Тули географи

Тули географи яке аз координатхои географи мебошад. Он мавкеи ин ва ё он нуктаро дар сатхи Замин нисбат ба хати нисфирузии асоси ё ибтидой (меридиани асоси) муайян мекунад. Аз ин чо масофаи кунчии ин ва ё он нуктаро дар сатхи Замин аз хати нисфирузии асоси, ки бо дарача ифода меёбад. тули географи меноманд.

Хати нисфирузии асоси аз болои расадхонаи Гринвич, ки дар наздикии шахри Лондон вокеъ гардидааст, мегузарад. Мувофики шартномаи байналхалкй онро хамчун хати нисфирузии асоси (меридиани асоси) ё ибтидои кабул кардаанд. Хати нисфирузии ибтидои кураи Заминро ба ду кисми баробар чудо мекунад, ки Нимкураи Шарки ва Нимкураи Гарби мегуянд. Тамоми нуктахое, ки дар тарафи шарки хати нисфирузй ё ибтидой дар Нимкураи Шаркй вокеъ гардидаанд, тули шаркй (мухтасар т.ш.). тамоми нуктахое, ки дар тарафи гарби хати нисфирузй ё ибтидои.

Гарби чойгир шудаанд, тули гарби ном доранд. Дарачахои тули хар хати нисфирузи дар чои хати истиворо бурида гузаштани онхо навишта шудаанд. Аз руи ин дарачахо тули географии хар як нуктаро дар сатхи Замин муайян мекунанд. Хисоб кардани тул хам монанди хисоб кардани арз мебошад. Факат фаркдар ин чост, ки хисобкунии дарачаи арз аз тарафи хати истиво, хисобкунии дарачаи тул аз хати нисфирузи ё ибтидои (ба самти шарк ва гарб) ибтидо меёбад.

Масалан, шахри Душанбе аз хати нисфирузии 60° ба тарафи шарк чойгир шудааст. Барои ёфтани тули он камонаки хати мувозии байни ин хати нисфирузй ва Душанберо хисоб мекунем, ки он ба 8° баробараст. Онро ба 60° чамъ менамоем. Дар натича муайян мегардад, ки шахри Душанбе дар 68° тули шаркй вокеъ гардидааст (Бо хамин услуб дар глобус тулн Владивостокро муайян кунед).

Хамин тавр. хар як нукта дар сагхи Замин дорои арз ва тул мебошад, ки координатхои географии онро ташкил менамоянд.

Савол ва супориш

1. Тули географи чист?
2.  Дарачахои тул дар кучои харита ва глобус навишта мешаванд?\
3. Тули шарки ва гарбиро аз кадом хати нисфирузи хисоб мекунанд?
4. Дар глобус тули Москваро муайян намоед.