АЛ-ХОВи

«АЛ-ХОВи», асари Абубакр Мухаммад Закариёи Рози дар тиб. Рози дар асар хамаи беморихои маълум ва муоличаи онхоро зикр кардааст. Бино ба маълумоти Абурайхони Беруни «А.-Х.» аз 13 фасл иборат аст: бемори ва муоличаи беморон, хифзи сихат; бахия (чоки захм), шикастабанди ва захмхо; неруи дорухо, гизо ва диг. моддахо, ки дар тиб истифода мешаванд; дорухои мураккаб, санъати тиб, дорусози, рангу таъм ва буи дорухо; навъи баданхо, вазнхо ва кайлхо (ченакхо); шарху вазифахои аъзо; иллат ва сабабхои табиии санъати тиб; нахустин истилохоти тибби ва мукддимаи тиб.
Муаллиф барои тахияи китоби мазкур 15 соли умрашро сарф кардааст. Китоб иборат аз 30 мучаллад мебошад. Ошнои бо мухтавои «А.-Х.» шаходат медихад, ки Рози аз таълифоти Дискуридус, Букрот, Чолинус ва диг. табибони юнони, рими, хинди, араби хуб огохи доштааст. «А.-Х.» комуси хакикии тиб буда, кариб хамаи масъалахои тибби амали ва назариявии хамон даврро дарбар мегирад. Абуали ибни Сино ба ин асари Рози шинос буд, ки дар китоби худ «Аш-Шифо» иктибосхои сершумор карданаш далели ин мебошад. Ба кавли муаррихон Шайхурраис зимни шуруъ кардан ба омузиши тиб дар навбати аввал ба «А.-Х.» ошно шудааст.
«А.-Х.» аввал с. 1486 ва минбаъд с-хои 1509, 1542 бо номи «Continens Rasis» дар Италия ба лотини тарчума шудааст. Дастхатхои он бо номи «Ал-Чомеъ-ул-хозир ли синоати-т-тиб» ва «Ал-Чомеъу-л-кабир» дар китобхона-музейи Италия, китобхонахои Мюнхен, Оксфорд, Кембрич, дар Испания, Истанбул, Ромпур, Мадрас ва г. махфузанд.