اسار پلیالیت بالا

تخمینن 40-35 هزار سال پیش تشکّل نوع امروزة بشر homo sapiوns صورت می‌گیرد.

در این دوره اسباب و آلات سنگی باسرعت تکمیل می‌یابد. به عوض سه-چار نمود اساسی آلتهای زمان مستیی اسباب و ابزارهای گوناگون سنگی به وجود می‌آیند. با تکمیل اسباب و آلات حجم آنها خردتر و وسیله‌های شکار نیز بهتر می‌گردد.

در دورة پلیالیت بالا تشکّل قبیله‌ها شروع می‌شود: قوم مادری، که از گروه ایکزاگمی آدمان با رشته‌های خویشی و عمومیت نسب مادری بهمپیوسته فراهم آمده بودند، در همین دوره به درجة رشد و تکامل خود می‌رسد.

پلیالیت بالای آسیای میانه کم تدقیق شده است. ظاهراً، برعکس دورة مستیی، شرایط طبیعی نه در همة ناحیه‌های آسیای میانه برای زندگانی آدمان آن دور مساعد بود.  موهیمترین یادگاری پلیالیت بالا قرارگاه سمرقند می‌باشد، که در درون خود شهر واقع گردیده است. در بین هزاران مصنوعات از سه طبقة مسکنی به دستامده ابزارهای مختلف، از قبیل بیلچه، کارد، اسبابهای تراشنده، برنده و غیره موجودند. سال 1964 از این جا جاغ آدم پلیالیت بالا یافت شد. سردار حفریات د. ن. لیف چنین تخمین دارد، که آدمان این قرارگاه در منزلهای از گل و قمیش ساخته شده می‌زیسته‌اند. غنیمت شکار آنها اساساً اسپ، خر، گاو وحشی، شتر، آهوی دشتی، گوسفند وحشی و گوزن بوده است[1].

دیگر یادگاری پلیالیت بالا محلیست، که با نام «خواجه‌غار» مشهور بوده، در وادی خرد سلسله‌کوه ترکستان، در نزدیکی دیهه چارکوه واقع است[2]. این یادگاری به آخر پلیالیت بالا تعلق دارد؛ احتمال می‌رود، که آدمان در این جا 15-12 هزار سال پیش از این، یعنی در عهد کنونی گیالاگی زندگانی کرده‌اند. طبقة مسکن این جا محفوظ نمانده است، آلتهای از سنگ چخماق ساخته شده را سیل روفته برده است[3]. ولی این یادگاری از جهت فراوانی انواع آلات چخماقسنگ، که با شکل و ساخت و پرداخت خود از آلات باششگاه سمرقند فرق می‌کند، جالب دقّت است.

سالهای 1969-1970 در باششگاه شغناو، که در بالاآب یخس و واقع است، چند طبقة مسکنی کشف شد. در این محل در مغز زردخاک جری پنجاهمیترة ساحل دریا در وسعت کلان میدان 4 طبقة مسکن پلیالیت بالا کافته شد. سن طبقة قدیمترین، موافق مدرکات گیالاگی و آرشیالوگی 35-30 هزار سال و سن طبقة نوترین، موافق اصول رادیوکربانی مویین کردن سنه، 1050 سال می‌باشد. از دو طبقة از همه بالا بیشتر از همه آلات محنت یافته شد. طبقه‌های مسکن باششگاه شغناو چنان جایگیر شده‌اند، که جهت سترتیگرفی آنها واضح به نظر می‌رسد و این به آرشیالوگها امکان می‌دهد، که انکشاف تدریجی مدنیّت پلیالیت بالای تاجیکستان را روشن تصوّر نمایند[4].

به مدرکهای دیگر نیز استناد نموده، ممکن است گفت، که در آسیای میانة عهد پلیالیت بالا دو عنعنة تکنیکی موجودیّت خود را دوام می‌داد، که یکی با پلیالیت آسیای شرقی و سیبری (قرارگاه سمرقند) و دیگری با پلیالیت آسیای پیش (خواجه‌غار) علاقه‌مند بود.

[1] لیف د. ن. ، 1965.

[2] آکلدنیکاو ا. پ. ، 1964، س. 170.

[3] نیسمییناو س. ا. ، رناو و. ا. ، 1964.

[4] رناو و. ا. ، نیکاناو ا. ا. ، پخاماو م. م. ، 1976.