АНГЛИЯ ДАР ОХИРИ АСРИ XIX – АВВАЛИ АСРИ XX

60-уми асри XIX Англия давлати аз хама калонтарини саноатии чахон буд. Махз дар он чо аввалин шуда табаддулоти саноати огоз ёфт. Мошинхои сермахсули англисй мехнати хазорон одамонро сабук мекарданд. Фабрика ва заводхои аввалин хам дар Англия сохта шуданд. Баъди Англия табаддулоти саноати дар мамлакатхои дигари тараккикардаи чахон ба амал омадан грифт.

ИМА ва Германия дар дахсолахои охири асри XIX охиста- охиста ва бемайлон дар истехсоли махсулоти маъданй, химиявй ва электротехники аз “муаллими худ” Англия пеш гузаштанд. Хиссаи чахонии Англия дар истехсолоти саноатй муттасил кам мешуд.

Дар солхои 60-ум Англия нисфи чуяни чахониро истехсол мекард, вале соли 1890 хамаги 28,7 фоиз ва соли 1913 13,2 фоизи онро истехсол мекардаги шуд. Хачми истехсоли махсулотн дигари саноатй ва инчунин кишоварзй низ паст шудан гирифт. Ба ин холат бухрони иктисодие, ки Англияро аз огози солхои 70-ум то аввали солхои 90-ум фаро шрифта буд, низ сабаб шуд. Тачхизоти техникин корхонахои саноатии Англия кухна шуд. Мамлакатхои дигар бошанд, аз сабаби он ки тараккиёти саноатии онхо дертар огоз ёфта буд, имконият доштанд, ки дар истехсолот тачхизоти хозиразамони нисбат ба Англия сермахсултарро ба кор баранд. Аз сабаби чангхои дуру дарози истилогаронааш Англия мачбур шуд, ки бештар барои зарурати чанг махсулот барорад. Чунин давлат дер ё зуд дар ракобат бо давлатхои дигар шикаст мехурад. Хамин тавр хам шуд.

Дар охирхои асри XIX – аввали асри XX макоми “устохонаи чахон” аз Англия ба ИМ А ва Германия гузашт. Ин давлатхо дар чахон мувофикан ба чойхои якуму дуюм баромада, Англияро ба чои сеюм фароварданд.

Дар Англия хукмрон гардиданн олигархияи молияви. Бухрони иктисодни охири асри XIX ба рафти тараккиёти Англия таъсир расонид. Дар он чо марказонидани сармоя ба амал омад. Иттиходияхои аввалини инхисори дар саноатй химия, собунпази, калобарей, истехсоли тамоку ва гайра ташкил ёфтанд. Дохилшавии Англия ба давраи империализм ба пурзуршавии ширкатхои инхисори сабаб шуд. Ин раванд дар фаъолияти банкхо бештар дида мешуд. Дар арафаи Чанги якуми чахони 12 банки англией то 70 фоизи сармояи банкиро дар ихтиёри худ нигох медоштанд. Махз онхо дар иктисодиёт ва молияи мамлакат маком и фармонфарморо сохиб буданд.

Дар саноат хам иттиходияхои гуногуни инхисори ба вучуд меомаданд. Яке аз хусусиятхои сармоядории инхисории англия аз он иборат буд, ки дар саноатй сабук нисбат ба саноатй вазнин ширкатхои инхисори зиёдтар буданд. Ширкати “Каутс” дар сохаи истехсоли калоба инхисор шуда буд, ширкати “Дорнан-Лонг” дар сохаи истехсоли кишти, ширкати “Армстронг – Уитворс” бошад, дар истехсоли лавозимоти харбй хукмрон буд.

Баъзе инхисорхо дар мустамликахо барои истехсол кардани ашёи хом махсус гардонида шуда буданд. Дар хамин катор яке аз инхисорхои калонтарини Англия “Ширкати Африкаи Чанубй” меистод. Он ба истехсоли тиллои заминхои нопайдоканори Африкаи Чанубй машгул буд. Сармоядорони англис сарвати худро асосан дар банкхо нигох медоштанд. Ин холат имконнят намедод, ки саноати мамлакат бо суръати тез таракки кунад.

Ягон давлати дигари чахон мисли Англия дар ихтиёри эанкхо ин кадар пули зиёд надошт. Сохибкорони англис сармояи худро бештар ба мустамликахо мебароварданд. Баровардани сармоя ба мамлакатхои дигари Европа, ИМА ва Америкаи Лотинй дар чои дуюм меистод.

Дар охирхои асри XIX – аввали асри XX якшавии сармояи саноати ва сармояи банкии Англия ба амал омад. Дар натича дар мамлакат олигархияи молиявй хукмрон гардид.