Главная / Гуногун / Мирзо Турсунзода – Тарҷумаи ҳоли шоир ва қаҳрамони Тоҷикон

Мирзо Турсунзода – Тарҷумаи ҳоли шоир ва қаҳрамони Тоҷикон

Шоир ва қаҳрамони халқии тоҷик – Мирзо Турсунзода, 19 апрели соли 1911 дар деҳаи Қаратоғ, минтақаи собиқ Регар, Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар оилаи оҳангар таваллуд шудааст.

Мирзо Турсунзода дар рушди фарҳанги мардуми тоҷик саҳми бузург гузоштааст. Замоне вай дӯстдоштаи мардум ва алахусус занон буд. Номи ӯ дар авҷи рӯйдодҳои сиёсиву фарҳангӣ қарор дошт.

mirzo-tursunzoda

Бо назардошти саҳми Турсунзода, ба Тоҷикистон ба вай Қаҳрамони халқи тоҷик дода шуд ва пулии миллии 1 сомона ба номи ӯ гузошта шуд. Дар баробари ин, номи ватани ӯ ба ифтихори ин шоир (ноҳияи Турсунзода) иваз карда шуд.

Ҷавонон ва пирон шеърҳои Турсунзодаро таҳти унвони «Ҷони Ширин дар Қадар Ҷангам Макун» хуб дар ёд доранд ва такрор мекунанд, ки ин суханонро бо забони тақрибан тоҷикӣ гуфтаанд. Ёдгории Турсунзода дар чанд шаҳр ва минтақаҳои кишвар ҷой дорад ва хиёбону роҳҳои пойтахт ва баъзе шаҳрҳои Тоҷикистон ба номи ӯ гузошта шудаанд. Дар шаҳри Душанбе осорхонаи ба номи Мирзо Турсунзода ва дар деҳаи зодгоҳи шоир мавҷуд аст.

Мирзо Турсунзода дар тӯли умри худ классик шуда буд. Асарҳои ӯ ба даҳҳо забон тарҷума шуданд, мунаққидон баҳои баланд доданд ва мардум шеъру сурудҳои ӯро дӯст доштанд. “Ман бо духтаре вохӯрдам, ки абрӯвони моҳидорӣ, баргҳои рӯям ва муҳаббат дар чашмони ман” – шояд на танҳо дар Тоҷикистон, балки дар тамоми Иттиҳоди Шӯравӣ ин суруд маъруф ва дӯст медоштанд. Ҳамзамон, бисёриҳо ҳатто тасаввур намекарданд, ки ин сатрҳо ба Мирзо Турсунзода тааллуқ доранд: шеърҳо он қадар самимӣ, гарм ва сабук буданд, ки гӯё аз ҷониби мардум эҷод шуда буданд.

Тарҷумаи ҳоли Мирзо Турсунзода:

Шоир дар оилаи оддӣ ва камбизоати як ҳунарманд – оҳангар таваллуд шудааст; мисли дигар писарбачаҳои деҳаи модараш, ӯ ба падараш кӯмак расонд, дар кӯчаҳои тозаи деҳаи худаш бозӣ мекард. Падари ӯ сарнавишти душворе дошт: ӯ дар саҳро кор мекард, вақте заминларзаи шадид рух дод, ки ҷони зану панҷ фарзандашро кушт. Вай бори дуюм издивоҷ кард ва писаре дошт, Мирзо.

Пас аз чандин солҳо, Мирзо ҳамчун писар, талхии талафотро низ медонад. Падари ӯ ба Самарқанд барои кор дар дарвозаҳои кандакорӣ фиристода мешавад ва модараш аз беморӣ мемирад. Дур аз Ватан, падар (Турсун) дар бораи оилааш хоби даҳшатангез мебинад ва субҳи рӯзи дигар қарор кард, ки ба назди писараш баргардад, аммо азбаски кор ба анҷом нарасид ва ба хонааш иҷоза дода намешавад, падараш қарор кард, ки аз Самарқанд фирор кунад.

Хоб пешгӯӣ шуда буд: ба назди ватани худ Қаратоғ баргашта, ӯ дар бораи марги ҳамсараш мефаҳмад ва писари хурдии худро дар оилаи бегона пайдо мекунад …

Пас аз бозгашт падараш фавран Мирзоро ба мактаб дар масҷиди маҳаллӣ мефиристод. “Устухонҳо аз они мо ҳастанд, гӯшт аз они шумо”, – ба кӯдакон додани мактаб, пас ҳама волидайн ин ибораро гуфтанд. Падари ӯ Мирзо Турсунзода низ инро такрор кард. Он чӣ маъно дошт, шоири оянда дертар мефаҳмад.

“Чӯб дар дасти мулло хеле дароз буд ва дар куҷое ки ман нишастам, ба сарам мерасид” мегуфт Мирзо Турсунзода баъдтар дар бораи мактаби аввалаш нақл мекунад. Аммо ҳеҷ чиз хоҳиши ӯро барои гирифтан дониш халалдор карда наметавонад.

Сурати Духтари шоир бо номи Фируза
Сурати Духтари шоир бо номи Фируза

Рӯзе яке аз ҳамсинфони падари ӯ, дар вохӯрии Мирзо гуфт: “Падари шумо ҳамаро фиреб дод” мегӯяд писари шоир Масуд Турсунзода. – Ман ҳайрон шудам, пурсидам, ки дурӯғаш чӣ аст. Вай чунин шарҳ дод: “Ҳамаамон аз дарсҳо раҳо шудем ва Ашичро бозидем. Ва падари шумо гуфт, ки шумо мегӯед, барои ман бозӣ кунед ва ман барои шумо омӯхтам. Ва ин аст он чизе ки ман омӯхтам! ”

Дар он рӯзҳо, на ҳама ҳунармандон фарзандони худро барои хондани савод мефиристоданд, аммо падари Мирзо Турсунзода ҳамеша орзу мекард, ки писараш шахси донишманд шавад. Дар ниҳоят, ҳатто номи “Мирзо” маънои – босавод, маълумотнок буд. Ва писар орзуҳои падари худро фиреб надод. Пас аз он ки режими шӯравӣ ба минтақа фаро расид ва барои фарзандони оилаҳои оддӣ имкониятҳои нав фароҳам оварданд, Мирзо Турсунзода барои истифода аз онҳо ҷуръат накард. Аввал ӯро ба мактаб-интернати шаҳри Душанбе интиқол дода, сипас ба коллеҷи омӯзгорӣ дохил шуданд ва аз он ҷо ҳамчун яке аз беҳтарин донишҷӯён барои таҳсил ба Донишкадаи таълимии Тошканд фиристода шуд.

Пас аз бозгашт аз Тошканд Мирзо Турсунзода фаъолияти меҳнатии худро ба ҳайси рӯзноманигор дар идораи рӯзномаи “Комсомол Тоҷикистон” оғоз мекунад. Пас аз он ки ба Ленинобод фиристода шуд, то роҳбарии қисми адабии театри мусиқӣ ва драмавии Ленинободро ба ӯҳда гирад. Ӯ худро дар драма месанҷад. Ва ба зудӣ, мувофиқи театри ӯ «Ҳукм», дар театр спектакль гузошта шуд. Нақши асосиро ҳунарпешаи ҷавон, зебоӣ – Сабоҳатхон Наҷмиддинова иҷро кардааст. Сипас, ӯ зани шоир гардид.

Ин як ҳикояи тамом! – ба хотир меорад Масъуд Турсунзода. – Падар дар Ленинобод бегона буд, вай аз Ҳисор буд. Табиист, ки ҳеҷ кас намехост, ки духтари худро ба ӯ диҳад. Ғайр аз ин, бобои модарии ман қабл аз режими шӯравӣ, бибии ман зани чоруми ӯ буд. Тамоми оила зидди ин издивоҷ буданд ва онҳо аллакай якдигарро дӯст медоштанд, азоб мекашиданд. Ва он гоҳ биби хирадманди ман ба падари худ гуфт: “Ӯро аз ин ҷо бигир ва хушбахт бош”.

Ва ҳамин тавр шуд. Ҷавонон аз Ленинобод рафтанд, Мирзо Турсунзода шоири машҳур шуд ва бо Сабоатхон онҳо ҳаёти хушбахтона доштанд.

Онҳо хуб зиндагӣ мекарданд, мегӯяд Масъуд Турсунзода. Албатта, чун дар ҳама гуна оила, нофаҳмиҳо мавҷуд буданд, аммо дар маҷмӯъ, иттифоқи қавӣ ва дӯстона буд. Ман дар хотир дорам, ки соли 1968 падари ман бо медали тиллоӣ ва медали шифобахш қадр карда шуд ва ба хона омада, ба модараш гуфт: “Шумо мебинед, ки ин хизмати мост!” ва ин медалро ба сандуқи худ баст.

Дар оилаи Мирзо Турсунзода се фарзанд ба дунё омадаанд: духтар, Фируза ва ду писар, Масъуд ва Парвиз. Онҳо ҳаёти худро ба шеър наоварданд, аммо ба ин ё он роҳ, ҳар кадоми онҳо кори падари худро идома медиҳанд. Фируза барои худ фалсафаро интихоб кард, писари хурдӣ Парвиз шарқшинос шуд ва бузургтарин Масъуд аввал муаллим буд, аз фанҳои техникӣ дарс мегуфт ва имрӯз сарвари техникии алоқаи мобилӣ мебошад.

Боре Масуд кӯшиш кард, ки шеърро дар кӯдакӣ бо забони русӣ нависад ва бо чӣ гуна тасмим ба падари худ нишон диҳад, вай нигарист ва гуфт: “Аммо ман шеъри русиро хуб намефаҳмам, бигзор касе, ки шуморо ба мактаби русӣ гирифтааст, баҳо диҳад.” Аммо вай, албатта, чунин шӯхӣ мекард. Далел ин аст, ки падари ман ҳамеша банд буд ва вақте ки ба синфи якум рафтани ман фаро расид, ӯ дар сафари корӣ буд. Дӯсти наздики ӯ дар мактаб ба қайд гирифта шудам ва ба як синф бо забони таълимии русӣ дохил шудам. Ҳамин тавр, ман бо забони русӣ шеър навиштам. Баъдтар ӯ ба ман гуфт: “Медонӣ, писарам, ту бештар ташнаи илмҳои дақиқ ва техникӣ ҳастӣ ва аз ин рӯ беҳтар аз муҳаррики хуб будан аз шоири бад”. Ва ман бо ӯ комилан розӣ шудам. Гарчанде ки ман то ҳол барои дӯстон шеър менависам.

Оилаи Турсунзода дар фазои хуби ҳамдигарфаҳмӣ ва эҳтиром ҳукмронӣ карданд. Мирзо Турсунзода озодии инсонро баланд арзёбӣ карда, онро ба фарзандонаш низ додааст. Вай ҳеҷ гоҳ ба интихоби онҳо, новобаста аз он ки интихоби касб ва ё шарики ҳаёт аст, халал расонд. Аммо ман кӯшиш мекардам, ки муҳаббатро аз айёми кӯдакӣ бедор кунам.

Дӯстӣ барои Мирзо Турсунзода қисми муҳими ҳаёт буд. Бо шарофати рӯҳи фаровони ӯ ва хислатҳои нек дар атрофи шоир одамони зиёде буданд, ки ӯро парастиш мекарданд ва бениҳоят эҳтиром мекарданд. Тамоми элитаи эҷодии ҷумҳурӣ дар хонаи меҳмоннавозии оилаи Турсунзода ҷамъ омадаанд, на танҳо: шоирону нависандагони машҳур аз тамоми гӯшаҳои Иттиҳоди Шӯравӣ ба ин ҷо омадаанд. Дар он ҷо табибон, муҳандисон ва элитаи сиёсӣ буданд.

Дар хонаи Мирзо Турсунзода вақт бефоида гузашт. Воқеан, вохӯриҳои дӯстон, ки дар ин ҷо баргузор мешуданд, ба шабҳои эҷодӣ монанд буданд: онҳо шеърҳо мехонданд, суруд мехонданд, мусиқӣ гӯш мекарданд. Духтари Фируза фортепиано хуб бозӣ кард. Андрей Бабаев, оҳангсози маъруфи Озарбойҷон, ки барои бисёр сурудҳои маъмул мусиқӣ навиштааст, аз ҷумла суруди “Ман духтаре вохӯрдам” ва инчунин композитори маъруфи тоҷик Зидулло Шаҳидӣ, ки ҳамроҳаш Мирзо Турсунзода бисёр сурудҳои аҷоиб офаридааст, дар ҳамон дастгоҳ мусиқӣ менавохт. .

Дӯстон барои падар аксар вақт аввалин шунавандагон буданд. Вай асарҳои нави худро дар саҳни онҳо ба намоиш гузошт. Ва ман ҳамеша бодиққат ҳар як баррасиро гӯш мекардам.

Аммо, баррасиҳои дӯстон аксар вақт мусбат буданд, аз ин рӯ худи ӯ интиқодгари танқиди Мирзо Турсунзода буд.

Агар ҳамаи асарҳое, ки ӯ дар тӯли умри худ навишта буд, интишор мешуд, пас метавонист даҳҳо ҷилд дошта бошад. Ва ӯ танҳо ду ҷилд шеър дорад. Вай ба хонанда танҳо он чизеро дод, ки онро беҳтарин ҳисобид.

Ӯ дар ҳақиқат беҳтаринро танҳо дар алоҳидагӣ бо худ интихоб кард. Бегоҳӣ, вақте ки оила ба бистар хобид, ӯ ба идораи мукаррарии худ ворид шуд ва хоҳиш кард, ки як қутти холӣ ва партови холӣ биёрад. Кори вазнин тамоми шаб идома дошт ва субҳи барвақт, вақте ки зан ба утоқи корӣ даромад, хокистар дар сари миз пур аз дуди сигор буд ва сабадро бо варақаҳои зериобии шоир паронд.

“Ҳарчанд мо ғарибем, мо асир нестем” …

Мирзо Турсунзода аз асарҳои худ дар табиати тоҷик, дар байни халқи тоҷик илҳом гирифтааст ва дар саросари ҷаҳон хеле сайр кардааст. Шоир ба бисёр кишварҳо сафар кардааст. Дар солҳои 40-ум вай ба Ҳиндустон ташриф овард. Мирзо Турсунзода ин кишвар, сокинони он, тарзи ҳаёт ва урфу одатҳои ӯро ба ҳайрат овардааст, ки ба қарибӣ силсилаи шеърҳои «Баллаи ҳиндӣ» таҳия гардид. Барои онҳо, ӯ ба мукофоти Сталин – мукофоти олии вақт тақдим карда шуд. Аммо комиссияе, ки номзадии ӯро баррасӣ кард, шубҳа дошт: шоир барои чунин шинохтан хеле ҷавон аст. Баъд худи Сталин ба баҳс дахолат кард: “Ба ӯ мукофот диҳед, вай боз ҳам беҳтар менависад.” Мукофот дода шуд. Ин ҷоиза соли 1948 дар Маскав гирифта шудааст.

Мирзо ТурсунзодаАлбатта, аз берун чунин менамуд, ки падарро ҳама дӯст медоштанд, ”мегӯяд Масъуд Турсунзода. “Аммо ин аз кор дур буд.” Нофаҳмӣ, радшавӣ мавҷуд буд; ҳатто таъқибот буд. Аммо одамони калон наметавонанд роҳи дигаре дошта бошанд. Гузашта аз ин, падараш рӯҳияи тез дошт ва ҳеҷ гоҳ худро фиреб намедод.

Дар мавриди садоқат ба худаш, барои Мирзо Турсунзода, пеш аз ҳама, вай садоқат ба замини худ буд. Дар солҳои 60-ум ба ӯ роҳбарии Донишгоҳи дӯстии халқҳои навтаъсисшудаи Патри Лумумба пешниҳод карда шуд (имрӯз – Донишгоҳи дӯстии халқҳои Русия, эзоҳи муаллиф). На ҳама метавонанд ин пешниҳоди ҷиддиро рад кунанд, алахусус аз он ки Михаил Суслов, шахсияти маъруфи сиёсии он замон буд, аммо Мирзо Турсунзода аз ин пешниҳод истифода накард. Ягона сабаби рад кардани ӯ ин буд, ки кор дар Маскав буд. «Ман дар он ҷо ҳамеша доимӣ зиндагӣ карда наметавонам. Ман бе Тоҷикистон дар ҳеҷ куҷо нестам ”- гуфт шоир қарори худро.

Чунин рафтор метавонад боиси эътирофи дигарон бошад, аз тарафи дигар манфӣ. Мирзо Турсунзода душманони кофӣ дошт, ки кӯшиш мекарданд дар ҳама чиз норозӣ шаванд. Вай аз ҳамаи ин хеле нигарон буд, аммо кӯшиш мекард, ки чашм намедиҳад. Дар ҳамин ҳол, дар бадан корношоям буд: инфарктҳои хурд, касалиҳо ва касалиҳо буданд.

Дере нагузашта Мирзо Турсунзода диабети қандро инкишоф дод. Ӯ аз истифодаи инсулин комилан даст кашид: вобастагии доимӣ аз маводи мухаддир ба ӯ як навъ маҳдудияти озодӣ ба назар мерасид. Духтурон ба ӯ як миқдори доруҳои пурқувватро таъин карданд, ки онҳо умед доштанд бемории даҳшатоварро ғарқ сохтанд. Аммо маводи мухаддир як мушкилӣ медод.

Дар ҳолати вазнин Мирзо Турсунзода дар реаниматсия буд, гурдаҳои ӯ корношоям буданд. Ин ҳоло трансплантатсияи гурда кори ҷолиб ҳисобида намешавад, аммо дар солҳои 70-ум табобат ҳоло он қадар рушд накарда буд. Барои наҷот додани шоир, табибони олиҷаноб аз Маскав ба Душанбе омадаанд, аммо ин ҳама бефоида буд: пас аз сессияи дуввуми гемодиализ дар синни 66-уми 24 сентябри соли 1977 Мирзо Турсунзода вафот кард. Шоир Турсунзода дар деҳаи Лучоби шаҳри Душанбе дафн карда мешавад.

Корҳои машҳури Мирзо Турсунзода:

Шеъри «Офтоби кишвар» (1936)
Шеъри «Тирамоҳ ва баҳор» (1937)
Маҷмӯаи “Шеърҳо” (1939)
Шеъри “Барои Ватан!” (1941)
Шеъри «Писари Ватан» (1942)
Шеъри «Арӯс аз Маскав» (1945)
Силсилаи шеърҳои “Баллаи Ҳинд” (1947-1948)
Як силсила шеърҳо “Ман аз Шарқи Озод ҳастам” (1950)
Шеъри “Ҳасан Арбакеш” (1954)
Шеъри «Овози Осиё» (1956)
Шеъри «Нури абадӣ» (1957)
Шеъри “Азизи ман” (1960)
Шеъри “Аз Гангҳо ба Кремл” (1970)

Dust oyad garm dar ogush gir rasmi hubi tojikonro gum makun

Мукофотҳо ва унвонҳои Мирзо Турсунзода:

Қаҳрамони Меҳнати Сотсиалистӣ (1967)
Чор ордени Ленин
Ордени Инқилоби Октябр
Се ордени Байрақи Сурхи Меҳнат
Ду ордени Нишони Фахрӣ
Ордени Ҷумҳурии Халқии Булғория дараҷаи II «Кирилл ва Мефодий»
Шоири халқии ҶШС Тоҷикистон (1961)
Ҷоизаи байналмилалии Неру (1967)

Ҷоизаи Ленин (1960) – барои шеърҳои “Ҳасан Арбакеш” (1954) ва “Овози Осиё” (1956)
Мукофоти дараҷаи дуввуми Сталин (1948) – барои шеърҳои “Баллаи Ҳинд”, “Ганҷҳо”, “Одамон дар ғарби туман буданд …”, “Тара Чандри”, “Боғи овезон дар Бомбей”, “Дар хотираи инсон”
Ҷоизаи Комсомоли Ленинии ҶШС Тоҷикистон (1971)

Соли 1978 ба шаҳри Регар (ҳозира шаҳри Турсунзода), яке аз минтақаҳои тобеи ҷумҳурӣ (ноҳияи Турсунзода) ба ифтихори нависанда иваз карда шуд ва Донишкадаи давлатии санъати Тоҷикистон (Душанбе) номгузорӣ карда шуд, ки он ҷо ҳайкали шоир гузошта шудааст.

Соли 1980, дар Душанбе, дар боғи Лучоб, қабри Мирзо Мирзо Турсунзода сохта шудааст. Соли 1981 дар Душанбе бо ибтикори оила ва ҳукумат Осорхонаи ёдбудӣ ва адабии “Осорхонаи хонагии М. Турсунзода” кушода шуд.

 

Инчунин кобед

chorkunja

Кор дар Европа барои ронандагон аз Тоҷикистон

Ронандаҳои дорои шаҳодномаи ронандагии категорияи «СЕ» ба кор даъват карда мешаванд! Чунин шароит пешниҳод мешавад: ✔️ маош …