihadu goh neshi qahr.

Azizi man, domani tajarrud (tanhoi) az gubori agyor biyafshonu sari tafrid (tanhoi) dar gireboni tavakkul (umedba Hudo) kash va navolai (gizoi) zahroludai dunyoro ba komi orzu marason, ki guftaand:

 Bayt

Bar khonai dahr dasti irodat makun daroz,

K-oluda kardaand ba zahr in navolaro.

Azizi man, qanoat mulkest, ki ba har dun (odami past) nadihand va piroyaest (zebu zinatest), ki ba dasti har zabun (darmonda) naguzorand. Qanoat libosest, ki juz tani podshohon napushand va tugroest (khatest), ki gayr az manshuri (farmoni) podshoh bad-on makashand.

Rustam kase buvad, ki baroyad ba khui khesh,

Dar vaqti ehtiyoj bigirad gului khesh.

Obest obru, ki nayoyad digar ba juy,

Az tashnagi bimiru marez obrui khesh.

Darveshe dar beshae megasht… va andesha menamud. Did, ki shohbozi tezparvoze qadre gusht dar changoli khud girifta, nazdi zoge be paru bole furud omad. Az gusht porae, ki ba qadri havsalai zog boshad, bad – u dod. Darvesh guft: Hush

rozest, ki murge, ki na quvvati tayron (paridan) doradu na andeshai javlon, dar in besha be tusha nameguzorad.

Azizi man, munosib chunon ast, ki hushyoroni olami mani mastoni jomi gaflatro ba gushmoli nasihat hushyor sozand.

Va loiq chunon ast, ki bedoroni arsai donish bekhabaroni kui musolehatro ba silii (zarbai) adab bedor kunand. Agarchi sukhani haq az rui haqiqat araqi infiol (sharm) bar rui khubruyon davonad, shoyad, ki yake az in miyon obrui khud mulo

hiza karda, az feli zishti khud va az suhbati badon ijtinob namoyad.

Bayt

Araq nishast zi pandam rukhi nakui turo,

Zi man maranj, ki mekhoham obrui turo.

Azizam, az suhbati johili fosiq barhazar bosh va khidmati oqili komilro iltizom namoy (lozim shumor), ki muvosalati (payvastagii) fisqu fujur chun tarbiyati mor ast:

ruze bezarar nakhohad bud va mulozimati ahli khirad monandi tablai attor ast, ki bemanfiat nakhohad bud:

 Bosh chu attor, ki az khui u

Jomi muattar shavad az bui u.

Azizi man, ismat (pokdomani) on ast, ki chun shahvat golib gardad, tu sinoni (nayzai) nafs bozdori va domani ismat az labusi (libosi) harom pok sozi va juz tariqi shar dar in roh iqdom nanamoi, nazar az amali noshoista bardori,

to dari khayru saloh bar rui tu kushoda gardad.

 Bayt

Ismat on jo, ki royat afrozad,

Dilu dinro mudom binvozad.

Azizi man, to poi talab ba khorzori taab (ranj, azob) majruh nagardad, dasti visol ba gireboni guli maqsud narasad. Hej kasro be takopuyi saye bolig oftobi murod az mashriqi umed tole nashud va be justujuyu takupuyruy az

darichai umed rukh nanamud, zero ki be khori taab natavon gul chid va dari ganji murod juz ba kalidi ranj natavon kushod. Pas, mujohida bisyor boyad kard, to kas ba davlati mushohida rasad, chunon ki guftaand:

Noburda ranj ganj muyassar nameshavad,

Muzd on girift, joni barodar, ki kor kard.

Azizi man, har ki qadam dar talabi kore menihad, boyad ki mehnat uro mutahammil (bordoshtnok) boshad, on ki ruy ba kabai maqsud orad, az taabi bodiyai (sahroi) mehnat naboyad andeshad, chunon ki guftaand:

 Dar biyobon chun zi shavqi Kaba khohi zad qadam, Sarzanishho gar kunad khori mugelon, gam makhur.

Azizi man, dar safar tajriba bisyor ba dast oyad va foidai beshumor ruy namoyad. Nabini, ki osmon, ki payvasta dar safar ast, az hama bolotar ast va zamin, ki hamesha dar sutun ast, lagadkubi har dun ast.

 Bayt

Dilash az gami inu on abtar ast.

Vale az jafoi vatan behtar ast.

Azizi man, bozro ba sababi on joy bar soidi (shikor chii) salotin muqarrar ast, ki sar bar oshyona furu nameorad va jugd ba vositai on dar pasi devor mondaast, ki dil

az vatani vayron barnamedorad.

Bayt

CHu shohboz ba javlon darovu sayr bikun,

Ki jugd chand tavon bud dar pasi devor.

Azizi man, alami gurbat ba gushi tu narasidaast va samumi (shamoli garmseri suzona) uzlat (gushanashini) ba gulshani tu navazidaast. Safar darakhtest, ki gayr az khorifiroq bor n-orad va gurbat abrest, ki gayr az boroni mazallat (khoriyu zori) qatrae naborad. «As-safar qalatun min as-saqar» (yane safar qalaest purmashaqqat) va shula est sinasuzu tiri dilshikof va «jiloun azam-ul-balo»

(yane jiloi vatan baloest buzurg), novakest jigarduz. Pas, behtar hamon ki duston izzi (sharafi) huzurro ba bazli (kharji) safar badal nakunand.

Va firoqi yoru diyor, ki natijaash juz nolai zoru didai ashkbor nest, ba ikhtiyor qabul nafarmoyand, chunon ki guftaand:

Jiloi vatan sakht boshad base,

Kujo ovarad tobi u har kase.

Judoi darakhtest ori zi bar,

Ki gar bar dihad, hast margash samar.

Man imruz on koraftodaam,

Ki domoni yori zi kaf dodaam.

Na dar dil huzuru na dar dida ob,

Giriftori sarpanjai sad gurub.

Azizi man, mardumi dida az on bar sar omadaand, ki qadam az zoviyai (gushai) khud berun nanihodaand va qataroti ashk az on poymol shudaand, ki dar gushai koshonai khud qaror nagiriftaand.

Bayt

Daruni khonai khud har gado shahanshoh ast,

Qadam berun maneh az haddi khesh, sulton bosh!

Azizi man, shunida budam, ki az safar tajriba bisyor ba dast oyadu foidai beshumor ruy namoyad, maro in tajriba shud, ki to zinda bosham, yodi safar nakunam va ba ikhtiyordavlati mushohidai dustonro ba mehnati mujohadai (kushishi) gurbat badal nakunam.

Bayt

Digar mujohadai gurbatash havas nashavad,

Ki dar mushohidai duston khush ast mudom.

Azizi man, dardi firoqi yoronu ranji hijroni dustdoron sabtarin (sakhtarin) dardhostu sakhttarin ranjho.

Malum ast, ki tafarruji (sayru gashti) atrofi olamu tamoshoi riyozi (boghoi) banni odam ba yoroni hamdam va dusto ni khurram khush ast. CHunon ki guftaand:

Bayt

Bahori umr muloqoti dustdoron ast,

CHi hay (zinda) kunad Hizr az umri jovidon tanho.

Azizi man, muddate umri khudro dar shodmoniyu komroni guzaronidi va bahori javoniro ba khazoni piriyu notavoni rasonidi, aknun osori zaf dar atrofi badanat padid omada, surur az dilu nur az basarat rakhti rahil (kuch) barbasta

va niholi quvvatat, ki mevai murod barovardi, aknun ba samumi ajzu bechoragi ruy ba pajmurdagi nihoda. Odati ruzgor on ast, ki gulshani javoniro ba khasu khoshoki mazallati (khoriyu zorii) piriyu muflisi muqaddam gardonad. Agar mardi khiradmandi, didai dilro ba kuhli (surmai) javohiri faabbar ravshan sozu matoi dunyoro nobuda donista, ruy ba justujui davlati boqi or. CHunon ki guftaand:

Nishoti javonon zi piron majuy,

Ki obi ravon boz n-oyad ba juy.

Biboyad havas kard az sar badar,

Ki davri havasbozi omad ba sar.

CHu bar sar nishinad zi piri gubor,

Digar ayshi sofi tavaqquf mador…

Azizi man, donistai, ki dam ba dam kusi (doyrai) rahil furu khohand kuft va sarmoyai hayot, ki matoest dar khonai badan amonat nihoda, boz khohand talabid. Muqaddimai sipohi marg, ki iborat az zafi pirist, bar mamlakati badan tokhtan orad. Va taloyai (guruhi peshgardi) lashkari ajal, ki iborat az mui safed ast, atrofi hisori vujud furu girad.

Navbati piri gavharest latifu zindagoni javharest sharif, dubora ba dast nayoyad, nochor az dast ravad. Ganimat dor, ki naqdest purhosil. Azizash shumor, ki musofirest mustajil (shitobanda).

Bayt

Habar dori, ay ustukhoni qafas,

Ki joni tu murgest, nomash nafas.

CHu murg az qafas raft, bigsast qayd,

Digar rah nagardad ba sayi tu sayd.

Nigah nazdi dono beh az olamest.

Dame nazdi dono beh az olamest.

Azizi man, har jo,ki ishqest, husnest va har jo, ki husnest, ishqest va in har du yak chizand.

Azizi man, durri ishq dar har bahr qaror nagirad va rayhoni muhabbat dar har buston naruyad va murgi olihimmati ishq dar har shokh oshyon nasozad va har tardomane toqati neshi anqoi muhabbat nayorad. Oshiqone, ki guli murod az

gulzori umed chidaand va az mazraai hayot ba husulu samar rasidaand, az neshi har khor chandin hazor ozor kashidaand va az ranji mehnati agyor baloi beshumor didaand, to az nasimi bui jonon gule shamidaand va dar bazmgohi jon nafase oramidaand, chunon ki guftaand:

Huni khudro mushk kardan kori har bedard nest,

Noqaro gardid az in andesha mui sar safed.

Azizi man, ajab rangest lolazori ishqro, soate tamosho kunu dili gamdidai khudro dar in gulzori mehnat guncha son az nasimi shavq dida vo kun. SHukufai in guliston az mashshota talabi navbahor ast va khurramii in gulzor az abri naysoni chashm khunbor ast. Har sheftae, ki dar dashti Zovaroni ishq dar sayr ast, hasbulholash maqolai (guftan) Abusaid Abulkhayr ast:

Andar hama dashti Hovaron sange nest,

K-az khuni dilu dida dar u range nest.

Dar hej zamin hej farsange nest,

K-az dasti gamat nashasta diltange nest.

SAVOL VA SUPORISH:

  1. Doir ba hayot va faoliyati Samandarkhojai Tirmizi chi medoned?
  2. «Dastur-ul-muluk» chi guna asar ast?
  3. Dar «Dastur-ul-muluk» kadom sharthoi davlatdori nishon doda shudaast?
  4. Hikoyai «Dar holi vaziron»- ro khoned va mazmunashro naql kuned.
  5. Baroi chi sukhani beandesha ba guyandaash zarar meovarad?
  6. Bayti:

Hasmi dono, ki ofati jon ast,

Behtar az duste, ki nodon ast – ro

sharhu tavzeh dihed.

  1. Foida va zararhoi safar dar chist?

Инчунин кобед

mechet-dushanbe-2

Masjidi nav-kaloni shahri Dushanbe

Masjidi kalontarini shahri Dushanbe yake az machitoni kalontarini dunyo va az hama buzurgtarin dar Osiyoi …