Теги: Табиатшиносӣ: Китоби дарсии синфи 5

Агар муаммои зеринро дарёбй, ту номи он асбоберо, ки дар ҳаёти рӯзмарра ба кор меояд, пайдо карда метавонй: «Ду хоҳар хеле ҷумбиданд, ҳақиқатро ҷустуҷӯ карданд, вақте дарёфтанд, таваққуф карданд». Ин чист? Тарозуҳои фишангдор. Истифодаи тарозуҳои фишангдор боис ба тавсифи асосии ҳама ашёчен кардани вазни онҳо шуданд. Дар яке аз ҷисм …

Олами моро иҳотакунанда моддӣ мебошад. Ҳама чизе, ки инсонро иҳота мекунад, материя номида мешавад. Вай аз ҳеҷ куҷо пайдо нашуда, худ аз худ аз байн намеравад. Ҳамчунин материя ба аъзои ҳисси одам (ба таври мустақим ва ғайримустақим) таъсир расонида, эҳсосро бармеангезад (ранг, овоз, маза, андоза, шакл, бӯй, рӯшноӣ). Модда – …

Одам дар шаби пурситора чиро мебинад? Мо тавассути чашмони солями худ ме- тавонем дар осмон наздик ба шаш ҳазор ситораҳоро (Ноҳид,Уторид, Миррих, Зуҳал), ҳамрадифони сайёраҳоро, зузанабҳоро ( метеоритҳоро) ва Роҳи Каҳкашонро бубинем. Ҳангоми пайдо шудани Моҳ дар осмон, дидани ситораҳои начандон дурахшон муш- кил гардида, вале сайёраҳои атрофи Моҳ хуб …

Вақте одам чизеро эҳсос ва дарк ме­кунад., қисме аз мағзи cap бедор мешавад. Вақте одам мебинад, маркази биной бедор, вақте мешунавад маркази шунавой, вақте ҳис мекунад маркази ломиса ва ғайра бедор ( таҳрик) меёбанд. Дар сатҳи мағзи одам моддаи хокистарие, ки қишри мағзи cap номида мешавад, мавҷуд мебошад. Вай мағзро …

Одам тавассути пӯст гармӣ, хунукй, дардро ҳис мекунад. Пӯсте, ки бадани одамро мепушонад, 1/20 қисми вазни умумиро ташкил медиҳад. Иртиботи аз ҳама кало ни организми одам бо муҳити зист тавассути пӯст сурат мегирад. Дар пӯст, махсусан дар ангуштони дастон, кафҳо, лабҳо ва кафи пойҳо теъдоди зиёди нӯги торҳои асабӣ мавҷуд …

Мо овозҳои муҳити зистро тавассути гӯшҳо мешунавем. Гӯш ин узви шунавоист. Вай аз гӯши берунй, миёна ва дохилй (расми 8) иборат аст. Ба гӯши берунй суфраи гӯш, роҳи берунаи шунавой дохил мешавад. Суфраи гӯш барои дарёб кардани садоҳои муҳити зист хидмат мекунад. Гӯши беруниро ме- тавон бо даҳана (қиф) муқоиса …

Чашми одам шакли кураро дорад, Қутри он тақрибан бо 2,5 см баробар аст. Чашм аз берун бо пардаи чашм (скле­ра) (1) пӯшонида шудааст. (1). Тарафи пеши пардаи чашм рӯшану шаффоф буда, вай қарнияи чашм(2) ном дорад. Андаке онсӯтар аз қарнияи чашм ина- бия (3) қарор дорад. Байни қарния ва ина- …

Мо чунин мафхумҳоеро чун турш, шӯр, ширин ва талх медонем. Мо зуд-зуд мегӯем: «лимӯи бисёр турш», «себи ширин», «карамшӯрбои бома- за». Инро мо чӣ тавр мефаҳмем? Биёед, таҷриба мегузаронем. Аз сабзӣ, картошка, ноки сахт ва себи начандон пухта кубикҳо реза мекунем. Ҳамакнун, вақте як нафар толибилм бинияшро бо ангуштонаш пахш …

Бинӣ яке аз панҷ аъзои ҳисси мо ба шумор меравад. Ин узви шомма мебошад. Дар баробари бӯйҳои хуш, бӯйҳои нохуш низ мавҷуд мебошанд. Таври мисол, ба ёд оред бӯйи тухмдон вайроншударо. «Қабулкунаки бӯйдо» дар биниямон чандон калон нест. Ҳамагӣ ду майдончаест, ки масоҳаташ ба андозаи тугмаи начандон калон мебошад. Молекулаҳои …

Дар китоби дарси иттилое дода мешавад, ки табиат ва ашёю ҳодисаҳои онро шарҳ медиҳад. Вазифаи толибилм дарки олами иҳотакунанда, фаҳмидани ин маълумот аст. Раванди идрок аз мушоҳидаи зиндаи олами муҳит шуруь мешавад. Мушоҳидаи зинда-ин эҳсосоте мебошанд, ки тавассути аъзои гуногуни ҳис: биной, шунавой, ломиса, зоиқа, ҳисси мулоимию сахтии ашё, эҳсоси …