Главная / Гуногун / ВАКТ ЧИСТ

ВАКТ ЧИСТ

Тамоми зиндагии мо аз ходисахои яке паси дигар рухдиханда иборат мебошад.

А Фосилаи фаъолият, ки дар он ходиса ба вукуъ мепайвандад, вакт номида мешавад.

Одамон хеле вакт туда, ки шабонарузро хамчун яке аз вохидхои ченаки вакт интихоб кардаанд. Шабонаруз ин фосилаи вактест, ки дар он Замин дар гирди мехвари хеш як бор пурра давр мезанад.

Давр заданb Замин дар гирди мехвари хеш сабаби иваз шудани рузу шаб ба шумор меравад.

Тавассути соатхо метавон вакти шабонарузро муайян кард. Аз замонхои кадим то ба имруз одамон аз соаnхои гуногун истифода бурдаанд. Соатхои регй, оташй, обй ва гайра мавчуд буданд. То ба хол ибораи «аз сари мо обхои зиёд гузаштанд» маъмул аст. Ин ибора соаnхои обиро ба ёд меоваранд. Дар холи хозир соаnхои мехоникй, баркй, кварси ва атомй мавчуд мебошанд. Соаnи асосии мо ин Замин аст. Дар гирди мехвари хеш давр зада Замин метавонад бо дакикй вактро хар сония нишон дихад. Офтоб бошад имконияти дидани акрабакро дар ин соатхо фарохам месозад.

Ин сояи бинохо, дарахтон ва ё устурлоби офтоби аст.

Бовар дорем, ки Шумо ба сояи устурлоб дар вактхои гуногуни шабонаруз, тирамохию зимистон, бахор мушохида кардаед. Дарозии сояро дар нисфирузи чен кардаед. Рузномаи худро барои мушохидахо бигиред ва ба саволхои зерин посух дихед:

Сояи устурлоб сахар, нисфирузи ва шомгахон ба кучо нигаронида шудааст? Оё дарозии соя дар сентябр, декабр ва март яксон аст?

Аз мушохидахои худ метавон чунин хулоса кард:

Устурлобхо ин соатхои одbи офтобй мебошанд.

Вакте Офтоб дар Шарк тулуъ мекунад, сояи ашё аз хама дароз туда ба гарб нигаронида шудааст.

Вобаста ба ин, хамон лахза, ки Офтоб болои уфук боло мешавад, дарозии соя кам мешавад.

Вакте Офтоб то ба нуктаи олии худ, яъне ба киём мерасад, соя аз хама кутох шуда, нуги он дар нимкурахои Шимолй ба самти шимол нигарононида шудааст. Ин хар руз дар нисфирузи ба вукуъ мепайвандад.

Дар расми 32 фаслхои сол барои нимкураи Шимолй нишон дода шудааст.

А Самти соя дар нисфирузй: аз чануб ба шимол ( чануб-шимол)-ро хати нисфирузй меноманд.

Дар нисфирузй Офтоб хамеша дар чануб намоён аст.

Маълум мегардад, ки шимол дар акиб буда, аз рост гарб ва аз чаи шарк аст. Дар нисфирузи худи Офтоб вазифаи компас- кутбнаморо ичро менамояд.

Пеш аз гуруби Офтоб соя боз дароз мешавад. Пас аз гуруб нонамоён мешаваад.

А Ин хама барои он сурат мегирад, ки Замин аз гарб ба шарк давр мезанад.

Дар хаёли худ Хати нисфирузиро то ба кутби Шимолу чануб кашида, мо дар Замин ва модели он , яъне глобус хатеро хосил мекунем, ки онро меридиан (аз вожаи лотинй гирифта шуда, маънояш «нисфирузи» аст) меноманд.

Аз руи меридиан вусъати географиро муайян мекунанд. Аз руи хисоби вусъати географй метавон дар кучо карор доштани деха ё шахр, то чй андоза онхо дур аз Эквадор ва кутбро донист.

Шахри Бишкек дар 43° вусъати шимолй карор дорад. Нуктахоеро, ки дар вусъа­ти ягонаи географй карор доранд, ба хам пайваста, давраеро хасил мекунем, ки онро параллелхо меноманд. Онхо вокеан ба экватор дар холати параллелй карор доранд. Аз хама гуна нуктаи кураи Замин метавон рушноии меридиан ва параллели худро гузаронд.

Харакати солонаи Замин.

Расми 32. Харакати солонаи Замин.

Фаслхои сол дар нимкурахои Шимолй нишон дода шудаанд.

Меридиани нахустин ва ё сифри шартан интихоб шуда буд. Вай аз шахри Грин­вич, ки дар Англия карор дорад, убур мекунад. Аз меридиани сифрй шуруъ карда, сархисоби минтакахои соатхо сурат мегирад. Шахри Бишкек дар минтакаи панчуми соат карор дорад.

Барой муайян кардани фосилаи калони замонй, одамон аз замонхои кадим соли шамсй ё мохи камариро истифода мебурданд.

Сол фосилаи вактест, ки бо мархилаи даври пурраи Замин гирди Офтоб баро­бар мебошад.

1 сол = 365 шабонарузу 5 соату 48 дакикаю 46 сония аст. Мехвари Замин ба уамвории эклиптика дар кунуи 23°26 дакика хам карор дорад.

Ин хамй сабаби иваз шудани фаслхои сол дар Замин мебошад. Аз расми 32 метавонед огози астрономии тирамох, зимистон, бахор ва тобистонро муайян кунед.

Пурсишхо

  1. Ивазшавии фаслхои сол дар замин бо кадом сабаб рух медихад?
  2. Чаро мохи феврал баьзан 29 руз мешавад? Ин баъд аз чанд сол такрор мешавад?

Инчунин кобед

кумитаи андози Точикистон

Кумитаи андози назди Хукумати Чумхурии Точикистон

Кумитаи андози назди Хукумати Чумхурии Точикистон (минбаъд – КА). Асоси Фаъолият – тибки Карори Хукумати …