Eraj Mirzo – yake az shoironi adabiyoti muosiri fors meboshad.
SHohzoda Eraj Mirzo Jalolulmamolik az barjastatarin chehrahoi arsai sheri vasfi, talimi, intiqodi, tanzu mutoiba dar davroni tajaddud va navovari ast. U dar soli 1874 dar Tabrez ba dunyo omad. SHoiri eroni dar oilai shohzodai faqirgashtai kojor. Az khurdi ba shergui pardokht. Dorulfununi Tabrezro khatm namuda, ilmhoi mantiq, falsafa, maoni va bayonro omukht. Faqirona mezist. Soli 1892 ba darbori Muzaffaruddinshoh ba khidmat omad. Dar javoni ba farmoni Muzaffariddinshohi Qojor ba surudani qasoid va qitaoti madhi va rasmi jihati ayod va marosim mashgul shud. Dar darbor bo qasidahoi madhiyash shuhrat paydo kard va ba laqabhoi iftikhorii «Sadrushshuaro» va «Fakhrushshuaro» musharraf shud. Vale shoiri darbor budan ba dilu niyati vay muvofiq nabud.
Soli 1896 darborro tark karda, dar idorahoi bojkhona, palatai savdo, Vazorati maorif, idorai moliya kor kard. Solhoi 1917-1924 dar Mashhad zistaast va dar hamonjo zabonhoi forsi, arabi, turki va faronsaviro omukht va niz ulumi maoni, bayon va mantiqro faro girift. Margi hamsar, padar va badho khudkushii pisarash zindagiro bar u noguvor sokht. Vay dar soli 1926 vafot kardaast.
Ejodiyot: SHigiftii shakhsiyati adabii u muyorin ast bo ayyomi iqomati panjsolai u dar Huroson, Manzumai maruf va hajvomezi “Orifona” (mutassir az “Jaloirnoma”-i Qoimmaqomi Farohoni), ki shuhrati farogiri uro ba dunbol dosht, hosili hamon davron ast. Devoni ashori Eraj Mirzo, ki taqriban 4000 bayt dorad, sherhoi gunoguni liriki, hajvi, masnavihoi «Orifnoma», «Zuhra va Manuchehr»-ro dar bar megirad.
Dar davrai avji harakati millii ozodikhohi dar ashori Eraj Mirzo haqiqati zindagi va muhimtarin masalahoi ijtimoii zamon ba miyon guzoshta shudaast. Hamchunin manzumai “Zuhra va Manuchehr”, ki tarjumai shoironaest az “Vinis va Adunis”-i SHekspir va qitaoti “Qalbi modar “, “Inqilobi adabi” va gayra az digar osori mashhuri u ba shumor meravand. Aslitarin mazomini surudahoi Eraj Mirzo iboratand az intiqod az avzoi kishvar va zamondoron, tabligu tarviji farhangu ulumi jadid, vatanparasti, tanzu hajvi dustona yo ijtimoi, afkori talimi va otifie naziri difo az huquqi ijtimoii zan, ehtirom va siposmandi nisbat ba maqomi modar va gayra.
Eraj Mirzo az barjastatarin saroyandagonest, ki dar damidani ruhi omiyona ba kolbudi zaboni sheri forsi sahme basazo dorad. Dar osori u hamnishinii vojagon, istilohot va tabiroti adabi va taobiri ruzmarra, idori va omiyona va az tarafe balogate chashmgir bois shudaast, ki vayro “Sadii soni” binomand, albatta zaboni garmu bayoni shukh va tanzomezu hajviyoti vay goh ba sarohat va rakokati kalom meanjomad, ki hamin nukta sheri uro dar arsai naqd va nigarishi akhloqi dar mavoride kamrang mesozad.
Eraj Mirzo shoire hinjorangez va to hudude sunnatshikan bud va dar kanori shoirone amsoli Bahor va Orifu Ishqi va sadohoi oshnogi davrai Mashruta ast, ammo metavon guft, ki Eraj Mirzo beshtar ba intiqod az jomeai asri khesh va ba farhang pardokhta va az hayajonoti tundi siyosi va inqilobi barkanor mondaast, harchand, ki siyosatmadoron va zimomdoroni asr az tegi tanzi gazandai u dar amon namondaand.
Namunai ashor
- MODAR
-
- Guyand maro chu zod modar,
- Piston ba dahan giriftan omukht,
- SHabho bari gohvorai man,
- Bedor nishastu khuftan omukht.
- Dastam bigiriftu po ba po burd,
- To shevai roh raftan omukht.
- YAk harfu du harf bar zabonam,
- Alfoz nihodu guftan omukht.
- CHun hastii man zi hastii ust,
- To hastamu hast doramash dust.[4]
- QADRI MODAR
-
- Pisar, rav qadri modar don, ki doim
- Kashad ranji pisar, bechora modar.
-
- Birav, besh az padar khohash, ki khohad
- Turo besh az padar, bechora modar.
-
- Zi jon mahbubtar dorash, ki dorad
- Zi jon mahbubtar, bechora modar.
-
- Nigakhdori kunad nuh mohu nuh ruz,
- Turo, chun jon ba bar, bechora modar.
-
- Az in pahlu ba on pahlu nagaltad,
- SHab az bimi khatar, bechora modar.
-
- Ba vaqti zodani tu margi khudro
- Bigirad dar nazar, bechora modar.
-
- Bishuyad kuhna, oroyad navatro,
- CHu kamtar korgar, bechora modar.
-
- Tamuzu day turo soat ba soat
- Namoyad khushku tar, bechora modar.
-
- Agar yak atsa oyad az dimogat
- Parad hushash zi sar, bechora modar.
-
- Agar yak surfae bejo namoy.
- Hurad khuni jigar, bechora modar.
-
- Baroi on, ki shab rohat bikhobi,
- Nakhobad to sahar, bechora modar.
-
- Du sol az giryai ruzu shabi tu
- Nadorad khobu khur, bechora modar.
-
- CHu dandon ovari, ranjur gardi,
- Kashad ranji digar, bechora modar.
-
- Sipas chun po girifty, to nayafti,
- Hurad gam beshtar, bechora modar.
-
- Tu to yak mukhtasar jone bigiri,
- Kunad jon mukhtasar, bechora modar.
-
- Ba maktab chun ravi, to bozgardi,
- Buvad chashmash ba dar, bechora modar.
-
- Agar yak rubi soat der oi,
- SHavad az khud badar, bechora modar.
-
- Nabinad hej kas zahmat ba dunyo
- Zi modar beshtar, bechora modar.
-
- Tamomi hosilash az umr in ast,
- Ki dorad yak pisar, bechora modar