Главная / Гуногун / МАТЕРИЯ – МОДДА ВА ЧИСМ

МАТЕРИЯ – МОДДА ВА ЧИСМ

Олами моро ихотакунанда модди мебошад.

Хама чизе, ки инсонро ихота мекунад, материя номида мешавад. Вай аз хеч кучо пайдо нашуда, худ аз худ аз байн намеравад. Хамчунин материя ба аъзои хисси одам (ба таври мустаким ва гайримустаким) таъсир расонида, эхсосро бармеангезад (ранг, овоз, маза, андоза, шакл, буй, рушнои).

Модда – ин яке аз навъхои материя ба шумор меравад. Истакон аз шиша, мех аз охан, чумча аз алюминий, сим аз рух сохта мешавад. Об, шиша, охан, рух, алю­миний намунаи моддахо ба шумор мераванд. Хар он чизе, ки аз моддахои гуногун сохта шудаанд, таври мисол, истакон, мех, чумча, сим, чисмхо номида мешаванд. Чисмхои гуногун метавонанд аз як модда сохта шаванд: (таври мисол: чумча, панча( вилка), кадах -аз алюминий) ва баръакс, хар он чизе, ки ба чисмхо монанд хастанд, метавонанд аз моддахои гуногун сохта шаванд .Таври мисол, истаконхое, ки аз шиша ва филиз металл сохта шудаанд.

Он гуляххое, ки дар рузхои зимистон аз боми хонахо авезон мешаванд, катрахои об ва мех – ин хама чисмхое мебошанд, ки аз як модда, яъне об иборат мебошанд. Вале гулях моддаи сахт буда, катра моеъ ва мех (туман) моддаест дар холати газшакл.

Дар шароити муътадил моддахои сахтро фипгурдан ва ёзондан мушкил аст. Онхо качми худро нигах медоранд. Барой он ки шакли моддахои сахтро дигаргун намоем, таври мисол, барои кат кардан ё шикастан, моро зарур аст, то кушиши зиёде ба харч бидихем.

А Моддахои сахт хосияти хифз кардани шакл ва андоза мебошанд. Вале моеъ ба осонй шакли худро дигар мекунад.

Вай шакли он зарферо мегирад, ки мо онро мерезем. Дар шароити муътадил танхо катрахои кучак метавонанд шакли худро- яъне курачаро дошта бошанд. (расми 16). Таври мисол, чунин навъ курачаро хангоми пайдо шуда- ни шабнам дар руйи баргхо дидан мумкин аст.

Шакли моеъро метавон ба осонй тагйир дод, вале хачми онро дигар кардан мушкил аст. Дар ин робита бо ин падида метавон як мисоли таърихиро ёдовар шуд. Обро ба курае, ки аз рух сохта шу- дааст, рехтанд. Барои он ки об аз сурохи нарезад, онро кафшер карданд.

Пас аз ин, барои он ки обро бифишоранд, ба кура бо путки оханин куфтанд. Дар натича чй шуд? Хангоми бо путк задан об фиптурда нагардида, аз байни деворхои кура берун чахидааст. Моеъ хачмро нигох дошта, вале ба осонй шаклашро тагйир медихад. Бисёре аз газхо шаффоф ва беранг мешаванд. Аз ин ру, мо наметавонем онхоро буби- нем. Вале хангоми харакати тез, масалан, хангоми савор будан дар автомобил ва ё катора, вакте шамол ба вазидан шуруъ мекунад, мо хис мекунем, ки дар гирди мо хаво мавчуд аст. Истакони сарчаппаро бо хавояш ба об cap медихем. Об ба истакон дохил мешавад. Аммо хавои дар даруни истакон буда, кучо меравад? Хаво аз расидани он фишурда шуд. Газ ба осонй фишурда мешавад. Хангоми фишурдашавии хаво дар туб, хамон лахза тагйирёбии хачми туб ба назар мерасад.

Газ нисбат ба моеъ хусусияти хазорхо маротиба бештар фишурда шуданро до­рад. Газхо дорой он хусусиятхое мебошанд, ки моеъхо ва моддахои сахт надоранд: газхо тамоми хачми зарферо, ки дар он карор доранд, фаро мегиранд.

АСОСИТАРИН НУКТАХОИ МАВЗУЪ

Холати чахорумини моддахоро плазма меноманд. Газе, ки хама ва ё кисми бешта- ри молекулахо ионшуда мебошанд, плазма номида мешавад. Ионхо – ин хиссачахое мебошанд, ки шумораи электронхои манфии хешро ё зиёд ё кам кардаанд. Плазма дар табиат бисёр вакт хамчун навъи чахоруми моддахо ба назар мерасад. Офтоб ва дигар ситорахо тачаммуъи плазмахои андозаашон аз хама калон шуморида меша- ванд. Кабати олии атмосфераи Замин дар натичаи таъсироти гуногуни беруна плаз- маи сует ионшуда шуморида мешавад. Аз ин ру, ин кабатро ионосфера меноманд. Куввахои беруна, ки ба кабати берунаи атмосфера таъсир мерасонанд, таъсири рушноии Офтоб ва шуъои кайхони ба шумор меравад.

Пурсишхо

1 Материя чист?

  1. Модда чист?
  2. Моддахо дорой кадом холатхо мебошанд?
  3. Модцахои сахт дорой кадом хосиятхо мебошанд?
  4. Моеъ дорой кадом хосият мебошад?
  5. Газ дорой кадом хосият мебошад?
  6. Шумо дар бораи плазма чй медонед?

Инчунин кобед

кумитаи андози Точикистон

Кумитаи андози назди Хукумати Чумхурии Точикистон

Кумитаи андози назди Хукумати Чумхурии Точикистон (минбаъд – КА). Асоси Фаъолият – тибки Карори Хукумати …