توربود

توربود-این ریشة گیاهیست بیرونش مایل به سیاهی، درونش سفید و سبک، میانخالی نیمانند، دو طرف آن شلمک دارد. این گیاه در سرزمین و کوههای آسیای مرکزی نیز می‌روید. گیاهش پایهدار، برگش مانند برگ لوبیا و پیچک کلان است، گردهای آن باریک، گلش آسمانگون و در پایهش می‌باشد. ثمرش مانند تخم درخت زبان گنجشک (شونگ).

گر درون ریشة آن سیاه یا زرد بوده، نیز کاواک نباشد، زهر است. بهترین آن درون ریشه‌اش سفید کاواک، شلمکدار، کرمناخورده، در غفسی و باریکی میانه، سافجوهر سفته، زودشکن و آسان کوفته‌شونده، بی‌ریشه یا کمریشه، با اندک تیزی طعم و به سطح زبان نفوذکنندة پاکی‌آور باشد. اگر این گونه صفتها را نداشته باشد، ردّی است، که به استعمال نمی‌رود.

میزاجش در اول درجة سوم گرم و در آخر همین درجه خشک است. ولی مؤلف کتاب «شفا-ال-اسقام» مزاج این را در آخر درجة دوّم گرم و خشک گفته است.

خیسلتهای شفابخش آن: خصوصیتش         اسهالکنندة بلغم و رطوبت رقیق (سیوق) ، اینچنین دفعکنندة مقدار کم صفرا است؛ اخلاط‌ (مادّه‌های) سوخته را دفع می‌کند.

گر این را با زنجبیل، که قوّتبخش فعل آن است، بخورند، بلغم چسپک و غفس را می‌کند و خطّا از جاهای دور و چقور بدن دفع می‌کند؛ مینه، معده و بچه‌دان را از بلغمهای گوناگون پاک می‌سازد و گرههای در آن پیداشده را می‌کُشاید؛ برای فالج، بیماریهای عصبانی، سورفة حادث به اشتراک رطوبتهای معده و ارقونّسا (ردیکولیت) دوا می‌شود؛ این را با روغن بادام یا با تخم زگیر بخورند، سورفة کهنه و درد عضوهای درون سینه را دفع می‌کند؛ با پوست هلیلة کابلی بخورند، برای مالیخولیا، دیوانگی و صرع دوا می‌شود. به قولی، چون جرم خامش را کوفته بخورند، بلغم را نظر به صفرا زیادتر خارج می‌نماید. ولی اگر آن را در آب جوشانیده، آن آب را بنوشند، برعکس، سفرا را زیادتر از بلغم دفع می‌کند. لیکن سزاوار و لایق آن است، که  در آب جوشانیده و یا کوفته استعمال کردنی باشند، بسیار جوش ندهند و مهین نکوبند، تا آن که به پشمکهای معده و روده‌ها نچسپد. اگر این را به معجون داخل کردن خواهند، باید که مهین بکوبند.

کوفتة آن را با زنجبیل و شکر استعمال کردنی شوند، باید که با آب گرم بخورند. اگر این را با نمک خوردنی باشند، حتماً باید با آب خنک استعمال شود. کمتری را از آن با زنجبیل و نبات به طریق قهوه پخته، باید که گرم-گرم و اندک-اندک بیاشامند، برای سورفة تر و ضیق-ان-نفس دوا می‌گردد.

ولی تربود در آدمان گرم‌مزاج و دلشان گرم به روده‌ها ضرر می‌کند، بیجا (بی‌حضور) شدن دل را به عمل می‌آورد، غمگین می‌کند. در این حالتها پوست سیاه آن را تراشیده دور نموده، با روغن بادام یا روغن پسته چرب کرده بخورند، بی‌ضرر می‌گردد. اینچنین با کتی را بخورند، زیانش اصلاح می‌یابد. امّا، به شرطی که چربش معتدل باشد، روغن بسیار نباید ‌اندازند. زیرا که از حد زیاد چرب نمایند، حال و فعل آن را سست می‌گرداند. سبب تراشیده دور کردن پوست سیاه آن از همین عبارت است، که گمبوسک الاکوزنگ زهرناک با آن پوستلاخ می‌باشد. مقدار یک بار خوردن در یک روز از تربود تا 10، 5 گرمّ است و اگر در آب جوشانیده، آن آب را نوشیدنی باشند، تا 17، 5 گرمّ ‌اندازند.

به جای تربود به همین وزن پوست ریشة توت را استعمال فرمایند، روا می‌باشد.