Комрон.инфо
Таркиби дохилии Замин аз моддахои гази, моеъ ва сахт иборат ёфта, се кабатро ташкил мекунад: литосфера, мантия ва хаста (ядро) (расм 29). Ин кабатхо бо таркиби модди ва хусусиёташон аз хам фарк мекунанд. Тахкикоти Замин душворихои зиёд дорад. Ammo олимон дар холи хозир бо кандани чоххо ба чукурии 10 км расидаанд ва тахкики хусусиёти кабатхои дохилии Заминро идома медиханд.
Ба гайр аз ин, бо истифода аз мавчхои сейсмики тахкики чукурихои то ин вакт номаълуми Замин, барои ба даст овардани маълумотхои дакик идома доранд. Дар натичаи заминларза ва таркишхои сунъи лаппишхои гунотун пайдо мешаванд. Фишори дохили дар кабатхои дохилии Замин мавчхои дароз ва арниро ба вучуд меорад. Ин мавчхо дар кабатхои чукури Замин бо суръати гуногун руи медиханд. Рух додани чунин лаппишхо аз он шаходат медихад, ки кабатхои дохилии Замин холати сахт ва моеъ доранд.
Кишри Замин дар якчояги бо кисмати болоии мантия кишри сахи Замин – литосфераро ба вучуд меорад. Гафсии он аз 5 то 80 км. ро ташкил медихад.
Дар он шароит барои хаёти организмхои зинда мавчуд аст. До солхои 60 уми карни XX литосфера ва кишри Заминро синонимхо мехисобиданд. Дар холи хозир бошад собит шудааст, ки кисмати болоии литосфера кишри замини буда, дар чукурии 50 км дар зери укёнус ва 100 км дар зери китъахои хушки кабати Мохорович чойгир гардидааст. Дар ин кабат мавчхои сейсмики бо суръати аз 5 то 8 км/сония мегузаранд.
Зилзилаамвоч – ларзишхои сахте, ки дар замин пахн шуда, созандаи манбаи заминларза, таркишхо ва берун шудани вулконхо шуда метавонад.
Мантия – дар миёни кишри замин ва ядро чойгир шудааст. Дар зери литосфера чойгир туда, мантия то жарфнои 2250-3000 км рафтанаш мумкин аст. Дар мантия харорати баланд мушохида карда мешавад. Тамоми моддахо дар шакли гудохта хастанд. Мантия ба болои, миёна ва поёни таксим мешавад (рас. 30).
Хаста (ядро) – кисмати аз хама бузурги дохилии Замин ба шумор меравад. Хаста аз моддахое иборат ёфтааст, ки дорои хусусиёти металли мебошанд.
Радиуси хаста 3500 км ро ташкил медихад. Харорати он бошад ба 4000- 5000°С мерасад.
Таркиби дохилии Замин ва равандхои дар он ба вукуъ омада, таъсири зиёд ба шаклгирии атмосфера ва гидросфераи Замин расонидаанд.
Омузиши таркиби дохилии Замин ба мо ба савохои зиёде, ки барои хаёти инсон дар руи Замин зарурианд, посух медихад:
- Оё канданихои фоиданок кофианд ва ба охир намерасанд?
- Чаро заминларзахо дойр мегарданд ва чи туна мешавад онхоро пешгуи кард?
- Харорат дар каъри Замин чи 1уна аст?
- Чаро баъзе китъахои Замин баланд ва баъзеашон паст мешаванд?
- Оё китъахо харакат мекунанд?
- Оташфишонии вулкон чи гуна ба амал меояд?
Дар параграфы оянда щумо маълумоти зиёди шавковар оиди литосфера ва равандхои дар он ба вуку омада дарёфт мекунед.
Савол ва супоришхо
- Кишри замин чист?
- Сохтори дохилии замин аз кадом кабатхо иборат мебошад?
- Дар бораи тахкикоти нави олимон оиди сохтори дохилии Замин маьлумот омода кунед
