گونجیشک پرندة شفادار است

گونجیشک (چومچوق)  پرنده‌ای است مشهور به زیبایی و خوش‌رنگ با اندک کلانتر از اهلی و نولش باریک و درازتر است.  بیهترین نوعهای آن فربه دشتی‌اش می‌باشد، که در فصل زمستان گرفته شده باشد. ولی خانگی‌اش اگر چه فربه هم، که باشد، برای دوایی بسیار ضعیف است، حتّی نمی‌شاید.

میزاج گنجشک اهلی در درجة دوّم گرم و خشک است، ولی مزاج دشتی‌اش در خشکی زیادتر می‌باشد.  خیسلتهای شفابخش آن: گنجشک را پخته بخورند، بدن را گرم و فربه می‌کند، برای آدمان ترمیزاجی، که در بدن آنها بادها پیدا می‌شده باشند، موافق است و باه آنها را به حرکت می‌آورد، منی را زیاده می‌نماید و آلت مردی را به حرکت می‌آورد.

گوشتی  گنجشک را بخورند، درون را ملایم می‌گرداند، ولی قسمهای دیگرش درون را می‌بندد.  قولها ذکر شده‌اند، که گنجشک از پرندة سره است برای علّتهای گوناگون: فالج، کج شدن رویی، سست و ناتوان گشتن اعضا، کرختی، سستی جگر، استسقا (وادینکه) ، زردپروین، سستی گُرده و باه، اینچنین مانند اینها دارو می‌شود؛ بهترین دوایست برای آدمان خنکمیزاج و ترمیزاج، اینچنین برای کسی، که از بسیاری باد شکم خود شکایت نماید، دارو می‌باشد.

مغز سر نر آن را در وقت هیجانی بودنش گرفته، در روغن بادام شیرین بریان کرده، با خورشهای خوشبوی طعام پرقوّت بخورند، بغایت باه را می‌نگیزد و منی را زیاده می‌کند، اینچنین آلات مردی را به جنبش می‌آورد. بچة آن برای حرکت دادن باه و شدّت به جنبش آوردن ذَکر قویتر است، خصوصاً از چیزهای درونش و پرهایش پاک کرده، با زردی تخم مرغ و روغن زیتون بریان کنند و بخورند، نیز تخم گنجشک در این بابت قوی می‌باشد.

ین در به کردن بدن دوای بی‌مثل است.  مینه‌اش را با زردی تخم مرغ بخورند، باه را برمی‌انگیزد و اگر با شراب بخورند، نیز همین خاصیت را دارد.  مینه‌اش را زنان نزاینده از تگ بردارند، باعث زود حامله شدن آنها می‌گردد.

ولی خوردن گنجشک به کسان گرمّنزاج ضرر دارد. دوایش انار، غورة انگور و سکنجبین ترش آشامیدن است.  بیهتر می‌شود اگر گوشت آن را آب انار یا غوره پاشیده، بخورند، تا که زودهضم گردد، زیرا که گوشت آن سخت و گرم‌مزاج است.

چون گنجشک را سر بریده، خون آن را در آرد نسک بچکانند و خمیرش را کلوله سازند و خشک نموده، در وقت موباشرت یک کلولة آن را با عسل ساییده، به ذَکر بیمالند و پای را به زمین نگذاشته، موباشرت نمایند، باه را برمی‌انگیزد.  خون گنجشک را در چشم چکانند، گل در آن افتاده را پاک می‌نماید.

سرگین آن بسیار گرم و خشک است، گل چشم را پاک می‌کند، داغ کنجدک را دفع می‌نماید، اینچنین داغهای دیگر در رخساره پیداشده را نیست می‌کند. سرگینش را با آب دهن سرشته بیمالند، آزه را خشک کرده می‌ریزاند و داغهای کنجدک را برهم می‌دهد.

وستوخانش را ساییده بخورند، معده را قوی می‌گرداند و اسهال را بند می‌کند. اگر آن را بخایند، به عضوهای درون شکم و روده‌ها بغایت ضرر دارد. بلکه از خاییدن یا ساییده خوردن استخوان آن خودداری کردن بهتر است، زیرا سرخ‌روده و روده‌های شکم را میخراشد.

خاکیستر پر آن را بیمالند، ورمها را تحلیل می‌دهد.  چون گنجشک زنده را به غیر از سرش پرهایش را بکَنند و در آشیانة زنبور عسل بیاویزند، تا از گزیدن زنبوران بیمیرد، بعد آن را در روغن بجوشانند و آن روغن را بیمالند، سستی آلت مردی را دفع می‌کند، باه را قوی می‌گرداند و آلت مردی را به جنبش می‌آورد.