Артиши кадом давлати дунё аз хама пуркудраттарин аст?

Аз замонхои кадим куввахои мусаллах кафили асоси ва асосии истиклолияти хар кишвар ва амнияти шахрвандони он буданд. Дипломатия ва шартномахои байнидавлати низ омилхои мухими суботи байналмилали мебошанд, аммо тавре ки тачриба нишон медихад, вакте дар бораи мунокишахои харби гап меравад онхо аксар вакт кор намекунанд. Ходисахои Украина шаходати равшани ин мебошанд. Дар хакикат, ки мехохад хуни аскарони худро барои манфиати дигарон рехт? Имруз мо мекушем ба саволе посух дихем – лашкари нерумандтарин дар чахон, кудрати низомии у аз ракобат берун нест?

Тавре ки императори рус Александр III боре гуфта буд: “Русия танхо ду иттифокчии боэътимод дорад – ин артиш ва флот аст. Ва у сад дар сад рост аст. Табиист, ки ин изхорот на танхо барои Русия, балки барои дигар давлатхо низ дуруст аст.

Имруз дар чахон зиёда аз 160 лашкари андозахои гуногун, аслиха ва доктринаи харби мавчуданд.

Яке аз бузургтарин фармондехони таърих, императори фаронсави Наполеон ман бовари доштам, ки “батальонхои калон хамеша дурустанд”, аммо дар замони мо вазъ каме тагйир ёфтааст.

Бояд дарк кард, ки кудрати артиши муосир на танхо аз кудрати он вобаста аст, балки дар бисёр чихатхо инчунин аз самаранокии аслихаи он, таълими чангиён ва ангезаи онхо вобаста аст. Вакти аскарони даъватшаванда тадричан ба чизи гузашта табдил меёбад. Куввахои мусаллахи муосир хушнудии гаронбахо мебошанд. Арзиши навтарин танкхо ё сузишвори дар даххо миллион доллар аст ва танхо кишвархои хеле бой метавонанд артиши калон ва кави дошта бошанд.

Дар Интернет бахсхо дар бораи он, ки лашкари пуриктидортарин дар чахон зуд-зуд сар зад. Ин савол то хадде нодуруст аст, зеро танхо чанги васеъмикёс киёмхоро мукоиса мекунад. Омилхои зиёд вучуд доранд, ки кувват ё заифи ин ё он куввахои мусаллахро муайян мекунанд. Хангоми тартиб додани рейтинги мо микдори куввахои мусаллах, тачхизоти техникии онхо, рушди комплекси харби-саноати, анъанахои артиш, инчунин сатхи маблаггузори ба назар гирифта шуданд.

Хангоми тартиб додани 10 лашкари пуркудрати чахон омили мавчудияти силохи хастаи ба инобат гирифта нашудааст.

Пас, бо нерухои кави дар чахон вохуред.

10. Олмон. Рейтинги мо дар байни 10 лашкари пуркудрати сайёра Бундесвер кушода мешавад – куввахои мусаллахи Чумхурии Федеративии Германия. Он аз нерухои замини, бахри, авиатсиони, хадамоти тандурусти ва хадамоти пуштибон иборат аст.

Куввахои мусаллахи Бундесвер 186 хазор нафар, артиши Олмон комилан касби аст. Бучаи низомии кишвар 45 миллиард долларро ташкил медихад. Сарфи назар аз андозаи хеле ночиз (дар мукоиса бо дигар иштирокчиёни рейтинги мо), артиши Олмон хеле баландихтисос буда, бо ярокхои навтарин мучаххаз шудааст ва анъанахои низомии Олмонро танхо химоя кардан мумкин аст. Бояд кайд кард, ки сатхи баландтарини комплекси харби-саноатии кишвар – танкхо, хавопаймохо ва силоххои сабуки Олмон сазовори яке аз бехтаринхо дар чахон мебошанд.

Олмон метавонист ба чойгохи баландтарин дар дахгонаи бехтарин ишора кунад, аммо сиёсати хоричии ин кишвар ором аст. Эхтимол, немисхо дар асри гузашта ба кадри кофи чанг карданд, бинобар ин онхо дигар ба маъракахои харби чалб карда намешаванд. Гайр аз он, Олмон солхои дароз узви блоки НАТО мебошад, аз ин ру, дар сурати тахдиди харби, метавонад ба кумаки Иёлоти Муттахида ва иттифокчиёни дигар умед бандад.

9. Фаронса. Дар рейтинги мо дар нухум Фаронса, мамлакати дорои анъанахои бойи низоми, саноати хеле пешрафта ва куввахои мусаллахи мухим мебошад. Шумораи онхо 222 хазор нафар аст. Бучаи низомии кишвар 43 миллиард долларро ташкил медихад. Комплекси харби-саноатии Фаронса ба шумо имкон медихад, ки артиши худро бо кариб хама силоххои зарури – аз ярокхои хурд то танкхо, тайёрахо ва мохворахои иктишофи таъмин намоед.
10. Бритониёи Кабир. Бритониёи Кабир дар рейтинги мо чои хаштумро ишгол мекунад – кишваре, ки тавонист империяи чахонро таъсис дихад, ки дар он чо офтоб чойгир нашудааст. Аммо ин дар гузашта. Имруз шумораи куввахои мусаллахи Бритониё 188 хазор нафар аст. Бучаи низомии кишвар 53 миллиард долларро ташкил медихад. Бритониё дорои як мачмуи хеле арзандаи низоми ва саноати мебошад, ки кодиранд танкхо, хавопаймохо, киштихои чанги, силоххои хурд ва дигар силоххо истехсол кунанд.

Англия бори дуюм (пас аз Иёлоти Муттахида) киштихои бахриро дорад. Он киштихои зериобии атомиро дар бар мегирад, ду киштии хавопаймоии сабук барои бахрии кишвар сохта мешаванд.

Амалиёти махсуси Бритониё аз бехтаринхо дар чахон хисобида мешавад.

Бритониёи Кабир кариб дар хама мунокишахои низоми, ки дар он чо Иёлоти Муттахида хузур дорад (мунокишахои якум ва дуввум дар Ирок, Афгонистон). Хамин тавр тачрибаи артиши Бритониёро чалб накунед.

7. Туркия. Артиши ин кишвар дар байни кушунхои мусалмонии Шарки Наздик кавитарин шумурда мешавад. Наслхои чудоихохони чанги тавонистанд куввахои мусаллахи баландихтисоси чангиро таъсис диханд, ки дар минтака танхо пас аз артиши Исроил дар кудрати худ хастанд. Ин аст, ки Туркия дар рейтинги мо дар чои хафтум аст.

Теъдоди куввахои мусаллахи Туркия 510 хазор нафар аст, аммо бучаи низомии ин кишвар хамаги 18 миллиард доллар аст. Туркхо, то ба наздики, дустони наздиктарини ИМА дар минтака буданд, албатта Исроилро хисоб намекунанд.

Туркия шумораи зиёди мошинхои зирехпуш (3370 танк) ва хавопаймохои чанги (беш аз 1 хазор адад) дорад. Дуруст аст, ки аксар танкхо модели кухна мебошанд. Неруи бахрии Туркия кавитарин дар Бахри Сиёх аст, ки киштихои муосир ва зеризаминиро истифода мебарад. Кишвар комплекси харби-саноатии худро фаъолона рушд мекунад ва кишвархои НАТО ва ба наздики Русия дар ин кор ба он кумак мерасонанд.

6. Чопон. Дар чои шашум дар сафи дахгонаи бехтарини мо Чопон аст, ки расман тамоман артиш надорад, ба ном “куввахои мудофиаи худ” вазифахои худро ичро мекунад. Аммо, аз ин ном фиреб надихед: куввахои мусаллахи кишвар шумораи 247 хазорро доранд ва аз чихати микдори шумораи чорум дар минтакаи Укёнуси Ором дар чои чорум мебошанд.

Ракибони асосии тарси Чопон Чин ва Кореяи Шимоли мебошанд. Илова бар ин, японхо то хол бо Русия шартномаи сулхро имзо накардаанд.

Чопон дорои нерухои чиддии хавои, нерухои замини ва як бахри таъсирбахш мебошад, ки яке аз нерухои пуркувват дар чахон хисобида мешавад. Чопон беш аз 1600 хавопаймои чанги, 678 танк, 16 киштии зериоби, 4 адад чархбол дорад.

Ин кишвар дорои иктисодиёти сеюм дар чахон аст, аз ин ру Чопон барои нигохдори ва рушди артиши худ пули чидди чудо намекунад. Бучаи низомии Чопон 47 миллиард доллар аст, ки барои куввахои мусаллахи ин микдор бад нест.

Алохида кайд кардан лозим аст, ки сатхи баланди рушди комплекси харби-саноатии кишвар – Куввахои Мусаллахи Япония бо тачхизоти техникии худ яке аз бехтарин дар чахон ба хисоб меравад. Имруз дар Чопон онхо бо эчоди як муборизи насли панчум машгуланд ва эхтимол дорад, ки он дар солхои оянда омода шавад.

Гайр аз он, Чопон яке аз наздиктарин иттифокчиёни ИМА дар минтака мебошад. Дар он чо пойгоххои амрикои хастанд, Иёлоти Муттахида Чопонро бо аслихаи навтарин таъмин мекунад. Аммо, ба ин нигох накарда, Япония накша дорад, ки харочотро барои мудофиа зиёд кунад. Хуб, тачриба ва рухияи мубориза барои насли самурайи ба онхо тааллук надорад.

5. Кореяи Чануби. Дар рейтинги бехтарини мо чои панчумро давлати дигари Осиёи Чанубу Шарки – Кореяи Чануби ишгол мекунад. Ин кишвар дорои куввахои мусаллахи таъсирбахш мебошад, ки шумораи умумии 630 хазор нафарро ташкил медихад. Он дар минтака дар чои сеюм, пас аз Чин ва КХДР дуюм аст. Кореяи Чануби зиёда аз шаст сол дар холати чанг карор дорад – байни Пхенян ва Сеул сулх баста нашудааст. Куввахои Мусаллахи КНДР такрибан 1,2 миллион ахоли доранд, Кореяи Шимоли хамсояхои чанубии худро душмани асоси мехисобанд ва доимо онхоро бо чанг тахдид мекунад.

Маълум аст, ки дар ин вазъ Кореяи Чануби бояд ба рушди артиши худ диккати зиёд дихад. Хар сол барои эхтиёчоти мудофиа 33,7 миллиард доллар чудо карда мешавад. Артиши Кореяи Чануби яке аз мучаххазтарин на танхо дар минтакаи худ, балки дар чахон ба хисоб меравад. Кореяи Чануби яке аз наздиктарин ва содиктарин муттахидони ИМА дар минтака аст, аз ин ру амрикоихо Сеулро бо ярокхои навтарин таъмин мекунанд ва дар ончо пойгоххои ИМА вучуд доранд. Аз ин ру, агар ихтилофи байни КНДР ва Кореяи Чануби сар шавад, он далел нест, ки кишвархои шимол (новобаста аз бартарии микдориашон) аз он хамчун голиб баромада метавонанд.

4. Хиндустон. Дар чои чорум мо дар сафи дахгонаи бехтарин куввахои мусаллахи Хиндустон мебошем. Ин як кишвари азим ва серахоли бо иктисодиёти рушдёбанда аст, дорои 1325 миллион куввахои мусаллах аст ва такрибан 50 миллиард долларро барои эхтиёчоти мудофиа масраф мекунад.

Гайр аз он, ки Хиндустон сохиби силохи атоми аст, куввахои мусаллахи он аз чихати микдори чахон дар чои сеюм аст. Ва ин барои мо шархи одди аст: кишвар дар холати мунокишаи доими бо хамсоягон: Чин ва Покистон карор дорад. Дар таърихи нави Хиндустон, се чанги хунин бо Покистон ва шумораи зиёди ходисахои марзи рух додаанд. Хамчунин ихтилофхои худудии худуди бо давлати кавии Чин вучуд доранд.

Хамасола хукумати Хиндустон барои хариди ярокхои нав маблагхои чидди сарф мекунад. Ва агар пештар хиндухо аслихаеро, ки дар СССР ё Россия сохта шуда буданд, мехариданд, холо онхо ба моделхои бехтарини Гарб бартари медиханд.

Гайр аз ин, ба кариби рохбарияти кишвар ба рушди саноати мудофиаи худ диккати зиёд медихад. Чанд сол пеш, стратегияи нави рушди саноати мудофиа кабул карда шуд, ки тахти шиори “Оё дар Хиндустон кор мекунад”. Холо, хангоми хариди ярок, хиндухо ба он таъминкунандагон афзалият медиханд, ки омодаанд дар кишвар истехсолот ташкил кунанд ва технологияхои навро мубодила кунанд.

3. Хитой. Дар чои сеюм дар сафи артиши 10 пуркуввати Артиши Озоди Халкии Хитой (ПЛА) чойгир аст. Онхо бузургтарин куввахои мусаллахи сайёра мебошанд, ки шумораи онхо 2,333 миллион нафар аст. Бучаи низомии Чин дар чахон дар чои дуюм ва танхо баъд аз Иёлоти Муттахида аст. Он 126 миллиард доллар аст.

Чин саъй мекунад, ки пас аз Иёлоти Муттахида дуввуми кудрати чахони шавад ва инро бидуни куввахои мусаллахи пуриктидор ичро кардан гайриимкон аст ва бидуни артиши бузургтарин дар чахон хеч рохе вучуд надорад.

Имрузхо чинохо бо 9,150 танк, 2860 хавопаймо, 67 киштии зериоби, теъдоди зиёди хавопаймохои чанги ва якчанд системахои мушакии ракетави мусаллаханд. Таи чанд муддат бахсхо дар бораи чанд зарбахои Чин вучуд доранд: шумораи расми якчанд сад аст, аммо баъзе коршиносон бар он акидаанд, ки хитоихо микдори зилзиларо доранд.

Артиши Чин пайваста сатхи техникии худро такмил медихад. Агар дах то понздах сол пеш аксари намудхои техникаи харбии истифодашудаи ПЛА нусхахои кухнаи моделхои шурави буданд, имруз вазъ комилан тагйир ёфтааст.

Дар айни замон, Чин барои сохтани як хавопаймои насли панчум кор карда истодааст, пешрафтхои охирини он дар сохаи сохтани танкхо ва силохи ракетави аз намунахои дар Русия ё дар Гарб буда хеле кам нестанд. Таваччухи зиёд ба рушди куввахои бахри нигаронида шудааст: чанде пеш дар киштихои бахрии Чин аввалин киштии хавопаймои (собик Варяг аз Украина харида шуд) пайдо шуд.

2. Россия. Дар чои дуюм мо дар сафи дахгонаи бехтарин куввахои мусаллахи Русия мебошем, ки дар бисёр мавкеъхо кавитарин дар сайёра боки мемонанд.

Аз чихати шумораи хайати шахси, артиши Русия аз руи ИМА, Чин, Хиндустон ва Кореяи Шимоли танхо панчумро ишгол мекунад. Шумораи он 798 хазор нафар. Бучаи департаменти мудофиаи Русия 76 миллиард долларро ташкил медихад. Аммо, дар айни замон он дорои яке аз нерухои пуркуввати заминист дар чахон: беш аз понздах хазор танк, шумораи зиёди мошинхои зирехпуш ва чархболхои чанги.

Куввахои хавоии Русия бо 3,429 хавопаймохои дорои хадафхои гуногун мусаллах мебошанд. Дар байни онхо бомбачахои стратеги хастанд, ки кодиранд зарбахои ядроиро ба душмане, ки дар масофаи хазорхо километр дур чойгир аст, расонанд.

Русия дорои як киштии пуриктидор аст, киштихои зериобии он махсусан хавфноканд. Шумораи онхо 60 ададро ташкил медихад. Хавопаймохои руизаминии Русия каме кухна шудаанд ва асосан бо киштихои дар ИЧШС истехсолшуда муаррифи мешаванд, аммо дар солхои охир рохбарияти кишвар барои навсозии он маблаги зиёдеро сарф мекунад.

Бояд гуфт, бузургтарин мачмааи харби-саноати, ки Русия аз Иттиходи Шурави ба мерос гирифтааст. Вай кодир аст мустакилона тамоми силоххоро барои артиши хозиразамони замини ва бахри истехсол кунад. Россия яке аз бузургтарин содиркунандагони аслиха дар чахон аст ва пас аз Иёлоти Муттахида дуюм аст.

1. ИМА. Дар чои аввал, дахгонаи бехтарин Иёлоти Муттахидаи Амрико мебошанд. Аз руи шумораи хайати шахси, артиши ИМА дар чои дуюм Чин аст (бо вучуди назаррас), шумораи онхо 1.381 миллион нафар аст. Хамзамон, артиши Иёлоти Муттахида буча дорад, ки генералхои кушунхои дигар танхо орзу карда метавонанд – 612 миллиард доллар, ки ин ба кишвари пуркудрати чахон шуданаш имкон медихад.

Кудрати куввахои мусаллахи муосир бештар аз маблаггузории онхо вобаста аст. Аз ин ру, бучаи азими дифоъи ИМА яке аз чузъхои асосии муваффакияти он мебошад. Он ба амрикоихо имкон медихад, ки низомхои муосир (ва аз хама гаронтарин) ярокро тахия ва харанд, артиши худро дар сатхи баландтарин таъмин кунанд ва хамзамон якчанд маъракахои низомиро дар кисматхои мухталифи чахон гузаронанд.

Имруз Артиши ИМА бо 8,848 танк, шумораи зиёди мошинхои зирехпуш ва дигар тачхизоти низоми, 3,892 хавопаймои харби мусаллах аст. Агар дар солхои Чанги Сард, стратегхои Шурави диккати асосиро ба танкхо дода бошанд, пас амрикоихо хавопаймои чангиро фаъолона тахия карданд. Айни замон Неруи хавоии ИМА аз руи инсоф кавитарин дар чахон хисобида мешавад.

Иёлоти Муттахида дорои киштии пуриктидортарин мебошад, ки аз дах гурухи интиколдихандагони хавопаймо, беш аз хафтод киштии зериоби, шумораи зиёди хавопаймохо ва киштихои ёрирасон иборат аст.

Амрикоихо дар рушди технологияхои навтарини харби пешсафанд ва спектри онхо хеле васеъ аст: аз таъсиси лазерхо ва системахои чангии роботи то протез.