Мубодилаи моддахо ва табдили энергия

31.01.2019 3,766 Показы

А.гар растанихо аз мухити беруна моддахои барои онхо заруриро мунтазам кабул накунанд зиндаги карда наметавонанд. Организме, ки гизо намегирад, нафас намекашад окибат нобуд мешавад. Дар навбати худ, дар раванди фаъолияти хаётиаш растани баъзе моддахоро ба мухити беруна хорич мекунад: оксигенро дар натичаи фотосинтез; гази карбонатро дар вакти нафаскаши; оби барзиёдро дар шакли буг ва катра, тавассути баргаш; реша ба хок баъзе кислотахои органикиро хорич мекунад ва гайрахо. Ин маънои онро дорад, ки дар байни организми зинда ва мухити беруна хамеша мубодилаи моддахо идома дорад.

Дар хар як хучайраи зинда доимо аз моддахои нисбатан содда моддахои му- раккаб хосил мешаванд. Масалан, дар вакти фотосинтез дар хучайрахои сабзи барг аз об ва гази карбонат канд хосил мешавад. Сипас, аз канд метавонад охар, селюллоза ва дигар моддахо хосил шаванд. Дар хучайрахои реша намакхои маъдани бо дигар моддахо пайваст мешаванд. Дар баробари хосил шудани моддахои гуногун хатман ра- вандхои мутакобила низ мегузаранд: вайроншави ва тачзияи моддахои мурак- каб то моддахои содда (масалан, дар вакти нафаскаши канд то гази карбонату об тачзия мешавад). Кисме аз ин моддахои содда агар ба берун хорич гар- данд, кисми дигарашон хамчун мавод барои хосил шудани моддахои нав дар дохили организмхо сарф мешаванд.

Хамин тавр, табдилёбии доимии моддахо дар хучайрахои зинда, фурубари, хосилкуни, вайроншави ва хоричшавии ин моддахо мубодилаи моддахо номида мешавад. Ин аломати асосии хаёт дар руи Замин аст. Расми ОБ. Харакат кардани моддахо дар растани, дар лундахо ва решамевахо. Захира шудани моддахои органики (накша)
Дар вакти тачзияшавии моддахои мураккаб то моддахои содда энергия хорич мешавад. Агар тухм ё гул бошиддат нафас кашад энергия дар шакли гарми хорич мешавад (гармшавии тухмро ба хотир оваред). Хусусан, ин холат хангоми сухтани маводхои пайдоишашон растаниги хезум, ангиштсанг, торф бараъло зохир мешавад. Энер- гияи дар онхо махфузбуда дар шакли гарми хорич мешавад.Кайд кардан лозим аст, ки хосилшавии моддахои мураккаб аз моддахои содда сарфи энергияро (неруро) талаб мекунад. Дар вакти фотосинтез энергияи нури офтоб истифода бурда мешавад ва он дар намуди моддахои мураккаби хосилшуда (канд, равган, сафеда) нигох дошта мешавад.

Лекин кисми зиёди энергияи дар раванди нафаскаши хоричшуда барабас (гум) намешавад, барои хосил шудани бисёр моддахои ба растани зарур сарф мешавад.

Хамин тарик, мубодилаи моддахо хамеша ба мубодилаи энергия “ фурубари ё хорич кардани он зич алокаманд аст. Манбаи асосии энергия барои растанихо — фотосинтез ва нафаскаши ба хисоб меравад.