Home / Jamiyat / HUNAHOI BADEII HALQII TOJIKISTONIYON

HUNAHOI BADEII HALQII TOJIKISTONIYON

QONUNI JUMHURII TOJIKIST  DAR BORAI HUNAHOI BADEII HALQI 

Dar borai hunarhoi badeii khalqi 

(Akhbori Majlisi Olii Jumhurii Tojikiston soli 2003, №8, mod.466, QJT az 22.07.2013s. №1006) 

Majlisi namoyandagon qabul namud – 25 iyuni  soli 2003

Majlisi milli jonibdori namud – 16 iyuli soli 2003

Qonuni mazkur asoshoi huquqi va munosibathoero, ki dar bayni shakhsoni voqei va huquqi dar sohai hunarhoi badeii khalqi ba miyon meoyand ba tanzim darovarda, prinsiphoi asosii dastgirii davlatii hunarhoi badeii khalqiro hamchun qismi judonashavandai farhangi milli va tarikhi khalqi tojik muayyan namuda, ba nigohdorii ananahoi hunarhoi badeii khalqi musoidat mekunad. 

unarhoi-badeii-halq

Bobi 1.

Muqarraroti umumi

Moddai 1. Mafhumhoi asosi

Dar Qonuni mazkur mafhumhoi asosii zerin istifoda meshavand:

-hunarhoi badeii khalqi – yake az shaklhoi ejodiyoti khalqi, faoliyat oid ba ofaridani masnuoti badeii tayinotashon manfiatrason va (yo) oroishi buda, dar asosi azkhudkunii infirodi va dastajamonai inkishofdihii ananahoi merosii sanati khalqi dar mahali muayyan dar ravandi mehnati ejodkoronai dasti va (yo) mekhanikonidashudai ustohoi hunarhoi bedii khalqi amali gardonida meshavand;

-masnuoti hunarhoi badeii khalqi – predmethoi tayinoti oroishi va manfiatrason, ki mutobiqi ananahoi hunarhoi badeii khalqi bo istifodai ashyohoi tabii va mehnati dasti tayyor karda shudaand;

-ustoi hunarhoi badeii khalqi – shakhsi voqei, ki masnuoti muayyani hunarhoi badeii khalqiro mutobiqi ananahoi on tayyor mekunad;

-muallifi natijai faoliyati zehni, ki dar masnuoti hunarhoi badeii khalqi tajassum yoftaast – shakhsi voqei, ki tavassuti kori ejodii vay in natija hosil shudaast;

-mahali mavjudiyati ananavii hunarhoi badeii khalqi – hudude, ki dar qalamravi on hunarhoi badeii khalqi tarikhan ejod shuda, muvofiqi ananahoi ba khud khos inkishof meyoband, infrasokhtori ijtimoiyu maishii onho mavjud ast va doroi zakhirahoi ashyoi khomi zaruri meboshad;

-masnuoti nodiri hunarhoi badeii khalqi – masnuoti yagonai nodiri hunarhoi badeii khalqi, ki arzishi balandi badei dorad;

-namunai tipii masnuoti hunarhoi badeii khalqi – namunae, ki dar shakli masnuoti tayyor, tasvir (naqsha, tarhi kompozitsioni), nuskha (qolib) sokhta shuda, baroi bo tartibi muqarrarshuda az nav istehsol namudan, az jumla bo istifodai digargunsozii ejodi tayin shudaast;

-digargunsozii ejodi – yake az shaklhoi zuhuri ejodiyoti khalqi, usuli asosii tajdidi namunai tipii masnuoti hunarhoi badeii khalqi, ki vorid namudani tagyiru ilovahoro dar halli kompozitsioni, rangubor, naqshu nigor, nafisi va digar jihathoi badeii masnuot peshbini menamoyad va boisi tagyiroti prinsipialii goyai muallif, pastshavii sathi badei va sifati istehsoli masnuoti hunarhoi badeii khalqi nisbat ba namunai tipii on namegardad.

Moddai 2. Qonunguzorii Jumhurii Tojikiston dar sohai hunarhoi badeii khalqi

Qonunguzorii Jumhurii Tojikiston dar sohai hunarhoi badeii khalqi ba Konstitutsiyai (Sarqonuni) Jumhurii Tojikiston asos yofta, az Qonuni mazkur va digar sanadhoi meyorii huquqi  Jumhurii Tojikiston, inchunin sanadhoi huquqii baynalmilalie, ki Jumhurii Tojikiston etirof namudaast, iborat meboshad.

Moddai 3. Tashkilothoi hunarhoi badeii khalqi

Ba tashkilothoi hunarhoi badeii khalqi shakhsoni huquqii hama guna shaklhoi tashkili- huquqie mansuband, ki dar hajmi umumii istehsoli mahsuloti (kor, khizmatrasonii) onho masnuoti hunarhoi badeii khalqi muvofiqi malumoti mushohidahoi davlatii omori sahmi na kamtar az 50 foiz dorad.

Vazifahoi asosii faoliyati tashkilothoi hunarhoi badeii khalqi nigohdori, ehyo va inkishofi ananahoi hunarhoi khalqi ast.

Moddai 4. Mansubiyati masnuot ba masnuoti hunarhoi badeii khalqi

Mansubiyati masnuot ba masnuoti hunarhoi badeii khalqi dar asosi qarori shuroi badei-eksperti oid ba hunarhoi badeii khalqi mutobiqi fehristi namunavii namudhoi istehsolot va guruhhoi masnuoti hunarhoi badeii khalqi, ki bo tartibi muqarrarnamudai Hukumati Jumhurii Tojikiston tasdiq karda meshavad, surat megirad.

Maqomoti ijroiyai mahalii hokimiyati davlati bo nazardoshti nuktahoi hamin Qonun tartibi ba masnuoti hunarhoi badeii khalqi mansub donistani masnuoti dar hududi onho tayyorshavandaro muqarrar menamoyand.

Ba masnuoti hunarhoi badeii khalqi masnuote mansub donista nameshavand, ki dar tekhnologiyai tayyor kardani onho istifodai digargunsozii ejodii namunahoi tipii in masnuot imkonnopazir ast, az jumla:

– masnuoti bakhiyaduzi, ki dar moshin-avtomatho yo nimavtomathoi duzandagi tayyor shudaand va onho be omezishi gulduzihoi dasti yo bo gulduzii dar moshinhoi duzandagie, ki imkoniyati ijro kardan va digargunsozii gulduzii ejodiro medihand, ijro shudaand;

– masnuoti matoi, ki tavassuti suratchopkuni be omezishi usulhoi dastii zinatbakhshii masnuot oroish doda shudaand;

– masnuoti matoi, qolinho va masnuoti qolini, ki dar moshinho be omezishi kori dasti tayyor shudaand;

– masnuot az fuluzot va masnuoti zargari, ki tavassuti tamgazani va rekhtagari, ba istisnoi rekhtagari ba modelhoi mumi, be sikkazani, kandakori, naqshdihi, tezobdihii minbada yo istifodai usulhoi digari dastii korkardi zinatbakhshii fuluzot tayyor shudaand;

– masnuoti safoli, ki tavassuti rekhtagari be naqshdihi, gajkorii minbada yo be istifodai usulhoi digari dastii zinatbakhshii masnuot tayyor shudaand;

– masnuote, ki dar moshin-avtomathoi bofandagi be omezishi bofti gulduzii dastii oroish yo usulhoi digari dastii zinatbakhshi masnuot tayyor shudaand;

– masnuoti digar, ki bo usulhoi mekhaniki bo istifodai juzhoi sanati khalqi tayyor shudaand.

Oid ba qarori mansubiyati masnuot ba masnuoti hunarhoi badeii khalqi ba sud shikoyat kardan mumkin ast.

Moddai 5. Asoshoi siyosati davlati dar sohai hunarhoi badeii khalqi

Maqomoti hokimiyati davlati sharoithoi iqtisodi, ijtimoi va sharoithoi digarro baroi nigohdori, ehyo va inkishofi hunarhoi badeii khalqi faroham meorand, az on jumla:

– zaminai meyorii huquqiro bahri rushdi sohai hunarhoi badeii khalqi muhayyo mekunand;

– baroi amali gardonidani naqshahoi sarmoyaguzori bo maqsadi nigohdori, ehyo va inkishofi hunarhoi badeii khalqi musoidat mekunand;

– mutobiqi qonunguzori baroi sohibkoroni infirodi va tashkilothoe, ki dar sohai hunarhoi badeii khalqi faoliyat dorand, narkhhoi imtiyoznokro ba mahsulot va khizmatrasonii monopoliyai tabii, inchunin tartibi tayyor kardan va ba dast darovardani ashyoi khom va mavode, ki muvofiqi qonunguzorii Jumhurii Tojikiston hifz va ba hisob girifta meshavand, muqarrar menamoyand;

ba ustohoi hunarhoi badeii khalqi va shogirdoni onho baroi giriftani tahsiloti kasbi dar muassisahoi talimie, ki barnomahoi talimii hunarhoi badeii khalqiro amali mesozand, musoidat menamoyand; (QJT az 22.07.2013s. №1006)

– ba tashviqu targibi sanati hunarhoi badeii khalqi, az jumla tavassuti tashkil namudani namoishho, ozmunho, muzoyada, furushi makhsusi masnuoti hunarhoi badeii khalqi, inkishofi mubodilai baynalmilali va faoliyati iqtisodii khoriji dar in soha musoidat menamoyand;

– tashkil va faoliyati ittihodiyaho, assosiatsiyaho, fondho ittifoqhoi sohai hunarhoi badeii khalqiro dastgiri menamoyand;

– baroi nigohdorii hunarhoi badeii khalqi va kormandoni ejodii hunarhoi badeii khalqi hangomi amali gashtani tartibi peshgirii muflisshavi yo barhamdihii in tashkilotho choraho mebinand;

kafolati ozodii ejodkoriro dar sohai hunarhoi badeii khalqi tamin menamoyand;
– tahqiqoti ilmiro dar sohai hunarhoi badeii khalqi dastgiri menamoyand;
– ba rushdi hamkorii baynalmilali dar sohai hunarhoi badeii khalqi musoidat menamoyand; (QJT az 22.07.2013s. №1006)

Bobi 2.

Huquqi shaHrvandon dar soHai  HunarHoi badeii khalqi

Moddai 6. Huquqi shahrvandon baroi faoliyat dar sohai hunarhoi badeii khalqi

Har yak shahrvandi Jumhurii Tojikiston muvofiqi maylu ragbat va qobiliyati khud baroi faoliyati ejodi dar sohai hunarhoi badeii khalqi huquq dorad.

Huquqi shahrvand oid ba pesha namudani faoliyati ejodi dar sohai hunarhoi badeii khalqi metavonad dar asosi kasbi yo ki gayrikasbi (havaskor) surat girad.

Kormandoni ejodii sohai hunarhoi badeii khalqi, ki dar asosi kasbi yo gayrikasbi (havaskor) kor mekunand, doroi huquqhoi barobari muallifi meboshand. Onho ba himoyai faoliyati khud dar in soha, hifzi sirri hunar va dastgirii digari davlat mutobiqi qonunguzorii Jumhurii Tojikiston, inchunin ba ozodona ikhtiyordori namudani natijai mehnatashon huquq dorand.

Moddai 7. Huquqi shahrvandon ba tashkil namudani ittihodiyaho dar sohai hunarhoi badeii khalqi

SHahrvandone, ki dar sohai hunarhoi badeii khalqi kor mekunand, bo tashabbusi khud ba tashkil namudani ittifoqhoi ejodi, assosiatsiyaho, fondho, ittihodiyahoi digar, ki maqsadi onho faroham ovardani sharoiti musoidi faoliyati ejodi, inkishof, dastgiri namudan va targib kardani hunarhoi badeii khalqi meboshad, haq dorand.

Faoliyati ittihodiyaho dar sohai hunarhoi badeii khalqi mutobiqi qonunguzorii Jumhurii Tojikiston tanzim megardad.

Moddai 8. Baqaydgirii faoliyati sohibkori dar sohai hunarhoi badeii khalqi

Baqaydgirii faoliyati sohibkori, tasisi tashkilothoi tijorati dar sohai istehsol va (yo) ba furush barovardani masnuoti hunarhoi badeii khalqi bo tartibi muayyankardai qonunguzorii Jumhurii Tojikiston ba amal barovarda meshavad.

Moddai 9. Huquqi muallif ba natijai faoliyati zehni, ki dar masnuoti hunarhoi badeii khalqi tajassum yoftaast

Huquqi muallif ba natijai faoliyati zehni, ki dar masnuoti hunarhoi badeii khalqi tajassum yoftaast (masnuoti nodiri hunarhoi badeii khalqi, yo namunai tipii masnuoti hunarhoi badeii khalqi), hamchunin huquqhoi bo istifodai natijai mazkur aloqamand, ki az tarafi muallif bo sharthoi shartnoma baroi tajdidi minbada, az on jumla bo istifodai digargunsozii ejodi tahvil shudaand, mutobiqi qonunguzorii Jumhurii Tojikiston tanzim megardad.

Moddai 10. Ustoi hunarhoi badeii khalqi

Vazi huquqii ustoi hunarhoi badeii khalqi dar asosi shahodatnomai namunavii muqarrarshuda mutobiqi Nizomnomai oid ba ustoi hunarhoi badeii khalqi, ki az tarafi Hukumati Jumhurii Tojikiston tasdiq megardad, muayyan karda meshavad.

SHahodatnomai ustoi hunarhoi badeii khalqi az jonibi SHuroi badei-eksperti, ki bo tartibi muayyannamudai Hukumati Jumhurii Tojikiston tasis meyobad va amal menamoyad, doda meshavad. Maqomoti hokimiyati davlati metavonand ba shakhsone, ki shahodatnomai ustoi hunarhoi badeii khalqiro giriftaand, baroi amali gardonidani faoliyati ejodii onho kafolatu imtiyozho muhayyo karda, ba istehsoli hunarhoi badeii khalqi musoidat namoyand.

Ustoi hunarhoi badeii khalqi hamzamon metavonad muallifi natijai faoliyati zehni boshad, ki dar masnuoti hunarhoi badeii khalqi tajassum yoftaast.

Moddai 11. huquqhoi ustoi hunarhoi badeii khalqi

Ustoi hunarhoi badeii khalqi huquq dorad, ki :

– goyahoi ejodiash himoya karda shavad;

– namoish yo shaklhoi digari namoishi ommavii natijai faoliyati ejodii khudro tashkil namoyad;

– baroi istifodai ommavii natijahoi faoliyati ejodiash inom girad;

– namudhoi zarurii ashyoi khom va mavodro tayyor va dastras namoyad;

– baroi istifoda az fondhoi farhang ijozat doshta boshad;

– novobasta az tahsiloti bazavi ba faoliyati talimii mutobiqi shakli hunarhoi badeii khalqi shugl varzad;

– shanu sharaf va etibori kasbiash himoya karda shavad.

Doroi huquqhoi digare buda metavonad, ki qonunguzorii Jumhurii Tojikiston muqarrar namudaast.

Moddai 12. SHurohoi badei-eksperti oid ba hunarhoi badeii khalqi

Baroi anjom dodani faoliyat oid ba mansub donistani masnuoti tayyorshavanda ba masnuoti hunarhoi badeii khalqi shurohoi badei-eksperti oid ba hunarhoi badeii khalqi tasis doda meshavand.

SHurohoi badei-eksperti oid ba hunarhoi badeii khalqi faoliyati khudro dar asosi nizomnomai namunavi dar borai shuroi badei-eksperti oid ba hunarhoi badeii khalqi, ki bo tartibi muqarrarnamudai Hukumati Jumhurii Tojikiston tasdiq karda meshavad, amali megardonand.

Moddai 13. Mahalli mavjudiyati ananavii hunarhoi badeii khalqi

Mahalli mavjudiyati ananavii hunarhoi badeii khalqiro maqomoti ijroiyai mahalii hokimiyati davlati.

Zaminhoe, ki dar onho mahalli mavjudiyati ananavii hunarhoi badeii khalqi voqe gardidaand, metavonand bo tartibi muqarrarnamudai qonunguzorii Jumhurii Tojikiston ba zaminhoi tayinoti tarikhiyu farhangi mansub donista shavand.

Bobi 3.

Talimi HunarHoi ananavii khalqi, tayyor namudani

kadrHo, tadqiqotHoi ilmi

Moddai 14. Talimi hunarhoi ananavii khalqi

Talimi hunarhoi ananavii khalqi bo rohhoi zayl amali megardad:

– az jonibi ustohoi khalqi oshno namudan bo tajribai korii khud va azkhud namudani tajribai onho bo maqsadi tamini mutobiqat ba asli ananaho;

– giriftani tahsiloti ibtidoii kasbi va miyonai kasbi, az jumla dar muassisahoi talimii dakhldor, dar tashkilothoi hunarhoi badeii khalqi va dar nazdi ustohoi hunarhoi badeii khalqi;

– giriftani tahsilot dar muassisahoi talimii maskhusgardonishuda;

– mustaqilona paydo namudani malakaho dar sohai hunarhoi badeii khalqi, az jumla dar khonahoi hunarmandon, studiyaho, klubho va mahfilho;

– tayyor namudan, aznavtayyorkuni va takmili ikhtisosi kadrho;

– shinosshavi bo hunarhoi ananavii khalqi, ba usulhoi istehsoli namudhoi alohidai masnuot, bo uslubhoi badeii hunarhoi khalqi dar muassisahoi tomaktabi va muassisahoi talimii tahsiloti umumi, inchunin dar ravandi talimu tarbiya dar muassisahoi talimii tahsiloti ilovagi.(QJT az 22.07.2013s. №1006)

Moddai 15. Tadqiqoti ilmi dar sohai hunarhoi badeii khalqi

Akademiyai ilmhoi Jumhurii Tojikiston va Vazorati farhangi Jumhurii Tojikiston samthoi afzaliyatnoki tadqiqoti ilmiro dar sohai hunarhoi badeii khalqi muayyan namuda, idorakunii umumii onhoro amali megardonad.

Dar guzaronidani tadqiqothoi ilmi oid ba masalahoi hunarhoi badeii khalqi mutakhassisoni sohai farhang, inchunin mutakhassisoni digar, ki ishtiroki onho dar guzaronidani in tadqiqotho zarur ast, shirkat mevarzand.

Bo maqsadi tadqiqoti tekhnologiyai hunarhoi badeii khalqi va tamini ravandi talim dar muassisahoi talimii makhsusgardonishuda va muassisahoi digari farhangii Jumhurii Tojikiston laboratoriyahoi ilmi-tadqiqoti tashkil shuda metavonand.

Moddai 16. Dastgirii istehsoliyu tekhnikii tashkilothoi hunarhoi badeii khalqi

Maqomoti jumhuriyavii idorai davlati, maqomoti ijroiyai mahallii hokimiyati davlati majmui chorabinihoro oid ba musoidat va tamini tashkilothoi hunarhoi badeii khalqi bo tajhizot va tekhnologiyai mukammal baroi rafti tayyori va tashkili istehsolot tahiya va amali megardonand.

Maqomoti ijroiyai mahallii hokimiyati davlati ba tashkilothoi hunarhoi badeii khalqi imkoniyat medihand, ki dar asosi shartnomahoi ijora bo sharthoi imtiyoznok az binoho, tajhizot, binohoi istehsoli va khizmati, digar molu mulk, ki dar molikiyati davlati meboshand, istifoda barand.

Bobi 4.

Mubodilai farHangi va robitaHoi  baynalmilali

Moddai 17. Mubodilai farhangi va robitahoi baynalmilali bo mamlakathoi khoriji dar sohai hunarhoi badeii khalqi

Maqomoti davlati baroi vase shudani doirai subekthoi robitahoi baynalmilali dar sohai hunarhoi badeii khalqi musoidat menamoyand, ishtiroki bevositai mustaqili ustoho, tashkilothoi hunarhoi badeii khalqiro dar mubodilai farhangi bo tashkilothoi shabehi havasmand megardonand.

Moddai 18. Namoishhoi molho va mahsuloti hunarhoi badeii khalqi

Bo maqsadi havasmand gardonidani inkishofi hunarhoi badeii khalqi, targibi in soha muntazam namoishhoi molho va mahsuloti hunarhoi badeii khalqi guzaronida meshavand.

Moddai 19. Osorkhonai hunarhoi badeii khalqi

Bo maqsadi nigohdori va namoish dodani molhoi beshtar qimatbahoi hunarhoi khalqi, mahsuloti hunarhoi badeii khalqi, inchunin mahfuz doshtani hunarhoi khalqi va bo maqsadi nigohdorii ustohoi makhsusan marufi hunarhoi badeii khalqi, faroham ovardani imkoniyat baroi shinos shudan bo ejodiyoti onho osorkhona- ustokhonaho va khona-osorkhonaho bunyod karda meshavand.

Bobi 5

Muqarraroti khotimavi

Moddai 20. Javobgari baroi vayron kardani Qonuni mazkur

SHakhsone, ki muqarraroti Qonuni mazkurro vayron mekunand, muvofiqi tartibi muayyannamudai qonunguzori ba javobgari kashida meshavand.

Moddai 21. Tartibi mavridi amal qaror dodani Qonuni mazkur

Qonuni mazkur pas az intishori rasmi mavridi amal qaror doda shavad.

       Prezidenti

Jumhurii Tojikiston                        E.RAHMONOV

                sh. Dushanbe  1 avgusti soli 2003

№43

Инчунин кобед

Hurdani obi mani az tarafi mard yo zan

Hurdani obi mani az tarafi zan kori noravo va nosazo ast va inro tib mahkum …