Home / Jamiyat / Colimii reproduktivi va huquqhoi reproduktivi

Colimii reproduktivi va huquqhoi reproduktivi

 QONUNI JUMHURII TOJIKISTON

Dar borai solimii reproduktivi va huquqhoi reproduktivi

 (Akhbori Majlisi Olii Jumhurii Tojikiston, s. 2002, №11, mod. 699; Qonuni JT az 18.03.2015 s., № 1201)

Bo Kodeksi tandurustii JT az 24.02.2017 s., №1413

AZ ETIBOR SOQIT DONISTA SHUD 

Qonuni mazkur asos va tartibi tanzimi munosibathoro dar sohai solimii reproduktivi va huquqhoi reproduktivi, ki az etirof namudani huquqhoi zanu mard bobati doshtani malumot va dastras budani usulkhoi bekhatar, bosamar, munosib va qobili qabuli tanzimi oila va tavalludi farzand, peshgirii bemorihoi bo rohi aloqai jinsi guzaranda va digar munosibathoi  ba on aloqamandro  muayyan mekunad.

reproduktivi

Qonun ba tamini huquqhoi konstitutsionii shakhrvandon baroi dakhlnopazirii hayoti shakhsi, sirri  shakhsiyu oilavi nigaronida shuda, amali namudani onhoro kafolat medihad.

 

Moddai 1. Qonunguzorii Jumhurii Tojikiston  dar borai solimii reproduktivi va huquqhoi reproduktivi

 

Qonunguzori dar borai solimii reproduktivi va huquqhoi reproduktivi ba Konstitutsiyai (Sarqonuni) Jumhurii Tojikiston  asos yofta, az Qonuni Jumhurii Tojikiston  «Dar borai hifzi salomatii aholi», hamin Qonun, sanadhoi digari meyoriyu huquqii Jumhurii Tojikiston  va sanadhoi huquqii baynalmilalie, ki Jumhurii Tojikiston  etirof kardaast, iborat meboshad.

 

Moddai 2.   Mafhumhoi asosi

Dar Qonuni mazkur mafhumhoi zerin istifoda burda meshavand:

Reproduktivi (reproduksiya)- khudtakrorkuni, boztakrorkuni.

Sistemai reproduktivi– majmui uzvhoe meboshand, ki faoliyati onho ba tamini jarayoni reproduktivi ravona karda shudaast (uzvhoi  jinsi, magzi sar, uzvhoi gadudi).

Solimii reproduktivi – holati behbudi komili jismoni, ruhi va ijtimoiest vobasta ba hamai masalahoe, ki ba sistemai reproduktivi va  faoliyatu jarayoni on  aloqamandand.

Solimii reproduktivi ba salomatii inson dar sinnu soli badi reproduktivi niz, chi baroi zanon va chi baroi mardon, musoidat menamoyad.

Huquqi reproduktivi- huquqi shahrvand oidi hifzi solimii reproduktivi va ozodii qabuli qaror vobasta ba tavalludi kudak yo dast kashidan az on,  inchunin az yorii tibbiyu ijtimoi, ittilooti va mashvarati dar in soha iborat ast.

Hadamoti hifzi solimii reproduktivi – khadamote, ki faoliyatro baroi ba amal barovardani yorii dastrasu zarurii momodoyagi,  khizmatrasoni oid ba tanzimi oila, barqarorsozii qobiliyati reproduktivi, peshgiri va tabobati bemorihoe, ki tavassuti aloqai jinsi siroyat mekunand, anjom medihad.

Sinnu soli reproduktivi – sinnu soli (15-49 solagi) qobiliyati farzandtavalludnamoi.

Qobiliyati fertili (nasldihi) – shumorai miyonai kudakon, ki zan metavonist, dar sinnu soli reproduktivi tavallud kunad.

Fosilai intergenetiki – fosilai bayni tavallud shudani farzandon.

Bezuryoti – noqobilii obistani.

Tukhmguzaronii suni (tukhmguzaroni) – vorid namudani mavodi genetikii hamsar va yo begona ba rohhoi jinsii zan bo maqsadi homilagardoni.

Homiladorkunii suni (ekstrakorporali) va payvastani on ba batn – homiladorkunii tukhmhujayra (ootsit) berun az badan va kuchonidani janini taqsimshudaistoda ba kovokii bachadon.

Tanzimi oila –in qobiliyati shakhsoni alohida va jufthoe, ki tavlidi  miqdori muayyani farzandonro bo rioyai fosilai bayni tavallud peshbini menamoyand va noil megardand.

Kontrasepsiya (peshgirii hamli nomatlub) – har yak vositae, ki  qobiliyati peshgirii homiladorshaviro dorad.

 

Moddai 3. Vazifahoi asosii maqomoti hokimiyati davlati dar sohai solimii reproduktivi va

                    huquqhoi  reproduktivi

 

Vazifahoi asosii maqomoti hokimiyati davlati dar sohai solimii reproduktivi va huquqhoi reproduktivi az inho iboratand:

– tashakkuli munosibati boshuuronai shahrvandon ba tavalludi nasli solim;

–  rushdi khadamoti nigohdorii tandurustii reproduktivi;

– ba tavri vase dastras gardonidani ittiloot ba shahrvandon, baland bardoshtani saviyai donishi kudakon va navrason dar sohai solimii reproduktivi;

– mustahkam kardani solimii reproduktivi bo rohi musoidat namudan ba nigahdoshti salomati va kamoloti shakhsiyat dar davomi tamomi hayot, targibi tarzi hayoti solim;

– tamin namudani dastrasii vositahoi hozirazamonu bekhatari peshgirii   haml ba aholi;

– tamini imtiyoznok va bepuli usul va vositahoi peshgirii haml tibqi tartibi muqarrarshuda;

– nazorati davlati ba khadamoti tandurustii reproduktivi;

– kumak dar raf namudani baze az masalahoi khosi solimii reproduktivi bo rohi dodani malumot ba aholi tavassuti khadamoti maorif, marifatiyu mashvarati va tibbiyu sanitari;

– rasonidani yori ba shakhsoni alohida: ogohonidan az aloqai barvaqti jinsi to rasidan ba darajai balogati  jismoniyu psikhologi, noil gardidan ba munosibathoi masuliyatnoki dutarafa  dar oila, peshgiri namudani hamli nomatlub, rasidan ba tafohum dar istifoda burdani vositahoi muayyani peshgirandai haml, isqoti bekhavfi janin, homiladorshavii bekhavf va tavalludi kudak;

– peshgiri namudani favt va mayubshavii modaronu kudakoni navzod;

– tahiya va tatbiqi barnomahoi davlati va digar barnomaho dar sohai solimii reproduktivi;

– nazorati davlati az boloi khadamoti tandurustii reproduktivi;

Vazifahoi maqomoti hokimiyati davlati dar sohai hifzi solimii reproduktivi va huquqhoi reproduktivi bo rohhoi zerin amali gardonida meshavand:

– takmili asoshoi huquqi dar sohai  hifzi solimii reproduktivi va tanzimi oila;

– rushdi kumaki tibbiyu ijtimoi va psikhologiyu pedagogi ba shahrvandon hangomi istifodabarii onho az huquqhoi  reproduktivi;

– dastgirii tadqiqothoi ilmi dar sohai hifzi solimii reproduktivii shahrvandon, tanzimi oila va siyosati demografi;

– tayyor kardani mutakhassison dar sohai hifzi solimii reproduktivi va himoyai huquqhoi reproduktivii shahrvandon mutobiqi standarthoi talimi davlati;

– jalb namudani tashkilothoi jamiyati va vositahoi akhbori omma ba halli masalahoi etibori oila, hifzi solimii reproduktivi, tanzimi oila va tavalludi kudakoni solim;

– hamkori dar sathi baynalmilali dar sohai solimii reproduktivi va huquqhoi reproduktivi,  inchunin dar sohai tanzimi oila.

 

Moddai 4.  Hifzi solimii reproduktivii  aholi  dar Jumhurii Tojikiston

Solimii reproduktivii aholii Jumhurii Tojikiston tahti himoyai davlat ast.

Vazorati tandurustii Jumhurii Tojikiston ba khadamoti khizmatrasoni dar sohai hifzi solimii reproduktivi, faoliyati muassisahoi jumhuriyavi, ilmiyu tadqiqotii davlati va muassisahoi talimi rohbari namuda, dar tahiyai strategiyai hifzi solimii reproduktivii aholi ishtirok namuda, dar yakjoyagi bo maqomoti hokimiyati ijroiya dar mahalho, faoliyati muassisahoi sistemai davlatii hifzi solimii reproduktiviro bobati sifatnokii rasonidani kumaki tibbiyu sanitari, rasonidani kumaki kontraseptivi dar sohai solimii reproduktivy dar muassisahoi idoravi va muassisahoi sistemai khususii tandurusti nazorat va hamohang namuda, baroi rushdu numu va holati khadamoti tandurustii reproduktivi masul meboshad.

 

Moddai 5. Tartibi tashkili faoliyati muassisahoi  davlatii  tandurustii reproduktivi

Tartibi  tashkili faoliyati muassisahoi davlatii hifzi tandurustii reproduktiviro Vazorati tandurustii Jumhurii Tojikiston muqarrar menamoyad.

Tartibi tashkili faoliyati muassisahoi davlatii hifzi solimii reproduktiviro dar mahalho maqomoti hokimiyati ijroiya dar mahalho (hukumatho) dar muvofiqa bo Vazorati tandurustii Jumhurii Tojikiston muayyan mekunand.

 

Moddai 6.  Sistemai khususii khadamoti tandurustii reproduktivi

Faoliyati muassisahoi sistemai khususii khadamoti tandurustii reproduktivi mutobiqi qonunguzorii Jumhurii Tojikiston ba amal barovarda meshavad.

 

Moddai 7. Tayyor kardan va takmili donishi kasbii  kormandoni tib dar sohai solimii  reproduktivi

Tayyor kardan va takmili saviyai donishi kasbii badidiplomii kormandoni tib dar sohai solimii reproduktivi tibqi tartibi muqarrarnamudai Vazorati tandurustii Jumhurii Tojikiston  anjom doda meshavad.

 

Moddai 8. Prinsiphoi asosii amalisozii huquqhoi reproduktivi

Hangomi amalisozii  huquqhoi reproduktivii shahrvandon prinsiphoi zerin tamin karda meshavand:

– prinsipi qonuniyat, bashardusti, mahramiyat, roh nadodan ba past zadani shanu sharafi insoni;

– huquqi zanu mard oid ba giriftani malumoti zaruri va doshtani imkoniyati istifodabarii  vositahoi bekhavfu samarabakhsh va qobili qabul dar sohai tanzimi oila tibqi intikhobi onho va dastras budani khizmatrasonii lozima dar sohai hifzi salomati, ki  imkoniyat faroham meovarad, to zanon davrai homiladori va tavalludro bekhavf az sar guzaronand va hamsaron imkoniyati behtarini tavalludi kudaki solimro doshta boshand.

 

Moddai 9. Ozodiii shahrvandon dar munosibathoi reproduktivi

SHahrvandon dar intikhob va nazorati hayoti reproduktivii khud ozodand.

Munosibati bayni zanu mard, masalahoi tanzimi tavalludi farzandon dar  barobari, ozodi, masuliyati baynikhamdigari va ehtiromi tarafayn asos meyobad. Zan naboyad baroi homilador shudan va yo baroi isqoti haml majbur karda shavad.

 

Moddai 10. Huquqi niyozmandon

SHakhsoni ba khadamoti hifzi solimii reproduktivi murojiatkunanda doroi chunin huquqho meboshand:

–  giriftani malumoti purra, etimodnok va sifatnok dar borai tanzimi oila va tavalludi kudak;

–  barkhurdor gardidan az khizmatrasonihoi tibbi dar sohai hifzi solimii reproduktivi va tanzimi oila;

–  intikhobi ozodonai kormandi tib va mashvaratchi;

–  izhori ozodonai iroda, nisbati istifodai usulhoi bekhavfi tanzimi oila;

–  mahramiyati suhbat hangomi giriftani maslihat va hangomi muoinai jismoni;

–  ibrozi aqida nisbati usulhoi peshgirandai haml va khizmatrasoni;

–  giriftani malumot nisbati vositahoi muayyani peshgirandai haml va hama namudi khizmatrasonihoe, ki peshnihod karda meshavand.

 

Moddai 11. Huquqhoi reproduktivii  shahrvandon va kafolati  amali gardonidani onho

Huquqhoi reproduktivii shahrvandon az huquqhoi muqarrarnamudai konstitutsionii inson, az jumlai huquq ba hayot, ozodi va bekhatarii shakhsi, barobari dar murojiat namudan, giriftani malumot, ittiloot, inkishof va noil gardidan ba salomatii khubtar asos meyobad.

SHahrvandoni Jumhurii Tojikiston huquq dorand, ki  huquqhoi reproduktivii khudro az rui iroda va manfiathoi khud  amali sozand. Ba amalbarorii huquqhoi reproduktivii shahrvandon naboyad huquq, ozodi va manfiathoi qonunii shahrvandoni digarro khalaldor namoyad.

Huquqhoi reproduktivi az etirof namudani huquqhoi asosii zanu shavhar dar qabuli qarori ozodona va masulona nisbati shumorai farzandon, vaqti obistani va fosilai bayni tavalludi onho, dar paydo namudani vositaho va malumoti baroi on zaruri, noil gardidan ba solimii reproduktivi  zamina megirand. Ba huquqhoi asosii reproduktivi hamchunin huquqi inson oid ba ozodona va be mahdudkuni hal namudani masalahoe, ki ba tavallud vobastagi dorand, dokhil megardad.

SHahrvandon huquq dorand, ki mustaqilona:

–  masalai shumorai farzandonro hal namoyand;

–  nisbati fosilai bayni tavalludi farzandon bo nazardoshti holathoi tibbi va ijtimoi, ki samaranokii tarbiyai naslro tamin karda metavonad, qaror qabul namoyand;

–  az usul va vositahoe istifoda barand, ki insonro az bemorshavi va yo mayubshavihoe, ki ba faoliyati shahvoni va reproduktivii onho zarar merasonad, emin dorand;

Az tarafi davlat kafolat doda meshavad:

–  imtiyozhoi pesh az tavallud va badi tavallud ba modaron;

–  hifz az hamaguna shaklhoi majburkunii shahvoni va taqibi shahvoni;

–  dastras gardonidani malumothoe, ki ba havasmandgardonii ijtimoi, behbudii manaviyu akhloqi, solimii jismoniyu ruhi baroi tavalludi farzand, ravona karda shudaand.

 

Moddai 12. Huquq baroi qabuli qarori mustaqilona nisbati homiladorshaviyu  tavallud va

                        peshgirii haml

 

SHahrvandoni Jumhurii Tojikiston huquq dorand, ki nisbati homiladorshaviyu tavallud va peshgirii haml mustaqilona qaror qabul namoyand.

SHahrvandon huquqi intikhobi vositahoi peshgirii haml, az jumla bo rohi jarrohi  va yo khuddori namudan az istifodai onhoro dorand.

Mudokhilai jarrohii peshgirii haml chun usuli noguzir tanho bad az guzaronidani mashvarati hatmii tibbiyu ijtimoi surat megirad.

Tartibi guzaronidani mashvarati tibbiyu ijtimoiro Hukumati  Jumhurii Tojikiston muayyan mekunad.

Bezuryotsozi (sterilizatsiya) bo rohi jarrohi chun mudokhilai makhsus bo maqsadi mahrum sokhtani odam az nasldihi va yo chun usuli bebozgashti peshgirii haml mutobiqi Qonuni Jumhurii Tojikiston «Dar borai hifzi salomatii aholi» va hamin Qonun guzaronida meshavad.

Bezuryotsozi (sterilizatsiya) bo rohi tibbi (jarrohi) bo tartibi muqarrarnamudai  Vazorati tandurustii Jumhurii Tojikiston  guzaronida meshavad.

 

Moddai 13. Huquqi noboligonu javonon ba hifzi salomatii reproduktivi

 

 Noboligonu javonon ba giriftani talimu tarbiyai akhloqii jinsi va khizmatrasoni dar sohai hifzi salomatii reproduktivi huquq dorand.

 Barnomahoi talimi oid ba talimu tarbiyai akhloqii jinsi, hifzi salomatii reproduktivi, omoda namudani noboligonu javonon ba hayoti oilavi az jonibi maqomoti vakolatdori davlatii sohai maorif va tandurusti tahiya karda meshavand. 

 Noboligonu javonon dar muassisahoi talimi, tibbi va muassisahoi digar az rui barnomahoe, ki dar onho jins, sinnu sol va khususiyathoi inkishofi ravoniyu jismonii onon ba nazar girifta, muvofiqi tartibi muqarrargardida tasdiq shudaand, az jonibi shakhsoni tayyorii makhsusdoshta tarbiya doda, ba hayoti oilavi omoda karda meshavand.

 Ba noboligonu javonon, az jumla ba namoyandagoni guruhhoi tahti khatar qarordoshta, khizmati mashvarati tibbi bo tartibi muqarrarnamudai Hukumati Jumhurii Tojikiston khayrkhohona va mahramona rasonida meshavand.

(QJT az 18.03.15s., №1201)

 

Moddai 14.  Huquq ba tabobati bezuryoti

SHahrvandon huquq dorand, ki bezuryotiro bo istifoda az tekhnologiyai  hozirazamoni reproduktivi, ki az tarafi Vazorati tandurustii Jumhurii Tojikiston ijozat doda shudaast, tabobat namoyand.

SHahrvandone, ki dar qaydi nikohi qonuni meboshand, huquq dorand, ki tanho bo rozigii tarafayn az tekhnologiyai reproduktivi istifoda barand. Dar ayni hol onho boyad doir ba tekhnologiyai reproduktivi, samarabakhshii on, muhlathoi muvofiqi istifoda az on, ehtimoliyati mushkilotho hangomi istifoda az on, oqibathoi tibbiyu huquqi, inchunin oid ba mavjudiyati digar vositahoi tabobati bezuryoti malumoti komil girand.

 

Moddai 15.   Hizmatrasonihoi kafolatnok dar sohai hifzi  solimii  reproduktivi

Nomgui khizmatrasonihoi kafolatnok oid ba hifzi solimii reproduktivi az tarafi Hukumati Jumhurii Tojikiston muqarrar karda meshavad.

 

Moddai 16. Mahfuz doshtani sir hangomi amali gardonidani huquqhoi reproduktivi

Davlat mahfuz doshtani sirri akhborotro oidi murojiati shahrvandon ba maqomoti marbuta va tashkilotho, vobasta ba amali gardonidani huquqhoi reproduktivii khud va hifzi solimii reproduktivi, kafolat medihad

Maqomotho, shakhsoni voqei va huquqi vazifadorand akhborotro oidi murojiati shahrvandon, vobasta ba amaligardonii huquqhoi reproduktivi va hifzi solimii reproduktivii onho, mahfuz dorand.

 

Moddai 17. Donorii hujayrahoi jinsi

Donori hujayrahoi jinsi (mani va tukhmhujayraho) metavonand mardon va zanone boshand, ki az jihati jismoni va ruhi solimandu sinnashon az 35-sola bolo nabuda, az  mashvarati tibbiyu genetiki guzashtaand.

Tartibi guzaronidani mashvarati tibbiyu genetikiro Vazorati tandurustii Jumhurii Tojikiston muayyan menamoyad.

 

Moddai 18.  Homiladorkunii suni (ekstrakorporali) va kuchonidani janin

Homiladorkunii suni (ekstrakorporali) va kuchonidani janin dar asosi Qonuni Jumhurii Tojikiston  «Dar borai hifzi salomatii aholi» va hamin Qonun surat megirad.

Tabibe, ki amaliyoti tibbiro meguzaronad, vazifador ast ba zan  dar borai tarzi ijroi homiladorkunii suni va kuchonidani janin, doir ba oqibathoi janbahoi huquqiyu tibbii on,  natijahoi muoinahoi tibbiyu genetiki, namudi zohiri va millati shakhsi donor malumot peshnihod namoyad.

Hangomi istifodai tekhnologiyai reproduktivi, ba intikhobi jinsiyati kudaki oyanda roh doda nameshavad, ba juz az mavridhoe, ki ehtimoliyati irsiyati bemorihoe, ki ba jins vobastaand, mavjud boshad.

Istifodai janini inson bo maqsadi tijorat va istifoda dar sanoat, inchunin homiladorkunii suni va kuchonidani janin nisbati noboligon va zanhoe,ki az tarafi qonun gayri qobili amal va yo qobili amalashon mahdud etirof shudaand, qatiyan man ast.

Gayriqonuni guzaronidani homiladorkunii suni (ekstrakorporali) va kuchonidani janin, rioya nakardani talaboti digari in modda muvofiqi qonunguzorii Jumhurii Tojikiston boisi javobgari megardad.

 

Moddai 19.  Nigoh doshtani hujayrahoi jinsi

Mardu zan baroi nigoh doshtani hujayrahoi jinsii khud huquq dorand. Tartibu sharoiti nigohdorii hujayrahoi jinsi az tarafi Vazorati tandurustii Jumhurii Tojikiston muqarrar karda meshavad.

Dar holathoi mavjud budani khatari gum kardani solimii reproduktivi yo khatar ba hayot, ki az faoliyati kasbi va yo ijroi uhdadorihoi harbi barmeoyand,  inchunin dar asosi nishondodhoi tibbi, khizmatrasonii bepul oid ba nigoh doshtani tukhmhujayrahoi jinsi  az tarafi davlat kafolat doda meshavad.

Nomgui namudhoi faoliyatkhoi kasbi va nishondodhoi tibbie, ki dar asosi onho davlat bahri bepul nigoh doshtani khujayrahoi jinsi khizmatrasoniro kafolat medihad, az tarafi Hukumati Jumhurii Tojikiston muqarrar karda meshavad.

 

Moddai 20. Qati sunii homiladori

 

Qati sunii homiladori bo Qonuni Jumhurii Tojikiston «Dar borai hifzi salomatii aholi» va Qonuni mazkur tanzim karda meshavad.

To qati sunii homiladori va pas az on mashvarati tibbiyu ijtimoi doda meshavad. Qati sunii homiladorii intikhobi vobasta ba jinsi janin man ast.

Qati sunii homiladorii noboligon va shahrvandone, ki muvofiqi tartibi muqarrarnamudai qonunguzorii Jumhurii Tojikiston gayri qobili amal yo doroi qobiliyati mahdudi amal donista shudaand, bo rozigii namoyandagoni qonuni (padaru modar, farzandkhondagon, vasiyon va parastoron) guzaronida meshavad.
 Bahsho vobasta ba qati sunii homiladori bo tartibi muqarrarnamudai qonunguzorii Jumhurii Tojikiston barrasi karda meshavand.

(QJT az 18.03.15s., №1201)

 

Moddai 21. Mablagguzorii faoliyati muassisahoi sistemai davlatii  tandurustii reproduktivi

Mablagguzorii faoliyati muassisahoi sistemai davlatii tandurustii reproduktivi  muvofiqi qonunguzorii Jumhurii Tojikiston  ba amal barovarda meshavad.

 

Moddai 22.  Javobgari oid ba  hifzi solimii reproduktivii  aholi

Rioya nakardani talaboti hamin Qonun muvofiqi qonunguzorii  amalkunandai Jumhurii Tojikiston boisi javobgari megardad.

 

Moddai 23. Hamkorii baynalmilalii Jumhurii Tojikiston dar sohai hifzi solimii reproduktivii

                      shahrvandon

 

Hamkorihoi baynalmilalii Jumhurii Tojikiston dar sohai hifzi solimii reproduktivii shahrvandon dar asosi prinsiphoi barobarkhuquqi  anjom doda meshavad.

 

Moddai 24. Tartibi mavridi amal qaror dodani Qonuni  mazkur

Qonuni mazkur pas az intishori rasmiash mavridi amal qaror doda shavad.

 

Prezidenti

Jumhurii Tojikiston E.Rahmonov

 

sh.Dushanbe, 2 dekabri soli 2002

№ 72

 

 

Инчунин кобед

Hurdani obi mani az tarafi mard yo zan

Hurdani obi mani az tarafi zan kori noravo va nosazo ast va inro tib mahkum …